'We moesten wel gaan praten met Veronica' Hilversum op hol door Veronica en Endemol Veronica 'Ik zat bijna te janken toen ik de zaal inkeek' MAANDAG 10 OKTOBER 1994 Mediadeal leidt tot oneerlijke concurrentie Het besluit van Veronica om uit het publieke omroepbestel te stappen, is mogelijk gemaakt door een wijziging van de Me diawet in 1992. Sindsdien biedt de wet gelegenheid via de kabel Nederlandse commerciële om roep te bedrijven, iets wat tevo ren alleen aan buitenlandse omroepen was toegestaan. Wat tot nu toe alleen door middel van wetsontduiking mo gelijk was, is dus nu geoorloofd. Maar óf de overeenstemming tussen de NOS, Veronica en de firma Endemol ook valt te rij men met de geest van de wet is een andere kwestie. De teneur van de Mediawet is namelijk dat er een duidelijke scheiding moet blijven tussen de publieke en de commerciële omroep. De laatste wetswijzi ging was er op gericht de pu blieke omroepen te dwingen tot onderlinge samenwerking om beter in staat te zijn de com mercie hel hoofd te bieden en de concurrentieslag te winnen. Wat nu in Hilversum een 'strategische alliantie' wordt ge noemd een bondgenoot schap tussen de publieke om roep, hel commerciële Veronica en het bedrijf van Endemol gaat vele stappen verder dan normaal economisch handelen. Als de publieke omroep zich te afhankelijk maakt van de com mercie, is dat in strijd met de geest van de Mediawet. Op grond van de wet mag Ve ronica weliswaar uit het publie ke bestel treden, maar wat niet mag is dat hiervoor publieke middelen worden gebruikt. Overheidssteun bij het uittre den uit het bestel is niet toege staan, omdat Publieke omroepen hcidclen volgens NOS-voorzitter André van der Louw geen keuze De publieke omroepen zijn de gesprekken met Veronica begonnen om een dreigende terugval van enkele honderden miljoenen guldens te gen te gaan. Dat verklaarde NOS-voorzitter An dré van der Louw zaterdagavond na afloop van de persconferentie van Veronica en Endemol. Volgens Van der Louw zou een commercieel Veronica mét Endemol én RTL bij de publieke omroepen leiden tot een verlies van zo'n 500 arbeidsplaatsen, tot verlies van sportrechten en ondermijning van de omroepprogrammabla den. HILVERSUM GPD Toen bekend werd dat Veronica duidelijk commerciële aspiraties koesterde, heeft de NOS laten onderzoeken wat de gevolgen zijn voor de publieke omroep. „Die uitkomst is voor de omroepen aanleiding geweest om niet zo maar over ons heen te laten lopen. We wilden ons niet als makke schapen naar de slachtbank laten leiden", aldus Van der Louw. Volgens prognoses van de NOS zou het marktaandeel van de publieke omroepen als zij niet meedoen met Veronica en Endemol zakken van 50 tot circa 35 procent. „Dat zou een finan ciële ramp betekenen." De aanstaande alliantie tussen de publieke omroepen, Veronica en Endemol zal, meent de NOS, harde klappen opleveren voor RTL 4 en 5. „RTL zal een geweldige optater krijgen", verwacht Van der Louw. Door de 'actie' van de publieke omroepen is een soort monsterverbond tussen Veronica, RTL en Ende mol afgewend. Een dergelijk pact tussen de twee com merciële omroepen en producent Endemol zou het medialandschap, althans volgens de NOS, aanzienlijk hebben veranderd. Het aantal TV-zenders zou van drie naar twee worden teruggebracht en het aantal radio zenders van vijf naar drie. Bovendien zou het markt aandeel van RTL 4 en 5 oplopen tot vijftig procent of meer en zouden de publieke omroepen met een markt aandeel van minder dan 35 procent „definitief op het tweede plan" worden gezet. De Veronica-Endemol- RTL-constructie zou er verder toe leiden dat het Ende- mol-pakket voor de publieke omroep tot nul zou wor den gereduceerd. De verwachting is dat de publieke omroepen na de 'deal' met Veronica zullen uitkomen op een marktaan deel van ongeveer 42 procent (Ned. 1, 2 en 3 respectie velijk 15, 14 en 13 procent), Veronica op 23 en RTL ten slotte op niet meer dan 20 procent. Nederland 1, 2 en 3 hebben nu ongeveer 49 procent en RTL 4 en 5 samen ongeveer 34 procent. Die verschuivingen die er ook enorme veranderingen RTL zal in '96 terugvallen vai male' omstandigheden) naai wijl de gezamenlijke publieke omroepen zullen zakken van 530 miljoen naar 405 miljoen gulden op jaarbasis. Van der Louw meent dat het gat dat op Nederland 2 ontstaat door het commercieel gaan van Veronica ge makkelijk door de NOS kan worden gevuld „via fraaie sportevenementen. Volume De plannen van TROS om commercieel te gaan werden nogal lacherig door Van der Louw afgedaan. „Ik snap het niet, zelfs in m'n grootste rolverplaatsing. Waar ze op uit zijn weet ik niet." Ook de EO (netpartner van TROS op Nederland 2) gelooft niet dat de TROS com mercieel zal gaan. EO-voorzitter Arie van der Veer zegt er van overtuigd te zijn „dat het niet zo'n vaart zal lo- aan staan te komen laten zien in de reclamegelden, i 625 miljoen (onder 'nor- gulden, pen." De programmering van de EO zal door het ver dwijnen van Veronica niet veranderen, verwacht Van der Veer. „De EO zal duidelijk blijven." De TROS (en ook de VPRO) hebben zich tegen de plannen van de publieke omroepen gekeerd. Van der Louw ontkende dat de publieke omroepen Veronica hebben geholpen om commercieel te gaan. „We hebben ons slechts laten leiden door eigenbe lang." Ook ontkende Van der Louw dat het lucratieve contract dat Endemol heeft afgesloten, consequenties zal hebben voor de overige (kleinere) producenten. „Als er een zender bijkomt, neemt het totale volume toe. Ze hoeven zich geen enkele zorgen te maken." RTL RTL maakt zich met de komst van een nieuw commer cieel station geen enkele zorgen over de toekomst. „We zijn gewend om binnen concurrerende markten te wer ken en om binnen die markten nummer 1 te blijven." Desondanks lijkt RTL de grote verliezer te zijn, waarbij het een en ander ook te wijten is aan algemeen direc teur Freddy Thyes. Volgens John de Mol is hij er de oor zaak van dat de gesprekken tussen Endemol en RTL mislukten. Aanvankelijk leken de onderhandelingen van een leien dakje te gaan, tot het moment dat Thyes zich met de zaken ging bemoeien, aldus producent John de Mol. Thyes lijkt nu aan de kant te zijn gezet door CLT, de moedermaatschappij. RTL meent dat Endemol niet heilig is. „Beweren dat RTL niet verder kan zonder deze producenten zou een grote miskenning betekenen van de toewijding en crea tiviteit van onze eigen mensen." Volgens RTL hebben de aandeelhouders toegezegd alle middelen ter be schikking te zullen stellen om de positie van RTL 4 als marktleider te waarborgen „en zelfs om RTL 5 naar een tweede plaats te brengen." Veronica-voorzitter Van der Reijden: AALSMEER GPD GIJSSCHREUDERS juridisch medewerker beid mag op grond van het Eu ropese recht Nederlandse be drijven niet voortrekken. Dat geldt in het Europese recht als 'verboden discriminatie'. Daar komt nog bij dat RTL weliswaar formeel Luxemburgs is, maar dat de Nederlandse uitgeversgi gant VNU een belangrijke aan deelhouder is. In 1992 bracht de door de re gering ingestelde commissie- Donner een rapport uit over de Europees-rechtelijke aspecten van de gewijzigde Mediawet. Daaruit bleek dat het verboden is een omroep die uit het pu blieke bestel stapt vo^r te trek ken boven andere commerciële omroepen. Toch lijkt dit nu te gebeuren. Niet alleen krijgt Ve ronica radiofrequenties mee als bruidsschat, de nieuwe com merciële omroep krijgt waar schijnlijk ook de beschikking over de programmagegevens van de publieke omroep. Zo kan Veronica doorgaan met het pu bliceren van het eigen omroep blad. Ook dit is niet in overeen stemming met de bedoelingen van de Mediawet, die erop ge richt is het publieke omroepbe stel overeind te houden. Wel is bij de behandeling van de Mediawet in de Tweede Ka mer de mogelijkheid voorzien dat publieke en commerciële omroepen hun programmage gevens onderling uitwisselen. Maar als Veronica die gegevens straks wel krijgt, terwijl RTL achter het net vist, komt op nieuw de kwestie van oneerlijke concurrentie om de hoek kij ken. Al met al lijkt de Mediawet in de toekomst minder van belang te worden voor de omroepwe reld dan ili' Wet Economische Mededinging. Daarin staan de regels over het mededingings beleid, het tegengaan van on eerlijke concurrentie en het ver hinderen van overheersende economische machtsposities op een bepaalde markt. Zo zouden de onafhankelijke televisiepro ducenten wel eens bezwaar kunnen maken tegen de voor keursbehandeling die het be drijf van Endemol van de pu blieke omroepen krijgt in de vorm van een afnamegarantie. Endemol wordt bovendien me de-eigenaar van het commer ciële Veronica. Hierdoor is mo gelijk sprake van het ontstaan van een overheersende njarkt- positie die in strijd is met het beginsel van de vrije concurren- Bij Veronica en Endemol heb ben ze de smaak te pakken. Amper 24 uur nadat het nieuws over de stap uit het bestel we reldkundig werd, kondigen Ve ronica-voorzitter Joop van der Reijden en John de Mol aan al vergevorderde te hebben voor in ieder geval een tweede sta tion. Het gaat om een doelgroe penzender die wordt geken merkt door het oer-Veronicage- voel. „Opgewonden en verwar rend", zo noemt De Mol het ge voel dat hem een dag na de be kendmaking van de commer ciële plannen iri de greep heeft. „We hebben een prima partner gekozen, er moet nog een hoop gebeuren, maar ik heb er zin in. Na vier maanden dag en nacht vergaderen kunnen we nu echt aan de slag." Veronica-voorzitter Van der Reijden is vooral onder de in druk van de reacties van het personeel in zijn bedrijf. Het ge juich dat opsteeg toen hij zater dagmiddag de medewerkers in lichtte, bezorgde hem kippevel. „Ik zat bijna te janken toen ik de zaal inkeek. Ik kon me nog net inhouden." Van der Reijden had het niet vreemd gevonden als het personeel de plannen met meer scepsis had ontvan gen. „Ze zien het Veronica waar ze nu werken niet als een echt bedrijf. Hel is een veilige orga nisatie waar de overheid jaar lijks 80 miljoen gulden in stopt. Plotseling worden ze onderdeel van een commercieel bedrijf met allerlei risico's." Volgens De Mol is een even tuele tweede zender een ideale plaats om talent de kans te ge ven. „Dan bedoel ik zowel men sen voor als achter de camera. Je kunt op die zender program ma's uitproberen. Met nieuwe formules experimenteren en schuiven met uitzendtijdstip pen. Kijken op welke plaats een programma het beste tot zijn recht komt. Bij RTL hebben we daar met onze programma's nooit de ruimte voor gekregen." Van der Reijden gaat ervan uit dat Veronica in een periode van zo'n driejaar marktleider wordt. Voor minder gaat hij niet. „Dat is net als in de sport. Daar gaat het ook om Van der Reijden noemt het marktaandeel van 23 procent dat de NOS het commerciële Veronica toedicht 'bijzonder vleiend'. „Wij hebben geen marktaandeel in gedachte", voegt De Mol toe. „Daar valt he lemaal niks over te zeggen. De televisiewereld is zo in bewe ging. Niemand weet hoe het medialandschap er over vijf jaar Over de programmering van Veronica zijn Van der Reijden en De Mol nog vaag. „Tot nu toe hebben we 95 procent van onze energie gestoken in het nemen van het besluit om com mercieel te gaan. Maar het wordt een duidelijke Veronica- programmering. Een all-round station met sport, eigen nieuws, amusement en infotainment. Het wordt zeker geen tweede RTL 4." Wat dan die typische Veronica-programmering is, kan De Mol niet in een paar zinnen uitleggen. „Dat is een Joop van der Reijden: „Het is net als in de sport. Daar gaat het ook gevoel. Als wij een nieuw pro gramma maken en ik zie het eindresultaat, dan weet ik 'dit is typisch voor de KRO of het past perfect bij Veronica'." Van der Reijden waagt een poging: „Neem bijvoorbeeld het sport en het nieuws. Zelfs dat zullen wij straks anders brengen. We zullen meer de straat op gaan. Het nieuws letterlijk van de straat brengen." Waarom Veronica uiteindelijk heeft gekozen voor een com mercieel avontuur met een partner heeft verschillende re denen. Geld is er daar één van. Van der Reijden: „Er was in de die eerste plaats." ledenraad een persoon die het per se alleen wilde doen. De raad was zo geïmponeerd door ons eigen vermogen van 100 miljoen gulden. Nu is dat ver schrikkelijk veel geld, maar het is uitgesloten dat je er een com mercieel bedrijf mee kunt op starten dat actief is op het ge bied van TV, radio en program mablad." De keuze is uiteindelijk op Endemol gevallen, het bedrijf waar Veronica het merendeel van haar programma's van af neemt. Van der Reijden geeft aan dat ook Joop van den Ende de doorslag heeft gegeven. „Joop is zo mooi. Ik begin steeds meer van die man te houden. Hij is zo met zijn vak bezig." De Mol: „Televisie is; weliswaar steeds meer een in dustrie geworden, maar het gaat uiteindelijk toch om de r je mee werkt." De achterdeur leent zich er in een enkel geval uitstekend voor om vandaaruit, zij het later dan bedoeld, een glorieuze opkomst te ma ken. Geduld is blijkbaar een lucratieve zaak in'medialand. Wie wordt geslagen, hoeft zich nog niet per definitie geslagen te voelen, mits ondernemingsgeest en kapitaal voorhanden zijn. Veronica en Endemol hebben elkaar op gelij ke voet (50 procent) gevonden als partners voor de oprichting van een commercieel sta tion, dat zich per 1 september volgend jaar ongetwijfeld prominent zal mengen in de hectische strijd om de kijk- en luistercijfers. Anders gezegd: Joop van den Ende heeft vijf jaar na zijn mislukte TV10-avontuur alsnog zijn eigen zender gekregen. En Veronica, in 1973 op hoogstpersoonlijk bevel van de toen malige CRM-minister Van Doom uit volle zee geënterd, mag eindelijk doen wat het ook als gelegaliseerde zendpiraat in wezen altijd wil de: programma's maken met reclame als eni ge boodschap. Een en ander wordt mogelijk gemaakt door de in 1992 aangepaste Mediawet, die com merciële omroepen van Nederlandse signa tuur toegang heeft verschaft tot de kabelnet ten. Voordien was dat uitsluitend aan buiten landse zenders zoals het Luxemburgse RTL voorbehouden. Veronica heeft in elk geval één eigenschap gemeen met Van den Ende en De Mol: de enige ideologie die op het Hilversumse Laapersveld wordt aangehangen is het stre ven zo veel mogelijk winst te maken. En het moet gezegd dat de kakafonische wervings campagne voor het omroepblad meer dan geslaagd kan worden genoemd. De meer dan 1,2 miljoen abonnees zijn goed voor een jaar lijkse winst van rond twintig miljoen gulden. De bestuurders van de zo veel oudere publie ke omroepen mogen van een dergelijk winst bedrag slechts dromen. Joop van den Ende is evenmin een verliezer. En als hij een klap oploopt, bezit Van den En de de veerkracht om op te krabbelen en ster ker dan tevoren terug te komen. Namens de Nederlandse overheid tackelde het Commis sariaat voor de Media in 1989 Van den Ende's eigen sterrennet TV10. Maar via het Luxem burgse RTL Veronique, dat niet lang na de oprichting RTL 4 ging heten, wist hij met zijn 'sterren' toch de Nederlandse huiskamers binnen te dringen. En hoe! Aanvankelijk werd het gewroet van de Luxemburgse luis in het Gooise omroeppels meesmuilend beke ken. Maar veel meer kijkers dan de publieke omroepen lief waren, zapten naar vier. De (wan)produkten van de Aalsmeerse amuse mentslegbatterij werden gevreten. Zelfs ar tiesten die voorbestemd leken voor de figura tie konden door de kracht van het herha lingseffect van de horizontale programme ring erin worden geramd Ruud Hendriks, de toenmalige TV-directeur van RTL 4 meende de smaak van de goegemeente te kennen: „Wil het volk bloemkolen, dan krijgt het bloemkolen." En Van den Ende mocht ze serveren. Hij deed dat maar al te graag. Dat het Europees Hof van Justitie in Straatsburg recentelijk het Commissariaat van de Media in het gelijk stelde aangaande het TV10-verbod, kan dan ook niet anders dan als een Pyrrus-overwin- ning voor de overheid worden bestempeld. Via een omleidingsroute vonden de produk- ten van de Aalsmeerse amusementslegbatte rij gretig aftrek. Hoe meer kijkers, hoe meer reclame-inkom sten er worden gegenereerd. IPS, het ad vertentiebureau van het in feite Luxem burgseRTL, mocht tal van Nederlandse adverteerders noteren. Van den Ende haalde zestig procent van z'n omzet uit Luxemburg en had zodoende alle reden om een lange neus richting Nederlandse overheid te ma ken. Zeker nadat hij zich met de concurre rende TV-producent John de Mol jr. had ver enigd in Endemol Amusementsprodukties. was het Nederlandse publieke omroepbestel nog meer dan voordien gedoemd jaloers te blikken naar de zuigkracht die van RTL4 lees Endemols 'sterren' uitging. Met lede ogen zag ook de Nederlandse over heid deze ontwikkeling aan. Weliswaar had de Nederlandse uitgever VNU voor 38 pro cent een belang in de Nederlandse depen dance van RTL. de kapitaalvlucht richting Groothertogdom was aanzienlijk. Maar gaandeweg kwam aan het licht dat Van den Ende van RTL's general management (Freddy Thyes en Henri Roemer) niet hele maal naar bevind van zaken mocht hande len. En dat is iets waar Van den Ende niet van gecharmeerd is. De Aalsmeerse amuse mentsbaas mag zeer aimabel ogen. in zijn amusementslegbatterij heeft hij er wel de wind onder en van tegenspraak houdt hij niet. Joops wil is wet, al loopt hij daar naar buiten toe niet mee te koop. Daar heeft Joop z'n mensen voor. Henk van der Meyden bij voorbeeld, die een jaar of twee geleden in De Telegraaf wakker Nederland kond deed van zijn zorg aangaande het RTL-beleid inzake de programmering van shows. En onlangs huilde Henny Huisman op diezelfde Privé- pagina krokodillentranen. De populaire pre sentator wierp zich op als sprekende pop van Van den Ende. De werksfeer bij RTL was er niet beter op geworden, alles was veel te za kelijk geworden op de werkvloer en Huis man, één van Van den Ende's troetelkinde ren, zei niet te weten of hij onder de'fgelijke omstandigheden blijvend tot acceptabele ar tistieke prestaties in staat was. De geruchten dat Van den Ende zich tijdens de besprekingen met RTL in hoge mate stoorde aan het zuinige bankiersgedrag van zijn Luxemburgse onderhandelingspartners, werden intussen steeds sterker. Daar lag een kans om RTL een ferme dreun toe te dienen, zo moeten ze op het ministerie van onder wijs. cultuur en wetenschappen hebben ge dacht. Hoogst curieus in dat verband schijnt de rol te zijn geweest die topambtenaar Kra mer zou hebben gespeeld. Het verhaal wil dat hij degene is geweest die NOS-voorzitter Van der Louw op het idee heeft gebracht de voorzitters van de publieke omroepen aan de onderhandelingstafel te laten plaatsnemen met Veronica/Endemol. Van der Louw sprak van 'een strategische alliantie', volgens welke de publieke omroepen zich in ruil voor een jaarlijkse vergoeding van 60 miljoen konden verzekeren van een afnamegarantie voor programma's van Endemol. De onderhande lingen zijn nog gaande. Het scheelt niet veel of Hilversum hangt nu van noodverbanden aan elkaar, waarbij ran cune partijen tot elkaar drijft. Bij ex-zendpi- raat TROS (ontstaan uit de REM) zijn ze boos omdat ex-zendpiraat Veronica als commer cieel station straks gewoon wil doorgaan met het publiceren van programmagegevens in het omroepblad. Vandaar dat de TROS nu heeft gedreigd gemene zaak te gaan maken met RTL. Niet van plan zich zo maar van de Nederlandse buis te laten drukken heeft RTL aangekondigd meer geld te zullen investeren in de programmering. Tegelijkertijd worden Van den Ende's sterren gehouden aan een optie van drie jaar, die volgens Endemol niet meer geldt. En de pu blieke omroepen houden de voordeuren open voor Veronica en Van den Ende. twee partijen die ze niet eens zo lang geleden lie ver zagen gaan dan komen. De verbeelding is in Hilversum aan de macht gekomen: de met dubbeltjes en kwartjes opgerichte zuilen zijn met ideologie en al van hun sokkel getuimeld en hebben zich definitief bekeerd tot het ge loof in de Mammon. Het toekomstbeeld van de Nederlandse TV? Eén groot pretnet, dat de afwijkende geluiden van EO en VPRO dreigt te overstemmen. André van der Louw: „RTL zal een geweldige optater krijgen. FOTO NIEUW ANEFO

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 12