Pedante kwal in conflict met timide heks
Tintelende vertolking mis van Szokolay
Directeur Historisch
Museum in Rotterdam
Cultuur&Kunst
Swingen tijdens Alphense Jazznight
Mooie cantatedienst met Bach in Hooglandse kerk
Grunge heeft langste tijd gehad
Jeugdig publiek bij 'Gaan...wolven'
In ademnood bij Segovia Gitaar Quartet
MAANDAG 26 SEPTEMBER 1994
Kandidaten Leids Cabaret Festival
leiden» In februari I995 wordt, traditiegetrouw, in de i.eidse
Schouwburg het I.eids Cabaret Festival gehouden. Nieuwe caba
retiers kunnen zich vanaf l oktober weer aanmelden voor dit
festival, schriftelijk: Leids Cabaret Festival, Postbus 246,2300 AE
Leiden, of telefonisch: 071-133985.
Jazz-componist Feather overleden
los angeles Leonard Feather, die muziek componeerde voor de
groten van de jazz en een van de meest prominente Amerikaan
se jazzcritici werd, is op HO-jarige leeftijd overleden in Los Ange
les. Hij was zes weken geleden met longontsteking opgenomen
in een ziekenhuis. Trompettist Ixiuis Armstrong omschreef Fe
ather eens als „een vent die echt weet wat er aan de hand is".
I lij werkte met en schreef stukken voor Count Basie, Duke El
lington, Dizzy Gillespie en Ella Fitzgerald.
Schrijver van Psycho overleden
los angeles I ii Los Angeles is vrijdag de Amerikaanse schrijver
Robert Bloch op 77-jarige leeftijd overleden. Hij kreeg bekend
heid als schrijver van het boek dat regisseur Alfred Hitchcock als
basis nam voorde film Psycho. Bloch schreef fantasieverhalen,
mysteries en humoristische boeken. Al op jonge leeftijd was hij
in de ban van H.P. Lovecraft, die in de jaren '30 befaamd was
•-fiction- en horr'rorboeken.
rotterdam anp
Baron C. Schimmelpenninck
van der Oije wordt de nieuwe
directeur van het Historisch
Museum in Rotterdam. Hij
volgt per 1 november A. Meyer-
man op, die dan met de vut wil.
De benoeming van de nieuwe
directeur geldt tot 1 januari
1997. Dan moet er meer duide
lijkheid zijn over het totale mu
seumbeleid in de toekomstige
provincie Rotterdam. Plannen
om de vier belangrijkste musea
in de stad - Boymans-van Beu-
ningen, het Maritiem museum,
het Museum voor Volkenkunde
en het Historisch Museum - sa
men te voegen zijn van de baan.
In plaats daarvan wil wethouder
Kombrink (kunstzaken) dat de
Rotterdamse musea ieder voor
zich gaan samenwerken met
andere musea binnen hun aan
dachtsgebied.
Leidse première van provocerende 'Oleanna'
toneel/voorbeschouwing
wijk de Boer, met Peter Faber en Carolin
Almekinders; vertaling: Marcel Otten; te
zien: 27/9 (try-out), 28/9 (landelijke pre
mière) en 29/9 in de schouwburg. Leiden
Hij is een it
leeftijd. Een
hoogleraar i
schaapjes z
droge. Zij
tn van middelbare
aste aanstelling als
het verschiet, de
goed als op het
n jonge studente,
knokken voor haar
plaats aan de universiteit, ze
moet vechten om zich er te
handhaven.
Het gaat niet goed met haar
studie, want ze begrijpt haar
leermeester niet. En nu komt ze
naar zijn kamer om erover te
praten. Ze hakkelt, hij laat haar
niet uitpraten. En dan is er
steeds weer die telefoon. Nel op
het moment dal zij kans ziet
haar problemen onder woorden
te brengen, komt die telefoon
als stoorzender.
Hij heeft de macht over haar,
want van hem hangt hel af of ze
zal slagen in haar studie, in haar
loopbaan, haar verdere leven.
Hij is zelfgenoegzaam, gezapig,
hij doet het zo slecht nog niet,
vindt hij zelf. Zij probeert uit te
leggen waarom zij het niet best
doet in haar studie. Aarzelend,
neurotisch, hysterisch.
Allengs worden de rollen om
gedraaid. Zij wordt zelfverzeker
der, onzekerheid slaat bij hem
toe. Ze beschuldigt hem van
geestelijke en seksuele intimi
datie. Maar hij sloeg toch alleen
Peter Faber en Caroline Almekinders:
afstoten.
maar vaderlijk een arm om haar
heen? De beschuldigingen wor
den sterker, nu komt zijn carriè
re in gevaar. Dat maakt hem
verdrietig, later woedend. Hij
doet een handreiking, zij ook.
Maar de beschuldigingen blij
ven overeind. Worden zwaar
der. Hij heeft een poging ge
daan haar te verkrachten. Vol- of de studente? Voor de macht
gens de letter van de wet al- of de onmacht? Of andersom?
thans. Bij 'Oleanna' (wat de naam is
Een zucht van verontwaardi- van een fictieve landstreek),
ging gaat op dat moment door zwalk je van de een naar de an-
de zaal van het Alphense der. Al is die prof nog zo aan-
Parktheater. waar 'Oleanna' een matigend, hij bedoelt het goed.
try-out beleeft. Een moment En dat studentje, eerst zo timi-
van partij kiezen. Voor de prof de, is eigenlijk een heks. Al heeft
zij gelijk. Het stuk van David
Mamet (schrijver van onder an
dere het scenario voor de film
'The Postman always rings twi
ce'. en van 'Glengarry Glen Ro
se' dat in Nederland onder de
titel 'Vastgoed BV' werd opge
voerd) provoceert met 'Olean
na', roept vragen op over femi
nisme en grenzen, vergt kortom
het een en ander van de toe
schouwer.
In de regie van Lode wijk de
Boer spelen Peter Faber en Ca
roline Almekinders een buiten
gewoon knap, subtiel spel van
vernederen en vernederd wor
den, van aantrekken en afsto
ten. Het gaat er op een gegeven
moment hard aan toe. Peter Fa
ber, die het stuk eerst in New
York is gaan zien, waar het in
regie van Mamet zelf succes
oogstte, vond het slot daar aan
de tamme kant: „Die scène
moet je hard neerzetten. Die
man is op zijn kookpunt. Dan
kun je niet zoetsappig zijn."
Maar die studente had toch
gelijk. Want die professor is
toch een eigengereide, pedante
kwal? „Kom ik zo over? Dan is
het goed. Maar daarom hoeft ze
hem nog niet alles te ontnemen
wat hij heeft opgebouwd." Lo-
dewijk de Boer vindt het vooral
van belang dat de ervaring van
een vrouw als maatstaf aan de
orde komt. „Die man kan nu
wel zeggen dat het niet kwaad is
bedoeld. Maar zij ervaart dat
anders. Dat is de crux waarom
het hier draait." De Boer bekent
zelfs dat hij een zekere gêne
voelde toen hij Caroline Alme
kinders van de week opbelde en
hoorde dat zij in bad zat. „Dat
je iemand op zo n intiem mo
ment aan de telefoon hebt, is
toch eigenlijk gênant?" Alme
kinders - in 1991 afgestudeerd
aan de Arnhemse Toneelschool
en daarna opvallend aanwezig
in 'Goed/Fout' van Haye van
der Heyden - beschouwt de
probleemstelling van Mamet
weliswaar als 'typisch Ameri
kaans', maar kan zich indenken
dat de problematiek ook in Ne
derland een rol speelt. „Ook
hier kan een man van seksuele
intimidatie worden beschuldigd
en moet dan maar zien te be
wijzen, dat het niet het geval is,
of dat hij het in elk geval niet zo
heeft bedoeld." De Boer ver
wijst in dit kader naar de pro
blemen die een schouwburgdi
recteur in Amstelveen over zich
afriep, alleen maar door mede
werksters in hun ogen al te na
drukkelijk de hand te schudden:
„Die man heeft dit stuk gezien.
Hij zat er met tranen in zijn
ogen naar te kijken."
Het drietal is nog bezig ac
centen te verschuiven. Hoe de
kaarten precies zullen liggen op
de avond van de première, is
dus nog onzeker. De keuze is
hoe dan ook aan het publiek.
Want 'Oleanna' is een produktie
die je niet licht zult vergeten.
Het veroorzaakt stevige discus
sies tijdens de nazit. En nog
lang daarna.
alphen aan den run Het wordt zo langzamerhand traditie dat het Alphense Avifauna één avond per jaar staat te trillen op zijn grondvesten.
Dan is er de Jazznight Alphen, waarvan afgelopen zaterdag de 13de aflevering gestalte kréég. Het Robin Nolan Swing Quartet (foto) deed zijn
naam alle eer aan. Maar ook formaties als de Jive Cats, Carlo de Wys Band, Benny Bailey en de Domagoy Ralasic Quintet bezorgden de tal
rijke liefhebbers van oude jazz, funk, en 'organ beat' aan aangename jazznight. foto loekzuyderduin
muziek
recensie susanne lammers
Cantate 47 van J.S. Bach. Leids Vocaal Ensemble. Leids
Barok Ensemble o.l.v. Theo Goedhart. M m.v Claire
Munting Gehoord: 25/9, Hooglandse kerk, Leiden
Het heeft iets van blasfemie, deze uitvoe
ring van de zevenenveertigste cantate van
l.S. Bach - Wer sich si'lbst erhöhet, der soil
erniedriget werden - te bespreken. Want wie
naar de I looglandse kerk kwam in de ver
onderstelling muziek met een in- of uitlei
ding te horen, vergiste zich.
Hier was sprake van een bijzonder
authentieke uitvoeringspraktijk. Er werd
niet alleen op oude instrumenten gespeeld,
het stuk functioneerde ook in zijn oor
spronkelijke omgeving. Deze cantate werd
namelijk ten gehore gebracht tijdens een
kerkdienst. Voorganger Alblas vertelde
weliswaar iets meer over het stuk, maar
sprak toch vooral over de tekst en de impli
caties van die tekst. Daardoor vallen de reli
gieuze mérites, per slot van rekening de be
staansgrond van deze cantate, veel meer op
dan de muziek zelf en de interpretatie door
de uitvoerenden. Bovendien telt voor kerk
diensten meer de bedoeling dan het resul-
Bachs niet zo zachtzinnige aansporing tot
nederigheid en deemoed wordt ingezet
door koor en orkest. Op een instrumentale
inleiding volgt een koorfuga; gekenmerkt
door op- en afgaande loopjes, die de tekst
volgen. Het tweede deel is een sopraan-aria
met een virtuoze vioolpartij, waarin de ho-
vaardigen lelijk de wacht wordt aangezegd.
Het derde en vierde deel bestaat uit een
bas-aria. voorafgegaan door een recitatief.
In deze delen vind je de omslag. De donke
re mannenstem zet de waarschuwing nog
wat scherper aan, maar vraagt vervolgens
Gods hulp om zijn hoogmoed kwijt te ra
ken. In het vijfde en laatste deel neemt het
koor deze smeekbede over in een koraal.
Het LVE muntte in het eerste deel niet uit
door klare lijnen. Deze stuwende koorfuga
leed onder een zekere matheid. Sopraan
Claire Munting, die Renate Arends verving,
vatte de essentie van haar aria wèl. Zij zong
haast striemend haar waarschuwing de kerk
in. al had het lagere register wat meer
kracht mogen hebben. Ze werd afgewisseld
door Peter Schrier. die de virtuoze vioolpar
tij vriendelijk zij het wat eigenzinnig voor
zijn rekening nam. Recitatief en aria voor
bas werden vertolkt door (dirigent) Theo
Goedhart. Zijn stemtype (bariton) was niet
geheel wat Bach bedoeld heeft, zijn inter
pretatie bleef ook wat onder de maat. Bo
vendien ontbeerde het orkest zijn leiding bij
deze stukken node. Het slotkoraal daaren
tegen klonk redelijk overtuigend. Al met al
een mooie dienst.
Begin jaren tachtig wilde elke jonge band op U2
lijken, eind jaren tachtig was de Manchester
sound zeer in trek en nu kopieert bijna iedere pu
ber met muziekaspiraties genadeloos de grunge-
sound van Pearl lam en Nirvana.
Vijf jonge bands mochten zaterdagavond tij
dens de 'Grunge-Factory' laten zien dat er na het
voortijdig heengaan van grunge-god Kurt Cobain
nog enig leven in de stroming zit.
Een van de aardige uitzonderingen was zonder
meer het Leidse Lemming/. Edge. Zanger Floris
van de Klein zingt met een ongëevenaarde krach
tige Eddie Vedder-stem met het grootste gemak
vooral de laagste regionen. De band kiest naar
mate het optreden vordert voor zwaar, log en be
paald niet overtuigend bijna 'Alice in Chains'-
achtig materiaal.
Twee akkoorden van Lalas Alexi zijn eigenlijk
genoeg. Zang en open gitaarmelodie lijken zo uit
een album van - de overigens niet tot de grunge-
stroming behorende - Lemonheads gewandeld.
De nummers missen niveau en zanger Schüs-
sman zingt erg vlak en weinig overtuigend.
Gideon Karting van Ursa Minor heeft niet al
leen de grungelook - klein sikje en gescheurde
spijkerbroek vlak boven de knie - maar brengt
ook de Nirvana-dynamiek in stelling. In het begin
van de set is er een aangenaam Feeliesgitaartje,
maar in het tweede gedeelte van de set wordt een
te voorspelbare heavysound neergezet.
„King Crimson met metalinvloeden en ook nog
een beetje grunge, zo ken ik er ook nog wel een
tje." Presentator Peter Heine - met veel Hans van
der Tochtgewauwel te nadrukkelijk op de voor
grond - schiet eindelijk eens in de roos. De lang
uitgesponnen nummers zijn nogal freakerig van
opzet en missen spanning.
Kurt Cobain zal zich nog net niet in zijn graf
omdraaien, maar als hij zaterdagavond in het LVC
was geweest, dan zou hij pijlsnel vertrokken zijn
naar de filmzaal om daar de aardige Seattle-film
'Singles' te bekijken en was hij ongetwijfeld blij
ven zitten bij de video's van Mudhoney, The
Dwarves, The Walkabouts en inderdaad Nirvana.
Als het aan deze vijf bands ligt loopt de grunge op
zijn laatste benen.
muziek
recensie li dy van der spek
'Ite, missa est' Concert door het William Byrd Vocaal
Ensemble o.l.v Nico van der Meel, met medewerking
van een gambatrio met barokviool, Ines Marchese,
altgamba. Marco Martinellien AmitTiefenbrunn, bas-
gamba en Etan Hotter, barokviool. Gehoord 25/9,
Hoewel Nico van der Meel in zijn toe
lichting een link legt tussen de 'Missa
Virgo Prudentissima' van Heinrich Isaac
(1540-1584) en de in 1987 gecompo
neerde 'Missa Pannonica' van Sandor
Szokolay (1931), wat ritmes, tekstplaat
sing. ritmiek en versieringen betreft, is
zijn uitvoeringspraktijk van een gans an
dere orde. Had ik vóór de pauze een
vaag gevoel van onbehagen, na de pauze
was dat spoorslags verdwenen. Zo medi
tatief, kabbelend (alles stroomt), een en
kele keer op het saaie af, met een sum
miere dynamiek en een uiterst gedoseer
de expressie de Missa Virgo werd gezon
gen, zo laaiend bewogen, contrastrijk en
'concertant' weerklonk Szokolay's Hon
gaarse mis. De uitgesproken schrille dis
sonanten resoneerden letterlijk huive
ringwekkend in alle lichaamsholten.
Een genuanceerd kleurenpalet aan
woordschilderingen (deze link met mu
ziek uit de Renaissance viel mij vooral
op) werden onder de bezielende leiding
van Van der Meel bijna tastbaar ge
maakt; het Kyrie Eleison, waarin de te
noren opvallend homogeen met een
mooie ronde toon zongen, vroeg om er
barmen, een glorieus glashelder Glorifi-
camus weerklonk, een vederlicht zwe
vend Sancto Spiritu en een bijkans hallu
cinerend Hosanna, swingend als een ne
gro-spiritual, glansrijk overgoten met de
kruidige, licht tintelende klank van Van
der Meels 'eerste' sopraan.
Zo speelde Szokolay zelf ook met de
inhoud; in het 'Opgevaren ten Hemel'
schiet het koor door de grote interval
omhoog, pijlsnel het luchtruim in en in
'opgestaan uit de dood' word eerst de
sprong ten hemel, dan het graf als een
afgrond getoonzet. Nico van der Meel
noemt deze mis zeer terecht het uit
gangspunt van zijn programma, waar ik
aan toe wil voegen: het onbetwiste hoog
tepunt!
De madrigalen uit 1932 van Zoltén
Kodaly, op teksten van een vijftiende
eeuwse Frescobaldi, uitdrukkelijk be
doeld voor vrouwen, werden schalks en
lichtvoetig vertolkt, met hier en daar een
teer zoemende langaangehouden har
monie, zoals in 'Chi d'amor sente'. Na
zo'n uitvoering ga je een lans breken
voor een vrouwenkoor.
De'drie gamba's plus barokviool, spe
ciaal bijeen gekomen voor de uitvoering
van 'Fratres' (1980) van Arvo Part (1935-)
overtuigde hier dan ook méér in samen
spel, timing en opvatting, en vooral in
zuiverheid, dan in de andere aangebo
den werken.
leiden 'Allez les loups' heet het Leidse gezel
schap dat theater en muziek maakt. Het betekent
'Gaan...wolven' en afgelopen zaterdag traden ze
op in Kunstcentrum Haagweg 4. Daar trok de
groep veel - vooral jeugdige - kijkers. Hun optre
den zette de door het kunstcentrum georganiseer
de open atelier- en routedag luister bij. Een groot
aantal kunstenaars had zaterdag de deuren van
hun atelier opengezet voor het publiek. Het Cen
trum Beeldende Kunst zorgde voor een routebe
schrijving langs de ateliers en in Haagweg 4 kon
den belangstellenden eveneens een groot aantal
kunstenaars aan het werk zien.
foto hielco kuipers
Eigen plek voor
Nederlandse
komedianten
amsterdam anp
De Nederlandse stand-up co
medians krijgen een eigen plek.
Na optredens in het Betty Asfalt
Complex in Amsterdam, kun
nen ze vanaf 7 oktober terecht
in een eigen honk aan het
hoofdstedelijke Max Euweplein.
Elke vrijdag- en zaterdagavond
zijn er optredens. In het come-
dycafé kan ook gewoon een
pilsje worden gedronken.
De stand-up comedians zijn
de cabaretiers van de jaren ne
gentig. De term komt uit de VS,
waar mensen als Eddie Murphy
op een kaal toneel, hun grappen
op het publiek afvuurden. Het
tempo is moordend, de grollen
ook.
De coöperatieve Vereniging
Toomler is de initiatiefnemer
van het comedycafé. Toomler
betekent „de veroorzaker van
komisch tumult" in het jid-
disch. In het New York van de
jaren dertig kregen de jonge co
medians die naam opgeplakt.
Mensen als joan Rivers, Danny
Kaye en Mel Brooks waren
Toomlers.
Toomler werd in 1993 opge
richt door een aantal Neder
landse grappenmakers. De vas
te kern bestaat uit onder meer
I.enette van Dongen, Dolf Jan
sen, Theo Sibbel, Hans Teeu-
wen en Arthur Umbgrove.
muziek
recensie* li dy van der spek
Concert door het Segovia Gitaar Quartet Saskia Spinder,
Wim Spruyt, Minggus Lohy en Joop Koek. Gehoord:
24/9, 't Huys Dever, Lisse.
Tijdens het openingsconcert wan dit sei
zoen luisterde een bijna letterlijk tot de nok
gevulde Kapelzaal zaterdagavond bij kaars
licht en op deze zomerse avond bij een
adembenemend hoge temperatuur naar
het Segovia Gitaar Quartet. Ook dit viertal
droeg door het zinderende spel bij aan die
ademnood.
Aanvang en slot behoorden tot het ijzeren
repertoire, prettig geroutineerd en uit het
blote hoofd gespeeld: Ouverture van Rossi
ni, karakteristieke dansen uit de Notenkra
kerssuite van Tschaikowski en een suite uit
de Carmen van Bizet. Iets dat verrast en wat
op weg naar huis en ook morgen nog blijft
hangen, ook dèt werd in ruime mate gebo
den.
'Het gebed van.de stierenvechter' van de
volbloed Spanjaard Turina (1882^1949),
oorspronkelijk getoonzet voor vier strijkers,
leek voor vier gitaren bedoeld; afwisselend
toonde de stierenvechter zich aan de luiste
raar, in een donkerbruine melodie heldhaf
tig zonder vrees of blaam, of meditatief en
verstild, in afwachting op wat gaat komen.
Een wereldpremière op gitaargebied was
de Grave en Fandango' van Boccherini
(1743-1805), een vurige dans met
castagnetten, in vrij snelle drie-achtste
maat, door Joop Koek bewerkt voor vier gi
taren; slepend dan weer met gezamenlijk
felle uithalen vertolkt- Koek bleek in de loop
van de avond een bevlogen arrangeur-gita
rist, maar ook een conferencier die zijn car
rière mis gelopen was, getuige zijn onbe
kommerd grappige optreden tussen de di
verse programmapunten.
In Piazolla's 'Milonga del Angelo' weer
klinkt, hoe kan het ook bijna anders, de tan
go. Ook hier viel het bijzonder hechte sa
menspel op, de opzwepende cadans, die
overigens bij alle stukken zo'n heel speciale
exotische tintje kreeg door Minggus Lohy's
manier van soepel aanzetten en continu
eren van de omspeelde grondtoon.
Hoogtepunt was de op de Rumba geba
seerde Paisaje Cubano' van de Cubaan Leo
Brouwer (1939), het enige niet bewerkte
stuk op het programma, indrukwekkend en
bezwerend vertaald. In zijn langzaam wis
selende kleine 'melodieblokjes met een
voortdurende wonderbare kleurverande
ring, deed het sterk denken aan 'Canto Os-
tinata' van de Nederlandse componist Si
meon ten Holt.
