Afscheid van het
centraal overleg
Vrouwen terug naar het aanrecht
Feiten &Meningen
Postbus 51
gooi maar
in m'n pet
'Eigen-volk-eerst' opS
weg naar het parlemerj
GiEswaï cjswooc
hbt'Sfw mm
.u
VRYDAG 28 OKTOBER 1994
'Een beter milieu begint bij jezelf en 'Leu
ker kunnen we het niet maken, wel makke
lijker'. Twee slagzinnen waarmee de over
heid dag in dag uit ons, burgers, maant tot
goed gedrag of wegwijs probeert te maken
in het doolhof van (belasting)regeltjcs. Hoe
fraai bedoeld ook, de overvloedige over
heidsinformatie is vaak betuttelend of
schiet haar doel voorbij. De oproep van
WD-leider Bolkestein deze week om de
I laagse voorlichtingsbudgetten te halveren,
was dan ook niet meer dan logisch. Maar
verkeerde timing zorgde ervoor dat het Bin
nenhof, toch al niet geneigd naar dit soort
boodschappen te luisteren, Bolkestein dit
keer gemakkelijk kon negeren.
In zekere zin is de Postbus-51-samenleving
die Den Haag dagelijks op de televisie pre
senteert, een perfecte afspiegeling van de
Nederlandse overheid. Aan de ene kant
toont het hoe in dit land elk verschijnsel
nauwkeurig wordt onderzocht door weten
schappers en gespecialiseerde bureaus. Da
gelijks scheiden ministeries als sociale za
ken stapels dikke rapporten af over hoogst
belangwekkende fenomenen als de arbeids
omstandigheden in de kassenbouw en de
opvoeding van baby's tot jongens en meis
jes.
Door middel van een gestage stroom fol
dertjes probeert Den I laag ons daarnaast
dagelijks uit le leggen wal we precies moe
ten doen en laten bij het invullen van ons
belastingformulier of het aanvragen van
huursubsidie. Dat is nuttig. Wie ooit te ma
ken heeft gehad met de gruwelen van de
ambtenarij in één van de ons omringende
landen, weet dat daar nooit wat wordt uit
gelegd en telt op het Nederlandse postkan
toor de zegeningen van de Postbus-51 -
maatschappij. Toch is dat onvoldoende om
het kolossale bedrag van ruim 660 miljoen
gulden dat Den Haag jaarlijks aan voorlich
ting uitgeeft, te rechtvaardigen. Het zijn du
re mededelingen met een hooggooi-maar-
in-mijn-pet-gehalte.
In de categorie nutteloze overheidsvoor
lichting vallen ook de vermaningen en ze
denmeesterij waarmee Den Haag haar on
derdanen bestookt. 'Denk na, stop AIDS',
'De auto kan best een dagje zonder U'. Ze
ker, maar helpt dat opgeheven vingertje? In
een in 1991 uitgebracht rapport veegde de
Rekenkamer al de vloer aan met dit voor
lichtingsbeleid: ineffectief. Burgers laten
hun gedrag er nauwelijks door beïnvloeden.
Met de aanbevelingen uit het. conform de
traditie uitgevoerde vervolgonderzoek, ge
beurde vervolgens weinig. Van de door Bol
kestein gewenste halvering van de voorlich
tingsbudgetten, en het als gevolg daarvan
ontslaan van tientallen departementale in
formatie-ambtenaren, zal dan ook niets te
recht komen. Bolkestein is dan wel leider
van een regeringspartij geworden, maar dat
betekent nog niet dat hij in een handom
draai zijn opvattingen kan realiseren.
Zijn aanval op de Postbus-51 -machinerie
kwam namelijk slechts enkele weken nadat
de Tweede Kamer opnieuw de begroting
van Algemene Zaken, waaronder de over
heidscampagnes vallen, had goedgekeurd.
De timing van de WD-leider was dan ook
opmerkelijk verkeerd. Of was ze juist heel
goed gekozen? Tegenover de moraliserende
en regelende overheid speelt Bolkstein
graag de intellectuele en pragmatische poli
ticus. Als voorman van een regeringspartij
is die spagaat moeilijker vol te houden: een
scherpe analyse lanceren op een moment
dat ze op de Binnenhofse agenda nog terza
ke doet, verplicht een regeringspartij im
mers tot daden. En dat kan meer kapot ma
ken dan de WD lief is.
'Echte zaken worden geregeld in het CAO-overleg'
VNO-topman Rinnooy Kan kan niet afspreken dat de groenteboer om de hoek er een knecht bij
neemt. Net zomin als de overheid de lonen kan vaststellen en de FNV-vakcentrale de vierdaagse
werkweek kan afdwingen. Redenen te over om het jaarlijkse ritueel van centraal overleg tussen
kabinet en sociale partners te begraven. „In feite hebben we in 1982 al afscheid genomen van het
centraal overleg, maar we zijn het ons nu pas gaan realiseren."
Centraal overleg in 1982 dat het bekende Akkoord van Wassenaar opleverde. Regering en sociale partners kwamen toen
ging van de collectieve lastendruk. Van links naar rechts Chris van Veen (VNO), Wim Kok (FNV) en premier Ruud Lubbers.
heid, ook de vakcentrale CNV.
Het markeert de nieuwe fase waarin
de verguisde overleg-economie is be
land. Klimaatbeïnvloeding is het
nieuwe credo. Geen voor-wat-hoort -
wat afspraken meer: als jij de lonen
matigt dan zorg ik voor lastenverlich
ting." Zo'n koehandel-formule leidt er
alleen maar toe dat alle betrokkenen
gaan zitten wachten tot de anderen
hun afspraken nakomen. En zo ge
beurde er veelal niets. Maar dit keer
staat de lastenverlichting die het kabi
net in petto heeft vast, ongeacht de
tegenprestatie van de sociale part
ners. En zo zouden ook de sociale
partners hun eigen verantwoordelijk
heid moeten nemen, aldus Bakker.
Met verbazing heeft Bakker dan ook
de uitlatingen van PvdA-fractievoor-
zitter Wallage het afgelopen weekein
de aangehoord. De PvdA-leider waar
schuwde de werkgevers vooral met
banen over de brug te komen. Ge
beurt dat niet dan weigert de PvdA de
uitkeringen te korten, zo klonk het
dreigement. En Bakkers' partijgenoot
Wijers (minister van economische za
ken) diende zijn laatdunkende op
merkingen over het centraal overleg
('leuke ontmoeting') voor zich te hou
den, meende de sociaal-democraat.
De reflex waarmee Wallage het ver
manende vingertje naar de onderne
mer opheft, irriteert Bakker. „Als ik
Voor kamerlid en overleget
specialist Bert Bakker (D66) hoeft het
niet meer, het circus dat vanavond
weer plaatsvindt in hef gebouw van
de Sociaal-Economische Raad. Een
zware kabinetsdelegatie ontmoet dito
afvaardigingen van ondernemers- en
vakbondszijde. Om afspraken te ma
ken over banen, loonmatiging en be
strijding van de werkloosheid. Publi
citeit is verzekerd, dé garantie voor
hoog gespannen verwachtingen.
„Dan zie je weer gewichtige heren
met zware tassen. Het zes-uur Jour
naal kondigt de binnenkomst aan en
schetst de meningsverschillen. Om
acht uur volgt de mededeling dat 'ze
er nog niet uit zijn', waarna het tien
uur Journaal het verlossende ant
woord brengt." Een antwoord dat vol
gens Bakker alleen maar teleurstel
lend kan zijn.
Voorheen jarenlang werkzaam bij de
SER spreekt Bakker uit een rijke erva
ring bij zijn beoordeling van het over
leg tussen werknemers, werkgevers en
overheid. „Wat iedereen wil is meer
werk. Dat komt tot stand op het mo
ment dat een werkgever een werkloze
in dienst neemt. Vroeger dachten we
de werkloosheid te kunnen oplossen
met sociale en economische politiek.
Nu zit de overheid meer op de lijn om
de loonkosten te beheersen, belem
merende regels te schrappen en de
lasten te verlagen om z<
op de krikken. Daardoor kan werkge
legenheid ontstaan. Die nieuwe hou
ding strookt eigenlijk niet met een
centraal overleg."
Het media-circus kan dus volgend
jaar plaatsmaken voor een besloten
theekransje, vindt Bakker. Dat past
beter bij de bescheiden rol die hij de
koepelorganisaties als VNO, NCW,
CNV en FNV toedicht. „Alle belangrij
ke afspraken over het loon, de vrije
tijd en werktijden worden dicht bij de
werknemer gemaakt in CAO-onder-
handelingen door de afzonderlijke
bonden en afzonderlijke werkgevers.
Kijk maar naar de doorbraak van de
4-daagse werkweek. Die is in de Bij
enkorf gemaakt en bij de NS, niet op
centraal niveau."
Dat betekent geen gezichtsverlies,
maar het getuigt van realisme. „Ieder
zijn eigen verantwoordelijkheid.
Noem het maar nieuw paars realis
me", glimlacht Bakker. De D66'er
staat in zijn opvattingen niet alleen.
Kabinet, werkgevers en de christelijke
vakbweging CNV hebben er dit jaar
alles aan gedaan elke gedachte over
een klinkend centraal akkoord de
grond in te trappen. Eigenlijk schui
ven alleen de PvdA-bewindslieden
(Kok en Melkert) en de vakcentrale
FNV vanavond van harte aan aan de
overlegtafel. De rest komt uit beleefd-
werkgever was zou ik antwoorden:
overheid, vervul eerst uw eigen taken
op fatsoenlijke wijze. Zorg voor de
voorwaarden waaronder werk kan
ontstaan. Bovendien: werkgever is
zo'n ouderwets woord. Een werkgever
is in de eerste plaats ondernemer die
pas als zijn zaak goed draait, werk
schept."
De PvdA en de vakcentrale FNV heb
ben weieens heimwee naar de tijd dat
de overheid meer kon sturen, meent
Bakker. „Maar dat is echt voorbij. De
overheid heeft de instrumenten dom
weg niet meer. De wet op de loonvor
ming is verdwenen. Zelfs op de lonen
van de ambtenaren heeft de overheid
geen greep meer. De werkgevers en
de vakcentrale CNV hebben er min
der moeite mee te erkennen dat de
échte zaken sinds 1982 worden ge
daan in het CAO-overleg. Niet voor
niets is het aantal CAO's in die twaalf
jaar gegroeid van vierhonderd naar
duizend. En het zijn heel verantwoor
de afspraken die daar worden ge
maakt. Daar is geen landelijk akkoord
voor nodig. De FNV-centrale doet er
goed aan haar pretenties nog ééns
onder de loep te nemen in plaats van
te doen alsof haar opstelling recht
streeks het CAO-overleg beïnvloedt."
DEN HAAG MARC PEEPERKOORN
M MARGREET VERMEULEN
erval
Vreeswijk coming man extreem-rechts
LBURG
A jelen d
Partijleider Janmaat van de CD
ziet zijn aanhang in flink tempo
afbrokkelen. Een kwart van de
dit voorjaar gekozen CD-raads-
leden heeft zich al weer van die
partij afgekeerd. Gisteren gaven
twee Utrechtse CD-gemeente-
raadsleden er de brui aan, om
zich aan te sluiten bij het Ne
derlands Blok. de partij met het
zelfde gedachteiïgoed, aange
voerd door de Utrechter Wim
Vreeswijk, de 'coming man' in
extreem-rechts.
Geboren en getogen Utrechter
Wim Vreeswijk, een 44-jarige
handelaar in onroerend goed,
moet lachen om de stelling dat
hij bezig is de tegenvoeter te
worden van partijleider Hans
Janmaat van de Centrumdemo
craten. Maar hij bevestigt wel
met het Nederlands Blok staps
gewijs landelijk te willen door
stoten om uiteindelijk in de
Tweede Kamer te komen.
De aanhang van de Centrumde
mocraten in het land is sinds de
raadsverkiezingen ruim een half
jaar geleden met een kwart van
de 77 toen gekozen raadsleden
afgenomen. Raadsleden haak
ten af in onder meer Vlissingen,
Leiden, Den Haag, Heerlen, Al
melo en Roosendaal en nu dus
in Utrecht en Amersfoort, de
enige gemeenten in midden
Nederland waar de CD in de
raad zit. Vóór Utrecht stapten
slechts in twee plaatsen Vlis
singen en Almelo de spijtop
tanten over naar het Neder
lands Blok. De anderen begon
nen voor zichzelf en werden in
gevallen door de CD
Dat is dezelfde weg die
Vreeswijk eerder is gegaan in de
extreemrechtse politiek en de
zelfde stap die John Morren (39)
nu heeft gezet. Net als met
Vreeswijk is gebeurd, vreest
Morren door Janmaat te wor
den geroyeerd nadat hij is opge
stapt. De twee ultrarechtse
Utrechters kennen elkaar vanaf
het begin van de Centrum Par
tij, die begin jaren tachtig de
kop opstak en later in een aan
tal partijen en clubjes uiteen is
gevallen.
Vreeswijk, afkomstig uit een
KVP-gezin, zocht eind jaren ze
ventig 'als kleine middenstan
der' zijn heil bij de WD. Daar
leerde hij, gehuld in een T-shirt
met WD op de rug, het 'vak'
van folderen dat hij de laatste
jaren voor de CD en vooral voor
zijn eigen Nederlands Blok nog
steeds intensief beoefent. Hij
maakte uit onvrede een stevige
stap naar rechts, omdat hij de
WD 'een slappe hap' vond om
de opstelling in de krakers- en
koningsrellen uit die tijd.
Vreeswijk werd in 1983 voor de
CP lid van de raad van Almere
waar hij zich even officieel ves
tigde. Drie jaar later werd hij
raadslid in zijn echte woon
plaats Utrecht en in 1991 sta
tenlid toen lijsttrekker Morren
vanwege ziekte zijn plaats niet
kon innemen en ook nummer 2
op de kandidatenlijst het voor
gezien hield.
Bij alle installaties maakte
Vreeswijk kennis met acties te
gen de intrede van extreem
rechts in bestuur van stad en
provincie. In 1987 kwam hij aan
de vooravond naar het stadhuis
in Utrecht en bleef daar slapen
waardoor tegenstanders zijn be
ëdiging niet konden tegenhou
den. Dit voorjaar bracht de poli
tie met een bliksemactie per
tb:
ielen d
-jarige
hun
irograr
boot over de Oudegracht diverse
extreemrechtse raadsleden ten woi
stadhuis binnen waardoor 2
aan de demonstrerende n
te ontsnapten.
Hij noemt zich een national
en zoekt de schuld van de p^ e'
blemen in Nederland bij de^ me
nieuwkomers, of dat nu mi-'11 aaiV
granten of asielzoekers zijn.'*:11 re
zit daarmee op de lijn van led™P
Filip de Winter van het Vlaaiiebber
Blok die vooral in Antwerperer.
succes boekt met de slogan 'er"al11
gen volk eerst'. De Winter is
grote voorbeeld. Hij nodigde»*» io
ultrarechtse Vlaamse leider f
bij zijn beëdiging, maar deztoscH
liet vanwege andere verplichJdena
gen verstek gaan. 3e ma
Vreeswijk zegt zijn politiek rnun zi:
te stoelen op wat de nazi's ir> meisj
Tweede Wereldoorlog voorsten ge:
den. „Daar hebben mijn famar Ne*
en ik nooit mee te maken geiij zou
en ik wil daarbij ook achteralldante
niet betrokken worden." ensdt
Hij staat ook niet op de zwarige ec
lijst van het Facistisch Ondeiachto:
zoek Komitee. Deze organisa
heeft wel Morren geregistree
Die is onder meer bekend vaBUW
een foto waarop hij in gezel-
schap van de 'zwarte weduwr r
van NSB-leider Rost van Ton0
ningen de Hitlergroet brengt.1
Zelf vindt hij dat een jeugdzrf™";
de en Vreeswijk is geneigd da
incident ook zo te zien. „Je wP10,.
hoe dat soms gaat in een en-;eP''c
thousiaste feestelijke stem- ',10
t"rn
Vreeswijk werd jarenlang de
kroonprins van Janmaat ge- n 1
noemd. Die rol wordt nu toeg
schreven aan het Utrechtse
raadslid Martin de Regt, die
deel uitmaakt van het hoofdb
stuur van de CD en het tele-
foonnummer van de partij in|I 1
het gebouw van de Tweede K5ND
mer deelt met Janmaat. Tegei
standers van Janmaat wagen ^ecji;
zich af wanneer het zijn beuqjnmj
om te verdwijnen. otoo(
Is Vreeswijk uit op Janmaats 1,0^
huid? Hij geeft geen direct an(,n ge
woord, maar zegt blij te zijn d^aar!;
Janmaats aanhang afbrokkelt, eerg
denkt dat dit proces zich zal lcj ol
voortzetten. Hij is voorzichtign z0,
zijn uitspraken over de groei een
van het Nederlands Blok daareens
tegenover. ,.l Iet gaat stapsge-(en
wijs", zegt hij. ..en elke verkit.'^el
zing is een nieuwe drejnpel.
je ergens de kiesdeler niet haa, vo|.
ben je weg." gera
Hij denkt nu wel dat zijn partij^,
door de operatie van nu in pr<^n
vinciale staten van Utrecht te-yan
rugkomt waarvoor de verkieziije j
op 8 maart volgend jaar wordt ger
gehouden. Hij weigert zich te Lt j
wagen aan prognoses over de
uitslag. Met slagen om de arm^
spreekt hij de verwachting uit
dat het Nederlands Blok meer rts'e
vertegenwoordigers krijgt dan^g
de ene van nu. Hij denkt dat dj^j.
namen van de raadsleden Mo^j^
ren (Utrecht) en Kreuger k(
(Amersfoort) op de kandidatei^ jn
lijst daarvoor goed zijn. ^he1
De Tweede Kamer is wel zijn Jet j
uiteindelijke doel, maar of hij ean(
zelf in wil, is voor hem nog de t> va
waag. „Ik ben geen voorstand^^a;
van mannetjesmakerij. Ik wil
eerst de top verbreden en een L11 jr
goed kader maken voor de par^en
tij. Pas dan krijg je goede men'-:
sen binnen en misschien zitter^^
bij hen kandidaten voor de a jlc
volksvertegenwoordiging." |el
k n;
UTRECHT HANS MELKERT
WIM STEVENHAGEN
...(hoevBWoe,u?. Hook-
m UIT Vb rtAN?a \fttf
toèr écht u Jteuvt
mz uu TJJKi we \fl£LÉ|8We^
CM &HT 6LHTE mm TE
|S ÖVÉR
Vakbondsvrouw vraagt aandacht voor zwarte kant economie China
Natuurlijk is het goed dat er een
nieuwe economische wind door
China waait. „Maar ik waag
aandacht voor de zwarte kant
ervan", zegt Lu Jing-Hua. Ze is
een uit Peking gevluchte vak
bondswouw en één van de vier
honderd deelnemers aan de
wouwenconferentie van het In
ternationaal Verbond van Vrije
Vakverenigingen (IVW) deze
week in Den Haag.
Volgens Lu Jing-Hua betalen
Chinese wouwen een onevenre
dig hoge tol voor de modernise
ring van China. „Bij staatsbe
drijven worden de wouwen
massaal op straat gezet, evenals
de oudere werknemers trou
wens. Uit onderzoek blijkt dat
zo'n zeventig procent van de
werklozen wouw is. In sommige
regio's is de werkloosheid onder
wouwen zelfs vijf maal zo hoog
als onder mannen." Lu baseert
zich op onderzoek van het Chi
na Labour Education Infor
mation Center uit Hong Kong.
Zelf woont ze inmiddels in New
York.
In het particuliere bedrijfsle
ven zijn de Chinese wouwen
niet per definitie beter af. „Jon
ge. ongetrouwde wouwen van
17 tot 23 zijn nog wel gewenst.
Totdat er een kind op komst is
natuurlijk." Wat er dan gebeurt?
Lu wijst met een puntige wijs
vinger naar buiten. „Dan lig je
eruit." Nu de Chinese overheid
subsidies voor crèches en zwan
gerschapsverlof heeft geschrapt,
zijn vrouwelijke werknemers ge
woonweg duurder dan hun
mannelijke collega's. De be
scherming van wouwen die
althans op papier bestond, is
verdwenen.
De werknemers in de Chinese
private sector zijn vooral afkom
stig van het platteland. „Ze heb
ben wel wat meer geld te verte
ren dan vroeger, dat is waar,
maar ze hebben hun hele le
vensstijl moeten opgeven en
leven gescheiden van hun ge
zinnen. De arbeiders leven op
elkaar gepropt in slaapzalen bo
ven of naast de fabriek."
Het China Labour Education
Information Center noemt de
omstandigheden waarin deze
Chinese mannen en wouwen
wonen en werken 'veelal af
schuwelijk'. Er zijn slaapzalen
voor 160 mensen met vijfWC's.
De bewegingsvrijheid van de
mensen wordt ingeperkt door
de slaapzalen 's nachts van bui
tenaf op slot te doen. Er zijn fa
brieken zonder sanitaire voor
zieningen. En er vallen regelma
tig doden en gewonden bij ex
plosies, branden en andere be-
drijfsongelukken.
Óp de waag of de economi
sche hervormingen ook verbe
teringen hebben gebracht, ant
woordt Lu: „Er is een minieme
minderheid die daarvan profi
teert. Dat zijn meestal mensen
die nauw gelieerd zijn aan de
machthebbers. De ongelijkheid
wordt almaar groter, ook tussen
mannen en wouwen. Maar de
tragedie is vooral dat er zo
moeilijk tegen is te vechten. De
wouwen zijn slecht opgeleid,
merendeels boeren en als ze
een organisatie oprichten, wor
den ze meteen ontslagen en/of
Ook de Leidse China-specia
list Claire van Ravels meent dat
Chinese vrouwen vaak het
slachtoffer worden van de her
vormingen en de massa-werk
loosheid die daarvan het gevolg
is. Het gevaar bestaat zelfs dat
de wouwen die volgens wij
len partijleider Mao 'de helft
van de hemel dragen' terug
naar het aanrecht worden ge
stuurd. „In officiële stukken zie
je weer ouderwetse, patriarcha
le waarden opdoemen. De huis
vrouwenrol wordt beschreven
als 'goed, natuurlijk en onver
mijdelijk' en wouwen worden
zelfs aangemoedigd om vanuit
huis het socialisme te doen als
moeders en huiswouwen".
Er zijn geen wije vakbonden
in China om de positie van de
werknemers te verbeteren. De
officiële vakbeweging wordt ge
domineerd door leden van de
communistische partij. Echte
onafhankelijke bonden zijn in
feite verboden. Wat er aan onaf
hankelijke organisaties bestaat,
opereert in de marge en onder
gronds. Hoewel de frêle Lu Jing-
Hua minder dan een jaar actief
is geweest in de Beijing Workers
Autonomous Federation (WAF),
zag ze zich genoodzaakt om te
vluchten omdat een arrestatie
bevel tegen haar was uitgevaar
digd. Eén keer heeft ze gepro
beerd terug te keren naar haar
man en (inmiddels) zesjarige
dochtertje. „Op het vliegveld
hielden ze me tegen en sloegen
me in de boeien. Mijn dochter
ging voor 't eerst naar school. Ik
wilde haar een schooltas ge-
Lu vindt dat de mensenrech
ten in China zo erg worden ge
schonden dat de Verenigde Na
ties het niet kunnen maken om
de Wereldwouwenconferentie
van 1995 in Peking te organise-
Lu Jing-Hua: „Bij staatsbedrijven
in China worden de vrouwen ,n
massaal op straat gezet". ?l
FOTO GPD CEES ZORti
V'
ferl
ren. „Dat is een klap in het ge-Jjr
zicht van alle Chinezen die pro-jn,
beren democratische organisa-p
ties op te zetten en dat vaak mefyc
gevangenisstraf moéten beko^
pen. De Chinese regering zal dq(
hooggeëerde gasten keurig^
rondleiden door modelfabrie-jt 1
ken en modelkantoren. Het is^
pure reclame voor het Chinese^,
bewind."
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN