'Er zijn duizenden
crepeergevallen'
Feiten &Meningen
VERBODElintGÉSS
fPj
CHEMI$cH
Nederlanders moeten meer handel drijven
'We zullen even
met Vlaams Blok
moeten leven'
DINSDAG 11 OKTOBER 1994
2
NIEUWSANALYSE
„Om het met Shakespeare te zeggen: there
is something rotten in the state of Belgi
um." De opvallende aanwezigheid van ex
treem-rechts in zowel de Vlaamse, Brussel
se als Waalse politiek is, zegt politicoloog
Ackaert van het Limburgs Universitair Cen
trum, „een vertaling van het feit dat er pro
blemen zijn." Maar, voegt hij er meteen aan
toe: „We zullen er een tijd mee moeten le
ven. Je kunt extreem-rechts niet in een han
domdraai afremmen."
Sinds het Vlaams Blok in 1988 als eerste
van de Belgische extreem-rechtse partijen
zijn intrede deed in de gemeenteraden is
voortdurend betoogd dat de democratische
partijen er één front tegen moesten vor
men. Op 24 november 1991 'zwarte zon
dag' kon het Vlaams Blok bij de landelij
ke verkiezingen echter verder doorstoten.
Hn afgelopen weekeinde was het opnieuw
raak, nu in de gemeenteraden van zowel
Vlaanderen als Brussel en Wallonië. Maar
volgens Ackaert is het een illusie te denken
„dat je in twee verkiezingen zo'n partij van
25 naar 5 procent kunt terugdringen."
Er is wel degelijk iets gebeurd sinds
'zwarte zondag', vooral op het gebied -van
een betere integratie van buitenlanders.
„Maar om zo'n intcgratie-beleid te laten
slagen heb je een generatie nodig", zegt
Ackaert. „En daarbij zul je in de eerste jaren
extreem-rechts vermoedelijk zelfs nog wat
extra argumenten in handen spelen. Als je
wilt dat buitenlandse jongeren volwaardig
onderwijs volgen en beter op de arbeids
markt scoren, dan kan dat door extreem
rechts worden afgeschilderd als 'voordelen
voor buitenlanders' en zal men weer 'eigen-
volk eerst' roepen."
Tot verbazing van vooral Nederlanders
kan het Vlaams Blok vaak ongestraft racisti
sche en fascistische taal uitslaan. Men ne
me voorzitter Dillen: „In een vrij, sterk, een
wordend Europa moet een einde worden
gesteld aan alle mogelijke ontaardingsver-
schijnselen zoals homoseksualiteit."
Ackaert wijt het aan 'een gebrek aan his
torische vorming', vooral bij de niet zo goed
opgeleide jeugd. Alleen al in Antwerpen
vormden jongeren dit weekeinde 29,5 pro
cent van het VB-electoraat. Typerend was
een reactie van één van hen, toen hij de an-
ti-BIok-affiches in Antwerpen zag hangen,
waarop I filler stond afgebeeld met de leuze
'de ideeën van deze man zagen ze toen ook
wel zitten'. „Een goede campagne van het
Vlaams Blok", reageerde de jongere, „maar
is die Hitier niet dood?"
Ackaert: „Bij ons is de oorlog meer weg
geëbd. Wij werden al in september 1944 be
vrijd, toen moest bij jullie in Nederland de
hongerwinter nog beginnen".
I let heeft de Blokkers ook in de kaart ge
speeld, dat ze in de laatste jaren ongehin
derd konden weglopen met het gedachten-
goed van de 'gematigde' Vlaamse nationa
listen van de Volksunie, die afgelopen zon
dag dan ook overal de hardste klappen
kreeg. „Het is de geschiedenis van de
Vlaamse beweging, waarin altijd een ver
menging plaatsvond van de democratische
en de autoritaire vleugel", aldus Ackaert.
„Dat gebeurde in de jaren dertig, er zijn in
dicaties dat het nu weer gebeurt."
Toch wil Ackaert de verkiezingsuitslag
van zondag, waarbij het Vlaams Blok in
Antwerpen de grootste en in Mechelen de
derde partij werd, relativeren. De 'rot' zit in
België namelijk op vele plaatsen. Zowel
Antwerpen als Mechelen kende in de laatste
jaren politieke troebelen op het hoogste ni
veau. Daardoor ont'tonden 'scheur- en
schertslijsten', die het er voor de kiezer niet
gemakkelijker op maakten.
Dit jaar, heeft Ackaert becijferd, groeide
het aantal lijsten met tien procent. „In Ne
derland is dat belachelijk weinig, maar voor
Vlaanderen heel veel". Ook merkt hij op dat
het aantal gemeenten dat door één partij
wordt gerund met twintig procent is ver
minderd. l ot nu toe was alles in België op
gemeentelijk vlak vrij stabiel. Nu is er een
dijkdoorbraak geweest."
BRUSSEL ALY KNOL
CORRESPONDENT
Milieu-advocaat wil fonds voor slachtoffer vuile grond
Er moet een landelijk noodfonds komen dat mensen schadeloos stelt die in hun maag zitten met
vervuilde grond. Het 'vuile-bodemfonds' moet de vele duizenden crepeergevallen te hulp schie
ten die buiten hun schuld eigenaar zijn van een huis of bedrijf op vervuilde grond. Het miljoenen
fonds zou betaald moeten worden uit de overdrachtsbelasting.
.art
.'iT, '4
V
j
r. -• k-fifcP
,t - t H
Nog een zeer ernstig verontreinigde bodem is de Volgermeerpolder in Broek in Waterland waar Philips Duphar jaren geleden onder meer het levensgevaarlijk gif dioxine
heeft gedumpt. foto archief
De Harense milieu-advocaat D. Boon kaart dit plan
binnenkort aan bij staatssecretaris D. Tommei van
•VROM die verantwoordelijk is voor bodemsanerin
gen. De Nederlandse bodem zit tjokvol troep.
Steeds meer vuiligheid komt aan de oppervlakte. Er
staan nu 180.000 lokaties op de nominatie gesa
neerd te worden. Geschatte kosten zijn vijftig tot
honderd miljard gulden en de vervuiler moet beta
len. Maar ook burgers die hun handen niet vuil
hebben gemaakt, krijgen de rekening gepresen
teerd.
Sinds de overheid in mei heeft bepaald dat veront
reinigde grond moet worden schoongemaakt
(saneringsbevel), worden de milieu-advocaten in
ons land overspoeld met vragen over vervuilde
grond. Veelal gaat het hierbij om mensen die geen
flauw benul hadden van de vuile bodem onder hun
huis of bedrijf op het moment dat ze eigenaar wer
den.
Boon: „Met het saneringsbevel heeft de overheid
een stok achter de deur en kan goed- of kwaad
schiks eisen dat je de troep opruimt. Het is een
schrijnende problematiek waar een groeiend aantal
mensen onder gebukt gaat. Ik schat dat het een
veelheid van enkele duizenden burgers treft, en
daar gaat het heel erg mis."
'Lot Nederland in 1980 werd opgeschrikt door het
gifschandaal in Lekkerkerk maakte nauwelijks ie
mand zich druk over bodemverontreiniging. Lek
kerkerk maakte pijnlijk duidelijk dat er vuil kleefde
aan onze voeten. De overheid stampte een wet in
elkaar die in 1983 het licht zag. Volgens deze Inte-
rimwet Bodemsanering (IBS) betaalde de overheid
de saneringen en probeerde het geld via de
landsadvocaat te verhalen op de vervuiler. Al snel
bleek het aantal vervuilde locaties veel groter dan
verwacht en liepen de overheidskosten uit de hand.
De regelingen en wetten werden de afgelopen jaren
dan ook steeds verder aangescherpt. „Toen bleek
dat er te weinig geld binnenkwam via de landsad
vocaat heeft de overheid besloten de problemen te
laten oplossen door de eigenaren van vervuilde
grond."
Naast de BSB-operatie (vrijwillige sanering van be
drijventerreinen) werd ook het zogenoemde BOOT
(Besluit Opslag Ondergrondse Tanks) in het leven
geroepen. Eigenaren van ondergrondse olietanks
moeten deze onderzoeken en saneren. „Dat kost al
gauw een paar duizend gulden, maar als de tank
gelekt heeft en de bodem is verontreinigd, kan sa
nering in de tienduizenden guldens lopen."
Boon noemt het voorbeeld van een echtpaar dat in
de jaren zestig een huis koopt met centrale verwar
ming. Dertig jaar later krijgen ze een brief van de
overheid en blijkt onder het huis een tank te zitten
die moet worden opgeruimd. De vorige eigenaren
zijn allang overleden, de huidige bewoners zitten
met de gebakken peren. „Of de pastor en de musi
cus die in 1987 een huis kopen en dit jaar een brief
je krijgen dat ze hun tank moeten opruimen. Het
blijken er vijf te zijn die een ernstige verontreini
ging hebben veroorzaakt. Dat kost tonnen. En de
vorige eigenaar is niet meer te achterhalen."
Ook de invoering van de nieuwe woningwet uit
1992, waardoor burgers verplicht zijn een 'schone
grond'-verklaring af te geven voordat de gemeente
bouwvergunning verleent, kent zijn slachtoffers,
weet Boon. „In deze gevallen blijkt vaak dat een ei
genaar in het verleden grond gekocht heeft waar
die nu niet op kan bouwen. Of hij moet de grond
eerst saneren voor heel veel geld. In de meeste
koopovereenkomsten is daarover n
gaat het risico over naar de koper."
Boon bestrijdt de mening van
VROM dat het principe dat 'de vervuiler betaalt'
goed werkt. „Dat is een dogmatisch standpunt. De
vervuiler kan ook een buurman zijn geweest die
vroeger een chemische wasserij heeft gehad of een
leverancier van olie die gemorst heeft, het is alle
maal niet te achterhalen. Ergens zit dan Iemand die
ten onrechte de kosten van sanering moet ophoes
ten en een onverkoopbaar stuk grond heeft."
„Nu is het zo dat iedereen de hete aardappel van
zich afgooit en iemand probeert te vinden om hem
op te vangen. Ik krijg de mensen op mijn kantoor
die ontdekt hebben dat er smerigheid in de bodem
zit en hun faillissement komen aanvragen. Mensen
die dachten met de verkoop van hun huis een aan
vulling op de oudedagsvoorziening te hebben, in
plaats daarvan zitten ze met een verontreiniging."
Net als bijvoorbeeld schadefondsen voor slachtof
fers van misdrijven en voor verkeersongevallen zou
het vuile-bodemfonds uit de algemene middelen
kunnen worden bekostigd. „Het gaat hier om risi
co's die ons allemaal boven het hoofd hangen. Het
kan iedereen overkomen." In het fonds moet vol
gens Boon meer dan honderd miljoen gulden wor
den gestopt.
DEN HAAG PETER DE KNEGT
Baan moeder Thatcher legde
zoonlief geen windeieren
Mark Thatcher, de zoon van de
voormalige Britse premier Mar
garet Thatcher, is als tussenper
soon bij internationale transac
ties één van de succesvolste za
kenlieden van de jaren tachtig
geworden. Sommigen schatten
zijn persoonlijke fortuin op
ruim één miljard gulden. Voor
dat zijn moeder in 1979 premier
werd, had hij weinig geld. Maar
toen Margaret in 1990 aftrad,
was Mark de trotse eigenaar van
een in klassieke stijl gebouwde
woning in het Texaanse Dallas
en had hij juist een villa van 5,7
miljoen gulden gekocht in de
sjieke Londense wijk Kensing
ton.
Mark Thatcher kwam het afge
lopen weekeinde in opspraak
na onthullingen dat hij zich met
behulp van zijn moeder heeft
verrijkt bij het Al Yamamah-ak-
koord, de grootste wapentrans
actie die ooit tussen twee lan
den (Groot-Brittanniëen Saudi-
Arabië) werd gesloten. Zoonlief
hield aan deze lucratieve deal
zo'n 33 miljoen gulden over.
Volgens de machtige wapen
handelaar Adnan Khashoggi
was Mark vooral nuttig omdat
hij met vragen naar zijn moeder
kon lopen en met antwoorden
terugkwam.
Er zijn al vaker beschuldigingen
geuit over de samenwerking
tussen moeder en zoon bij het
in de wacht slepen van buiten
landse contracten, maar voor-
heen.ontbrak het bewijs hier
voor. In 1984 al publiceerde het
Britse dagblad The Observer ge
gevens over Marks adviseurs
functie bij een Brits bouwbedrijf
dat meedong naar de opdracht
voor de bouw van een universi
teit in Oman. Met de order was
ruim 820 miljoen gulden ge
moeid. Margaret Thatcher reis
de af naar Oman om persoon
lijk te lobbyen voor het bedrijf
waaraan haar zoon was verbon
den.
In 1992 werden in het Britse
parlement vragen gesteld over
Marks vermeende betrokken
heid bij het 'superkanon' pro
ject, waarbij Britse wapenfabri
kanten een illegale overeen
komst hadden gesloten voor de
levering van een kanon van
enorme afmetingen aan Irak.
In datzelfde jaar beweerde de
Zuidafrikaanse mensenrechten
activist Ken Livingstone dat
Mark Thatcher als bemiddelaar
optrad bij de verkoop van Zuid
afrikaans zwaar geschut aan
Saudi-Arabië. In Groot-Brittan-
nië gold toen een wapenembar
go tegen Zuid-Afrika. Het zou
om contracten ter waarde van
ruim 800 miljoen gulden gaan.
Volgens Livingstone onderhield
Mark ook nauwe contacten met
Carlos Cardoen, een Chileense
wapenfabrikant die grote hoe
veelheden wapentuig, waaron
der chemische wapens, heeft
geleverd aan de Iraakse leider
Saddam Hussein.
Vorig jaar verliet Mark Thatcher
zijn thuisbasis in het Zwitserse
Lausanne, toen zowel de Zwit
serse regering als het Zwitserse
ministerie van justitie een on
derzoek instelden naar zijn wa
penhandel. Geen van beide on
derzoeken leverde iets op. Mark
woont momenteel in Dallas, in
de Amerikaanse staat Texas.
Zijn nieuwste Financiële avon
tuur speelt ich af rond aardolie.
Twee weken geleden reisde hij
af naar Bakoe, de hoofdstad van
het door oorlog verscheurde
Azerbeidzjan, om te proberen
vliegtuigbrandstof te kopen
voor zijn nieuwe bedrijf Ameris-
tar. Hij heeft bijna 140.000 gul
den uitgegeven voor de inrich
ting van een flat in Bakoe en
Mark Thatcher. archieffoto
verwacht duidelijk meer zaken
te doen met de Centraalaziati-
sche republiek.
Mark Thatchers betrokkenheid
in de duistere wereld van inter
nationale wapenhandel en
machtige Financiers komt voor
velen die hem in zijn jonge ja
ren hebben gekend als een ver
rassing. Hij deed het nooit goed
op school, maar leefde voor de
sport. Na de middelbare school
ging hij niet naar de universi
teit, maar accepteerde een
baantje in Hong Kong dat zijn
vader voor hem had geregeld.
Het werk beviel niet en hij nam
een betrekking bij een accoun
tantskantoor. waar hij mislukte
omdat hij er niet in slaagde de
bijbehorende boekhoudersdi
ploma's te behalen.
Motorcoureur worden, bleef
zijn grootste ambitie en toen
zijn moeder in 1979 premier
werd, vond hij genoeg vrienden
die bereid waren zijn obsessie
te financieren. Hij reed in 1980
en 1981 in het Franse Le Mans,
maar crashte beide keren. Ver
volgens verdwaalde hij tijdens
de rally Parijs-Dakar in de Saha
ra een memorabele gebeur
tenis, vooral vanwege het feit
dat zijn moeder zich liet gaan
en in het openbaar huilde.
Mark onderkende al snel dat de
politieke positie van zijn moe
der hem riante mogelijkheden
bood. De naam Thatcher open
de vele deuren. Hij richtte een
marketingbedrijf op en bouwde
een netwerk van nuttige relaties
op. In de aanloopfase werkte hij
daarnaast als duur betaald mo
del.
Volgens ingewijden hebben
Marks ouders zich altijd zorgen
gemaakt. „Een klassiek voor
beeld van een zoon die de lieve
ling is van zijn moeder, maar
die de kwaliteiten mist om aan
haar verwachtingen te vol
doen", aldus een vriend. „Wat
hij wel kan, is hard werken.
Toch blijft hij onzeker en wil hij
niets liever dan dat zijn moeder
trots op hem is. Dit maakt hem
onbezonnen en arrogant."
Mark Thatcher heeft zich ook
energiek ingezet voor het wer
ven van fondsen voor de door
zijn moeder opgerichte stich
ting. Zakenlieden in Hong Kong
herinneren zich met afschuw
hoe hij bij hen aanklopte met
de mededeling: „Het is tijd om
voor mammie in de buidel te
Overigens zegt de Britse ex-pre
mier in de krant Today dat haar
zoon niets fouts heeft gedaan,
maar liever niet aan een onder
zoek wil meewerken, omdat het
al bij voorbaat een verloren
zaak is. Mark zelf vindt alle ont
hullingen een storm in een glas
water. „Het idee dat ik heb lo
pen leuren met tweedehands
MiG's en Kalasjnikovs is bela
chelijk. Ik heb zelfs nog nooit
een zakmes verkocht."
Het Nederlandse bedrijfsleven maakt weer winst, minister van financiën Zalm rekent op extra be
lastinginkomsten en de werkloosheid daalt. Kortom, de Nederlandse economie trekt weer aan. Is
het hoge-drukgebied van blijvende aard of is een depressie in aantpcht? Veel zal afhangen van de
resultaten van de grote Nederlandse ondernemingen. In een serie columns geeft een aantal top-on-
dernemers op deze pagina zijn mening over de economische ontwikkelingen. In deze serie vandaag
ANDREW LAND. Land is voorzitter van de Raad van Bestuur van het Naardense handelshuis Hage-
meyer. Daarnaast is hij commissaris bij Nedlloyd en lid van de Raad van Advies van zowel de ABN
Amro Bank als van het zuivelconcern Friesland Frico Domo.
Afgelopen zomer zijn in de Financieel economische tijd
schriften weer de traditionele hitlijsten gepubliceerd
van de grootste industriële ondernemingen in de we
reld. de grootste winstmakers, de landen met de groot
ste concurrentiekracht, enzovoort. Wat altijd weer op
valt is de vooraanstaande positie die Nederlandse on
dernemingen jaar na jaar innemen, zeker als de kleine
omvang van ons land in aanmerking wordt genomen.
Sinds de roemruchte Hollandse historie van de Gouden
Eeuw zijn weliswaar tal van Nederlandse bedrijven na
eenmaal behaalde successen in de vergetelheid geraakt.
Maar vele hebben ook hun traditionele activiteiten we
ten te transformeren naar de maatstaven van de twin
tigste eeuw en er zijn nieuwe global players ontstaan.
Deze maken zich nu op om in zo goed mogelijke condi
tie het nieuwe millennium te betreden.
Wat in al deze lijstjes niet naar voren komt, is dat het
immense aanbod van produkten moet worden verhan
deld, vervoerd en gedistribueerd. Ook op dit gebied kan
Nederland terugkijken op een rijk verleden met de Ver
enigde Oostindische Compagnie (VOC) als vertrekpunt.
Maar juist hier zijn we onze traditionele positie als één
van de belangrijkste handelsnaties in de wereld kwijtge
raakt. Dit is jammer, want handel en distributie bieden
grote kansen voor Nederlandse bedrijven en daarmee
ook voor de Nederlandse economie.
Nederland is bij uitstek geschikt als uitvalsbasis om we
reldwijd een belangrijke positie op dit gebied in te ne
men. Allereerst is daar de historisch gegroeide han
delstraditie. De handelsgeest deed ondernemingen ont
staan waarvoor dit land als thuismarkt veel te klein
werd.
Buiten de landsgrenzen werd verdere groei tot stand
gebracht. Daardoor kregen deze bedrijven een onschat
bare ervaring met de internationale handel en distribu
tie. Die ervaring heeft zich onder meer vertaald in de
aanwezigheid in ons land van een groot reservoir van
goed-opgeleide mensen die, mede dankzij hun meerta
ligheid, overal in de wereld hun mannetje staan.
Wat voor de latere multinationals aanvankelijk een
minpunt was, de kleine thuismarkt, is voor de handels-
en distributiesector een extra factor. Nederland is inter
nationaal gezien in feite te klein, waardoor wij niet met
politieke ballast hoeven te opereren. Amerikaanse col
lega's kunnen uitgebreid verhalen over hoe zij de poli
tiek op hun pad zijn tegengekomen.
Een ander voorbeeld van hoe een ontwikkeling die zich
als zeer ongunstig liet aanzien, uiteindelijk in een
winstpunt is omgebogen, betreft de hoge arbeidskosten
in Nederland. Deze hebben tot gevolg gehad dat bedrij
ven zich zijn gaan toeleggen op automatisering van vele
functies. Zo beschikken wij nu ook bij Hagemever over
zeer hoogwaardige kennis op het gebied van automati
sering en logistiek. Een investering die een voortreffelijk
uitgangspunt biedt voor een groeiende rol in de inter
nationale handel en distributie.
Als er één branche is waar de internationalisatie in
hoog tempo plaatsvindt, dan is het die van marketing,
verkoop en distributie. In de geïndustrialiseerde wereld
staan deze activiteiten onder permanente hoogspan
ning. Daarnaast worden nieuwe gebieden ontsloten
waar miljarden gebruikers wonen.
De landen in het Oosten van Europa, Rusland voorop,
maken de eerste aarzelende stappen om een volwaardi
ge industrie- en handelspartner te worden. China en
Midden-Azië zullen ongetwijfeld volgen.
Van een internationaal handelshuis als Hagemeyer
vergt dit een voortdurend zoeken naar de beste posities
in de wereld om met marketing en verkoop van talloze
produkten een succesvolle activiteit op te bouwen. Ha
gemeyer verzorgt de marketing, verkoop en distributie
van vele duizenden produkteixdie afkomstig zijn van
honderden fabrikanten.
De geschiedenis van de VOC heeft laten zien hoe Ne
derland een kernactiviteit is kwijtgeraakt. De basis die is
gelegd voor onze handels- en distributiefuncties vergt
permanente investeringen in menskracht en infrastruc
tuur. Overal zijn concurrenten in de weer om de handel
naar zich toe te trekken. Daarop is voor ons Nederlan
ders maar één antwoord mogelijk: niet zeuren, maar de
mouwen opstropen, de schouders eronder en aan de
slag.
7L.7AL cc fWSEM muVERoUkA C0/toVte*C|E£L
woRFT, eeaoucr RTL her
pe Pubuöce O/H&JEPEM dg RÉCHTSM
S- vegwpso, BLOFT emKftut- (Xjl
'f/j-1 /YlAftCTLEJDeR- -
WIM STEVENHAGEN
ZOVËEL 8£(4l*qeJJK\
K1IEIAMS - OM CWT
ALIEAWL UIT TB
Les^ew Moer eft
EEN ZEMPBft
