'We moesten wel gaan praten met Veronica'
Hilversum op hol door Veronica en Endemol
Veronica
'Ik zat bijna te janken
toen ik de zaal inkeek'
MAANDAG 10 OKTOBER 1994
Mediadeal leidt
tot oneerlijke
concurrentie
Het besluit van Veronica om uit
het publieke omroepbestel te
stappen, is mogelijk gemaakt
door een wijziging van de Me
diawet in 1992. Sindsdien biedt
de wet gelegenheid via de kabel
Nederlandse commerciële om
roep te bedrijven, iets wat tevo
ren alleen aan buitenlandse
omroepen was toegestaan.
Wat tot nu toe alleen door
middel van wetsontduiking mo
gelijk was, is dus nu geoorloofd.
Maar óf de overeenstemming
tussen de NOS, Veronica en de
firma Endemol ook valt te rij
men met de geest van de wet is
een andere kwestie.
De teneur van de Mediawet is
namelijk dat er een duidelijke
scheiding moet blijven tussen
de publieke en de commerciële
omroep. De laatste wetswijzi
ging was er op gericht de pu
blieke omroepen te dwingen tot
onderlinge samenwerking om
beter in staat te zijn de com
mercie hel hoofd te bieden en
de concurrentieslag te winnen.
Wat nu in Hilversum een
'strategische alliantie' wordt ge
noemd een bondgenoot
schap tussen de publieke om
roep, hel commerciële Veronica
en het bedrijf van Endemol
gaat vele stappen verder dan
normaal economisch handelen.
Als de publieke omroep zich te
afhankelijk maakt van de com
mercie, is dat in strijd met de
geest van de Mediawet.
Op grond van de wet mag Ve
ronica weliswaar uit het publie
ke bestel treden, maar wat niet
mag is dat hiervoor publieke
middelen worden gebruikt.
Overheidssteun bij het uittre
den uit het bestel is niet toege
staan,
omdat
Publieke omroepen hcidclen volgens NOS-voorzitter André van der Louw geen keuze
De publieke omroepen zijn de gesprekken met
Veronica begonnen om een dreigende terugval
van enkele honderden miljoenen guldens te
gen te gaan. Dat verklaarde NOS-voorzitter An
dré van der Louw zaterdagavond na afloop van
de persconferentie van Veronica en Endemol.
Volgens Van der Louw zou een commercieel
Veronica mét Endemol én RTL bij de publieke
omroepen leiden tot een verlies van zo'n 500
arbeidsplaatsen, tot verlies van sportrechten en
ondermijning van de omroepprogrammabla
den.
HILVERSUM GPD
Toen bekend werd dat Veronica duidelijk commerciële
aspiraties koesterde, heeft de NOS laten onderzoeken
wat de gevolgen zijn voor de publieke omroep. „Die
uitkomst is voor de omroepen aanleiding geweest om
niet zo maar over ons heen te laten lopen. We wilden
ons niet als makke schapen naar de slachtbank laten
leiden", aldus Van der Louw. Volgens prognoses van de
NOS zou het marktaandeel van de publieke omroepen
als zij niet meedoen met Veronica en Endemol
zakken van 50 tot circa 35 procent. „Dat zou een finan
ciële ramp betekenen." De aanstaande alliantie tussen
de publieke omroepen, Veronica en Endemol zal,
meent de NOS, harde klappen opleveren voor RTL 4 en
5. „RTL zal een geweldige optater krijgen", verwacht
Van der Louw.
Door de 'actie' van de publieke omroepen is een
soort monsterverbond tussen Veronica, RTL en Ende
mol afgewend. Een dergelijk pact tussen de twee com
merciële omroepen en producent Endemol zou het
medialandschap, althans volgens de NOS, aanzienlijk
hebben veranderd. Het aantal TV-zenders zou van drie
naar twee worden teruggebracht en het aantal radio
zenders van vijf naar drie. Bovendien zou het markt
aandeel van RTL 4 en 5 oplopen tot vijftig procent of
meer en zouden de publieke omroepen met een markt
aandeel van minder dan 35 procent „definitief op het
tweede plan" worden gezet. De Veronica-Endemol-
RTL-constructie zou er verder toe leiden dat het Ende-
mol-pakket voor de publieke omroep tot nul zou wor
den gereduceerd.
De verwachting is dat de publieke omroepen na de
'deal' met Veronica zullen uitkomen op een marktaan
deel van ongeveer 42 procent (Ned. 1, 2 en 3 respectie
velijk 15, 14 en 13 procent), Veronica op 23 en RTL ten
slotte op niet meer dan 20 procent. Nederland 1, 2 en 3
hebben nu ongeveer 49 procent en RTL 4 en 5 samen
ongeveer 34 procent.
Die verschuivingen die er
ook enorme veranderingen
RTL zal in '96 terugvallen vai
male' omstandigheden) naai
wijl de gezamenlijke publieke omroepen zullen zakken
van 530 miljoen naar 405 miljoen gulden op jaarbasis.
Van der Louw meent dat het gat dat op Nederland 2
ontstaat door het commercieel gaan van Veronica ge
makkelijk door de NOS kan worden gevuld „via fraaie
sportevenementen.
Volume
De plannen van TROS om commercieel te gaan werden
nogal lacherig door Van der Louw afgedaan. „Ik snap
het niet, zelfs in m'n grootste rolverplaatsing. Waar ze
op uit zijn weet ik niet." Ook de EO (netpartner van
TROS op Nederland 2) gelooft niet dat de TROS com
mercieel zal gaan. EO-voorzitter Arie van der Veer zegt
er van overtuigd te zijn „dat het niet zo'n vaart zal lo-
aan staan te komen laten
zien in de reclamegelden,
i 625 miljoen (onder 'nor-
gulden,
pen." De programmering van de EO zal door het ver
dwijnen van Veronica niet veranderen, verwacht Van
der Veer. „De EO zal duidelijk blijven." De TROS (en
ook de VPRO) hebben zich tegen de plannen van de
publieke omroepen gekeerd.
Van der Louw ontkende dat de publieke omroepen
Veronica hebben geholpen om commercieel te gaan.
„We hebben ons slechts laten leiden door eigenbe
lang." Ook ontkende Van der Louw dat het lucratieve
contract dat Endemol heeft afgesloten, consequenties
zal hebben voor de overige (kleinere) producenten. „Als
er een zender bijkomt, neemt het totale volume toe. Ze
hoeven zich geen enkele zorgen te maken."
RTL
RTL maakt zich met de komst van een nieuw commer
cieel station geen enkele zorgen over de toekomst. „We
zijn gewend om binnen concurrerende markten te wer
ken en om binnen die markten nummer 1 te blijven."
Desondanks lijkt RTL de grote verliezer te zijn, waarbij
het een en ander ook te wijten is aan algemeen direc
teur Freddy Thyes. Volgens John de Mol is hij er de oor
zaak van dat de gesprekken tussen Endemol en RTL
mislukten. Aanvankelijk leken de onderhandelingen
van een leien dakje te gaan, tot het moment dat Thyes
zich met de zaken ging bemoeien, aldus producent
John de Mol. Thyes lijkt nu aan de kant te zijn gezet
door CLT, de moedermaatschappij.
RTL meent dat Endemol niet heilig is. „Beweren dat
RTL niet verder kan zonder deze producenten zou een
grote miskenning betekenen van de toewijding en crea
tiviteit van onze eigen mensen." Volgens RTL hebben
de aandeelhouders toegezegd alle middelen ter be
schikking te zullen stellen om de positie van RTL 4 als
marktleider te waarborgen „en zelfs om RTL 5 naar een
tweede plaats te brengen."
Veronica-voorzitter Van der Reijden:
AALSMEER GPD
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
beid mag op grond van het Eu
ropese recht Nederlandse be
drijven niet voortrekken. Dat
geldt in het Europese recht als
'verboden discriminatie'. Daar
komt nog bij dat RTL weliswaar
formeel Luxemburgs is, maar
dat de Nederlandse uitgeversgi
gant VNU een belangrijke aan
deelhouder is.
In 1992 bracht de door de re
gering ingestelde commissie-
Donner een rapport uit over de
Europees-rechtelijke aspecten
van de gewijzigde Mediawet.
Daaruit bleek dat het verboden
is een omroep die uit het pu
blieke bestel stapt vo^r te trek
ken boven andere commerciële
omroepen. Toch lijkt dit nu te
gebeuren. Niet alleen krijgt Ve
ronica radiofrequenties mee als
bruidsschat, de nieuwe com
merciële omroep krijgt waar
schijnlijk ook de beschikking
over de programmagegevens
van de publieke omroep. Zo kan
Veronica doorgaan met het pu
bliceren van het eigen omroep
blad. Ook dit is niet in overeen
stemming met de bedoelingen
van de Mediawet, die erop ge
richt is het publieke omroepbe
stel overeind te houden.
Wel is bij de behandeling van
de Mediawet in de Tweede Ka
mer de mogelijkheid voorzien
dat publieke en commerciële
omroepen hun programmage
gevens onderling uitwisselen.
Maar als Veronica die gegevens
straks wel krijgt, terwijl RTL
achter het net vist, komt op
nieuw de kwestie van oneerlijke
concurrentie om de hoek kij
ken.
Al met al lijkt de Mediawet in
de toekomst minder van belang
te worden voor de omroepwe
reld dan ili' Wet Economische
Mededinging. Daarin staan de
regels over het mededingings
beleid, het tegengaan van on
eerlijke concurrentie en het ver
hinderen van overheersende
economische machtsposities op
een bepaalde markt. Zo zouden
de onafhankelijke televisiepro
ducenten wel eens bezwaar
kunnen maken tegen de voor
keursbehandeling die het be
drijf van Endemol van de pu
blieke omroepen krijgt in de
vorm van een afnamegarantie.
Endemol wordt bovendien me
de-eigenaar van het commer
ciële Veronica. Hierdoor is mo
gelijk sprake van het ontstaan
van een overheersende njarkt-
positie die in strijd is met het
beginsel van de vrije concurren-
Bij Veronica en Endemol heb
ben ze de smaak te pakken.
Amper 24 uur nadat het nieuws
over de stap uit het bestel we
reldkundig werd, kondigen Ve
ronica-voorzitter Joop van der
Reijden en John de Mol aan al
vergevorderde te hebben voor
in ieder geval een tweede sta
tion. Het gaat om een doelgroe
penzender die wordt geken
merkt door het oer-Veronicage-
voel.
„Opgewonden en verwar
rend", zo noemt De Mol het ge
voel dat hem een dag na de be
kendmaking van de commer
ciële plannen iri de greep heeft.
„We hebben een prima partner
gekozen, er moet nog een hoop
gebeuren, maar ik heb er zin in.
Na vier maanden dag en nacht
vergaderen kunnen we nu echt
aan de slag."
Veronica-voorzitter Van der
Reijden is vooral onder de in
druk van de reacties van het
personeel in zijn bedrijf. Het ge
juich dat opsteeg toen hij zater
dagmiddag de medewerkers in
lichtte, bezorgde hem kippevel.
„Ik zat bijna te janken toen ik
de zaal inkeek. Ik kon me nog
net inhouden." Van der Reijden
had het niet vreemd gevonden
als het personeel de plannen
met meer scepsis had ontvan
gen. „Ze zien het Veronica waar
ze nu werken niet als een echt
bedrijf. Hel is een veilige orga
nisatie waar de overheid jaar
lijks 80 miljoen gulden in stopt.
Plotseling worden ze onderdeel
van een commercieel bedrijf
met allerlei risico's."
Volgens De Mol is een even
tuele tweede zender een ideale
plaats om talent de kans te ge
ven. „Dan bedoel ik zowel men
sen voor als achter de camera.
Je kunt op die zender program
ma's uitproberen. Met nieuwe
formules experimenteren en
schuiven met uitzendtijdstip
pen. Kijken op welke plaats een
programma het beste tot zijn
recht komt. Bij RTL hebben we
daar met onze programma's
nooit de ruimte voor gekregen."
Van der Reijden gaat ervan uit
dat Veronica in een periode van
zo'n driejaar marktleider wordt.
Voor minder gaat hij niet. „Dat
is net als in de sport. Daar gaat
het ook om
Van der Reijden noemt het
marktaandeel van 23 procent
dat de NOS het commerciële
Veronica toedicht 'bijzonder
vleiend'. „Wij hebben geen
marktaandeel in gedachte",
voegt De Mol toe. „Daar valt he
lemaal niks over te zeggen. De
televisiewereld is zo in bewe
ging. Niemand weet hoe het
medialandschap er over vijf jaar
Over de programmering van
Veronica zijn Van der Reijden
en De Mol nog vaag. „Tot nu
toe hebben we 95 procent van
onze energie gestoken in het
nemen van het besluit om com
mercieel te gaan. Maar het
wordt een duidelijke Veronica-
programmering. Een all-round
station met sport, eigen nieuws,
amusement en infotainment.
Het wordt zeker geen tweede
RTL 4." Wat dan die typische
Veronica-programmering is,
kan De Mol niet in een paar
zinnen uitleggen. „Dat is een
Joop van der Reijden: „Het is net als in de sport. Daar gaat het ook
gevoel. Als wij een nieuw pro
gramma maken en ik zie het
eindresultaat, dan weet ik 'dit is
typisch voor de KRO of het past
perfect bij Veronica'." Van der
Reijden waagt een poging:
„Neem bijvoorbeeld het sport
en het nieuws. Zelfs dat zullen
wij straks anders brengen. We
zullen meer de straat op gaan.
Het nieuws letterlijk van de
straat brengen."
Waarom Veronica uiteindelijk
heeft gekozen voor een com
mercieel avontuur met een
partner heeft verschillende re
denen. Geld is er daar één van.
Van der Reijden: „Er was in de
die eerste plaats."
ledenraad een persoon die het
per se alleen wilde doen. De
raad was zo geïmponeerd door
ons eigen vermogen van 100
miljoen gulden. Nu is dat ver
schrikkelijk veel geld, maar het
is uitgesloten dat je er een com
mercieel bedrijf mee kunt op
starten dat actief is op het ge
bied van TV, radio en program
mablad."
De keuze is uiteindelijk op
Endemol gevallen, het bedrijf
waar Veronica het merendeel
van haar programma's van af
neemt. Van der Reijden geeft
aan dat ook Joop van den Ende
de doorslag heeft gegeven.
„Joop is zo mooi. Ik begin
steeds meer van die man te
houden. Hij is zo met zijn vak
bezig." De Mol: „Televisie is;
weliswaar steeds meer een in
dustrie geworden, maar het
gaat uiteindelijk toch om de
r je mee werkt."
De achterdeur leent zich er in een enkel geval
uitstekend voor om vandaaruit, zij het later
dan bedoeld, een glorieuze opkomst te ma
ken. Geduld is blijkbaar een lucratieve zaak
in'medialand. Wie wordt geslagen, hoeft zich
nog niet per definitie geslagen te voelen, mits
ondernemingsgeest en kapitaal voorhanden
zijn.
Veronica en Endemol hebben elkaar op gelij
ke voet (50 procent) gevonden als partners
voor de oprichting van een commercieel sta
tion, dat zich per 1 september volgend jaar
ongetwijfeld prominent zal mengen in de
hectische strijd om de kijk- en luistercijfers.
Anders gezegd: Joop van den Ende heeft vijf
jaar na zijn mislukte TV10-avontuur alsnog
zijn eigen zender gekregen. En Veronica, in
1973 op hoogstpersoonlijk bevel van de toen
malige CRM-minister Van Doom uit volle zee
geënterd, mag eindelijk doen wat het ook als
gelegaliseerde zendpiraat in wezen altijd wil
de: programma's maken met reclame als eni
ge boodschap.
Een en ander wordt mogelijk gemaakt door
de in 1992 aangepaste Mediawet, die com
merciële omroepen van Nederlandse signa
tuur toegang heeft verschaft tot de kabelnet
ten. Voordien was dat uitsluitend aan buiten
landse zenders zoals het Luxemburgse
RTL voorbehouden.
Veronica heeft in elk geval één eigenschap
gemeen met Van den Ende en De Mol: de
enige ideologie die op het Hilversumse
Laapersveld wordt aangehangen is het stre
ven zo veel mogelijk winst te maken. En het
moet gezegd dat de kakafonische wervings
campagne voor het omroepblad meer dan
geslaagd kan worden genoemd. De meer dan
1,2 miljoen abonnees zijn goed voor een jaar
lijkse winst van rond twintig miljoen gulden.
De bestuurders van de zo veel oudere publie
ke omroepen mogen van een dergelijk winst
bedrag slechts dromen.
Joop van den Ende is evenmin een verliezer.
En als hij een klap oploopt, bezit Van den En
de de veerkracht om op te krabbelen en ster
ker dan tevoren terug te komen. Namens de
Nederlandse overheid tackelde het Commis
sariaat voor de Media in 1989 Van den Ende's
eigen sterrennet TV10. Maar via het Luxem
burgse RTL Veronique, dat niet lang na de
oprichting RTL 4 ging heten, wist hij met zijn
'sterren' toch de Nederlandse huiskamers
binnen te dringen. En hoe! Aanvankelijk
werd het gewroet van de Luxemburgse luis in
het Gooise omroeppels meesmuilend beke
ken. Maar veel meer kijkers dan de publieke
omroepen lief waren, zapten naar vier. De
(wan)produkten van de Aalsmeerse amuse
mentslegbatterij werden gevreten. Zelfs ar
tiesten die voorbestemd leken voor de figura
tie konden door de kracht van het herha
lingseffect van de horizontale programme
ring erin worden geramd Ruud Hendriks, de
toenmalige TV-directeur van RTL 4 meende
de smaak van de goegemeente te kennen:
„Wil het volk bloemkolen, dan krijgt het
bloemkolen."
En Van den Ende mocht ze serveren. Hij
deed dat maar al te graag. Dat het Europees
Hof van Justitie in Straatsburg recentelijk het
Commissariaat van de Media in het gelijk
stelde aangaande het TV10-verbod, kan dan
ook niet anders dan als een Pyrrus-overwin-
ning voor de overheid worden bestempeld.
Via een omleidingsroute vonden de produk-
ten van de Aalsmeerse amusementslegbatte
rij gretig aftrek.
Hoe meer kijkers, hoe meer reclame-inkom
sten er worden gegenereerd. IPS, het ad
vertentiebureau van het in feite Luxem
burgseRTL, mocht tal van Nederlandse
adverteerders noteren. Van den Ende haalde
zestig procent van z'n omzet uit Luxemburg
en had zodoende alle reden om een lange
neus richting Nederlandse overheid te ma
ken. Zeker nadat hij zich met de concurre
rende TV-producent John de Mol jr. had ver
enigd in Endemol Amusementsprodukties.
was het Nederlandse publieke omroepbestel
nog meer dan voordien gedoemd jaloers te
blikken naar de zuigkracht die van RTL4
lees Endemols 'sterren' uitging.
Met lede ogen zag ook de Nederlandse over
heid deze ontwikkeling aan. Weliswaar had
de Nederlandse uitgever VNU voor 38 pro
cent een belang in de Nederlandse depen
dance van RTL. de kapitaalvlucht richting
Groothertogdom was aanzienlijk.
Maar gaandeweg kwam aan het licht dat Van
den Ende van RTL's general management
(Freddy Thyes en Henri Roemer) niet hele
maal naar bevind van zaken mocht hande
len. En dat is iets waar Van den Ende niet van
gecharmeerd is. De Aalsmeerse amuse
mentsbaas mag zeer aimabel ogen. in zijn
amusementslegbatterij heeft hij er wel de
wind onder en van tegenspraak houdt hij
niet. Joops wil is wet, al loopt hij daar naar
buiten toe niet mee te koop. Daar heeft Joop
z'n mensen voor. Henk van der Meyden bij
voorbeeld, die een jaar of twee geleden in De
Telegraaf wakker Nederland kond deed van
zijn zorg aangaande het RTL-beleid inzake
de programmering van shows. En onlangs
huilde Henny Huisman op diezelfde Privé-
pagina krokodillentranen. De populaire pre
sentator wierp zich op als sprekende pop van
Van den Ende. De werksfeer bij RTL was er
niet beter op geworden, alles was veel te za
kelijk geworden op de werkvloer en Huis
man, één van Van den Ende's troetelkinde
ren, zei niet te weten of hij onder de'fgelijke
omstandigheden blijvend tot acceptabele ar
tistieke prestaties in staat was.
De geruchten dat Van den Ende zich tijdens
de besprekingen met RTL in hoge mate
stoorde aan het zuinige bankiersgedrag van
zijn Luxemburgse onderhandelingspartners,
werden intussen steeds sterker. Daar lag een
kans om RTL een ferme dreun toe te dienen,
zo moeten ze op het ministerie van onder
wijs. cultuur en wetenschappen hebben ge
dacht. Hoogst curieus in dat verband schijnt
de rol te zijn geweest die topambtenaar Kra
mer zou hebben gespeeld. Het verhaal wil
dat hij degene is geweest die NOS-voorzitter
Van der Louw op het idee heeft gebracht de
voorzitters van de publieke omroepen aan de
onderhandelingstafel te laten plaatsnemen
met Veronica/Endemol. Van der Louw sprak
van 'een strategische alliantie', volgens welke
de publieke omroepen zich in ruil voor een
jaarlijkse vergoeding van 60 miljoen konden
verzekeren van een afnamegarantie voor
programma's van Endemol. De onderhande
lingen zijn nog gaande.
Het scheelt niet veel of Hilversum hangt nu
van noodverbanden aan elkaar, waarbij ran
cune partijen tot elkaar drijft. Bij ex-zendpi-
raat TROS (ontstaan uit de REM) zijn ze boos
omdat ex-zendpiraat Veronica als commer
cieel station straks gewoon wil doorgaan met
het publiceren van programmagegevens in
het omroepblad. Vandaar dat de TROS nu
heeft gedreigd gemene zaak te gaan maken
met RTL. Niet van plan zich zo maar van de
Nederlandse buis te laten drukken heeft RTL
aangekondigd meer geld te zullen investeren
in de programmering.
Tegelijkertijd worden Van den Ende's sterren
gehouden aan een optie van drie jaar, die
volgens Endemol niet meer geldt. En de pu
blieke omroepen houden de voordeuren
open voor Veronica en Van den Ende. twee
partijen die ze niet eens zo lang geleden lie
ver zagen gaan dan komen. De verbeelding is
in Hilversum aan de macht gekomen: de met
dubbeltjes en kwartjes opgerichte zuilen zijn
met ideologie en al van hun sokkel getuimeld
en hebben zich definitief bekeerd tot het ge
loof in de Mammon. Het toekomstbeeld van
de Nederlandse TV? Eén groot pretnet, dat de
afwijkende geluiden van EO en VPRO dreigt
te overstemmen.
André van der Louw: „RTL zal een geweldige optater krijgen.
FOTO NIEUW ANEFO