'De meeste rottigheid leer
je nog in de bajes zelf
'Tuurlijk weet Joop ervan'
anders
Begraven in Suriname gaat heel
Het Gesprek van de Dag
D VRIJDAG 14 OKTOBER 1994
Tour via Den Haag ook naar Noordwijk?
Het schema van de Tour de France van
1995 is nog maar net gepresenteerd of er
wordt alweer vooruitgeblikt naar de start
in 1996. De stad Den Haag heeft zich daar
voor officieel kandidaat gesteld en is vol
gens organisator Jean-Marie Leblanc een
serieuze kanshebber om de proloog van 's
werelds grootste wielerspektakel ook daad
werkelijk binnen zijn muren te krijgen. Ge
ruchten doen dan prompt de ronde als
zouden ook het Westland, Zoetermeer en
Noordwijk straks een graantje meepikken.
Hoog tijd dus weer om een lijntje naar
Joop Riethoven te leggen. Weet de sportor-
ganisator, die in 1978 zelf de Tour naar zijn
woonplaats Leiden haalde, hier soms iets
van?
.Tuurlijk weet Joop Riethoven hiervan",
antwoordt de man-himselfmet een van
zelfsprekendheid alsof er geen renner door
de regio kan rijden of hij moet er kennis
van hebben. „Het is niet eens een nieuw
verhaal. Racké is acht maanden geleden al
bij mij en Wim van Duivenbode over de
vloer geweest om te kijken of het mogelijk
was om de Tour via Den Haag en het
Westland ook naar Noordwijk te krijgen.
Als het allemaal lukt met Den Haa^, want
ook Den Bosch en Tilburg zijn nog altijd in
de markt voor '96."
Fred Racké? Waar kennen we die ook weer
van? O ja, dat is de oud-sportcommentator
van de NOS, de man met het mooie sono
re stemgeluid dat zo deed denken aan
stokoude malt-whisky in nog oudere sher
ry-vaten. Na zijn journalistieke werk en
wat omzwervingen in het bedrijfsleven is
hij voorlichter van zijn geliefde stad Den
Haag geworden. In die hoedanigheid gaat
hij samen met raadslid Den Duik - de oud
voorzitter van FC Den Haag - voorop in
het streven om de Tour naar deze kusten
te krijgen. Ze schijnen daarover reeds in
een vergevorderd stadium te verkeren.
Naar verluidt staan sponsors al voor twee
van de drie miljoen benodigde guldens ga
rant. Nog maar een stapje dus.
Wat dat betreft staat Joop Riethoven met
Noordwijk helemaal aan het begin. Goed,
de intentie is er. De interesse ook. Maar
verder liggen er hier nog geen garanties op
tafel. „We wachten op de toewijzing van
Den Haag. Als dat allemaal rond komt,
gaan we pas serieus op zoek naar spon
sors. We zouden dan, na de proloog, een
etappe kunnen maken die begint of ein
digt in Noordwijk. In Den Haag hebben ze
daar wel oren naar. De organisatie vergt
tegenwoordig zoveel geld en mankracht
dat het haast niet alleen meer te doen is.
Dus ja, we zijn geinteresseerd en ja, we
gaan daadwerkelijk een gooi doen. Al moet
het spel nog beginnen."
Nog een grote pompoen
Jazeker. Cornelis Langeveld vindt de pompoenen van Annetje Ot-
tow en Philip Backx groot. Heel groot zelfs. Maar volgens de ad
junct-directeur van het Florens College in Aalsmeer is zo'n kalebas
zeker niet uniek. Hijzelf had laatst ook een enorme pompoen ge
zien. De Lissenaar belde dus maar eens met het Leidsch Dagblad,
om te reageren op het artikel dat vorige week deze pagina sierde.
'Pompoenen zo groot als skippyballen', stond erboven. Otto en
Backx vertelden daarin vol trots over hun twee vruchten met een
omtrek van twee meter die ze in hun volkstuintje hadden ge
kweekt. „Ik heb er ook een gezien met een omtrek van twee meter.
En met een gewicht van 72 kilo", zegt Langeveld. Het college, waar
in de Tuinbouwschool Lisse enige tijd geleden is opgegaan, deelde
op 6 april van dit jaar pompoenezaadjes uit tijdens de manifestatie
'Florens op rolletjes 1994', een open dag. Het ging er uiteindelijk
om wie de grootste en zwaarste kalebas zou kweken. Winnaar werd
uiteindelijk de Noordense kweker Van Veen.
Bijeenkomst freelancers
Freelancen. Een begrip dat niet louter uit de journalistiek stamt.
Een freelancer kan zelfstandig advies werk verrichten, dan wel
diensten verrichten. Freelancers bewegen zich in het grensgebied
tussen loondienst en ondernemerschap en hebben een aantal ken
merken gemeenschappelijk.
De voor en nadelen van een freelancer dan wel zelfstandig onder
nemer liggen vooral op het gebied van belastingen. De gekozen
constructie bevat verschillende voetangels en klemmen. Freelan
cen biedt vaak wel vrijheid, maar niet de beste zakelijke voordelen.
Over ruim een maand, op 22 november, organiseert het Instituut
voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK) daarom over deze proble
men in samenwerking met de Belastingdienst een voorlichtingsbij
eenkomst voor freelancers en opdrachtgevers van freelancers.
Die vindt plaats bij de Belastingdienst, Stationsplein 7 te Leiden om
19 uur. IMK is onder kantooruren te bereiken onder nummer 071
144004. De kosten van de avond bedragen 25 gulden per persoon.
Het was even schrikken. Onlangs bleek uit een enquête
dat een krappe meerderheid van de jongeren in
Nederland voor herinvoering van de doodstraf is. Maar
dat onderzoek werd uitgevoerd tfóor Van Damme werd
opgehangen. Is de houding van de jeugd veranderd na
deze executie?
Als er mensen zijn die deze vraag zouden moeten
kunnen beantwoorden zijn het de vrijwilligers wel van
Delinkwentie en Samenleving, allemaal mensen met
een strafblad. Zij trekken immers met name de scholen
langs, met folders onder de arm en dia's in de tas. Om
te proberen de vooroordelen weg te nemen die er
bestaan ten aanzien van ex-gedetineerden. Om te
proberen de jongeren te waarschuwen vooral niet van
het rechte pad af te raken. „Je komt in een vicieuze
cirkel terecht en dan is het bajes in en bajes uit."
Of de houding van de jeugd ver
anderd is na 'Van Damme'?
Ruud (omwille van de privacy
zijn de namen van de ex-gedeti
neerden veranderd) krabt zich
eens achter de oren. „Moeilijk
te zeggen." „Wij merken wel dat
de jongeren na deze voorlich
ting doorgaans wat milder zijn
in hun oordeel over straffen",
zegt Marianne Gerrits, docente
maatschappijleer aan het Aloy-
siuscollege in Den Haag waar
Delinkwentie en Samenleving al
jaren lang voorlichting geeft, dit
keer in samenwerking met
Maggy Bourgonje van Amnesty
International. „Delinkwenten
blijken ineens een gezicht te
hebben èn gevoelens."
De leerlingen die het klaslokaal
binnendruppelen zijn goed
voorbereid, er zijn vooraf al les
sen besteed aan délinkwentie
en aan straffen. Om hun geest
te scherpen en om te voorko
men dat ze louter kreten slaken
tijdens de discussies over dit
heikele onderwerp zonder die
met argumenten te onderbou-
Nor
De drie vrijwilligers
i D S,
vertellen op verzoek van de
leerlingen over hun eigen verle
den. Zo was Karei moeilijk op
voedbaar, kwam terecht in een
tehuis waar jongens zaten die al
eens gestolen hadden, ging
meedoen om erbij te horen en
leerde uiteindelijk het meeste
nog in de gevangenis. „Daar
kom je te weten hoe je een
brandkast moet kraken." Karei,
53 jaar nu, sleet 15 jaar van zijn
leven in de nor wegens onder
meer inbraken en een bank
overval.
Bea verbleef in totaal 3,5 jaar
achter tralies. Wegens onder
meer diefstal, een overval met
geweld en verboden wapenbe
zit. Ruud ten slotte, woonde 6
van de laatste 11 jaar in de ba
jes. Veroordeeld wegens vals
heid in geschrifte, inbraken en
overvallen met geweld. Om zijn
verslaving te kunnen bekosti
gen. De leerlingen moeten dui
delijk even slikken.
Of Karei geen spijt heeft van zijn
daden? „Achteraf wel. Het is het
niet waard geweest." „Weet je
hoe het komt", verklaart Bea.
„Op het moment dat je iets
doet, heb je schijt aan iedereen.
Je hoort erbij voor je gevoel en
je krijgt een kick van de span
ning. Je rolt er steeds verder in."
Ruud beaamt dat. „Toch baal
je. Je hoort de bewaarders tegen
je zeggen: hallo, ben je daar
weer? Maar je komt er niet uit.
Je hebt gewoon de kracht niet.
De omgeving laat dat niet toe.
De sfeer is er niet naar. En in de
gevangenis heb je best wel eens
het gevoel van rust. Dat gejaag
de, het idee dat je gepakt kan
worden, is even weg. Maar daar
komt wel een nieuwe druk voor
in de plaats. De druk van het
gevangenzitten."
Hij probeert duidelijk te maken
dat langere straffen meestal niet
helpen. „De meeste rottigheid
leer je in de gevangenis. Het
gaat er om dat je gedetineerden
beter begeleidt. Ze leren naden
ken over zichzelf. Hun eigen
normen en waarden weer bij
stellen. Ik ben dat gaan doen tij
dens mijn afkickprogramma.
Maar in de gevangenis is er te
weinig begeleiding.
Karei is het daarmee wel eens.
Hij ziet wel wat in alternatieve
straffen. „Zo krijg je misschien
je gevoel voor eigenwaarde
weer een beetje terug." Maar
dan moet er ook wat gebeuren
als je eenmaal vrijkomt, meent
Ruud. „Je krijgt nu alleen een
treinkaartje naar je woonplaats.
Maar als je lang hebt gezeten,
ben je je huis natuurlijk kwijt.
En voor een uitkering hoef je
niet te komen. Daarvoor heb je
een vaste woon- en verblijf
plaats nodig. Dan raak je al
gauw weer op het slechte pad."
Zo verlopen ook de volgende
twee uren op de school. De ex-
delinkwenten vertellen hun ver
haal, al dan niet verluchtigd met
dia's uit de gevangenis, en dan
is het tijd om te discussiëren.
De leerlingen zijn opvallend
rustig én gematigd in hun oor
deel. Behalve het laatste uur.
Dan blijken er toch een paar te
zijn die sterk voor de doodstraf
zijn. De tragiek van Van Dam
me ten spijt. „Dat was bij ons
thuis niet eens onderwerp van
discussie."
De jongen is heel stellig in zijn
oordeel. „Ik ben voorstander.
Het hangt alleen van de mis
daad af. Ik zou zeggen: de
doodstraf voor meer aan één
moord. Wie meer mensen ver
moordt is niet normaal. Iemand
die 12 kinderen vermoordt,
heeft niet het recht om te leven.
Bovendien: opsluiten kost
geld."
„Maar", zo betoogt Maggy
Bourgonje van Amnesty Inter
national, „in Amerika kost het
tien keer zoveel om iemand ter
dood te brengen - onder meer
door de hele rechtsgang - dan
om hem alleen maar op te slui
ten." „En het is gebeurd dat on-
schuldigen ter dood zijn ge
bracht", probeert Ruud. longen:
„Het moet ook abslouut zeker
zijn dat iemand de moorden
heeft gepleegd. En er zijn ook
genoeg gevallen waar dat bewijs
wel is geleverd."
Bea: „En de omstandigheden
dan waaronder de moorden zijn
gepleegd? Amerikaanse solda
ten die in Vietnam hebben ge
vochten, eenmaal thuis de kluts
helemaal kwijt zijn geraakt en
zijn gaan schieten?" Nee, die
verdienen de doodstraf niet, be
kent de jongen. „Je moet wel de
achtergronden kennen."
„Het is stom van Van Damme",
weet een andere jongen. „Hij
wist dat hij de doodstraf zou
krijgen als hij daar zou worden
gepakt. Al vind ik de straf onre
delijk. Hij heeft niet eens een
moord gepleegd. Niet dat ik
daar de grens leg hoor. Mis
schien had je hemzelf moeten
laten kiezen: of de doodstraf
wensen of levenslang vastzit-
Hitler
„Nou", verweert Ruud zich.
„Kiezen? Elk mens heeft de
hoop en de wil om te blijven le
ven. Ik denk niet dat iemand zo
maar voor de dood zou kiezen."
:r een andere jongen
dergelijke keuze hele
:t ter discussie. De
doodstraf moét voor heel ernsti
ge misdrijven, vindt hij. „Neem
Hitier nou. Die heeft miljoenen
mensen omgebracht." „Nou",
oordeelt Maggy Bourgonje,
„Hitier zou naar het Pieter Baan
Centrum moeten, als hij nog
zou leven. Daar zouden ze dan
kunnen bekijken of hij tbs nodig
heeft. Net als Milosevic trou
wens."
„Maar heeft iemand dan het
recht te leven als hij zoveel
mensen heeft vermoord?", wil
een andere jongen weten. Bea:
„Welk recht heb jij om hém te
doden?" Marianne Gerrits ein
digt het gesprek bij de bel. „Ik
denk dat deze discussie nog
lang niet is afgelopen."
Daar is het Delinkwentie en Sa
menleving ook om te doen.
Voor
staat
maal
HERMAN JOUSTRA»
Reacties en suggesties voor
"Gesprek van de Dag"
Telefoon 071-356444
of
Postbus 54,2300 AB
te Leiden
Bruikbare tips worden
beloond met een cadeaubon
van 25 gulden.
Schrijfwedstrijd
'Stad van
Vluchtelingen'
De werkgoep 'Lelden, Stad van
vluchtelingen' organiseert een
schrijfwedstrijd voor kinderen
tussen 8 en 15 jaar. Voor drie
verschillende leeftijdsgroepen
(8 tot 10 jaar, 10 tot 12 jaar, 12
tot 15 jaar) is door een Iraanse
vluchtelingen schrijver een be
gin van een verhaal geschreven.
De kinderen worden uilgeno
digd dit verhaal af te schrijven.
Bij de club- en buurthuizen en
bij de Openbare Bibliotheek in
Leiden is voor elke leeftijdscate
goric het begin van het verhaal
verkrijgbaar.
De inzendingstermijn voor de
wedstrijd sluit op dinsdag 1 no
vember 1994. Een deskundige
jury zal de inzendingen beoor
delen.
In elke leeftijdsgroep zijn er drie
prijzen te winnen die begin de
cember tijdens een feestelijke
bijeenkomst worden uitgereikt.
De prijswinnaar mogen nun
vrienden, vriendinnen en klas
genootjes uitnodigen om bij de
prijsuitreiking aanwezig te zijn.
Inzendingen kunnen zonder
postzegel worden verzonden
naar: 'leiden, Stad van Vluch
telingen, Buro Sociale Vernieu
wing, Antwoordnummer
9131507, 2300 PC Lelden. Voor
eventuele nadere inlichtingen
kan contact worden opgeno
men met Mascha Brand, tel.
071-167027.
Stampend en zingend pakken
de leden van Bethania een
broodje kaas. „I Iet 'salaris' van
de overledene", aldus Ubber-
gen. „Dat betekent heel veel
voor ons. I let krijgt dan ook een
goed plekje in onze maag. I let
is eigenlijk een zegen." De kist
wordt weer weggereden. Een
zuster laat zich gaan en huilt
hysterisch. De ceremonie is
voorbij.
I let publiek is dolenthousiast.
Bethania krijgt een staande ova
tie. Dit is nog eens een ritueel.
Heel anders dan de koude be
doening in ons nuchtere kikker
landje. Hiervoor zijn de bezoe
kers gekomen. Nu hebben ze
eens iets anders gezien. Je kan
van een begrafenis dus ook een
'hartverwarmend'gebeuren
maken.
echt?", fluistert een bezoekster
haar buurvrouw ontsteld toe.
Na een korte pauze was het dan
zover: de voorstelling van de
broeders en zusters van Betha
nia, vernoemd naar het dorp
waar Jezus volgens de bijbel
voor het eerst iemand uit de
dood opwekte. De vereniging is
aangesloten bij de Evangelische
Broedergemeente in Amster
dam. Op verzoek van de nabe
staanden komt Bethania na het
overlijden bij de familie thuis.
Daar leggen ze het lijk op tradi
tionele manier af. Elke hande
ling heeft zo zijn eigen lied.
Vanavond geeft Bethania een
impressie hoe dat in zijn werk
gaat.
Het eerste lied begint. Luid zin
gend komen ze op. Niet in het
zwart, zoals bij ons de gewoonte
is. Nee, integendeel, helemaal
in het wit. Behalve de vrouwen.
Die dragen onder de witte kledij
zwarte schoenen. Nadat ze el
kaar een hand hebben gegeven,
met kniebuiging, stellen ze zich
in een rij op. De broeders en
zusters bereiden zich voor op
de begrafenis van een zojuist
overleden persoon.
Ceremoniemeester Ubbergen
geeft bij elk lied uitleg: „Onze
vereniging heeft een christelijke
basis. We hebben een hiërar
chie. Niet gebaseerd op leeftijd,
maar op kennis. We laten u zien
wat we doen als iemand is over
leden. We 'zingen' onze hande
lingen. Zo overschreeuwen we
het verdriet. Wat niet betekent
dat we niet rouwen. Van binnen
doet het pijn."
De voorstelling gaat verder. Met
het lied waarbij het bed van de
overledene uit elkaar wordt ge
haald. Vooral zuster Holband,
een struise Surinaamse die zo
achter het fornuis weggelopen
lijkt te zijn, leeft zich helemaal
uit, terwijl het hier nog niet eens
om een echte aflegging gaat. Ze
overstemt nog net niet de rest
van het gezelschap. Als de groep
in het uitvaartcentrum is aange
komen, roept ze eerst met het
lied 'Ga je mee, als Jezus je
roept' God aan. Hij moet hen
leiden tijdens de werkzaamhe
den.
Het volgende lied heeft weer
wat uitleg nodig. Ubbergen:
„Toen er vroeger nog geen we
gen waren, werden de overlede
nen bij ons met de boot naar
het binnenland vervoerd. Om
ze te begraven. Tijdens het va
ren zongen de roeiers om het
ritme erin te houden." Terwijl
ze met hun handen roeibewe
gingen maken, zetten de broe
ders en zusters van Bethania
'Grote God wij loven u' in.
Daarna moet de slang nog ver
morzeld worden. Ubbergen:
„Om het slechte uit de wereld te
verdrijven. Je moet oppassen
dat de slang je hielen niet ver
brijzelt." Met stampende voeten
maken de broeders en zusters
een einde aan het leven van het
serpent.
Dan, bij wijze van climaxvoe
ring, rolt de kist binnen. De hele
groep gaat er omheen staan.
Bethania tijdens het slot van de voorstelling: met broodje kaas rond de kist. „Het 'salaris' van de overledene."
FOTO BEN DE BRUYN
„Ik heb nu tien uitvaarten in
Nederland meegemaakt. Ze zijn
zo saai en emotieloos. Ik wil wel
eens kijken of dat anders kan",
aldus een bezoeker in de Lei-
derdorpse Muzenhof. Nou dat
kon. Tijdens de thema-avond
'Uitvaartrituelen en Levens
overtuiging'.
Eigenlijk keek iedereen vanaf
het begin al uit naar het optre
den van de Surinaamse afleg
gersvereniging Bethania, maar
dat stond pas na de pauze op
het programma. Het overwe
gend oudere publiek kon eerst
in een film zien hoe andere cul
turen met een begrafenis om
gaan.
Heel anders dan ons kille kopje
koffie met cake na afloop. Zo
mogen bij een orthodoxe mos
lim-begrafenis geen vrouwen
aanwezig zijn. Die zouden wel
een hysterisch kunnen gaan
doen. Dat moet je natuurlijk
niet hebben. En Hindoes blijven
tijdens de crematie wachten tot
de kist brandt. „Doen ze dat
In discussie
met de klas
zaken. Wat
niet weg
neemt dat
gonje van
Amnesty In
ternational
en Ruud van
Delinkwentie
en Samenle
ving af en
toe tijd vin
den voor een
vrolijke noot.
FOTO HOL
VAST/MARK LA-
MERS
