Finnen tegen wil en dank
Die Grünen blijven in oppositie ondanks 'realo' Fischer
Feiten &Meningen
Kamer houdt
zich stil bij
beperking
asielopvang
VRIJDAG 14 OKTOBER 1994
Nog geen drie jaar geleden werd in de
Tweede Kamer langdurig en heftig gedis
cussieerd over de vraag hoe kansloos ge
achte asielzoekers moesten worden opge
vangen. Want dèt ze, in afwachting van de
uitslag van hun hoger beroep, moesten
worden opgevangen, stond buiten kijf. Een
kabinetsvoorstel om speciale, gesloten op
vangcentra in te richten voor deze categorie
asielzoekers, werd door een eensgezinde
Tweede Kamer afgewezen. Maar wat moest
er dan gebeuren? Na talloze discussies met
een hoog moreel gehalte werd besloten dat
de kanslozen hun beroep mochten afwach
ten tussen de kansrijke asielzoekers in ge
wone opvangcentra. Om de centra zou 'een
erfafscheiding' worden geplaatst in de vorm
van een rij coniferen of een muurtje. Een
compromis tussen de PvdA, die vond dat
asielzoekers vrij in en uit moesten kunnen
lopen, en het CDA dat hoge hekken en een
portier propageerde.
Inmiddels is het 1994. Er worden dit jaar
55.000 asielzoekers verwacht, bijna drie
keer zoveel als in 1991. De justitiële afhan
deling van asielverzoeken is volledig vastge
lopen, de opvangcentra zitten overvol, jaar
lijks moet er honderden miljoenen extra
aan asielbeleid worden uitgegeven, en het
volk mort.
In die sfeer kwam voormalig premier
Lubbers in mei tot de conclusie dat 'om on
beheersbare ontwikkelingen te voorkomen,
besloten is tot voorstellen die voorbijgaan
aan de geijkte organisatorische, financiële
en competentiekaders'. Nood breekt wet,
kort gezegd.
En dat is gebleken, want morgen al wor
den in Rijsbergen en Zevenaar twee asiel
centra in gebruik genomen waarin op we
zenlijke punten wordt gebroken met het
huidige asielbeleid. Alle nieuwe asielzoekers
moeten zich bij een van de twee centra
meiden en krijgen binnen 24 uur te horen
of zij kansloos, dan wel kansrijk worden ge
acht. De kansrijken mogen door naar een
gewoon opvangcentrum. Tot zover is er niet
zoveel nieuws onder de zon.
Geheel nieuw wordt de behandeling van
de kanslozen. Voortaan wordt na 24 uur te
gen hen gezegd: IJ mag nog wel in beroep
gaan tegen de afwijzing, maar we bieden u
geen opvang. Zo wil justitie de huidige situ
atie voorkomen, waarin bijvoorbeeld Oost-
europese asieltoeristen soms maandenlang
op kosten van de staat worden onderhou
den in de toch al overbelaste opvangcentra.
Rijst de vraag wat er met asielzoekers ge
beurt die niet kunnen worden terugge
stuurd en dat zijn er nogal wat of die
tegen de afwijzing van hun asielverzoek in
beroep gaan bij de rechter. Die zullen, om
met oud-minister Kosto te spreken, in af
wachting van de rechterlijke beslissing niet
het land worden uitgezet, maar moeten
zich maar zien te redden.
Dan kan het zijn dat ze gaan zwerven en
onderduiken, bevestigde Kosto in juni. Dit
negatieve gevolg van de nieuwe centra
wordt door het kabinet geaccepteerd onder
het motto dat dit minder erg is dan het
handhaven van de opvang. Dit wegens de
'aanzuigende werking' die daar van uit gaat.
Intussen worden wegens de te verwachten
'zwervers' de politiekorpsen van Rijsbergen
en Zevenaar uitgebreid met ieder 36 man.
Opvallend is dat deze toch ingrijpende
beleidswijziging eerder dit jaar nauwelijks
tot een fundamentele discussie heeft geleid
in de Tweede Kamer. Er werd in maart,
april en juni oppervlakkig over heen en
weer gepraat, en PvdA-kamerlid Van Traa
concludeerde uiteindelijk dat het plan nog
eens 'grondig' moest worden besproken
vóór de ingebruikname van de centra.
De centra worden morgen geopend,
maar van de Kamer is niets meer verno
men. Een opmerkelijke stilte gezien de el
lenlange en diepgravende discussie over
erfafscheidingen, nog geen drie jaar gele
den. Wellicht vindt nu ook de Kamer dat
woorden onderhand tekort schieten bij een
probleem dat zij zo uit de hand heeft laten
lopen.
DEN HAAG HARM HARKEMA
Autonome provincie Aland houdt slag om arm bij Fins EU-referendum
Finland moet zondag zijn buurlanden Zweden en Noorwegen het goede
voorbeeld geven door 'ja' te zeggen tegen het lidmaatschap van de Eu
ropese Unie. Zweden en Noren gaan pas volgende maand naar de stem
bus om zich daarover uit te spreken. President Martti Ahtisaari meent
dat een luid en duidelijk 'ja' van de Finnen veel weifelaars in de buurlan
den over de streep kan trekken. De laatste Finse peilingen wijzen op een
ruime voorsprong van de ja-stemmers, maar de vraag is of de autonome
Finse provincie Aland het voorbeeld van het moederland volgt.
De Finse Alandeilan-
den zijn door hun
landschappelijk
schoon een paradijs
voor toeristen. Aland
moet dit weekeinde
beslissen of het met
Finland lid wil wor
den van de Europese
Unie. foto »pr
..Ik heb een Fins paspoort, maar ik voel me
geen Fin." Duidelijker kan de moeizame rela
tie tussen Finland en Aland niet worden ver
woord. „Aland heeft nooit gewaagd om bij
Finland te horen. Anderen hebben voor ons
beslist." Aan het woord is een jonge dokter, die
op Aland (spreek uit o/iland, er staat in het
Zweeds een rondje boven de A) is geboren en
nu werkzaam is in Noorwegen vanwege de uit
zonderlijk goede arbeidsomstandigheden al
daar.
Aland (Ahvenanmaa in het Fins) dankt zijn bij
zondere positie aan zijn strategische ligging,
tussen de Botnische Golf en de Oostzee en op
de grens tussen Zweden en Finland. Vandaar
dat de maritieme naties rond de Oostzee,
maar ook daarbuiten, altijd veel interesse had
den voor de controle van de 6.500 eilandjes
tellende archipel. De eilandengroep contro
leert ten dele de toegang tot de haven van
Stockholm. Zweden, dat Finland van 1323 tot
de Russische overname in 1809 bestuurde,
heeft er daarom altijd nauwe banden mee ge
had.
In 1856 is in Parijs door Frankrijk, Groot-Brit-
tannië en Zweden met Rusland afgesproken
dat er geen militaire installaties zouden komen
op Aland. Het Russische fort Bomarsund was
twee jaar eerder tijdens de Krimoorlog door
Franse en Britse schepen al aan puin gescho
ten. Tot de Eerste Wereldoorlog hebben de
Russen zich aan die afspraak gehouden. Zij
wilden in de Oostzee graag enkele vooruitge
schoven militaire posten hebben om een aan
val op St. Petersburg vroegtijdig te kunnen af
slaan.
Toen Finland zich eind 1917 losmaakte uit het
Russische rijk en onafhankelijk werd, vroegen
de eilandbewoners aan Stockholm om 'hereni
ging' met Zweden. De Alanders waren er niet
van overtuigd dat Finland het beste met hen
voorhad, maar Helsinki wilde van geen af
scheiding weten. „Ons werd de zelfbeschik
king onthouden die de Finnen wel voor zich
zelf opeisten", zegt ook nu nog de landskapss-
tyrelse, de Alandse regering.
Zweden en Finland besloten de kwestie voor te
leggen aan de Volkerenbond. Die besliste in
1921 dat Aland aan Finland toeviel, maar wel
onder door de Volkerenbond gegarandeerde
voorwaarden. Die moesten er voor zorgen dat
Aland zijn Zweedse karakter zou behouden.
De Alanders maken sindsdien de dienst uit in
hun 'rijkje', dat in hetzelfde verdrag ook werd
gedemilitariseerd. Helsinki regelt in feite alleen
justitie en buitenlandse zaken, maar wanneer
die een raakvlak hebben met de archipel moet
ook de 'regering' in Mariehamn worden ge
raadpleegd. Aland kan er dan voor kiezen om
buiten de afspraken te blijven die Helsinki
maakt. Zo ook nu.
PARLEMENT
Helsinki heeft in Brussel ook namens Aland
onderhandeld. Het resultaat is volgens objec
tieve waarnemers beter dan waarop de eiland
bewoners hadden kunnen hopen. Dat weer
houdt ze er echter niet van om een slag om de
arm te houden. De eilandbewoners willen van
Helsinki toestemming om een gunstiger BTW-
tarief te hanteren dan straks in Zweden van
kracht is. Op die manier kan beter worden ge
concurreerd met het buurland. Aland wenst
ook dat Finland één van zijn zestien zetels in
het Europese parlement reserveert voor Aland,
zoals dat ook in het Finse parlement en in de
Noordse raad het geval is. „We kunnen de be
hartiging van onze belangen niet overlaten
aan Finland. De Finnen weten niets van
Aland", zegt Annette, een woordvoerder van
de Kamer van Koophandel in Mariehamn.
Ondanks fel verzet van de Finse president zijn
de eilanders zelfs van plan een extra, eigen
volksstemming te organiseren. „Het is alle
maal leuk en aardig als Finland 'ja' zegt, maar
als Zweden besluit om buiten de EU te blijven
doen wij ook niet mee", verduidelijkt Annette.
Aland gaat daarom zonodig op 20 november,
een week na het Zweedse referendum, nog
een keer naar de stembus. Ook op Aland geldt
overigens dat het referendum slechts raadge
vend is. Uiteindelijk beslist de lagiing. het
Alandse parlement. Daarin is een tweederde
meerderheid nodig om de toetreding goed te
keuren.
De dokter verwacht dat de eilandbewoners,
anders dan de inwoners van de Deense auto
nome gebieden Groenland en Faeröer eerder,
uiteindelijk 'ja' zullen zeggen. Zeker nu de
meeste Zweedse opiniepeilingen ook een lich
te voorsprong voor de ja-stemmers laten zien.
„We hebben geen keuze. We zijn te klein om
buiten te blijven."
VEERBOTEN
Aland lijkt af en toe het meest op een verwend
kind dat zijn zin niet krijgt. Misschien moet
het ook wel veel stampei maken om in Helsin
ki gehoord te worden. Zo probeerden de ei
landbewoners enkele jaren geleden om een ei
gen munt uit te geven. Het Finse Hoogge
rechtshof stak daar een stokje voor. Sindsdien
is Aland, dat wel een eigen vlag en postzegels
heeft, er ook achter gekomen dat de financiële
basis voor een eigen munteenheid te klein zou
zijn geweest. Zakenlieden en investeerders ge
ven de voorkeur aan de Zweedse krona en de
Finse markka.
Aland is een paradijs voor toeristen en vanwe
ge zijn gunstige belastingklimaat een thuisha
ven voor de gigantische veerboten die dage
lijks de verbindingen onderhouden tussen
Zweden en Finland. De tax-freewinkels hou
den de boten in feite drijvend. Finland heeft
van 'Brussel' gedaan gekregen dat de belas
tingvrijwinkels ook na toetreding tot de Unie
open mogen blijven. Zonder zo'n regeling zou
de uitkomst van het referendum op Aland al
vast staan: Nej. Toerisme en zeevaart samen
bezorgen meer dan de helft van de Alanders
werk.
De Europese Unie heeft het unieke karakter
van de slechts 25.000 inwoners tellende eilan
dengroep ook op andere wijze erkend. Zweeds
is de enige officiële taal op Aland. Zonder aan
toonbare kennis van het Zweeds mag niemand
zich op Aland vestigen, ook Finnen niet.
Finstaiigen hebben in de eilandengroep dus
niet dezelfde rechten als de Zweedstalige min
derheid op het Finse vasteland. „Je kunt het
discriminatie noemen. We gaan soms inder
daad wel eens iets te ver", vindt ook de in
Zweden opgeleide arts. De vestigingsrestric
ties, die indruisen tegen het recht op vrije ves
tiging, blijven ook van kracht indien Aland
deel gaat uitmaken van de Europese Unie.
Aland verdedigt zijn uitzonderingspositie en
taaidiscriminatie door er op te wijzen dat de
25.000 eilandbewoners anders zouden ver
drinken in een zee van 4,5 miljoen Finstaiigen.
„Het is een stukje zelfbescherming", zegt de
arts. „Ik spreek trouwens geen Zweeds, maar
Alands. We hebben zeg een eigen dialect, met
een andere uitspraak en een ander woordge
bruik dan de Zweden."
Niet alleen op Aland wonen overigens
Zweedstalige Finnen, maar ook en vooral
langs de kust in Finland zelfin totaal zo'n
600.000 op een bevolking van'5 miljoen. Vol
gens de Alandse doktér is het klimaat voor hen
de laatste jaren verslechterd. „Zo voel ik het
tenminste." Hij heeft ook een verklaring. De
enorme werkloosheid in Finland treft vooral
de Finssprekenden. De Zweedse Finnen vind
je vaak in de hogere echelons, ze zijn vaker
wat beter ontwikkeld. Er heerst onder hen
minder werkloosheid. Dat zet kwaad bloed."
MARIEHAMN HANS JACOBS
Hij is dik, oogt vermoeid en sleept
zich bijna naar het spreekgestoelte.
Daar draait hij routineus, maar gees
tig, zijn verhaal af over de noodzaak
van een wisseling van de macht in
Bonn. Joschka Fischer is de superster
van de milieupartij Die Grünen, die
sinds de val van de Muur versterking
heeft gekregen van de Oostduitse
mensenrechtenactivisten en nu als
Bündnis 90/Die Grünen het politieke
landschap stofferen.
I lij is ook de 'super-realo' in een par
tij. waar macht voor velen, met name
de zogenoemde 'fundi's', nog steeds
een vies woord is en waar de zuiver
heid van de geloofsartikelen zwaarder
weegt dan hun politieke haalbaar
heid. Voor deze fundi's was de 46-ja-
rige slagerszoon altijd een opportu
nist, die bereid zou zijn voor een mi
nisterszetel zijn idealen te verkwanse
len.
Die ministerszetel heeft hij inderdaad
gekregen. Fischer was tot vorige week
minister van milieu in de deelstaat
Hessen. Zijn idealen heeft hij echter
niet verkwanseld. „Het idealisme is
weg, maar de idealen niet zoals hij
zelf zegt. Er zullen ongetwijfeld men
den in de partij zijn die over deze uit
spraak hun wenkbrauwen fronsen,
maar ook zij zullen tijdens Fischers
jaren op het departement in Wiesba
den geen belastende feiten hebben
kunnen vinden.
Fischer is inmiddels onaantastbaar
geworden. Formeel kennen Die Grü
nen geen partijleiders, die passen niet
in de partij-cultuur, maar dat neemt
niet weg dat Fischer voor het minder
dogmatisch aangelegd partijlid dé lei
der is. Hij is de enige stemmentrekker
van formaat en wordt, al is dat bij de
milieupartij waarschijnlijk geen aan
beveling, ook door politici van andere
partijen gerespecteerd. Hij is niet lan
ger een rebel, maar lid van het politie
ke establishment. Dat wil zeggen: een
beroepspoliticus met een scherp oog
voor wat kan en niet kan en bereid tot
compromissen.
Dat betekent niet dat hij zijn visie
heeft opgegeven. Die mag door zijn
pragmatisme vaak uit beeld raken,
maar ze is en blijft het richtsnoer voor
zijn politieke handelen.
Fischer is er van overtuigd dat kern
energie schadelijk is voor mens en
natuur en daarom 'moeten we weg
uit het atoomtijdperk'. De auto moet
wijken voor de trein en. dat is de kern
van zijn visie, hij wil een milieuvrien
delijke economie. Dat is mogelijk, niet
door de onbespoten weg terug-naar-
de-natuur in te slaan, maar door
milieu en produktieproces via gea
vanceerde technologie beter op elkaar
af te stemmen.
Dat behoort natuurlijk tot het stan
daardprogramma van Die Grünen.
Maar op het terrein van de buiten
landse politiek betreedt Fischer sinds
kort paden die voor zijn partij nog
steeds onbegaanbaar zijn.
Die Grünen zijn niet alleen een
milieupartij, ze zijn ook overtuigde
pacifisten. Ze zijn tegen de NAVO,
voor 'afschaffing' van het leger en be
kijken een verenigd Europa met wan-
Hoewel Fischer zijn partij dus ook op
het gebied van de buitenlandse poli
tiek acceptabel voor de meerderheid
van de Duitsers en de Duitse politiek
probeert te maken, is het nagenoeg
uitgesloten dat zijn partij na de ver
kiezingen van zondag haar opwach
ting in de Bonner departementen zal
maken.
Het lijdt geen twijfel dat ze de kies
drempel van vijf procent zullen over
schrijden. Maar ze zullen niet vol
doende stemmen halen om samen
met de grootste oppositiepartij, de so
ciaal-democratische SPD, een coalitie
te kunnen vormen die een meerder
heid in de Bondsdag heeft.
De tweede mogelijidieid: een uitbrei
ding van deze rood-groene combina
tie met de liberale FDP, waarSPD-
kopstukken nog wel eens van willen
dromen, is geen haalbare kaart omdat
Die Grünen en liberalen elkaar uit
sluiten. De derde optie, rood-groen
met gedoogsteun door de PDS (de
opvolger van de communistische
SED1, wordt nog steeds door zowel
Die Grünen als de SPD afgewezen,
terwijl van een coalitie tussen de
milieupartij en de CDU van Kohl met
absolute zekerheid kan worden ge
zegd, dat die niet tot stand zal komen.
'Super-realo' Fischer zal na de verkie
zingen vrijwel zeker in de oppositie-
Joschka Fischer (links) tijdens een demonstratie tegen kernenergie.
Koffie zetten
met water uit
Nieuwe Maas
Of hij honger heeft? Natuurlijk
heeft de Russische matroos
Sergei (26) trek in een fatsoen
lijk stuk vlees na twee weken
streng rantsoen. De afgelopen
dagen bestond zijn dieet slechts
uit een handjevol worteltjes. En
koffie, gezet met water uit de
Nieuwe Maas. „We are hungry
and angry", verklaart Sergei aan
boord van het Russische vracht
schip Vaten Sablin.
Eind vorige maand legde het
schip aan in de Rotterdamse
haven om vracht op te halen.
Uit onvrede over het dreigende
voedselgebrek aan boord en
over het al drie maanden uit
blijven van het salaris, weigerde
de bemanning te laden en legde
het werk neer. Met uitzondering
van kapitein Kropov en de eer
ste stuurman. De eigenaar van
het schip, rederij Makinvest uit
Moskou, weigerde tot nog toe
met de achterstallige lonen over
de brug te komen. Al twee we
ken ligt het schip aan de Park
kade in Rotterdam.
Toen dinsdag het allerlaatste
restje voedsel aan boord op
raakte, schakelden verontruste
landgenoten de Rotterdamse
Sociale Dienst Scheepvaart
(SDS) in. De SDS zet zich in
voor scheepslui in nood. Ook de
Scheepvaartinspectie nam een
kijkje aan boord. Al zou de be
manning willen, het schip mag
niet varen. De Valeri Sablin, zo
oordeelde de Scheepvaartin
spectie, is een hoop oud roest
dat de haven niet mag verlaten
zolang er geen essentiële repa
raties aan het schip zijn gedaan.
„Verder varen met dit wrak? Re
gelrechte kamikaze", zegt ook
een bemanningslid. „De reder
laat ons met ouwe troep rond
varen." Het is twijfelachtig of er
een werf is te vinden die de re
paraties wil uitvoeren. Wie wil
een reder die zijn eigen mensen
niet kan uitbetalen als debiteur
hebben?
„Ik denk dat het schip Rotter
dam nooit meer zal verlaten",
zegt Sociaal raadsman F. van
Amen van de SDS. „Als de rede
rij de reparaties niet laat uitvoe
ren en als de bemanning vast
houdt aan die looneis, kunnen
we het schip misschien op last
van de rechter laten verkopen.
Jammer dat de bemanning
heeft geweigerd de vracht in te
laden, want dan zou er ook een
claim van de verlader liggen en
was er meer grond voor juridi
sche stappen."
Als oud ijzer kan het schip nog
wat opleveren. Uit de opbrengst
zouden de bemanningsleden en
de overige crediteuren kunnen
worden betaald. Een dergelijke
procedure duurt echter maan
den. „Onze prioriteit ligt nu bij
die mannen", vindt Van Amen.
En die mannen hebben op het
moment weinig. Gisteren liet de
SDS schoon drinkwater en
voedsel bezorgen. Verder ont
breekt het aan alles, maken de
matrozen die zijn samenge
dromd in de hut van Sergei dui
delijk. Er is geen zeep, geen
tandpasta, geen toiletpapier. De
handen zijn groezelig, de kleren
smerig. Wassen in Maaswater
lijkt de boel alleen maar de ver
ergeren.
De internationale vakbond voor
transporteurs ITF en de Sociale
Dienst Scheepvaart kunnen
weinig doen. De Russen zijn
geen lid van de ITF en boven
dien zijn hun contracten niks
waard omdat er niet de juiste
handtekeningen op staan. Juri
disch gezien staan de mannen
uiterst zwak.
Van Amen: „We kunnen ze wel
voeden. Dat kost een kleine dui
zend gulden per week. Boven
dien wil iedereen graag terug
naar St. Petersburg. Dat kost
ook een lieve duit. Als we een
geldpotje hadden, konden we
het geld meteen voorschieten.
Dan komen we op de crediteu-
renlijst te staan en krijgen het
bedrag ooit terug uit een faillis-
sements verkoop. Nu moeten
we zelf eerst overal graven en
spitten en lenen voor we iets
kunnen doen."
Ondertussen zit kapitein Kro
pov in zijn hut. Veel opties heeft
hij niet. Ook al vinden rederij
Makinvest en de stakende be
manning een oplossing voor het
loonconflict, varen mag hij toch
niet van de Scheepvaartinspec
tie. Er zit voor hem en zijn man
nen niet veel anders op dan
rondhangen op het dek, wande
len in de omgeving en hopen
dat de oplossing zich snel aan
dient.
De Russen hebben één schame
le troost: ze zijn niet de enige
die het slecht treffen. Er is op dit
moment een hausse aan Oost-
europese schepen die in de Rot
terdamse haven stranden, van
wege niet betaalde rekeningen
of achterstallig onderhoud. Van
Amen: „De schepen, en beman
ning, blijven steeds langer lig
gen. Er komt geen cent meer uit
dat Oostblok."
ROTTERDAM SHEILA SITALSING
