Iraakse leider uit op
'Jimmy-Carter-factor'
Feiten &Meningen
Vredesprijs
geen garantie
voor succes
Afloop ontvoeringszaak schokt Israël
SPD vecht
ook voor
controle
Bondsraad
ZATERDAG 15 OKTOBER 1994
NIEUWSANALYSE
De Nobelprijs voor de Vrede mag de win
naars veel prestige opleveren en de publie
ke zaak dienen, maar de prijs is daarmee
nog geen garantie voor politiek succes.
De Myanmarese oppositieleider Aung
San Suu Kyi, winnares in 1991, staat nog
steeds onder huisarrest. Het militaire regi
me dat ze bestrijdt is nog aan de macht. De
Tibetaanse geestelijke en politieke leider
Dalai Lama, winnaar in 1989, zei onlangs
'toch wel wat moe te worden' van de nog
immer voortdurende Chinese bezetting van
zijn land.
,,De prijs heeft zijn beperkingen-", gaf di
recteur Geir Lundestad van het Noorse No
bel Instituut deze week toe. De onderschei
ding is zeker geen wonderolie, de prijs lost
niet alle kwalen in de wereld op.
,,I Iet is een luidspreker, vooral voor die
winnaars die van te voren niet zo bekend
waren. Zij krijgen over de hele wereld veel
aandacht door het winnen van de prijs", zo
verdedigt Lundestad toch het nut van de
onderscheiding.
Zoals ook dit jaar gaat de prijs vaak naar
politici die nog in het gevecht om vrede zijn
verwikkeld. Peres, Arafat en Rabin zitten
niet om bekendheid verlegen. Maar het co
mité heeft de politieke bedoeling om ont
wikkelingen naar vrede te stimuleren.
Soms kiezen de Noren opzettelijk voor ie
mand die minder in de schijnwerpers staat,
juist minder berfaamde voorvechters voor
de goede zaak voelen de prijs als een enor
me steun in de rug. Neem Aung San Suu
Kyi. In Myanmar (Burma) al jaren een ge
kend tegenstander van de militaire dicta
tors, kreeg zij pas wereldwijde bekendheid
toen het comité haar drie jaar geleden tot
winnaar uitriep.
„Ze staat weliswaar nog onder huisarrest,
maar de toekenning van de prijs heeft
Myanmar veel hoger op de internationale
agenda gezet", aldus Lundestad. „Ik ben
optimistisch over het land op langere ter
mijn."
Voor de Dalai Lama geldt volgens hem
hetzelfde. „Hij reist over de hele wereld, ie
dereen luistert naar hem. Je kunt de Chine
zen echter niet uit Tibet toveren." Ook de
oud-Sovjet dissident Andrej Sacharov (win
naar in 1975) wordt genoemd als iemand
die door de prijs veel aan prestige heeft ge-
Iemand die zelf zegt dat hij veel aan de
prijs heeft gehad, is de Poolse president
Lech Walesa. De onderscheiding gaf hem
vanaf 1983 persoonlijke bescherming en
maakte het voor de communisten moeilij
ker om de vakbondsleider aan te pakken.
Ook Desmond Tutu, de Zuidafrikaanse bis
schap die in 1984 won, heeft deze ervaring
in zijn strijd tegen de apartheid.
Voor De Klerk en Mandela, die de prijs in
1993 deelden, betekende de onderscheiding
een extra aansporing tot democratische
hervormingen in Zuid-Afrika. De prijs
speelde volgens waarnemers echter geen
doorslaggevende rol: de verkiezingen wer
den er niet ingrijpend door beïnvloed, de
zwarte meerderheid van de bevolking had
toch wel op Mandela gestemd.
De voormalige president van Costa Rica,
Oscar Arias, benutte de prijs wel heel con
creet voor zijn doeleinden: met het prijzen
geld stichtte hij een fonds waarmee hij vre
desinitiatieven voor Midden-Amerika fi
nanciert. Ondanks zijn inspanningen is het
nog steeds onrustig in de streek.
Saddam Hussein plaatst Clinton voor groot dilemma
Bij de ouders van Nachshon
Wachsman in Jeruzalem ging
gisteravond tegen tien uur het
licht uit. Dat was een uur nadat
het hoofd van de personeelsaf
deling van het leger aan hun
deur was verschenen met de
.boodschap dat ze hun ontvoer
de zoon niet levend zouden te
rugzien. F.erder op de dag had
moeder Esther Wachsman nog
een beroep gedaan op alle
vrouwen in Israël en elders een
kaars te branden voor het wel
zijn van haar zoon. Het heeft
niet geholpen, evenmin als de
ettelijke smeekbeden aan de
ontvoerders en het gebed van
vijftigduizend Israëliërs bij de
Klaagmuur in Jeruzalem.
Het was de afgelopen dagen bij
de Wachsmans een komen en
gaan, niet alleen van politici en
vrienden, maar ook van totaal
onbekenden. „In Israël voelt ie
dereen zich voor elkaar verant
woordelijk", zei premier Rabin.
Het levende bewijs waren de
duizenden die zich gisteravond
voor het huis van de Wach
smans hadden verzameld toen
het ultimatum van de ontvoer
ders afliep.
Bijna alle andere Israëliërs za
ten op dat uur gekluisterd aan
hun televisietoestellen waarop
politici en commentatoren de
situatie van minuut tot minuut
volgden.
Persconferentie
Tegen negenen meldde de de
fensiecorrespondent vanuit het
ministerie in Tel Aviv dat er be
langrijke ontwikkelingen aan
de gang waren. Even later werd
de rechtstreekse uitzending af
gebroken, in afwachting van
een persconferentie door pre
mier Jitschak Rabin en stafchef
Ehud Barak.
De persconferentie liet nog
twee uur op zich wachten. In
de tussentijd bleef het Israëli
sche volk verstoken van
nieuws, tenzij het overschakel
de naar buitenlandse stations.
Het leger had de pauze nodig
om de familie van de bij de be
vrijdingsactie gedode officier
op de hoogte te stellen. Ook
wilden Rabin en Barak voorbe
reidingstijd, want er viel heel
wat uit te leggen. Niet alleen
aan het Israëlische volk, maar
ook aan Arafat en de Palestijn
se Nationale Autoriteit. De Is
raëlische regering had immers
het Palestijnse bestuur verant
woordelijk gesteld voor het
welzijn van de soldaat, omdat
Hamas hem in de Gazastrook
gevangen zou houden.
Rabin moest ongelijk beken
nen, maar voegcjje er onmiddel
lijk aan toe dat Arafat in ieder
geval verantwoordelijkheid
draagt voor de omstandigheid
dat Harnas haar ontvoerings-
en terreuracties vanuit de Ga
zastrook kan organiseren en
leiden. Ondanks alles is het be
ter militaire actie te voeren, zei
hij, dan toe te geven aan ont
voerders die willen dat we ter
roristen op vrije voeten stellen.
Vredesproces
Nu is gebleken dat de ontvoer
de soldaat even ten noorden
van Jeruzalem gegijzeld werd
gehouden, dat uil zeggen in
een door Israël bestuurd deel
van de Westelijke Jordaanoe-
ver, zullen de gevolgen voor het
vredesproces waarschijnlijk
niet ernstig zijn. De Israëlische
delegatie bij het overleg met de
Palestijnen in Cairo, die aan
het begin van de week uit pro
test werd teruggehaald, zal bin
nenkort weer aan de onder
handelingstafel kunnen plaats
Wat Harnas betreft, zal Israël
van Arafat harde actie blijven
eisen. In ieder geval doet de
PLO-leider er goed aan ernst te
maken met het innemen van
de grote hoeveelheid wapens
die circuleert onder de bevol
king van de Gazastrook. Niet
alleen voor de veiligheid van Is
raël en de voortzetting van het
vredesproces, maar ook in het
belang van zijn eigen gezond
heid.
Dat Arafat in de afgelopen da
gen op verzoek van Israël mas
sale zoekacties in de Gaza
strook heeft georganiseerd en
enkele honderden Hamas-
sympathisanten heeft aange
houden, is hem niet in dank af
genomen. In de moskeeën van
Gaza-stad waren gisteren, bij
de vrijdagse gebedsdiensten,
anti-Arafat leuzen te horen. En
na het bekend worden van het
nieuws dat Wachsman door
zijn ontvoerders was gedood,
verzamelden zich hier en daar
juichende menigten.
De Palestijnse burgeroorlog
moet nog uitbreken, maar de
wapens zijn voorhanden.
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
TOMJANSSEN
„ijmm wwmt
Behalve een nieuwe Bondsdag
worden er morgen ook nieuwe
regionale parlementen geko
zen in de Duitse deelstaten
Thiiringen, Mecklenburg-
Voorpommeren en Saarland.
In Noordrijn-Westfalen wor
den nieuwe gemeenteraden en
districtsvergaderingen geko-
De regionale verkiezingen
worden in de publieke belang
stelling overschaduwd door de
Bondsdagverkiezingen. Toch
kunnen zij ook in Bonn vér
strekkende gevolgen hebben.
Als de sociaaldemocratische
SPD in alle drie de deelstaten
wint, krijgt zij een twee derde
meerderheid in de Bondsraad,
de Duitse Eerste Kamer waarin
vertegenwoordigers zitten van
de regeringen van de 16 deel
staten. Daartegen zou de hui
dige coalitie van CDU/CSU en
FDP, als zij opnieuw een meer
derheid behaalt in de Bonds
dag, maar moeilijk kunnen op
boksen.
In Saarland, aan de Franse
grens, verdedigt SPD-premier
Oskar Lafontaine (51) een ab
solute meerderheid van 54,4
procent. Tegen de populaire
Lafontaine, die na een SPD-
overwinning in Bonn minister
van financiën moet worden,
treedt voor de christen-demo
craten Klaus Töpfer aan, die
momenteel In de Bondsrege
ring minister van milieu is.
In de twee oostelijke deelsta
ten verdedigen coalities van
CDU en FDP een meerderheid.
Zowel in Mecklenburg-Voor-
pommeren als in Thiiringen
deed de SPD het een halfjaar
geleden in de peilingen nog
heel goed, maar sindsdien
heeft de CDU haar aanhang
weer vergroot, een trend die
nog sterker doorzet dan op
landelijk niveau.
In Mecklenburg-Voorpomme-
ren heeft de CDU/FDP-coalitie
van de 54-jarige veearts Berndt
Seite momenteel een meerder
heid van maar één zetel. De
SPD, die in 1990 27 procent
van de stemmen behaalde,
hoopt op winst, maar haar on
bekende en weinig charismati
sche lijsttrekker Hdrald Rfrtg-
storff (55) kan maar moeilijk
opboksen tegen de 'bonus' die
een zittende regeringsleider in
Duitsland meestal heeft. De
verwachting is dat de her
vormde communisten van de
PDS een flink aantal stemmen
binnenhalen. De SPD zou
eventueel met gedoogsteun
van de PDS kunnen regeren.
In Thiiringen is de 61-jarige
premier Bernhard Vogel opti
mistisch dat zijn CDU (1990:
45,4 procent) in het parlement
in Erfurt opnieuw de grootste
fractie wordt. De SPD heeft
ook in Thiiringen met de 52-
jarige Gerd Schuchardt een ta
melijk kleurloze lijsttrekker.
De PDS (1990:9,7 procent)
hoopt ook in deze deelstaat de
derde partij te worden, terwijl
de liberale FDP (1990:9,3 pro
cent) en Biindnis '90/De Groe
nen (1990:6,5 procent) vrezen
dat ze de kiesdrempel niet ha
len.
HAMBURG-DEN HAAG
THOMAS VERFUSS*ANP
Beiden zijn leiders van landen
waarmee de VS al jaren op ge
spannen voet leven, die zuchten
onder economische of anders-
soortige embargo's van de VN,
die te kampen hebben met
groeiend verzet tegen hun bin
nenlandse beleid en die nu de
Koude Oorlog voorbij is een on
zekere toekomst tegemoet gaan.
Toch zijn Cuba en Noord-Korea
er in geslaagd om een einde te
maken aan het isolement waar
in zij door vooral de VS waren
gedreven. Zij deden dat door
juist de confrontatie met de
Amerikanen te zoeken. Cuba
door zijn grenzen open te zet
ten en de VS te overspoelen met
duizenden vluchtelingen,
Noord-Korea door te dreigen
met de ontwikkeling van een ei
gen kernwapenprogramma. Ge
volg: voor het eerst in jaren zit
ten Cuba en de VS weer om de
tafel om over de onderlinge re
latie te praten, en na de tussen
komst van Jimmy Carter is ook
een dialoog op gang gekomen
tussen Washington en Pjong
jang (Noord-Korea).
Saddam Hussein zal hebben ge
dacht dat wat Gastro en Kim
konden, hij ook kan. Hij stuurde
tienduizenden troepen naar de
grens met Koeweit, wetend dat
de Amerikanen onmiddellijk He
een hoop heibel zouden maken.
President Bill Cfipton reageerde
prompt, stuurde duizenden sol
daten naar het Golfgebied en Saddam Hussein
krabbelde terug. Maar het kostte hem weinig
moeite om de aftocht te blazen, want hij had
t hij wilde: de onverdeelde aandacht van de
hele wereld.
De Iraakse leider wil af van de economische
sancties die Irak sinds de Golfoorlog van 1991
ïar hebben getroffen. Het volk mort, voed
sel is op de bon, rantsoenen zijn gehalveerd, er
een tekort aan van alles. De ene na de ande-
e soldaat deserteert uit ontevredenheid. Om
de orde in zijn land te handhaven, heeft Sad
dam draconische maatregelen genomen: die-
i wordt de handen afgehakt en volgens re
cente berichten wordt deserteurs een oor afge
sneden of ze worden met een X op het voor
hoofd gebrandmerkt.
Met andere woorden: Saddam houdt het on
der de economische sancties niet lang meer
vol. Precies dus wat de Verenigde Staten voor
ogen stonden, toen zij drie jaar geleden op
icties aandrongen. Als Saddam Hussein dan
t met geweld kon worden verdreven, dan
moest het volk dat maar doen. Hoe meer on
gemak. hoe meer onrust, hoe groter de kans
op verzet, zo dacht George Bush in 1991, en zo
denkt ook Bill Clinton er nog steeds over.
Om voor verlichting van de sancties in aan
merking te komen moest Irak aanvankelijk
slechts instemmen met de vernietiging van
i zware wapens, zijn biologische, chemi
sche en wie weet zelfs nucleaire wapens, en
toestaan dat VN-inspecteurs geregeld een kijk
s spel van Saddam Hussein betekent dat de fi
je zouden komen nemen of hij dat wel zou
doen. Maar sluipend hebben de VN onder
Amerikaanse druk daaraan steeds nieuwe
voorwaarden toegevoegd, zoals het vrijlaten
van Koeweitse gevangenen, het erkennen van
de grenzen van Koeweit (waaronder het stukje
Irak dat in 1991 is afgepakt en aan Koeweit ge
geven) en het doen van herstelbetalingen aan
het nietige buurstaatje.
Aan die eerste eisen lijkt Irak nu langzamer
hand te voldoen, al is nog onzeker of de VN-
inspecteurs alles te zien zullen krijgen wat zij
willen zien. Maar met de andere gaat het
moeizamer, al zei Irak afgelopen donderdag
dat het de soevereiniteit van Koeweit erkent.
En dus moeten volgens Washington de sanc
ties blijven. Maar die opstelling begint slijtage-
plekken te vertonen, vooral omdat Amerika's
bondgenoten uit de Golfoorlog een minder
starre houding zijn gaan innemen.
Frankrijk, Rusland en Turkije willen verzach
ting van de sancties. Irak zou beetje bij beetje
beloond moeten worden voor goed gedrag.
Steeds als het aan een voorwaarde voldoet,
moet een deel van de sancties worden ophe-
ven, vinden zij. Deze landen willen dat niet
omdat zij zo'n groot vertrouwen in Saddam
Hussein hebben, maar alleen uit puur eigen
belang.
Frankrijk wil zaken doen met Irak. Het heeft
na de Golfoorlog met lede ogen toegezien hoe
de VS voor 20 miljard dollar contracten afslo
ten voor de wederopbouw van Koeweit, en
voor miljarden wapens leverden aan de Golf
staten. Bagdad was altijd een oude klant van
Parijs, maar die relatie is nu door de Amerika
nen geblokkeerd. De Fransen vinden dat het
nu genoeg is geweest.
Rusland is de oudste bondgenoot van Irak,
heeft jarenlang het Iraakse leger bewapend,
maar belangrijker is dat het nog zes miljard
dollar van Irak te goed heeft voor de verleende
steun tijdens de oorlog tegen Iran. Boris Jeltsin
kan dat geld heel goed gebruiken, maar een
Irak dat aan de rand van de afgrond staat, kan
niet betalen. Turkije ten slotte wil als buurland
handel drijven met Irak, zoals het dat decennia pening weer op orde te brengen. Er zijn ge-
dat ook i:
Het eerst
lijk. Clinton heeft steeds ge
zegd dat het hem niet om
de vernietiging van Irak,
maar om een ander beleid
te doen is. Het tweede kan
een uiterst dure zaak wor
den. Saddam kan door tel
kens het spelletje van de af
gelopen week te herhalen
ervoor zorgen dat de Ameri
kanen steeds weer in actie
moeten komen, ofwel een
troepenmacht in de Golf
moeten houden. Dat kost
miljarden, en die heeft Clin
ton nu juist uit het defensie
budget geschrapt, omdat hij
dat geld hard nodig heeft
voor andere dingen.
Saddam Hussein hoopt dat
Clinton, onder druk van
Frankrijk en Rusland, tot de
derde optie zal worden ge
dwongen. Generaal Norman
Schwarzkopf, de held van de
Golfoorlog, zei deze week
dat Saddam uit is op de
'Jimmy-Carter-factor'. Re
gelrecht toegeven i:
Saddam e
Maar door herrie te schop
pen en zich daarna terug te
trekken, zorgt Saddam net
als Kim II Sung en de Haïti;
aanse leiders voor een ge
spannen situatie die om een
bemiddelaar vraagt, die be
reid is desnoods tegen Clin
ton in een oplossing te forceren: Jimmy Carter
dus.
Saddam weet daarbij dat Clinton ook anders
zins in een moeilijke positie zit. Stel dat Irak
aan de VN-eisen voldoet, dan moeten de Ame
rikanen de sancties.opheffen. Irak kan dan
weer olie gaan verkopen. De olieprijs op de
wereldmarkt zal fors dalen (wat Saudi-Arabië
niet leuk vindt), maar ook zal er weer een
hoop geld Irak binnenstromen. Dat zal Sad
dam niet alleen gebruiken om zijn volk aan
eten te helpen en zijn eigen populariteit
op te vijzelen maar ook om zijn bewa-
lang heeft gedaan.
De Amerikanen zijn tot nog toe doof gebleven
voor die argumenten, maar het is de vraag hoe
lang nog. Saddam heeft Clinton immers in een
uiterst ongemakkelijke positie gemanoeu
vreerd. Clinton heeft nu wel de steun van zijn
volk (en zelfs de Republikeinen) voor zijn kor
date optreden, maar dat is een korte-ter-
mijnbelang. Op de lange termijn is Saddam
Hussein voor Clinton meer dan alleen een
pain in the ass, zoals de Amerikanen dat zo
fraai zeggen.
Clinton staat namelijk voor de keuze: een
nieuwe Golfoorlog beginnen om Saddam Hus
sein definitief uit te schakelen: permanent
troepen in de Golf te stationeren om nieuwe
Iraakse provocaties te kunnen beantwoorden,
of net als bij Castro en Kim 11 Sung een
dialoog met Saddam aan te gaan, hoe pijnlijk
noeg landen (Rusland, China) die bereid zijn
Irak weer wapens te leveren. Het is dus een
verwarrende situatie voor Clinton: als Saddam
doet wat de VN wil, dan wordt de situatie er
uiteindelijk niet beter op. En als Saddam hals
starrig blijft, dan blijft hij ook een probleem
voor Clinton.
Herhaalde militaire avonturen zullen de Ame
rikaanse kiezers niet op prijs stellen. Ze zullen
de VS een hoop geld kosten en zullen boven
dien Clinton ernstig afleiden van zijn binnen
landse prioriteiten. Het is dus zoals in het be
kende cliché: Clinton heeft deze slag met Sad
dam gewonnen, maar de strijd is nog lang niet
voorbij.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Wat er omgaat in het hoofd van Saddam Hussein is zelfs voor de meest vooraanstaande Irak-ken-
ners een raadsel. Maar om toch een verklaring te krijgen voor het bizarre gedrag dat hij de afgelo
pen week heeft getoond, is wellicht een vergelijking op zijn plaats met de twee andere dictators
die de Verenigde Staten telkens weer de kenuwen bezorg(d)en: de Cubaanse leider Fidel Castro en
wijlen Kim II Sung van Noord-Korea.
