'Leiden' boert goed
op antiquarenbeurs
Cultuur Kunst
'Bende' bij Ambachts- en Baljuwhuis
Een vreemd samenspel van culturele verschillen
Broertje Carlos Santana:
evenbeeld van mindere klasse
Redactie
Maatstaf
ontbonden
'Abeltje'
als film
'Le Nozze di Figaro' volgens Jenkins:
Goede Tijden Slechte Tijden
Geboortehuis Mondriaan officieel geopend
2 MAANDAG 3 OKTOBER 1994
Bijdrage Dercon aan Biënnale Venetië
den haag Chris Dercon. directeur van het Rotterdamse centrum
voor beeldende kunst Witte de With, gaat de Nederlandse inzen
ding voor de 46e Biënnale van Venetië in 1995 verzorgen. De
Mondriaan Stichting, die de verantwoordelijkheid heeft voor de
inzending, heeft hem aangezocht als commissaris voor de twee
jaarlijkse internationale tentoonstelling van beeldende kunst.
Dercon legt half november een plan van aanpak aan de Mondri
aan Stichting voor. Daarin staat ook de keuze van de kunste
naars die zullen worden gepresenteerd.
Simone Otto wint saxofoonconcours
eindhoven» Simone Otto uit Enschede heeft zaterdagavond in
Eindhoven de finale van het Tromp Muziek Concours voor saxo
foon gewonnen. De wedstrijd stond open voor jonge professio
nele instrumentalisten uit de Benelux. De tweede prijs ging naar
Raaf Hekkema uit Amsterdam, de derde naar Raf Minten uit het
Belgische Lummen en de vierde prijs werd toebedeeld aan Sari
na Rijlaarsdam uit Nieuwveen. Raf Minten kreeg tevens de Pu
blieksprijs. De eerste en de tweede prijswinnaar zullen zich sa
men met de Beethoven Academie officieel presenteren op zater
dag 22 oktober in het Eindhovens muziekcentrum tijdens het
sluitstuk van de Tromp Muziek Biënnale 1994: de Nacht van de
Sax.
Directeur Holland Filmpromotion weg
Amsterdam Fred de Haas, directeur van de Stichting Holland
Film Promotion in Amsterdam, heeft zijn functie per 1 oktober
neergelegd. Flij verschilt met het bestuur van mening over het te
voeren beleid. De Haas was sinds de oprichting in 1990 direc
teur van Holland Film Promotion. De eerste twee jaren richtte
de stichting zich op het bevorderen van de Nederlandse film in
het buitenland. Dat werk werd daarvoor gedaan door de Stich
ting ter Bevordering van de Nederlandse Film in het Buitenland
en de afdeling film van het ministerie van wvc.
AioIoZ verkoopt Kouwenaars aan Letterkundig Museum
Het Letterkundig Museum in Den Haag is eigenaar ge
worden van de twee ongepubliceerde romans van Gerrit
Kouwenaar, die het Leidse antiquariaat Aioloz onlangs
op de kop wist te tikken. De vijftiende Internationale An
tieke Boek- en Prenten Beurs die afgelopen week in de
RAI in Amsterdam werd gehouden, heeft boven verwach
ting veel belangstelling getrokken. Bijna 4500 bezoekers
bezochten de beurs. De totale omzet bedroeg 6,2 miljoen
gulden, aldus de organisatie gisteren. De Leidse antiqua
riaten Aioloz en Hotei (Japanse prentkunst) deden er
goede zaken.
Volgens beursvoorzitter Kuyper
waren nog nooit zoveel interna
tionaal vermaarde antiquaren
in ons land onder één dak vere
nigd. De kwaliteit was volgens
hem ook hoog. De internationa
le belangstelling uitte zich even
eens in de verkopen.
Zo kocht de Stedelijke Biblio
theek van Barcelona een land
kaart van Spanje die omstreeks
1670 werd uitgegeven door
Danckert. De Koninklijke Bi
bliotheek uit Den Haag verwierf
het zeldzame theologische werk
Imitatione Christie, geschreven
door Thomas a Kempis. Het
Rijksprentenkabinet in Amster
dam voegde de zeldzame hout
snede Woman in Summerkimo-
no toe aan haar collectie.
Verder sloeg een opvallend
aantal particuliere verzamelaars
uit binnen- en buitenland zijn
slag. Een Japanse verzamelaar
kocht bijvoorbeeld een prent
van kunstenaar Yoshitora, voor
stellende de eerste ballonvaart
in Japan in 1672, afkomstig van
het Leidse Japanse prentenanti-
quariaat Hotei. Een Europese
verzamelaar kocht voor 90.000
gulden de Ortelius atlas uit
1602. Verder verwierf een Ame
rikaan voor 80.000 gulden het
belangrijkste boek op het ge
bied van de moderne bibliofiele
drukkunst, The Kelmscott
Chaucer.
voorschoten Het stroomde van de regen zaterdagavond. Maar dat mocht de pret bij het Ambachts- en
Baljuwhuis niet drukken. De Haagse kunstenaar Lichel van den Ende zorgde daar voor de gebruikelijke
bende: een aantal figuranten was uitgedost met de typische Van den Ende-outfit. Zo mocht deze dame
zich verheugen in een geit op haar hoofd. Het spektakeitje speelde zich af ter afsluiting van de open dag
van de Voorschotense Kunst Kring. Werk van de VKK is hier tijdens een expositie nog tot eind oktober te
zien. K>70»8£N4 bruun
Combinatie Afrikaanse figuren en motieven uit eerder werk
beeldende kunst
recensie esther gottschalk
Solotentoonstelling Willem van Scheijndel,
gemengde techniek Te zien t/m 20 okto
ber, di t/m za 9-18 uur. Galerie Bleijen-
berg. Breestraat 113, Leiden.
Een inmiddels vertrouwde en
regelmatig terugkerende expo
sant van Galerie Bleijenberg is
de Leidse schilder Willem van
Scheijndel (Naaldwijk 1952). 'Ik
maak eigenlijk elk jaar wel een
tentooonstelling met zijn werk',
zegt galeriehouder Bleijenberg.
Vorig jaar rond deze tijd liet hij
een overzicht zien van Van
Scheijndel met werken uit de
periode 1979-1993. De grote
kleurrijke doeken zijn meestal
seriematig rond een bepaald
thema opgebouwd. Zo maakte
hij in de Taffeh-zaal van het
Rijksmuseum van Oudheden
I een serie geschilderde interpre
taties van de antieke wereld. En
later bijvoorbeeld een serie over
de Lakota-indianen. Na zijn rei
zen door Afrika liet hij zich in
spireren door de Masai-stam-
men in Tanzania en Kenia.
De huidige tentoonstelling
laat een verscheidenheid aan
beelden zien, alle in gemengde
techniek. Er zijn werken met
decoratief over het vlak verdeel-
waarbij vorm en
beeldbepalend zijn.
Wie zijn werk volgt zal opnieuw
zijn Afrikaanse figuren herken
nen, die in smalle lijnen het
beeldvlak doorsnijden. Binnen
het geheel van de nieuwe wer
ken is een kleine serie te ont
dekken waarin Van Scheijndel
teruggrijpt op motieven uit eer
der werk.
In deze serie combineert hij
zijn interesse voor de antieke
Egyptische cultuur met die voor
het Afrikaanse volk en zijn tra
dities. Dit levert een vreemd sa
menspel op van culturele ver-,
schillen. Vreemd, want wat heb
ben de hedendaagse Kenianen
en de oude Egyptenaren met el
kaar te maken? O.K., het zijn
beide Afrikaanse culturen. De
één actueel, de ander daterend
van ver voor onze jaartelling.
Maar wil Van Scheijndel de ge
schiedenis van het continent
Afrika aan de orde stellen? Of
moet ik het niet zo ver zoeken?
In de achtergrond van deze
schilderijen verwerkte de kun
stenaar horizontale stroken ka
toenen stof. De stof imiteert een
Egyptische papyrusrol met hië
rogliefen en beeldtekens. Tus
sen twee sierranden zijn de ty
pische Egyptische figuurtjes te
zien: het lichaam en het gezicht
en profile, terwijl de schouders
frontaal naar voren zijn ge
draaid. De in naiëve of primitie
ve stijl afgebeelde figuren zijn
ontdaan van persoonlijke ken
merken. Ze zijn als het ware
veralgemeniseerd.
Hierin zijn ze verwant aan de
Afrikaanse figuren die Van
Scheijndel vertikaal over de
Egyptenaren heen schilderde.
De ranke langgerekte Kenianen
zijn gehuld in kleurrijke doeken.
In plaats van stofuitdrukking na
te bootsen plakte de schilder
een bont gekleurd lapje katoen
regelrecht op zijn schilderij. Hij
kleedt zo zijn Afrikaanse man
nen en vrouwen aan met doe
ken, zoals ze die zelf ook zo ge
makkelijk om hun lichaam wik
kelen.
Geheel in de lijn van expres
sionistische schilders als Coi^i-
Carlos Santana, al een kwart eeuw de ongekroon
de koning van de latin-gitaarrock, heeft nooit on
der stoelen of banken gestoken dat hij zijn muzi
kale talent heeft meegekregen van zijn vader José.
Die had het weer van diens pa, eveneens brood
muzikant, die op zijn beurt eigenlijk ook al niets
anders deed dan de voetsporen van zijn oude
heer volgen.
Met zijn geestverwantschap met broertje Jorge
heeft Carlos altijd veel minder te koop gelopen.
Na elkaar jaren bewust te hebben vermeden,
sloegen de beide aan de gitaar verslingerde San-
tana's uiteindelijk toch de handen ineen, waarbij
zij toen ook maar meteen hun neefje (en instru-
mentgenoot) Carlos Hernandez betrokken. Het
resultaat van dit project ligt een dezer dagen in de
winkel onder de titel 'Brothers', zijnde het eerste
studio-album van de 47-jarige Carlos Santana op
zijn eigen label Guts Grace.
Een met 6000 fans gevuld Ahoy kreeg hiervan
zaterdagavond een aantal voorschotjes gepresen
teerd, met dien verstande dat alleen Jorge deel
uitmaakte van de (achtkoppige) tourneeformatie
Santana. Vanzelfsprekend kreeg de nieuwkomer,
die in eerste instantie voor zichzelf in hersteld fa
milieverband slechts een rol als manager zag
weggelegd, ook volop de gelegenheid om zijn
kunsten te etaleren.
Wat de voormalige voorman van de rhythm
bluesgroep Malo allemaal liet horen was alleszins
aanvaardbaar, dat zeker. Maar daarom nog niet
wenselijk. Met Jorge heeft Carlos als bandleider in
feite niet meer dan een evenbeeld met minder
klasse in huis gehaald. Misschien leuk voor de
broertjes zelf, maar toch niet zo slim. Ten eerste
omdat naast het precieze, vlijmscherpe maar
warme geluid van de oudere Santana de niet zo
karakteristieke krachttoeren van de jongere al
heel gauw minder boeien. Ten tweede omdat een
nieuwe solist het laatste is waar deze band be
hoefte aan heeft. Want in de bijna drie uur die
Carlos Cie nog altijd wensen vol te maken krijgt
iedereen (behalve zanger Alex Ligertwood) al veel
eigen 'etalageruimte'.
Daardoor begint voor het publiek het echte
feest pas aan het eind van de rit bij de kort en
bondig uitgevoerde klassiekers uit het begin van
de jaren zeventig (met name 'Black Magic Wo
man', 'Ove Como Va', 'Soul Sacrifice' en 'Jin-go-
lo-ba'). Mocht 'Kralingen' volgend jaar - in navol
ging van Woodstock - Santana als 'recidivist' wil
len uitnodigen, dan wel graag alleen voor die on
verminderd opwindende sprong terug in de tijd.
amsterdam
De gehele redactie van het li
teraire tijdschrift Maatstaf is
ontbonden. Directeur Ronald
Dietz van uitgeverij De Ar
beiderspers heeft de negen
redactieleden per brief laten
weten dat voor hen in een
nieuwe opzet van het tijd
schrift geen plaats meer is.
De redactie van Maatstaf
bestond uit Gerrit Komrij,
Peter de Boer, Ethel Portnoy,
Harry Prick, Henk Romeijn
Meijer, Rob Schouten, Mar
tin Ros, Koen foch en Ban
Tromp. Alleen de laatste
heeft zitting in de groep die
zich buigt over de nieuwe
formule voor Maatstaf.
Het nieuwe Maatstaf wordt
volgend jaar in de tweede
helft uitgegeven als kwartaal
tijdschrift. In de eerste helft
volgend jaar verschijnt Maat-
stai nog vijf k zes keer.
NAARDEN ANP
Het boek Abeltje van Annie
M.G. Schmidt wordt ver
filmd. De schrijfster is ak
koord gegaan met het door
Buniy Bos geschreven scena
rio. Het is de eerste keer dat
een film wordt gemaakt naar
een boek van de schrijfster.
Komende zomer beginnen
de opnamen. De regie is in
handen van Ben Sombo-
gaart. Olivier Tuinier neemt
de rol van de liftjongen Abel
tje op zich. Abeltje vliegt met
zijn lift vol passagiers door
het dak van het warenhuis
KNO I'S en beleeft vervolgens
allerlei avonturen in Ameri
ka, Zuid-Amerika en Nieuw
Zeeland.
De produktiemaatschappij
van Burny Bos, Bos Bros,
schat de produktiekosten op
vijf miljoen gulden. De AVRO
neemt een gedeelte daarvan
ivqqi haw1a'k.pning.,De oip-
roep gaat de film als een
vierdelige tv-serie uitzenden
in afleveringen van 35 minu
ten.
Wat hebben de hedendaagse Kenianen en de oude Egyptenaren met elkaar te maken? Willem Van Scheijndel
de geschiedenis van het continent Afrika aan de orde stellen? afbeelding pr
GOUDEN KALF. Het speelfilm
debuut van Theu Boermans,
1000 Rosen, is de beste speel
film van het afgelopen jaar. Pro
ducent Matthijs van Heijningen
ontving er vrijdagavond tijdens
het slotgala van het Nederlands
Film Festival een Gouden Kalf
voor. Voor regisseur Boermans
was er geen Kalf. Dat ging naar
Rosemarie Blank voor Rit over
de Grens. De speelfilm 06 van
Theo van Gogh viel niet in de
prijzen. Van Gogh moest genoe
gen nemen met de prijs van de
Nederlandse Filmkritiek.
deus Mozart door het Radio Kamer Or
kest en het koor van De Nederlandse
Opera o.l.v. Graeme Jenkins Solisten
Joan Rodgers. Roberto Scaltriti. Isabel Rey,
Dean Peterson, Gabriele Ertiard, Susan
McCulloch. Franco Fedenci, John
Graham-Hall. Chnstopher G.llett. Mansca
Mulder en Jan Alofs Gezien 02/10. Mu
ziektheater, Amsterdam Herhaling 4, 6,
9,11.18.20.23.26 en 30/10
Wanneer mag een operapro-
duktie een reprise heten? Als de
uitvoerenden hetzelfde blijven?
Als decor en enscenering gelijk
zijn aan de vorige serie voorstel
lingen? Vorig jaar mei dirigeer
de Nikolaus Harnoncourt bij De
Nederlandse Opera een luid be
jubelde 'Nozze di Figaro' met
een uitstekende cast en het Ko
ninklijk Concertgebouworkest.
Zaterdagavond ging een herha
ling van deze Mozar(opcra in
première met het Radio Kamer
orkest en een totaal andere be
zetting onder leiding van Grae
me Jenkins.
Wat bleef was de zeer be
scheiden persoonsregie van Jür-
gen Flimm en de gestyleerd tra
ditionele decors en kostuums
van Rolf en Marianne Glitten-
berg, Flimms vaste partners in
de operastrijd. De simpele doos
die als kamer, slaapkamer en
prieeltje dienst doet is geen
prachtvondst, maar stoort ook
niet. En dat is met de ambitieu
ze hedendaagse decorontwer
pers in het achterhoofd al heel
wat. Ook de regie bleef keurig
binnen de door Mozart aange
geven grenzen.
Het enige dat verbazing wek
te was de vrijpostigheid waar
mee Flimm Susanna en Figaro
met hun broodheer en -vrouw
(de graaf en gravin D'Almaviva)
om liet gaan. Er wordt op het
bed van de gravin gedoken, met
planten gegooid en zonder
kloppen in- en uit gelopen. Dat
ging aan het eind van de acht
tiende eeuw wel anders. Nu
gaat 'Le Nozze di Figaro' welis
waar deels over de opstand van
de knecht legen zijn meester,
maar dat wordt veel subtieler
uitgewerkt.
Het strijdperk is de liefde, of
beter de lust. De graaf wil im
mers zijn recht op de eerste hu
welijksnacht met de bruid van
zijn onderdanen weer in ere
herstellen nu Figaro trouwplan
nen heeft met de begerenswaar-
dige Susanna. Op de achter
grond speelt hierbij het in een
sleur geraakte huwelijk van de
graaf en de gravin en de rol van
de jonge page Cherubino die -
geheel naar de aard van zijn
jeugdige leeftijd - verliefd wordt
op iedere vrouw die hij tegen
komt.
Wa;
Ha
zijn
tempi en fraseringen juist het
drama en de tragiek in deze
dolle liefdesklucht vol verkleed
partijen benadrukte, maakt
Jenkins er een soort Goede Tij
den Slechte l ijden op zijn vro
lijkst van. Hij jaagt het orkest
met zijn flamboyante gebaren
op, verlangt kokette zang van de
solisten en mikt op de slapstick.
Maar vooral het feit dat deze di
rigent, die nog steeds denkt dat
dirigeren en klavecimbel spelen
tijdens de recitatieven te com
bineren zijn, hierbij vergeet dat
het om muziek, lyriek en sa
menklank gaat, maakt deze
'Bruiloft van Figaro' zo anders
dan de vorige reeks. Het is on
voorstelbaar dat De Nederland
se Opera ooit, toen de relatie
met Hartmut Haenchen op
springen stond, deze Jenkins als
artistiek leider heeft willen aan
nekken.
Isabel Rey (Susanna), de eni
ge die ook bij Harnoncourt van
de partij was, had het zichtbaar
moeilijk met Jenkins' slagers-
werk. Pas in de aria 'Deh, vieni,
non tardar' uit de vierde en
laatste akte kwamen haar on
miskenbare kwaliteiten aan het
licht. De nieuwelingen in de be
zetting voldeden met wisselend
succes. De Duitse mezzoso
praan Gabriele Erhard zette een
vlotte Cherubino neer. De in
Duitsland gerijpte jonge Neder
landse sopraan Marisca Mulder
was een ontdekking in de kleine
Barbarina-rol. De sopraan Joan
Rodgers bleek in de recitatieven
een uitstekende gravin maar
kon in haar vol vibrato gezon
gen aria's Charlotte Margiono
niet doen vergeten. De 25-jarige
bas Roberto Scaltriti lijkt ver-I te
vroeg voor de leeuwen gewor
pen en kwam tot een kleurloos
blatende graaf. Ook zijn tegen
speler Figaro, gezongen door de
bas-bariton Dean Peterson,
miste de flair en de juiste diri
gent om zijn rol reliëf te geven.
Dat de dynamiek in deze
voorstelling toch bewaard bleef
is slechts te danken aan één
man: Mozart. Want uiteindelijk
is 'lx? Nozze di Figaro' met nog
geen tien Jenkinsen kapot te
krijgen.
eille en Van Bohemen (met wie
hij ooit samen exposeerde), lijkt
Van Scheijndel te willen aan
knopen bij de oorspronkelijk
heid van de (etnische) volks
kunst. Hij voert daarbij niet al
leen het onderwerp ten tonele,
maar zoekt vooral aansluiting
bij de directe en vereenvoudig
de vormentaal. Op formeel en
stilistisch niveau is dan ook een
(zij het het enige) logisch ver
band te ontdekken tussen de ar
chaïsche Egyptische motieven
en de Afrikanen van Van
Scheijndel.
AMERSFOORT ANP
Piet Mondriaan (1872-1944)
had graag De Staalmeesters van
Rembrandt in het Rijksmuseum
in Amsterdam willen kopiëren.
Maar het mocht niet. Een ande
re schilder was hem voor ge
weest. Op een tentoonstelling
over Mondriaan in Amersfoort,
hangt een kopie van de brief
waarin de directeur van het
Rijksmuseum het verzoek van
Mondriaan afwees.
De tentoonstelling 'Mondri
aan: de mens, zijn ideeën, het
werk' vormde zaterdag de offi
ciële opening van het Mondri-
aanhuis, de plek waar de kun
stenaar in 1872 werd geboren.
Hij woonde er maar acht jaar.
In 1880 verhuisde het gezin
naar Winterswijk. De openings
expositie loopt tot en met 29
april.
„Echte" kunstwerken zijn in
het pand niet te vinden. Het ge
boortehuis aan de Kortegracht
doet dienst als documentatie
centrum: er zijn duizenden boe
ken, catalogi, tijdschriften, brie
ven en foto's. Iedereen die iets
wil weten over Mondriaan, zijn
tijdgenoten en de invloed die hij
heeft gehad op andere kunste
naars, kan er terecht. De spe
ciaal voor de opening samenge
stelde expositie over het leven
van Mondriaan is uniek, zo zegt
Jan Visser, secretaris van de
Stichting Mondriaanhuis. „Nog
nooit is zo n tentoonstelling
over hem ingericht.
In de zaal naast de bezoekers
ruimte begint de tentoonstel
ling. Aan de hand van veelal ko
pieën van brieven en andere
documenten, schetst kunsthis
torica Corrie van Adrichem-
Ammerlaan een beeld van de
beginjaren van Mondriaans
De laatste voorbereidingen voor de opening van het Mondriaanhuis, dat zaterdag zijn deuren opende.
foto
kunstenaarsschap. Er is de brief
van de directeur van het Rijks
museum over De Staalmeesters,
maar ook het kopiïstenboek van
hpt Rijksmuseum. Daaruit blijkt
dat Mondriaan in 1898 De Pa-
pegaaienkooi van Jan Steen na
schilderde. De kopie is voorzo
ver bekend, verloren gegaan.
Aardig zijn ook de cijferlijsten
van de Rijksacademie in Am
sterdam. Mondriaan was ijverig,
vonden zijn leraren. Een top-
kunstenaar in spe, zagen ze niet
in hem, eerder een middelmati
ge student, die nogal wat pro
blemen had met vakken als ont
leedkunde en compositie. 'Aes-
thetica', daar was hij wel goed
in.
In de zaal aan de voorzijde
hangen foto's van Mondriaans
vrienden. Ook staan er maquet
tes van onder meer het atelier
in Parijs. Maar ook van het de
cor dat hij in 1926 voor het to
neelstuk L'Ephémère est éternel
van Michel Seuphor maakte.
Het ontwerp is nooit uitge
voerd. Het decor komt ook weer
terug in de achterzaal. Daar is
ook een dialoog die Mondriaan
in 1919 in het tijdschrift De Stijl
publiceerde op geluidsband te
horen. Het is een gesprek tus
sen een zanger en een schilder.
Zanger I.ieuwe Visser en acteur
Henk van Ulsen hebben de
tekst ingesproken.