Spannende verhalen mogen weer Cultuur&Kunst Kinderboekenweek KINDtR BOEKEN WEEK 'Lijsters' vliegen door alle soorten onderwijs Dichter bij kinderen 'Als toekomstperspectief ontbreekt, zie je vaak verschuiving naar het verleden' 'Boek en Jeugd' maakt kiezen gemakkelijker DONDERDAG 13 OKTOBER 1994 Averbode/Becht komt met fraaie serie bewerkingen van klassieke jeugdboeken jeugdboeken Tom Schamp - Robinson Cnisoë, Jules Verne, bewerking Fd Franck, gravures J. Férat - Michael StrogoJJ, de koerier van de tsaar, John Meade Falkner, bewer king Henri van Daele, ill. Jan Bosschaert - Moonfleet, Charles de Coster, bewer king Henri van Daele, ill. Joep Bertrams Tijl Uilenspiegel; Theodor Storm, be- - Tijl Uile werking E Een tijdlang moest het in jeugdboekenland vooral maat schappij-kritisch en verantwoord wezen. Dus werd je doodgegooid met fel-realistische verhalen, waarin kinde ren uit één-ouder gezinnen vriendschap sloten met Turkse klasgenoten, om samen (ik noem maar wat) de zorg op zich te nemen voor de mongoloïde zoon van de bejaarde benedenburen. ra/Averbode gestart. Sinds de in Bloemendaal gevestigde uitge verij J.H. Gottmer/H.J.W. Becht afgelopen zomer een samen werkingsverband met de Belgi sche uitgeverij aanging, is de se rie ook in ons land verkrijgbaar. Aan de Averbode-redactie, bestaande uit de Belgische kin derboekenschrijvers Henri van Daele en Ed Franck, is inmid dels de Nederlandse auteur Wim Hofman toegevoegd. Ge drieën buigen zij zich over de samenstelling van de serie, die op dit moment zes delen telt. Voor toekomstige hertalingen zal de redactie ook gastauteurs uitnodigen. Titels De tot nu toe verschenen titels zijn Robinson Crusoë (1719) van Daniël Defoe in de bewerking van Ed Franck, waarbij het ver haal van de schipbreukeling die op een onbewoond eiland aan spoelt, in moderne (maar helaas nogal zwart afgedrukte) pot loodtekeningen is geïllustreerd door Tom Schamp. Moonfleet (1898) van Defoe's landgenoot John Meade Falkner biedt een bloedstollend relaas over smokkelaars en zeerovers, in de bewerking van Henri van Daele. Het boek is opgesierd met realistische tekeningen van Jan Bosschaert. Jammer genoeg heeft de verder zo zorgvuldige controle van de drukproeven in dit deel te wensen overgelaten: op minimaal vijf plaatsen zijn zinnen weggelaten of dubbel af gedrukt. Michael Strogojf, de koerier van de tsaar (1876) van Jules Verne wordt gecompleteerd door de oorspronkelijke gravu res van J. Férat. Een spannend verhaal over trouw door dik en dun aan een eens gegeven g Ed Franck, 111. Jan Bosschaert - De man op de schimmel; Mark Twain, bewerking Henri van Daele, ill. Kris Nauwelaerts - Tom Sawyer. Averbode- /Becht Klassiekers, gebonden uitgaven, ƒ29,90 per deel, vanaf 10 jr. Het golfje New Age dat vervol gens langs kwam rollen, zorgde nauwelijks voor verfrissing. Het werd vooral gekenmerkt door een hinderlijk gebrek aan toe komstperspectief. Dus hielp het zichzelf in korte tijd om zeep, waarna het modebeeld al gauw weer werd bepaald door de kwalificatie 'Literair/Artistiek'. Dat fenomeen teisterde bovenal de prentenboeksector, wat De Slegte inmiddels hele stapels dik-bekroonde, doch niet te verkopen meesterwerken voor peuters heeft opgeleverd. Maar nu trendvolgers op gelet! nü mogen we weer even terug naar af. Naar het met een vleugje historie gekruide, lekker spannende, avontuurlij ke, ja, soms zelfs klassieke kin derboek, in de traditie van (on der veel meer) een vroege Thea Beekman, een nog vroegere Tonke Dragt of een in dit rij tje wel uiterst vroege C. Joh. Kievit. Klassiek mag dus weer. Kijk alleen maar naar de nieuwe se rie Averbode/Becht Klassiekers: Fraai ingebonden en vormgege ven hertalingen en bewerkingen van klassieke jeugdboeken uit binnen- èn buitenland. De reeks werd vorig jaar door Altio- Tijl Uilenspiegel en zijn vriend Lamme Goedzak. woord, bewerkt door Ed Franck. Tijl Uilenspiegel (1867) van Charles de Coster is door be werker Henri van Daele voor zien van een lijst met oud- Vlaamse woorden en uitdruk kingen. De geschiedenis van volksheld Uilenspiegel is door Joep Bertrams geestig geïllu streerd. De man op de schimmel (1888) van Theodor Storm (mijn persoonlijke favoriet) behelst een onheilszwanger spookver haal rond een geniale dijken bouwer. Ed Franck tekende voor de bewerking, Jan Bos schaert voor de sfeervolle teke ningen. De reeks wordt nu nog beslo ten door Tom Sawyer (1876) van Mark Twain, de schrijver die over 'klassiekers' zei: 'Dat zijn boeken die de mensen prijzen, maar niet lezen'. Hopelijk krijgt hij wat deze uitgave van zijn schelmenroman betreft, onge lijk. In de hertaling van Henri van Daele lezen de avonturen van Tom Sawyer, stijlvol geïllu streerd door Kris Nauwelaerts, vlot weg. Dit najaar nog verschijnen de delen 7 en 8, te weten De tove naar van Oz van Frank L. Baum (bewerking Henri van Daele) en Oliver Twist van Charles Dic kens (bewerking Ed Franck). Op het verlanglijstje c.q. program ma staan verder nog Moby Dick van Herman Melville, Schatei- land van Robert Louis Ste venson en boeken rond vrou welijke hoofdpersonen, zoals die zijn geschreven door onder meer Louisa Alcott en Top Naeff. De wat de taal betreft her en der écht Vlaamse serie (in plaats van 'de stuipen' jaagt men ie mand 'de daver' op het lijf) is deel voor deel voorzien van een informatief nawoord van de be werker. Hij vertelt over het boek en de schrijver en legt verant woording af voor de (soms be hoorlijk omvangrijke) tekstuele ingrepen die hij heeft toegepast. Aardig is steeds weer de uitno diging aan de lezer, de oor spronkelijke tekst naast deze hertalingen te leggen, zodat men zich zélf een oordeel over de bewerking kan vormen. Inmiddels heeft de aanwas sende stroom van hertalingen van klassieke kinderboeken ook geleid tot wetenschappelijke belangstelling. In januari 1995 organiseert de Stichting ter Be vordering van de Studie van Kinder- en Jeugdliteratuur in samenwerking met de Stichting Promotie Literatuuronderwijs 91 TEKENING JOEP BERTRAMS een symposium onder de (voor lopige) titel 'Het klassieke jeugdboek in het onderwijs'. Sprekers zijn onder meer Jaap Goedegebuure, Joke Linders, Nicolaas Matsier en Ronald Soetaert. Het symposium wordt afge sloten met de bekendmaking van de winnaars van de prijs vraag die door Becht/Averbode is uitgeschreven. In het kader daarvan worden kinderen uitge nodigd een interview te maken met de held uit hun favoriete, klassieke kinderboek. Dat mag op schrift, maar werkstukken op casette- of videoband zijn even eens welkom. Inzendingen die nen voor 2 januari 1995 binnen te zijn bij de PR-afdeling van Uitgeverij Gottmer/Becht, Post bus 160, 2060 AD Bloemendaal. Tien winnaars ontvangen kin derboeken naar keuze uit de se rie Averbode/Becht Klassiekers. In de jury zitten Imme Dros, Wim Hofman, Yvonne Kroonenberg en Joke Linders. r markesteun Lijster met hoofdletter is een woord geworden dat me nigeen in basis- en voortgezet onderwijs bekend in de oren klinkt. Lijster is een boeksoort, een merknaam, net als Penguin, Ooievaar of Boekvink. langza merhand zijn er daar méér van dan van de (al dan niet) vliegen de exemplaren. 'Lijster' in het algemeen is een boek dat kinderen in het voortgezet onderwijs op 'de lijst' mogen zetten. In het bij zonder is 't het kwalitatief goede en laaggeprijsde boek dat door Wolters-Noordhoff op de markt wordt gebracht. Voor het bijna onmogelijk la ge bedrag van 25 worden (nu al voor het vijfde achtereenvol gende jaar) aan het voortgezet onderwijs de Grote Lijsters aan geboden. Vijf boeken topproza met als extra een toegevoegde dichtbundel, bedoeld voor bo venbouw havo/vwo. Dit jaar zit ten Tim Krabbé (liet gouden ei), Maarten 't Hart (De kroongetui ge), Jan Wolkers (Terug naar Oegstgeesl), Frans Pointl (De kip die over de soep vloog) en Louis Paul Boon (Mijn kleine oorlog) in het pakket als verhalende li teratuur. Het bijgevoegde kassa koopje is evenmin een winkel dochter: Beemdgras van Judith Herzberg. Uitgever Everhard Huizing van Wolters-Noordhoff, verant woordelijk voor het bedenken van het fenomeen Lijsters, noemt die toegevoegde bundel poëzie iets unieks: „Dat in zo veel Nederlandse huisgezinnen dezelfde gedichtenbundel er gens op de plank staat, is heel bijzonder." Hoeveel dat er dan zijn wil hij om voor de hand lig gende redenen niet vertellen, maar dat de Lijsters een enorm succes zijn, blijkt onder meer uit het feit dat enkele telefonis tes bij Wolters aan het begin van het schooljaar dagwerk hebben aan het noteren van be stellingen, het nasturen van fol ders en het beantwoorden van vragen. De Grote Lijsters werden in 1991 gevolgd door de Jonge Lijs ters: vijf titels jeugdliteratuur voor onderbouw havo/vwo en mavo-4 voor dezelfde lage prijs. Bij het pakket van vijf zit altijd een klassiek jeugdboek en een ovcrgatigsboek naar de volwas- sen literatuur met een jeugdig hoofdpersoon. Voor het school jaar 1994/'95 zitten onder meer het beroemde Onder de blote hemel van Cynthia Voigt, Brik of het klein insektenboek van God fried Bomans en Vogelvrije vrienden van Gijs Wanders daarbij. De Lijsters vlogen zo goed dat in 1992 voor brugklas en boven bouw basisonderwijs de Vroege Lijsters aan de 'lijn' werden toe gevoegd. De 'klassieker' Minoes van Annie M.G. Schmidt en De mensen kijken altijd zo van Jan de Zanger behoren dit school jaar bij voorbeeld bij het Vroege Lijsters-pakket. Het Diepzee top-honderd on derzoek, dat één keer per vier jaar wordt uitgevoerd, vormt het uitgangspunt voor de keuze van de Grote Lijster-pakketten. I herin zit, naast de toppers, ook altijd een 'klassieker' en een wat 'zwaarder' boek. Bovendien be vatten zowel de Grote als de Jonge Lijsters uitgebreide ach tergrondinformatie over auteur en boek. Alles wat de scholier dus voor het schoolonderzoek wil weten, staat achterin het boek. Volgend jaar kan elke lezer ongeveer van de wieg tot het graf van Lijsters voorzien wor den, want dan komen ook de Lijsters en Mijn Uerste Lijsters op de markt. Onder- en midden bouw basisonderwijs kunnen dan tevens profiteren van deze bijzondere vogelsoort met full colour verenpak. En elk kind heeft na verloop van jaren een goedkoop bibliotheekje. De vreemde talen kunnen daar overigens ook bij staan, want Engelstalige Blackbirds en Duit se Buchjinken vliegen mee in de vaart der boekvogels. Zo is tot slot iedereen blij: de lezer met de goedkope litera tuur, de uitgever met het reus achtige tweede leven van het boek en de auteur met de extra royalties. eindhoven De Stich ting Plint, gevestigd te Eindhoven, is een uit geverij gespecialiseerd in poëziekaarten en posters. Nieuw in hun fonds is het mapje 'Dichter bij kinderen 2', met acht tien felgekleurde an sichtkaarten, elk voor- (kinder)gedicht en een bijpassende (kinder)tekening. Het mapje vormt de weer slag van een 'onder- wijsvoorrangs'project in de gemeente Deur- ne. 'Dichterbij kinde ren' is verkrijgbaar in de boekhandel en kost ƒ15. MARK CLAASSEN (11, POËZIE) ROWAN BOUWMANS (11, TEKENING) Schrijfster Els Launspach verbaast zich niet aver hang naar historie Wie was Jeanne d'Arc? En wat betekenen anno nu de helden daden van dit Franse boeren meisje, dat in 1431 na een over rompelend succesvol militair optreden tegen de Engelsen op negentienjarige leeftijd stierf op de brandstapel? Sinds enkele maanden staat de Maagd van Orléans weer volop in de belangstelling. In september werd in ons land het tweedelige film-epos van de Franse regisseur Jacques Rivette Jeanne la Pucelle uitgebracht. Jeugdtheatergroep Huis aan de Amstel komt volgende maand met een voorstelling over deze legendarische figuur. En inmid dels ligt ook het als een 'histo risch debuut' aangenkondigde jeugdboek Jeanne d'Arc van schrijfster/dramaturge Els Launspach in de winkel. Els Launspach komt uit de theaterwereld, net als haar zes jaar jongere broer Rik, die ac teur/regisseur is bij theater groep De Trust en een spraak makende hoofdrol vervulde in de film Oeroeg. Al tijdens haar studie dramaturgie schreef Els voor het theatertijdschrift To neel Theatraal. Na haar afstude ren organiseerde ze evenemen ten in de bovenzaal van het Mickery, was ze artistiek leidster én dramaturge van Toneelgroep Sater en schreef ze vier avond vullende toneelstukken waarvan enkele op kleine schaal werden opgevoerd. Nu is ze verbonden aan de Theaterschool in Am sterdam als docent theaterge schiedenis. Launspach raakte verslingerd aan het schrijven. Ook al von den haar geschriften op den duur weinig maatschappelijke respons, tóch ging ze door. In die tijd ontmoette ze jeugdboe kenschrijfster Diet Verschoor, die veel van haar hand las en haar aanmoedigde. Toen uitge verij Holland, ruim een jaar ge leden het plan opvatte om een nieuw kinderboek over Jeanne d'Arc te laten verschijnen, kwam die opdracht via Ver schoor terecht bij Els Launspach. Vakantie De schrijfster: „Ik was verbaasd dat de uitgeverij juist met dit onderwerp kwam. Er is al een Belgisch boek op de markt over naslagwerken recensie joke dieben-frerichs Boek en Jeugd '94-'95; jaarlijkse gids voor jeugd- lektuur. Eindredactie Mara Piek-van Slooten. Uit gave NBLC, 271 bldz19,50. Dertig jaar geleden verscheen 'ie voor de eerste maal, de Gids Boek en Jeugd. Het jaarlijkse naslagwerk is in middels ruim honderd pagina's dik ker geworden, maar toch blijft het voor de redactie woekeren met de ruimte. Geen wonder als je jezelf als opgave stelt, binnen een omvang van 271 pagina's ruim 1500 (verkrijgbare) titels van boeken voor de jeugd van 0 tot 15 jaar in kort bestek te bespre ken. In drie decennia heeft diezelfde jeugdboekengids zich een niet weg te denken plaats verworven. Leer krachten, ouders, begeleiders, boek handelaren en niet te vergeten de jeugd zélf, kunnen zich al bladerend een beeld vormen van het aanbod in hun favoriete genre. De inhoud van de gids wordt elk jaar aan de actuali teit aangepast. Ditmaal ontbreken bij voorbeeld de op de diverse onder wijsvormen afgestemde 'leesprojec- ten', waar de scholen uit tijdgebrek vaak niet aan toe bleken te komen. In plaats daarvan is nu een titelregis- ter opgenomen. Hoog in het vaandel van de hand zaam vormgegeven paperback staat het gebruiksgemak. Vandaar ook de opsplitsing van de besproken titels in vele categorieën: Op leeftijd, op on derwerp (inclusief strips en de Bij bel), op voorlezen of zelf lezen, op de mogelijkheid om er thuis of op school mee te werken/zingen/spe len, ter stimulering van kinderen die moeite hebben met lezen en een uit gebreide (weer in 6 hoofd-onderwer- pen onderverdeelde) sector informa tieve boeken. Daarnaast omvat de Gids nog di verse registers: Het eerder genoemde titelregister, een register op onder werp en eentje op auteur/illustrator. Verder biedt Boek en Jeugd informa tie over jeugdboekbekroningen, jeugdliteratuur en over de .instellin gen die zich hiermee bezig houden. Het geheel wordt gecompleteerd door een (helaas al weer deels door de actualiteit achterhaalde) nieuws rubriek en een 'klein jaarboekje' van de hand van Herman Verschuren. Spaarzaam geïllustreerd, biedt de gids zo voor nog geen twintig gulden een stortvloed aan wetenswaardig heden, waar iedereen die met kinde ren en jeugdboeken te maken heeft een heel jaar lang de vruchten van kan plukken. Gebruiksgemak staat hoog in het vaandel van de handzaam vormgegeven paperback 'Boek en Jeugd'. stapte. Ik vond het leuk uit te pluizen hoe dat gegaan is. In hoeverre word je bevestigd door de gebeurtenissen en wat ont leen je daaraan?" Idealistisch „Twee jaar geleden, toen de oorlog in ex-Joegoslavië los barstte", vervolgt launspach, „kon ik niet langer machteloos toezien hoe onze Europese re geringsleiders dit conflict lieten escaleren. Ik heb toen, heel ide alistisch, geprobeerd een vre desmars naar het oorlogsgebied te organiseren. Ik ben legen een enorme muur van bureaucrati sche onwil en voorzichtigheid opgebotst. Dat was een heel leerzaam proces. Uiteindelijk hebben de inspanningen geleid tot het opzetten van een infor matiecentrum dat landgenoten voorlicht over wat ze voor de burgers dóèr kunnen betcke „Deze ervaring heeft me ge holpen bij het schrijven van dit boek. Jeanne leefde met het be sef dat er in de 100-jarige Oor log tussen de Engelsen en de Fransen gigantische onrecht vaardigheden aan de orde van de dag waren die vooral de ge wone mensen troffen. Zij was er zelf ook slachtoffer van. Om dan als meisje in beweging te ko men, was bijzonder. Toch moest ze sterven in de weten schap dat er, ondanks de mili taire overwinningen en de kro ning van koning Karei VII, niet veel veranderd was aan het lij den van de Franse bevolking. Heilig verklaard werd Jeanne pas in 1920." De hernieuwde belangstelling voor historische verhalen ver klaart launspach uit de weten schap, dat het perspectief van een wereld die verbeterd kan worden vandaag de dag ont breekt. „Dan zie je vaak een verschuiving naar het verleden. Niet uit nostalgie, maar om per soonlijk een soort samenhang te voelen; welke verantwoorde lijkheid neem je ten opzichte van jezelf en ten opzichte van anderen. Thematisch komt dat eigenlijk steeds terug in alles wat ik schrijf, in Jeanne d'Arc en ook in mijn nieuwe kinderboek, dat in het voorjaar van '95 uit komt. Dat is getiteld Het zwarte schip en gaat over hoe kinderen en volwassenen omgaan met (liefdes)verdriet. Het speelt zich in tegenstelling tot Jeanne d'Arc helemaal af in deze tijd." Els Launspach: 'Het schrijven van 'Jeanne d'Arc' was haast een soort va kantie voor me. Ik schreef en er werd op gewacht!' UNITED PHOTOS DE BOER OLAF KRAAK Jeanne d'Arc. Ik wilde niet de zoveelste versie van dit verhaal vertellen. Dus moest ik een goe de invalshoek vinden. Ik heb toen de constructie bedacht van een gtootmoeder die de ge schiedenis vertelt aan haar kleindochter. Dat plan werd ge accepteerd en daarna ben ik het verder gaan uitwerken. Het schrijven was haast een soort vakantie voor me. Ik schreef en er werd opgewacht!" launspach betoogt ernstig en vol vuur. Voor haar is er geen verschil tussen het schrijven voor kinderen of volwassenen. Wat ze leuk vindt, is 'ingewikkelde dingen uitleggen'. Dat geldt voor het lesgeven en ook voor het schrijven. In Jeanne d'Arc volgt Launspach de politieke geschie denis van de tiener die Jean ne eigenlijk is nauwgezet. Het bijzondere zit 'm niet zo zeer in de constructie (die doet aanvankelijk wat geforceerd aan) maar in de werkelijkheids beleving Van de verschillende fi guren rond Jeanne, die uitein delijk ook haar val bewerkstelli gen. Het politieke steekspel, de verschuivingen daarin en de hoofdrol van Jeanne worden helder en duidelijk weergege ven. Ixiunspach probeert de mythische proporties van het meisje naar een meer realistisch niveau te brengen, zonder aan haar heldendaden te tornen. Launspach: „Jeanne is vol gens mij iemand die in haar re ligieuze beleving vooral stil stond bij haar eigen geweten. Ze zocht naar een verbinding met zichzelf en in die zin neem ik het feit serieus, dat ze handel de naar de stemmen die ze hoorde. Het is geen schizofreen meisje, maar iemand die op recht wil strijden tegen onrecht vaardigheid. Bovendien was er de impuls van de legende (een maagd zou Frankrijk redden, red.) waar ze als het ware in Vogelvrij Ik zou willen dat ik open was zou ik vliegen zo v« misschien wel nl jBBHBfa ik dan neergeschoten word ^SS^^jg^^ar beneden stort is ffflPÜHffl®*'achte: ach jee ze verwerken me dadelijk tot saté jaar tekening: Rowan Bouwnians.ii jaar

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 23