•in Leiden was korfbal geen jonge-juffrouwenspel
H—
Keepers willen
muurtje houden
Sport
chterlijn
>(TERDAG 29 OKTOBER 1994
de eerste Leidse korfbalclub, werd 90 jaar geleden opgericht
aardig tijdje geledon
(alles is betrekkelijk)
dat ik Bcttine Vriesekoop voor
de eerste maal sprak. Zo'n acht
tien jaar terug, in 1976. Februari
1976, om precies te zijn. Bettine
vond plaats bij Gerard Bakker
thuis, foto's werden in de tuin
van Bakker gemaakt, En bij
Scylla, de club waar de voor
Avanti uitkomende Vriesekoop
in die tijd veruit de meeste trai
ningsuren maakte.
't Staat me allemaal nog helder
bij, het geheel zal dus wel in
druk op me hebben gemaakt
De veel pratende, van sport in
het algemeen en tafeltennis in
het bijzonder bezeten trainer-
/coach en zijn verlegen ogende,
weinig zeggende, maar vaak in
stemmend knikkende pupil.
Vriesekoop had op dat moment,
na twee jaar intensief trainen,
de nationale top reeds bereikt.
Samen stonden ze aan het be
gin van een missie. Een missie
waar beiden oprecht in geloof
den^
Deze week zag ik haar weer. die
'oude' Vriesekoop. De inmid
dels 32-jarige Amsterdamse
heeft een boekje geschreven.
'Heimwee naar China'. En in
het kader daarvan werd in de
woensdag editie van Studio
Sport wat aan promotie gedaan.
VVoorden die werden gelardeerd
met oud beeldmateriaal van
een nog zeer jeugdige I lazers-
woudse tafeltennisster. Ze sloeg
op archief een paar ballen, ver
sloeg en passant een Chinese
wereldkampioene en vierde wat
feestjes met coach Gerard Bak
ker.
Prettig die beelden van de 'ou
de' Vriesekoop, want op de hui
dige tafeltennisster heb ik het
eerlijk gezegd niet zo. Dat men
sen veranderen, daar is weinig
mis mee. Dat vrouwen van 32
jaar zich niet kunnen vinden in
het meisje van veertien dat ze
ooit waren, ik kan me er van al
les bij voorstellen.
Maar de manier waarop Vriese
koop de laatste jaren over Bak
ker spreekt (beter gezegd: abso
luut niet spreekt, de naam komt
haar strot niet meer uit) staat
mij persoonlijk absoluut niet
aan. Er zijn, vind ik, grenzen.
In prettige samenwerking met
Annette van Trigt, werden die
grenzen op die woensdagavond
voor de zoveelste keer weer
eens overschreden. Ze was, zo
deed Van Trlgl aan voorzeggen,
in de periode Bakker 'gecondi
tioneerd' geweest, het systeem
waarmee ze de internationale
top had bereikt vertoonde veel
overeenkomsten met in het
oostblok gehanteerde systemen
en ga zo maar verder. En ja:
misschien zou ze in de toe
komst, al dan niet in samenwer
king met vriend en Volkskrant
journalist Hans van Wissen, een
boekje open doen over de ver
schrikkingen die ze met Bakker
had meegemaakt.
Ik moet zeggen: naar dat boekje
ben ik zo langzamerhand wel
heel erg benieuwd geworden.
En dan hoop ik dat Gerard Bak
ker als reactie ook zijn boek
openslaat (hoewel ik vermoed
dat hij er ook op dat moment
het zwijgen toe zal doen).
Ik denk de tegenwoordig zo al
gemeen zo onbestraft en vooral
zonder weerwoord als boeman
afgeschilderde Bakker een
beetje te kennen. Het is nooit
de gemakkelijkste man geweest.
Hij heeft nimmer tegen zijn ver
lies gekund en kan zich zelfs nu
nog onbetamelijk boos maken
(op zichzelf) als hij bezig is een
partijtje tennis te verliezen. De
aard van het beestje verander je
maar zelden. Dat is al langer be
kend.
Maar als je praat over eerlijk en
recht-door-zee. heb je het ook
over Bakker. En als ie spreekt
over een veeleisende trainer die
nooit serirus in de slag zal gaan
met pupillen die datzelfde heili
ge vuur missen, is hij het ook.
Zoals het eveneens Bakker is ge
weest die Vriesekoop in al die-
jaren dat ze een duo vormden,
afschermde van de 'boze bui
tenwereld'. Ruzie maken met
bobo's die niet begrijpen wat
topsport inhoudt; Bakker deed
dat wel voor haar en ving ver
volgens de klappen op. Als Bet
tine maar gewoon door kon
trainen. Ongestoord kon toe
werken naar het door hen sa
men gestelde doel.
I let zijn zo maar wat zaken die-
ik tegenwoordig nóóit meer uit
de mond van Vriesekoop ver-
Echt, geef mij die 'oude' Vriese
koop maar.
Hoe denken keepers
overeen muurtje?
Beter gezegd: hoe
gaan doelverdedigers uit de
I-eidse regio (en hun trainers)
met een muurtje om?
Hel resultaat van de 'vloot
schouw', zoals u die in deze
krant heeft aangetroffen, stemt
mij niet vrolijk. iaat u zelf maar
eens even na. Paul van der
Zwaan (oud-doelman van I ore
holte, tegenwoordig trainer van
WSB), Dave de Heiden (de
doe (verdediger die «lil seizoen
sterk debuteert in UVS één) en
Quick Boys-keeper Tom van der
Niet laten weten er 'eigenlijk
niet over te hebben nagedacht'.
Slechts een enkeling blijkt wel
dieper in de materie te zijn ge
doken. De tegenwoordig voor
FC Lisse uitkomende Marijn
Mokveld, Katwiiks goalie Teun
van Duyvenboae en I rits
Bleichrodt (niet toevallig op
aanraden van trainer en oud-
doelman Wim van I larskamp)
bouwen in elk geval niet auto
matisch meer aan een muurtje.
Het is een resultaat dat me te
genvalt. Wekelijks verdwijnen
immers in Nederland alleen al
naar (grove) schatting honder
den ballen in het doel, alleen
maar omdat de doelverdediger
zichzelf het zicht heeft ontno
men door een stuk of vijf, zes
van zijn mannen voor zich te
verzamelen.
Pleit ik dus voor de afschaffing
van het muurtje? Nee, dat doe
ik niet. Want ook ik weet dat
diezelfde levende have vooi de
doelman met grote regelmaat
tegentreffers voorkomt
I let zoeken is dus naar de gul
den middenweg. Vanaf welke
afstand, en vanaf welke plek
kun je als doelverdediger be
sluiten het muurtje maar te la
ten zitten? Een eensluidend anl
woord kan daarop niet worden
gegeven. I let hangt af van de
kwaliteit van de keeper en (niet
onbelangrijk) de klasse van de
tegenstander. Met andere woor
den: het is aan elke doelman af
/.onderlijk om te bepalen of er
den opgetrokken.
En juist daarom vind ik het zo
merkwaardig dat zo veel doel-
liedcn op het hoogste niveau
zich blijkbaar niet eens met die
vraagstelling hebben bezig ge
houden.
jet tweejarig bestaan van Vitesse werd op 4 november
106 gevierd met een 'korfbaldag' in Leiden met twaalf-
jllen van Amsterdam, Den Haag en Haarlem. De Leidse
tvolking toonde zich enthousiast over het vertoonde
>el, afgaande op het Leidsch Dagblad van een dag later:
pe spelers werden bij het verlaten van het terrein door
talrijk publiek met luide hoezee's begroet, een bewijs
kt de bezoekers ook hadden genoten en sympathie ge-
^''"ibelden voor spel en spelers."
•EN. MICHEL VAN CENT
JRFBALMEDEWERKER
:t is dit jaar dus 90 jaar gele
dat de eerste korfbalclub
Itesse) in Leiden werd opge-
:ht. Maar er wordt meer ge-
de korfbal wereld. De af-
Oling Rijndelfand herdenkt dat
vijfentwintig jaar geleden
tstond uit een samengaan
u' kn de Haagse en Leidse Korf-
ilbond. Deze twee regionale
pnden werden op hun beurt in
B19 en 1934 opgericht. Verder
Jehaalde Fluks vijfenzeventig
lar terug, in 1919, zijn eerste en
J nige landstitel bij (K)NKB.
Christina Ligtenberg, die tij-
lens haar studie in Amsterdam
I hjjad kennisgemaakt met korfbal,
éénfcrd in juli 1903 lerares op de
Hftalgogere Burgerschool (HBS)
'n te-foor meisjes op de Garenmarkt
larcon liet haar pupillen op vrije
ïiddagen korfballen. Er werd
;en korfbalclub gevormd,
die stond uitsluitend open
personeel en leerlingen.
)e eerste echte korfbalclub ont-
tond toevallig genoeg op de
r jongens op de Pieters-
erkgracht. Hier besloten K.J.
ffourtit, H.D.M. Burck en
W.Th. Heringa, alle drie leer-
ngen uit klas 3 A, op 1 novem-
1904 de LKC Vitesse op te
ichten. Aan het einde van de
naand telde hun club al 21 le-
ir dat waren vooral jon-
Het bestuur besloot
zoeken met de meisjesclub
in de HBS. Dit had als uit-
;omst dat er op 17 mei 1905
wedstrijd werd gespeeld
:n de jongens en meisjes
de beide HBS-sen, geleid
door Ligtenberg. De jongens
nen deze 'strijd der sexen'
28-4 en genoeg meisjes om
hun club uit te bouwen. Later
die maand sloot Vitesse zich als
'/iraalfde vereniging aan bij de
Nederlandse Korfbal Bond
füCB).
Na een korte inzinking ging
het 'crescendo' met Vitesse. De
club kon in 1907 een clubhuis
plaatsen op haar speelveld op
het Raamland bij de Floge Rijn
dijk dankzij een donatie van ba
ron Van Hoevell van Nijenhuis,
wiens dochter lid was van Vites
se. Deze voormalige gouverneur
van Celebes werd voor deze
geste beloond met het erelid
maatschap. Ook in het veld ging
het lopen dankzij de inspannin
gen van speler-trainer S.W. De
Wolff en aanvoerder J.E.VA
Slors. Zij ontwikkelden een ge
heel nieuwe spelstijl, het zoge
naamde Leidse spet. Het ken
merkte zich ondermeer door
grote schotvaardigheid, sierlijk
en doordacht samenspel vol
schijnbewegingen, en het was
sterk gericht op het onder
scheppen van de bal Top de bal
spelen). Verder hadden de vrou
wen een groot aandeel in het
spel, zeker in vergelijking met
de andere ploegen.
Op 27 juni 1909 won tweede
klasser Vitesse met 5-2 van het
Amsterdams Twaalftal, dat toen
als het beste korfbalteam van
Nederland werd beschouwd.
Een verslaggever in het bonds
blad was vooral zeer te spreken
over de Leidse dames: ,,Dat was
geen jongejuffrouwenspel met
halfslachtig vangen, voorzichtig
loopen en uit het gedrang blij
ven, wurmen om den bal weg te
werken enz., maar krachtige,
fiere, forsche en vooral sierlijke
sport, die getuigenis aflegde van
den kolossalen invloed door
eenigszins ernstige beoefening
van korfbal, op houding, kracht,
vlugheid en uithoudingsvermo
gen der speelsters uitgeoefend.'
Deze sensationele zege bete
kende de doorbraak voor het
Leidse spel, dat nu alom als
'schoolvoorbeeld' werd aan
vaard hoe korfbal gespeeld
In 1911 werd FA van Zim-
meren onderwijzer op de O.L.
'Een goed genomen vrije trap gaat er in
Het twaalftal van Vitesse dat in 1913 de eerste landstitel behaalde.
School 3e klasse no. 7, op het
Utrechtsche Veer 14, waar en
kele maanden eerder een nieu
we korfbalclub, Fluks, was op
gericht. De geboren Brabander
raakte diep onder de indruk van
het spel van Vitesse: „Ikzelf wist
iets van een zeer primitief spel
letje, zoals het toentertijd in Ze
venaar mij bijgebracht was,
waarbij wij graag met vijf of zes
man tegelijk om de bal vochten.
Wat ik Leiden zag, was een
techniek en een tactiek, waar
van ik nog helemaal geen benul
had en aanvankelijk dacht ik
dan ook, dat die Vitesse-men-
sen een superkorfbalslag verte
genwoordigden, gekomen op
een spelniveau, dat ik en mis
schien ook geheel Fluks, wel
nooit bereiken zou."
Van Zimmeren probeerde
toch als speler en veldleider het
niveau van Fluks op te krikken.
Hij nam het spel van Vitesse
over, alleen legde hij het accent
meer op een solide verdediging
Top de man spelen). Dit systeem
bleek zeker niet minder, want in
twee jaar tijd rukte Fluks van de
derde naarde eerste klasse zon
der ook maar een keer te verlie-
Op 6 oktober 1912 verhuisden
Vitesse en Fluks van het Raam
land naar een veld aan de Zoe-
terwoudsesingel, het huidige
terrein van Fides Pacta. Hier
werden in de volgende jaren het
ene succes naar het andere be
haald. Vitesse werd in 1913,
1914, 1916 en 1917 kampioen
van Zuid-Holland en in 1913,
1914 en 1917 tevens landskam
pioen door de nacompetitie te
gen d? andere afdelingskam
pioenen te winnen. Fluks toon
de zich in 1919, 1924 en 1926 de
sterkste in Zuid-Holland, maar
alleen in 1919 werd ook de
landstitel bemachtigd. Dit kam
pioensteam bestond naast Van
Zimmeten ondermeer uit de
zusters M.A. en G.C.M. Hoeks
en de broers J. F. en L. Schijt
huizen. om aan te geven dat
korfbal ook toen al een typische
familiesport was.
Neergang
Na 1926 waren Vitesse en
Fluks niet meer in staat om voor
het kampioenschap mee te
strijden. Deze terugval was het
gevolg van meerdere factoren.
Allereerst kenden de beide ver
enigingen weinig continuïteit:
FOTO GEMEENTE ARCHIEF
spelers haakten al op relatief
jonge leeftijd af om zich te wij
den aan hun maatschappelijke
carrière, zodat er steeds een
nieuwe ploeg opgebouwd
moest worden. Vitesse betrok
haar leden vooral van de HBS
en het Stedelijk Gymnasium,
maar hier kozen steeds meer
leerlingen voor hockey en ten
nis. Fluks hield het ledental wel
op peil doordat de club een bre
der wervingsgebied had, maar
bezat niet meer de uitzonderlij
ke talenten als voorheen. Er
kwamen in de vorm van SDO,
Pernix, DOS en Klimop ook
clubs bij in Leiden. Dit werden
echter geen echte concurren
ten. SDO en DOS werden snel
opgeheven. Pernix ging bij de
Christelijke Korfbalbond spelen
en trok als zaterdag-vereniging
ook een geheel ander publiek
dan de overige clubs, die altijd
op zondag speelden.
In juni 1932 werd Vitesse ont
bonden door gebrek aan leden
en enthousiasme, zodat Fluks
en Klimop als enige NKB-clubs
overbleven. Er werd echter in
middels driftig gekorfbald door
leden van De Algemeene, de
vakbond voor kantoorbedien
den. en bij de vier speeltuinver-
De specialist ligt allang niet
meer wakker van de levende
muur op het voetbalveld. De
speler neemt plaats achter de
bal, kiest z'n hoek en lepelt het
leder met veel gevoel over de
verbaasde hoofden in het doel.
De keeper in wanhoop achterla
tend. Mannen als Bernd Schus
ter als Ronald Koeman hebben
de muur volledig in hun macht
en transporteren de bal met
hun verfijnde techniek naar de
hoek. die zij hebben uitgekozen.
Heeft de muur anno 1994 ei
genlijk nog wel zin? „Ja" roepen
alle ondervraagde amateur
doelmannen in koor.
Op de amateurvelden doemen
de specialisten ook op. De w
Katwijk heeft er zelfs twee: Pim
Langeveld en Johan Vogelaar.
De laatste heeft zich door extra
training bekwaamd in het ne
men bij vrije schoppen. Elke
vrijdag oefent hij op het veld
van RKAW, zijn oude club uit
Leidschendam, met zijn broer
en een bevriende keeper. Een
rijtje (verplaatsbare) poppen
fungeren als muur.
Vogelaar heeft de kwaliteiten
om de bal over de muur heen te
'krullen'. „Of die muur en nu
wel staat of niet, als een vrije
trap goed genomen wordt dan
vliegt de bal het doel in. Het is
net als met een penalty."
Discussies over het muurtje
zijn heel oud. Nu iedere, zich
zelf respecterende club een spe
cialist binnen de. gelederen
heeft, wordt er steeds vaker over
het nut van de muur gesproken.
Maar veelal blijft het daarbij.
..Het is traditie", zegt Paul van
der Zwaan, ex-doelman en de
huidige trainer van WSB. „Kee
pers voelen er zich ook veilig bij
en hebben weinig zin om de ex
perimenteren. Maar inderdaad,
je kunt je afvragen of de muur
niet beter weggelaten kan wor
den. En dan heb ik het over af
standen boven de 20, 25 meter.
Rond de zestien meter blijft een
muur noodzaak, anders jassen
ze de bal er gemakkelijk in. Ik
denk dat ik dit onderwerp bij
VVSB 'ns aan de kaak ga stel
len."
Wim van Harskamp (Oegst-
door: Gert-Jan OnvIee
geest) is een van de weinige
trainers die al jaren werkt met
een 'andere muur. „Dat deed ik
al toen ik keepte bij Ter Leede.
Ik wilde de bal zien bij een vrije
trap. Als je de bal als keeper niet
ziet bij het nemen, «dan ben je
bijna kansloos. Ik liet gaten van
zo'n dertig centimeter tussen de
spelers open. Dat is net genoeg
voor een keeper en de bal kan
er niet tussen." Bij zijn komst
bij de w Oegstgeest dit seizoen
heeft Van Harskamp zijn kennis
overgebracht op doelman Frits
Bleichrodt en inmiddels han
teert de zaterdagderdeklasser
het 'Harskamp-muurtje'.
Als Teun van Duyvenbode
van de w Katwijk zich lekker
voelt, dan laat hij het muurtje
boven de 20, 25 meter tegen
woordig weg. „Neem zo'n wed
strijd tegen Rijnsburgse Boys,
drie weken geleden. Ik zat lek
ker in m'n vel en voor een kee
per is dat heel belangrijk. Dan
schreeuw ik iedereen weg en
mogen ze vuren hoor. Je loopt
dan wel risico, maar dat neem
je maar voor lief."
Ploegen van Fluks en Vitesse demonstreren het "Leidse spel".
enigingen in Leiden: Noorder
kwartier (Anna van Saksen
straat), Oosterkwartier (Bornco-
straat), Zuiderkwartier (Anjelier
straat) en Westerkwartier
(Haagweg).
Als trainers fungeerden spe
Iers van Fluks. Er werden in
1933 en 1934 onderlinge com
petities afgewerkt onder toe
zicht van de Commissie tot Be
hartiging der Ix-idsche Korfbal-
belangen. Op 23 oktober 1934
kwamen afgevaardigden van de
speeltuinverenigingen en De Al
gemecne en Fluks bijeen in Oud
Hortuszicht op de Witte Sirlgel
om een nieuwe organisatie op
FOTO •GEMEf NTl ARCHIll
te zetten: de U'idsche Korfbal
bond. Deze hond zou tot 1969
de motoi blijven van hel I eldse
korfbal, maar tot een landstitel
van één van haar leden zou dat
nlmmermeei lelden roch Is
korfbal in lx*iden een van de
populairste sporten gebleven.
Over een experiment met ga
ten in de muur heeft Van. Duy
venbode z'n twijfels. „Ik kan me
nog een kwalificatiewedstrijd
herinneren van het Nederlands
elftal in Parijs tegen Frankrijk.
Krol ging naast Van Breukelen
in het doel staan. Van Breukelen
nam de andere hoek. Platini
ramde de bal door de muur in
de hoek van de keeper."
Dave de Heiden van UVS
voelt zich lekker bij een muurtje
en is niet van plan om de leven
de obstakels voor zijn veste weg
te jagen. „Ik ben tot nu toe in de
hoofdklasse weinig echte spe
cialisten tegengekomen. En dan
houd je je automatisch minder
bezig met de vraag of het an
ders moet. Ik ben nog niet ge
klopt door een vrije trap, dus
houd ik het muurtje er in. Met
De'sar praat ik er ook niet over.
Die laat het helemaal aan mij
over wat ik wel of niet wil.
Z'n clubgenoot Marco Aker
boom is specialist en maakt ge
bruik van het muurtje. ..Het lukt
me wel eens om de bal het doel
in te schieten. En de keeper kan
er dan nooit bij, want hij ziet de
bal niet aankomen. We doen
Kenneth Braaf van Katwijk probeert door het wegtrekken van René Ras het muurtje van FC Lisse iets kleiner
te maken. foto kees van hoogdalem
ook wel eens de zogenaamde
Mechelen-vrije trap. Dan gaan
er twee teamgenoten aan de zij
kant van het muurtje staan, ik
pass de bal langs het muurtje,
waarna de bal wordt voorgege
ven. Dan is meestal de hele ver
dediging uit positie. Vorig jaar
tegen DHC scoorden we uit
zo'n situatie."
Marijn Mokveld, keeper van
FC Lisse, vindt van zichzelf dat-
ie op afstanden boven de 20
meter te' vaak een muur neer
zet. „Dat gebeurt vaak uit ge
woonte, maar eigenlijk hoeft
het niet. Wel rond de zestien
meter." De organisatie rond de
Lisse-muur \indt Mokveld
slecht verzorgd. „Die was bij
UVS beter. Er zitten geen auto
matismen in. De muur blijft bij
voorbeeld staan als de bal breed
wordt gelegd. Of er wordt niet
gesprongen als de bal over de
muur heen gaat." Mokveld
heeft trainer Wotte aangeraden
om twee Lis^e-spelers in de vij
andelijke muur te laten staan.
„Een keeper laat altijd de korte
hoek voor de muur en de lange
hoek voor zichzelf. Je moet dus
zorgen dat het zicht van de kee
per wordt ontnomen." Dat leidt
in het veld weer tot het nodige
trek en duwwerk rondom het
muurtje.
Wim Visser (ex-keeper LFC en
de huidige trainer van Docos)
oordeelt dat veel afhangt hoe de
vrije trap wordt genomen. Door
een links- of rechtsbenige spe
ler. Tom van der Niet (Quick
Boys) stelt daar zijn muurtje op
in. „Dan loop je inderdaad de
kans dat je gefopt wordt. Dat
calculeer je dan maar in. Ze kij
ken me kwaad aan als er een
vrije trap in gaat, maar het is
natuurlijk zo dat een vrije trap
goed genomen kan worden. Ze
worden er tegenwoordig steeds
handiger in.' Niettemin vindt
Van der Niet een experiment
met bijvoorbeeld eerr gat in de
muur 'niet de moeite waard'.
„Ik heb er eerlijk gezegd niet
over nagedacht. Ik stel de muur
op en denk: God zegen de
greep."