'Het is natuurlijk wel heel gênant'
50.000ste bezoeker Superlnsekten
'Hier zit menig vrij weekeinde in'
Gloedvol gesprek tussen stem en harp
Cultuur Kunst
Ruzie over archief Ivens
Losse stukjes vallen
prima op hun plaats
New Bomb Turks: niet
nieuw maar wel goed
kNDAG 24 OKTOBER 1994
annemiek ruygrok, 071 -356471f
lyinka Unesco-ambassadeur
)S De Unesco, de VN-organisatie vooronderwijs, cultuur en
enschap, heeft de met de Nobelprijs onderscheiden schrijver
0 en van^e Soyinka benoemd tot goodwill-ambassadeur. De auteur
nessenhLj jn jg86 onderscheiden met de Nobelprijs voor de litera
ir. De 60-jarige Nigeriaan was de eerste Afrikaan die de prijs
n. Hij is schrijver van rond 20 toneelstukken, romans en poë-
bundels. Tijdens de Nigeriaanse burgeroorlog werd Soyinka
uu' irresteerd nadat hij tot een staakt-het-vuren met de rebellen
oor de pa^jafra hacj opgeroepen. Ook nu heeft hij problemen met het
>-19.30 jeriaanse militaire bewind, dat onlangs zijn paspoort introk.
ie ones-producer Miller overleden
|ver In een ziekenhuis in Denver, Colorado is afgelopen za-
dag de Amerikaanse platenproducer Jimmy Miller overleden,
uur, kla^|er jn ig42 Werd geboren in New York, stierf aan de ge-
rs tot 2ljSen van een leverziekte. Hij werd vooral bekend als producer
diverse albums van The Rolling Stones, waaronder 'Beggar's
nquet', 'Exile on Main Street' en 'Sticky Fingers'. Miller was
8 30-lfc verantwoordelijk voor het geluid van platen van jaren zes-
-groepen als Traffic, Spooky Tooth en de Spencer Davis
oup. Na een langdurige stilte dook hij in 1991 opeens op als
bducer van enkele nummers op het album 'Screamadelica'
1 uur Klji de Engelse groep Primal Scream.
1515juitse filmprijs voor Digna Sinke
q 0Q jNNHEiM/HEiDELBERGDe Nederlandse speelfilm Belle van Zuylen
uuTi Digna Sinke heeft zaterdagavond de Grote Prijs van het
tuitend jnfestival van Mannheim-Heidelberg gekregen. De prijs is
ini 30.000 gulden. De jury van het filmfestival prees de „stille
Jime behoonheid" van de film zowel als de „kunstzinnige economie"
larmee een beeld is gecreëerd van vroegere tijden. Belle van
-Ig lylen gaat over een schrijfster in de tijd van de Franse Revölu-
idie een relatie met een veel jongere man aangaat.
3-17.0C
tormloop op musical Suske en Wiske
ussel Er is een ware stormloop op kaartjes voor de musical
lske en Wiske die op 28 oktober in Antwerpen in premierère
lat. Belgen en ook Nederlanders willen de striphelden van Wil-
vander Steen kennelijk graag in levende lijve zien. Door het
rerdonderende succes zijn de telefoonlijnen van het Koninklijk
en overv^gdtheater voortdurend overbelast. De schouwburg heeft
iMrvin#arom besloten komende maandag tien extra lijnen te openen
)or telefonische reserveringen. Er zijn al 45.000 kaartjes ver
raat 66 )cht.
ïusty Jai
S'ïunsten '92 vreest bezuinigingen
die al m|
sluit netN haag Kunsten '92. de brede actiegroep binnen de kunstwe-
piotsorf'd: is verontrust over de reorganisaties van het Fonds voor de
t om Rjidiumkunsten. De operatie leidt tot een verdere uitholling van
i e mogelijkheden van kunstenaars om te experimenteren en
rimjtrHT te ontwikkelen, 20 ste't bet bestuur in een vrijdag verzon-
hij gaatPn persbericht. Vooral jonge kunstenaars worden er de dupe
ht m de|tn. Het fonds is verbaasd over die aantijging. De reorganisatie
fgeres iP1 helemaal niet tot een wijziging in het subsidiebeleid. Wel
igstigefil het fonds bezuinigen op de vaste kosten, waardoor het subsi-
ennis J^drag over 1995 kan worden verruimd.
Sunstenfestival Brusseronzeker
00 Brussel Het is nog onzeker of het Internationaal KunstenFESTI-
fALdesArts in Brussel volgend jaar een vervolg krijgt. De minis-
0,19.(fcrs van cultuur van de Waalse- en de Vlaamse Gemeenschap
fie het festival financieel mogelijk maken, pleiten voor een
18 45lveejaarlijks evenement. Voor 1995 zou een minimale subsidie
jeschikbaar zijn, slechts bedoeld ter voorbereiding van een
jveede editie in 1996. Het eerste festival, vol toneel, dans en
18.4iUziek, vond in mei plaats. Het was voor het eerst dat de
'aamse-, de Waalse Gemeenschap, het Brussels Stedelijk Ge-
30, en be Vlaamse Gemeenschaps Commissie op cultureel ge-
ïied samenwerkten. Van het totale budgetVan 3,6 miljoen gul-
0 Jen, kwam twee miljoen gulden van de Vlaamse Gemeenschap.
3*20 3pe Waalse Gemeenschap droeg een half miljoen bij.
Iet een bemiddelingspoging
n,al jobeert het ministerie van on-
'oe erwijs, cultuur en wetenschap-
nspecpn maandag een conflict over
"s^ell arohieven van de Nederland
en. i filmer Joris Ivens (1898-1989)
p te lossen. Door de onenig-
pid tussen het Nederlandse
gQ0llmmuseum en de weduwe
'an Ivens, Merceline Loridan,
leigt de Europese stichting Jo-
>■45, k Ivens die het archief zou
aan beheren, de collectie mis
woe Hopen en een nutteloze instel -
hg te worden. Een woordvoer-
160ler van het ministerie heeft dit
g hijdag bevestigd. De-partijen
zijn uitgenodigd voor een ge
sprek.
Het Ivens-archief, dat aan de
weduwe zou worden overhan
digd om weer aan de stichting
te geven, is sinds 1990 opgesla
gen in het Filmmuseum. Het is
grotendeels opgesteld door de
verzamelaar en vroegere direc
teur van het museum, Jan de
Vaal. Gebleken is dat de afgelo
pen jaren andere stukken aan
het archief zijn toegevoegd
waarop de weduwe geen recht
heeft. Merceline Loridan, zelf
filmmaakster, dreigt nu de ge
hele collectie mee te nemen
naar Frankrijk.
Durlacher neemt de telefoon niet meer op na winnen AKO-literatuurprijs
G.L. Durlacher, die voor zijn verhalenbundel Quarantai
ne zaterdagavond de AKO Literatuur Prijs won, neemt de
telefoon in zijn Haarlemse woning niet meer op. Ieder
een die hem belt krijgt zijn antwoordapparaat waarop hij
verwijst naar zijn uitgever. Want hij wordt gek van de
bellers. ,,Dit is niet normaal", zegt hij daags na de prijs
uitreiking wanneer de bel voor de zoveelste keer rinkelt.
amsterdam/leiden gpd/anp
vervolg van voorpagina
De televisieuitzending van Son-
ja, waarin hij tot winnaar werd
uitgeroepen, heeft Durlacher
nog niet helemaal verwerkt. Het
systeem, waarbij de mensen in
de zaal een bordje met een cij
fer omhoog hielden, vond Dur
lacher vreselijk. „Het was alsof
de schrijvers weer in de school
banken zaten. Dat kan echt
niet." Hij hoopt dan ook dat de
AKO het volgend jaar anders
doet. „Laat het schriftelijk ge
beuren."
De auteurs van de genomi
neerde boeken Patricia de
Martelaere, F. Springer, Nico-
laas Matsier, Frida Vogels,
Rascha Peper kregen ook
nogal wat kritiek te verduren.
Durlacher vindt dat niet
ethisch. „Dan raak je toch hele
maal van de kaart?". Maar de
opmerking dat zijn boek leest
als een soort McKinseyrapport,
deert hem niet. „Ik laat het
langs m'n kleren afglijden. Ik
lach hier om, maar een beetje
gênant is het natuurlijk wel. Ik
hoop dat het er volgend jaar wat
eleganter aan toe gaat", aldus
de prijswinnaar.
Nicolaas Matsier leverde tij
dens de uitzending al felle kri
tiek op de uitzending. „Ik heb
toch het idee dat ik naar een
fruitmachine zit te kijken. Een
echt feestelijk gevoel krijg ik
hier niet van. Het is een beetje
een veemarkt", zei hij tegen
Sonja Barend. Toen de presen
tatrice later in een telefoonge
sprek met F.Springer Matsiers
woorden verdraaide en zei dat
hij „niet blij was met deze ont
moeting met zijn lezers", teken
de de ergernis zich op het ge
zicht van Matsier af.
Durlacher toonde zich deson
danks zeer 'vereerd' met deze
erkenning voor een boek waarin
hij zijn ervaringen in het con
centratiekamp Westerbork heeft
beschreven. Hij vertelde hoe
moeilijk het was „om te zien
helemaal lekker onder. „Het is
eigenlijk beschamend dat ik een
prijs win met een boek dat over
zoveel ellende gaat. Ellende die
iedereen maar het liefst wil ver
geten. Het is een beetje wrang
dat ik aan die duistere periode
nu nog lol beleef. Maar ik had
nooit verwacht dat ik deze prijs
zou winnen. Ja, Matsier was na
de bekendmaking nogal teleur
gesteld. Wie zou dat na zo'n
gang van zaken niet zijn?"
Marcel Möring, die in 1993
voor zijn boek Het grote verlan
gen de AKO Literatuur Prijs
won, vond deze nieuwe opzet
„frisser" dan vorig jaar. „Toen
zaten we uren aan een diner.
Dit is veel leuker." Toch deelde
hij de kritiek. „Niemand is hier
denk ik gelukkig mee. Na van
avond gaat het waarschijnlijk
„Alsof we weer in de schoolbanken zaten", reageert Durlacher op e
winnaar heft op de foto het glas terwijl Matsier geërgerd wegkijkt.
naar het dodenrijk waar men
sen onder de zwaarste omstan
digheden zijn gestorven". Als
kind van acht jaar is hij samen
met zijn vader en moeder in
1937 vanuit Duitsland naar Rot
terdam gevlucht voor de nazi-
terreur. In 1941 werd de familie
Durlacher opgepakt en naar het
concentratiekamp Westerbork
gebracht. Eerder schreef Durla
cher over zijn oorlogsverleden
in Strepen aan de hemel, Dren
kelingen De zoektocht.
Duistere periode
Durlacher is. wel blij met de
prijs maar voelt zich er toch niet
de Stichting
AKO Literatuur Prijs, H. Ver-
kruissen, erkent dat er volgend
jaar wijzigingen zullen worden
aangebracht. In ieder geval zal
van te voren duidelijk worden
aangegeven wat er gebeurt als
twee schrijvers evenveel punten
krijgen. Het programma blijft
wat hem betreft rechtstreeks op
televisie te zien. „Anders wordt
het te steriel."
In het Pesthuis in Leiden is gis
termiddag de 50.000ste bezoe
ker van de tentoonstelling 'Su
perlnsekten' feestelijk ontvan
gen. De familie Groen, vader,
moeder en twee kinderen, uit
Nunspeet waren de gelukkigen.
Ze werden door Peter Koomen,
de bedenker van de expositie,
en bedrijfsleider Wiek Roze-
mond verrast met bloemen,
champagne en nog de nodige
cadeautjes.
De tentoonstelling Superln
sekten werd op 1 juli geopend.
Bezoekers worden in het Pest
huis meegenomen op een reis
door de insektenwereld, vari
ërend van griezelig grote kevers
tot schitterende vlinders, af
komstig uit de collectie van het
Nationaal Natuurhistorisch Mu
seum in Leiden. Een trekker van
formaat zijn de robotachtige in-
sekten op reuzeformaat, na
tuurgetrouwe kopieën van on
der meer kevers, een rups en
een bidsprinkhaan, 30 tot 600
keer groter dan in werkelijkheid.
De collectie werd onlangs nog
uitgebreid met insekten uit de
tijd van de dinosaurus. Deze
verzameling werd kort geleden
door het museum verworven en
bestaat uit fossielen van circa
100 miljoen jaar oude dino-in-
sekten die ook nu nog in de na
tuur voorkomen.
De tentoonstelling is tot en
met 30 oktober te zien. Hoewel
de superinsekten veel belang
stelling trekken, lijkt het totaal
aantal bezoekers toch niet hele
maal aan de verwachtingen te
Irene en Ruud Groen met hun kinderen Philip en Jan-Willem werden door Peter Koomen en Wiek Rozemond
onthaald als 50.000ste bezoeker van de tentoonstelling Superlnsekten. Op de achtergrond de enorme bids
prinkhaan. FOTO LOEK ZUYDERDUIN
zullen voldoen. De hete zomer
maanden hebben de tentoon
stelling parten gespeeld. Er was
gerekend op een bezoekersaan
tal tussen de 50 en 75.000. Or- kers trekken maar vermoedt
ganisator Peter Wijnen ver- desalnietemin dat de expositie
wacht dat de Superlnsekten de- met een klein tekort worden af-
ze laatste week nog veel bezoe- gesloten.
'De Typesmaken sprong Vooruit
recensie wunand zeilstra
'Naakt', cabaretprogramma van en door Hans Riemens, Hans Paulides e
Kamphues. Gezien: 22/10, schouwburg Leiden.
Taaie doorbijters zijn het. Rob Kamphues, Hans Riemens en
Hans Paulides, oftewel De Types, hebben hun plaats op de Ne
derlandse podia moeten bevechten. Wat naambekendheid en
echte doorbraak betreft, zijn ze lange tijd bij collega-cabaretiers
een beetje achtergebleven. Met 'Naakt', het zesde programma,
lijkt de grote sprong voorwaarts definitief gelukt.
Dat wil overigens niet zeggen dat dit onlangs in première ge-
gane programma plotseling geheel anders van opbouw zou zijn.
Integendeel zelfs, ze zetten heel consequent de lijn van vorige
programma's voort. Het enthousiasme, de lol en de stevige mu
zikale intermezzi zijn gebleven. Alleen met dit grote verschil, dat
nu alle losse stukjes prima op hun plaats blijken te vallen.
Wat ze tot nu toe deden, bestond veelal uit een aaneenrijging
van hele leuke maar soms ook ondermaatse invalletjes. De opzet
van 'Naakt' is aanmerkelijk zorgvuldiger. Bovendien biedt het
prachtige verhaalkader een dankbaar uitgangspunt voor scherpe
grappen.
Drie mannen op een schip. Wat te doen, wanneer blijkt dat er
nog maar voor slechts twee personen voedsel voorradig is? Zo'n
strijd op leven en dood laat zien, hoe weinig verheffend een
mens kan handelen. Die lijn trekken De Types door in tal van
tussenstukjes die soms opeens een onverwachte kant opgaan.
Dat ze ons als toeschouwers daarbij een paar keer op het ver
keerde been zetten, is ook een sterk punt van deze voorstelling.
Na de pauze zakt het programma dan toch nog even iets in.
Men neigt op de automatische piloot te spelen, want - succes
lijkt verzekerd - een woedende Rob Kamphues is altijd troef. Ge
lukkig maken De Types aan dit soort ontsporingen nu bijtijds
een einde. Alle drie komen ze op hun eigen manier het best aan
bod: Riemens is feller dan ooit, Kamphues blijft de geestige drift
kikker en de zwijgzame Paulides nog altijd een droogkomische
tegenpool.
jfieuwe repetitieruimte voor Leiderdoipse theatetvereniging Toverlei
'eiderdorp maria straatsma
fheatervereniging Toverlei
eeft in 'De Kameleon' in Lei-
Ierdorp een nieuwe repetitie-
uimte. Het oefenlokaal dat is
erbouwd en helemaal nieuw is
igericht, werd vrijdagavond
oor de eerste keer in gebruik
enomen met een voorstelling
litsluitend voor donateurs. De
ifficiële opening werd zaterdag
loor de wethouder van cultuur,
Kerner-schellingerhout ver
licht.
„We hebben als vereniging
self veel gedaan aan de nieuwe
iepetitieruimte. Verschillende
eden hebben er menig week
einde en veel vrije uren ingesto
ken." Corry van Dijk, voorzitster
ocvan theatervereniging Toverlei,
rertelt hoe de nieuwe ruimte in
De Kameleon' is omgetoverd
ot een vrij kleine, maar goed
litgeruste oefenzaal.
Voorheen gebruikte de thea-
ervereniging een klaslokaal aan
iet Kwikstaartplein. „Dat moest
gesloopt worden en dus moes-
en we er uit." Van Dijk zegt
jgihier niet rouwig om te zijn.
„Het lokaaltje had best charme
jinaar we hadden weinig moge-
iiieflijkheden." De theatervereni-
r 'ging heeft vervolgens een plekje
(Jgekregen in 'De Kameleon' aan
izojde Ericalaan. „Hier hebben we
.nu een nieuwe vloer, goede be-
a lichting en echte theaterdoe-
id-ken." Met behulp van het An-
Punk lijkt - zeker in Amerika -
bezig aan een heuse revival,
Eind jaren zeventig was er bui
ten de directe linkse anarcho-
teksten nogal wat aandacht
voor het uiterlijke vertoon. Bij
de tweede generatie punks lijkt
dit een ondergeschoven kindje
te zijn. Ook de New Bomb
Turks, net uitgekomen met hun
tweede album 'Information
Highway Revisited', zien er uit
als gewone jongens van de
straat die wat muziek maken.
En zo willen ze het graag heb
ben. Als je verlangt naar het ui
terlijke vertoon van de Sex
Pistols dan moet je maar de vi
deo van 'Sid Nancy' huren
volgens gitarist Jim Weber.
Gisteren hadden de Bombs
er, ondanks het moordende
toerschema, er vreselijk veel zin
in. Zanger Eric Davidson springt
bij het openingsnummer 'Do it'
na een minuut al in het publiek
en zorgt er persoonlijk voor dat
de voorste helft gaat swingen.
Drie akkoordjes zijn meestal ge
noeg en als het al te eenvormig
wordt dan wordt het tempo
flink opgeschroefd of laat men
even het distortion-gitaar of bas
wegvallen. Davidson lijkt afwis
selend op Iggy Pop in zijn jonge
jaren of als een lekker zingende
Joey Ramone. Het tempo van
'de set, met veel twee minuten
durende miniatuurtjes, lijkt zo
van de Ramones gejat.
'You're looking like the singer
of the Counting Crows',
schreeuwt Davidson iemand uit
het publiek toe. Kritiek hoort nu
eenmaal bij de punk, want het
er op volgende 'You're band
sucks' is aardig confronterend.
Het vernieuwende punk-wiel
wordt door de band uit Colom-
bus, Ohio zeker niet uitgevon
den, maar gedrevenheid en
pakkende songs hebben de
New Bomb Turks zat.
jerfonds en het VSB-fonds, die
gezamelijk zo'n 15.000 gulden
schonken, kon de vereniging
het grootste deel van de aan
passingen die de ruimte nodig
had betalen. „Het lijkt een groot
bedrag maar dat is het eigenlijk
niet. We zitten nog wel met een
gat. Hopelijk kunnen we dit met
de inkomsten uit contributies
en voorstellingen snel weer wat
rechttrekken."
Van Dijk benadrukt dat het
niet de bedoeling is om de
ruimte als theatertje te gebrui
ken. „Het is een oefenruimte,
waar we kleinschalig dingen
voor ons zelf kunnen doen. Af
en toe organiseren we iets in sa-
menwerldng met anderen." Als
voorbeeld noemt ze het regie
café dat vier zondagen per jaar
wordt gehouden. „We willen en
kunnen niet eens grote of com
merciële activiteiten opzetten.
Dat is nooit de bedoeling ge
weest. Bovendien is het lokaal
daar veel te klein voor, er kun
nen zo'n dertig mensen in en
dan zit het echt wel vol."
harp. Gehoord op 22 oktober in "t Huys Dever in Lisse
Rachel Ann Morgan is een 'Gesamtkunst-
werk'. Zoals zij zingt, de harp bespeelt, cau-
seert, expliqueert, zich beweegt, alles
spreekt van een innerlijke gratie en een gro
te muzikaliteit: Morgan gaat hierin nét niet
Als je over de schreef gaat met zo'n optre
den is er al gauw sprake van een karikatuur,
zeker als je gaat overdrijven met een Engels
accent: daar geeft Carolien Kaart op de Za
terdagmorgen een mooi staaltje van.
Die uitleg over tekst en instrument in
Morgans' programma was overigens zeer
welkom. Wie weet nou wat 'cymraeg' en
'cerdd dant' betekent of hoe zo'n Keltische
harp in elkaar zit.
Als bij andere concerten begint Rachel
Ann gewoontegetrouw (of voor het gemak)
met folksongs uit haar geboorteland Wales.
Die taal, het cymraeg, is absoluut niet te
verstaan, maar door een paar duidelijk uit
gesproken woorden uit deze taal met con
sonanten die bij ons niet voorkomen, te
vertalen in het Nederlands, geeft Morgan de
luisteraar een aardige kapstok om de in
houd te kunnen volgen.
In enkele cymru-songs worden twee to
taal verschillende melodieën tegen elkaar
aangezet, waarbij eerst de harp, vervolgens
de stem inzet. Dit verschijnsel 'cerdd dant'
is typisch voor de Welshe folksong: in geen
enkel ander land komt deze tweespraak zo
radicaal voor. 'Caru Cumry' is zo'n liedje
dat in uiterste concentratie gezongen werd
om niet spoorslags de fout in te gaan, met
een heel bijzonder virtuoos en toch speels
resultaat.
Morgan begeleidde zich zelf hier op de
Keltische, eigenlijk de Ierse harp, een veel
kleiner exemplaar dan de concertharp, met
30 snaren, zónder pedalen om toonhoogte
te kunnen veranderen. Noten kunnen door
middel van palletjes wel een halve toon
omhoog maar niet een halve toon omlaag
gezet worden. Je bent als harpist dan ook
steeds druk in de weer met bijstellen met
alle gevolgen van dien. In zo'n programma
mag af en toe wel eens een steekje vallen!
Van Rosa Spier (1891-1967) speelde Mor
gan 'drie impressies bij Saul en David' op
de grote concertharp. Alle denkbare kleur
nuances en gevoelens spreidde zij hier ten
toon: een lichtheid en gelatenheid bij Da
vids' spel aan de voet van de getergde Saul,
onheilspellende arpeggio-akkoorden bij de
naderende vijandige legers, melancholie
van een omfloerste trom bij Sauls' tragische
dood.
De mooiste liederen waren van Edmund
Rubbra (1901-1986). Hier kon Morgan het
meest haar dramatisch talent kwijt. 'Hymn
to the Virgin' werd gezongen met een war
me dynamiek, in volle gloed of strelend
zacht, een buigzame toon en een subtiele
timing.
