Schip als roerend monument
VVD-patat en orgelpijp te koop
'Geen gebrek aan acteurs'
Cultuur Kunst
Perfect Engels en hartveroverend slotkoor
MAANDAG 12 SEPTEMBER 1994
11
Ruim 700.0(H)
bezoekers aan
monumenten
AMSTERDAM ANP
De Open Monumentendag
heeft zaterdag meer bezoe
kers getrokken dan vorig
jaar. De Stichting Open
Monumentendag taxeerde
tiet aantal op ruim 700.000.
i iici i'ii daai kwam het vooi
monumenten zelfs tot file
vorming. Volgens de stich
ting zijn er dit jaar ook voel
toeristen op de culturele
manifestatie afgekomen.
„De plaatselijke comités
waren verrast door de be-
langsteUing". verklaarde
projectleider Marjo van
Loon. „Utrecht noteerde
HO.(HH) mensen. Den Bosch
65.000. Hoewel cijfers
moeilijk zijn te geven, ge
loof ik dat we ruim hoven
het vernachte aantal van
700.000 bezoekers uitko-
Aan de achtste editie van
de monumentendag deden
420 gamaantan maa Nel
als in 1993 waren 3100 mo
numenten geopend, waar
onder veel il ie normual
voor publiek zijn gesloten.
In het kader van de dag is
dit jaar in zestig plaatsen
extra aandacht aan beeld
houwwerken in en op mo
numenten besteed, Tijdens
de nationale opening, vrij
dag in Roermond, is een
groot restauratieprogram
ma gestart van zogcnaam
de putbeelden die In het
straatbeeld van de stad een
belangrijke plaats innemen.
W.F. Hermans te gast in Leeuwarden
rik Hermans is 8 oktober te gast in Leeuwarden. De Stichting Li
teraire Aktiviteiten Leeuwarden (SLAL) nodigde hem uit in het
kader van de opening van de verbouwde schouwburg De Har
monie. Hermans reist af naar de Friese hoofdplaats om zich te
laten interviewen door Volkskrant-journalist Michaël Zeeman,
voor te lezen uit eigen werk en vragen te beantwoorden van het
publiek.
Edward Said houdt Nexus-lezing
Tilburg De Palestijns-Amerikaanse cultuurcriticus en litera
tuurwetenschapper Edward Said houdt op 22 september in Til
burg de eerste Nexus-lezing ter gelegenheid van de opening van
het gelijknamige instituut aan de Katholieke Universiteit Bra
bant (KUB). Het onafhankelijke Nexus-instituut stelt zich ten
doel het Europese cultuurgoed te bestuderen en met name de
samenhang tussen kunst, filosofie en levensbeschouwing.
De Jonge op toernee met De Tol
den haag De nieuwe solovoorstelling van Freek de Jonge gaat
De Tol heten. De werktitel Chinezen is vervallen. De show krijgt
dezelfde toon als de vorige voorstellingen van de cabaretier. De
try-outs beginnen op 1 oktober. Daarna staat de produktie in het
Luxor Theater in Rotterdam, waar op 1 november ook de eerste
officiële voorstelling plaatsvindt. In december is de cabaretier in
het Nieuwe de la Mar in Amsterdam te zien. Vanaf februari vol
gen 55 voorstellingen in het hele land.
Kunstwerken voor gevangenissen
den haag De Rijksgebouwendienst heeft veertig beeldend kun
stenaars uitgekozen om werk te maken voor gevangenissen. De
opdrachten zijn verstrekt voor de verfraaiing van nog te bouwen
en bestaande penitentiaire inrichtingen. Enkele van de uitverko
ren kunstenaars zijn Siert Dallinga, Diana Blok, Krijn de Koning
en Willem Diepraam. In totaal dongen 450 kunstenaars mee
naar een opdracht. Inmiddels weten 31 kunstenaars voor welke
gevangenis zij aan de slag kunnen.
Actrice Jessica Tandy overleden
new york De actrice Jessica Tandy is op 85-jarige leeftijd over
leden. Zij maakte in 1947 naam als Blanche in A Streetcar Na
med Desire en kreeg op latere leeftijd een Oscar voor haar rol in
Driving Miss Daisy. Bijna haar hele carrière stond de in Londen
geboren Tandy op de planken in de Verenigde Staten. Zij be
toverde het publiek in 1947 als de eerste actrice die Blanche du
Bois vertolkte in A Streetcar... (Tramlijn Begeerte), het realisti
sche toneelstuk van Tennessee Williams. Voor haar prestaties
ontving zij drie Tony-prijzen, de hoogste toneelprijs in Amerika.
'Verhuizing cultuur onverstandig'
den haag Het is volgens oud-minister Hedy d'Ancona 'zeer on
verstandig' geweest van PvdA-leider Wim Kok om de 'cultuur-
poot' van haar voormalige ministerie van wvc in Rijswijk te ver
huizen naar het ministerie van onderwijs in Zoetermeer. „Het is
me een raadsel waarom dat besluit is genomen", verklaarde zij
gisteren voor de NOS-televisie. D'Ancona wees er op dat het vo
rige kabinet weloverwogen had afgezien van departementale
herindelingen, omdat zulks veel geld en energie zou kosten en
weinig zou opleveren. „Het geld dat nu gemoeid is met de ver
huizing van driehonderd cultuurambtenaren had beter aan de
cultuur zelf besteed kunnen worden", aldus d'Ancona.
met het gidsje in hun hand. Het
ene hofje zijn ze uit, en daar
gaan ze alweer het Prenlenkabi
net binnen. En wie niet lopen
wil pakt het 'monumentenvei
voer': de oude bussen van Eltax
of Maarse en Kroon. En des
noods het koetsje, voortgetrok
ken door twee paarden, dat in
de historische binnenstad van
Leiden rondstapt. Het is de
combinatie van onroerende' e.n
'roerende' monumenten die de
ze achtste monumentendag tot
een wel heel afwisselende
maakte.
Achtste Open Monumentendag weer doorslaand succes
„Je kan er zonnebloemolie
in stoken." Rob Akerboom,
de trotse eigenaar van 'va
rend monument' de An
toinette Christina heeft zo
juist zijn tweetakt motor
gestart. 'Buiten mededin
ging' doet hij mee aan de
Open Monumentendag,
die afgelopen zaterdag
weer duizenden mensen
naar Leiden trok. Want
Open Monumentendag in
Nederland betekent (gra
tis) toegang tot gebouwen,
waar je doorgaans niet
makkelijk inkomt. Bijzon
dere monumenten, zoals
een pand aan het Rapen
burg - nu nog in een ont
luisterend renovatiestadi
um - maar binnen afzien
bare tijd weer een patri
ciërshuis van allure.
De familie Root uit Alkmaar zit
buiten voor de Antoinette
Christina die in het Kort Galge
water ligt afgemeerd, aan de
koffie. „Vorig jaar zijn we voor
het eerst tijdens Open Monu
mentendag een stadje gaan be
kijken. We kozen toen Delft uit.
Het was echt prachtig. En nu
vonden we dat we Leiden maar
eens met een bezoekje moesten
Intussen legt Rob Akerboom
binnen in zijn schip uit dat de
Antoinette Christina in 1924
werd gebouwd. De dame kreeg
de naam van de echtgenote van
de eigenaar, schipper Vriens,
die er op de wilde vaart mee
voer. Dat wil zeggen dat hij elk
vrachtje dat hij te pakken kon
krijgen vervoerde.
De stuurhut is niet helemaal
origineel meer. Die werd er in
de oorlog opgezet. Omdat de
Duitsers begonnen met het vor
deren van schepen, verstopte
Vriens zijn schuit in de Bies-
bosch. Maar uiteindelijk werd
Rob Akerboom heeft zijn 'Kromhout', het hart van vrachtschip Antoinette Christina aan de praat Je kan er zonnebloemolie in stoken."
FOTO HENK BOUWMAN
hij toch geconfisceerd. Na de
oorlog kreeg Vriens zijn schip
terug, vervoerde af en toe nog
wat vracht, maar meerde aan
bij de sluis van Gorkum om
daar nog jaren te blijven liggen.
Zo'n jaar of negen geleden
kochten Akerboom en zijn
vrouw Madera het échip en nu
liggen ze in de historische ha
ven bij het Kort Galgewater.
Hetgeen volgens Akerboom
geen onverdeeld genoegen is,
want de gemeente Leiden laat
het afweten wat betreft aanleg
van water en elektriciteit. „Maar
ik moet wel worden aangeslo
ten op het riool. Dat betekent
dat de hele zijwand eruit moet,
om alle afvoeren te verleggen."
Zijn vrouw vergoeilijkt zijn
gemopper met de opmerking
dat de gemeente de laatste tijd
wat toeschietelijker is gewor
den. In elk geval blijven zij in de
historische haven aangemeerd,
want zo'n mooi plekje midden
in de stad zie je niet veel.
Intussen tuft de 'Kromhout',
zoals de motor van het schip
heet. er lustig op los. „Ik stook
met witte olie. Dat is een voor
schrift. Maar je kunt er net zo
goed sla-olie of zonnebloemolie
in gooien, dan loopt hij ook."
Er zijn allerlei handelingen
aan voorafgegaan om bel
manshoge motortje (40 pk) aan
de praat te krijgen: voorgloeien.
aftappen, afblazen. Akerboom
doet het nauwgezet en voor het
belangstellende publiek herle
ven oude tijden in de machine
kamer van de Antoinette Chris
Smidse
Ook in de smidse aan tie Oude
Varkenmarkt en het Wagema-
kenmuseum aldaai it veel be
langstelling voor de verrichtin
gen van de ambachtslieden. I let
vuur in de smidse is hoog opge
stookt, een jongetje vindt net
maar stinken. Maar wanneer de
smid de poken roodgloeiend uit
het vuur haalt om ze sissend op
het aambeeld te laten rusten, is
zijn afkeuring in stille bewonde
ring omgeslagen.
In het Wagenmakerijmuseum
zijn veel (buitenlandse) loeris
ten, die geduldig luisteren naar
de uitleg van de wagenmakers.
Hoe je precies een karrewiel
moest maken, draaien en slij
pen. Er blijkt een grote samen
werking tussen de smidse en de
wagenmakerij te hebben be
slaan. Geen wonder dat ze op
ecu steenworp i en el kaai .ii la
gen.
Open Monumentendag is ei
genlijk net 3 Oktober. Er lopen
meer mensen op straat dan an
ders, veel gezinnen en allemaal
Nuis verlengt
Deltaplan tot
jaar 2.000
Leiclse Uitdag vrolijke doorsnede verenigingsleven in de regio
Cultuurwethouder Pex Langenberg, hoog gezeten op een veel te grote stoel, opent de elfde Leidse Uitdag.
FOTO HOLVAST/MARK LAMERS
Hans Croiset tijdens uitreiking prijs van de kritiek:
Het Deltaplan voor het Cul
tuurbehoud wordt verlengd
tot het jaar 2000. Die toezeg
ging heeft staatssecretaris
Nuis (cultuur) gedaan tijdens
een gesprek met vertegen
woordigers van de Rijksmu
sea. Nuis ziet op Tfet moment
ook geen aanleiding extra te
bezuinigen op de Rijksmusea.
De kortingen, die volgens eer
dere berichten lot een bedrag
van 25,6 miljoen gulden in
1998 zouden oplopen, zijn
daarmee van de baan.
Het Deltaplan, gericht op
het behoud en beheer van
museale collecties ging in
1991 van start en loopt tot en
met 1996. Jaarlijks is 40 mil
joen gulden beschikbaar voor
het wegwerken van de achter
standen in het behoud van de
collecties. Over de verlenging
van het plan bestond onzeker
heid.
Nuis heeft gezegd dat ook
voor de periode 1996-2000
veertig miljoen gulden per
jaar wordt uitgetrokken. E.
van Huis, financieel directeur
van het Rijksmuseum in Am
sterdam en woordvoerder van
de delegatie van de Rijksmu
sea is met die toezegging
„heel gelukkig". Hij verwacht
dat 90 a 95 procent van de
musea in het jaar 2000 de
achterstanden in het beheer
en behoud van het culturele
erfgoed hebben weggewerkt.
Nuis sluit niet uit dat de
Rijksmusea wel te maken
kunnen krijgen met algemene
bezuinigingen. Van een mil
joenenkorting is op korte ter
mijn geen sprake. „Nuis be
greep dat er bij ons niets te
halen valt en dat bezuinigin
gen banen kosten", zegt Van
Huis. H. van Os, directeur .van
het Rijksmuseum in Amster
dam zei naar aanleiding van
de berichten over de forse be
zuiniging dat de maatregelen
bij 'zijn' museum lot een ver
lies van zestig tot tachtig ba
nen zou leiden, of het stopzet
ten van het totale takenpak
ket.
RPhO. Oud-minister dr. I. An-
driessen (economische zaken)
wordt voorzitter van het Rotter
dams Philharmonisch Orkest.
Onlangs heeft Andriessen het
college te kennen gegegen dat
hij met ingang van 15 septem
ber volledig beschikbaar is. Vo
rig jaar al had de minister bur
gemeester Peper laten weten de
functie van voorzitter van de
stichting Rotterdams Philhar
monisch Orkest (RPhO) te am
biëren.
LEIDEN ANNEMIEK RUYGROK
Een vooraanstaand WD-lid
staat patat te frituren, een
D66'er probeert orgelpijpen ter
adoptie te slijten, een ballet
meisje hapt in een vette kroket
en in een kerk treedt een ope
rettegezelschap op. De elfde
Leidse Uitdag zit er inmiddels
op en 120 verenigingen en in
stellingen, honderden vrijwilli
gers en een paar duizend be
zoekers hebben kunnen kennis
maken met wat het komende
uit-seizoen in de Leidse regio te
beleven valt. -
Dat geen mens zich hoeft te
vervelen, is wel duidelijk. Er is
geen culturele 'uitspatting' of er
is wel een vereniging voor. En
ook het cursusaanbod is gigan
tisch: van fotografie tot een
computercursus voor 55-plus-
sers, van schilderen tot acteren
voor peuters, van klassiek ballet
tot een opleiding in het majo
rettekorps. Het verenigingsle
ven in de Leidse regio groeit en
bloeit, maar staat ook onder (fi
nanciële) druk. Zo brengt de
chr. toneelgroep 'De Timdeler-
club' het aantal voorstellingen
tot drie per twee jaar terug,
waar het er eerst twee per jaar
waren. „De subsidie is met 250
gulden teruggeschroefd en de
huur van de schouwburg is om
hoog gegaan. Het is niet meer te
behappen voor ons. Daarom
gaan we in het aantal voorstel
lingen snijden', aldus Wouter
Theil en Ronald van Brandwijk.
Hun 'buren' van Litteris Sacrum
laten hun plezier echter niet
vergallen: „Binnenkort komen
we uit met een heel jaarpro
gramma en laten we weten wat
we nog aan andere activiteiten
organiseren", roepen twee jon
ge amateuracteurs om het
hardst.
En al pakken wellicht donkere
wolken samen boven het Leidse
verenigingsleven, de pret op de
Uitdag lijdt er niet onder. De
Leidse Schouwburg biedt het
publiek rond het middaguur
een optreden van de groep 'In
termezzo' aan: vijf zoetgevoois
de heren die a capella liederen
ten beste geven. In Bruce
Springsteen's 'Fire' (door de
Pointer Sisters tot hit gezongen)
waagt een van hen zich zelfs
aan een 'erotische Chippenda-
le-act' en krijgt daarmee het pu
bliek op zijn hand.
Lokhorstkerk
Voor het eerst dit jaar is. behal
ve de Pieterskerk, ook de nabij
gelegen Lokhorstkerk inge
huurd om alle optredens te
kunnen verwerken. Hier is het
aanbod ingetogener, orgelmu
ziek weerklinkt al van verre.
Maar even later treedt een ope
rette-gezelschap aan, dat een
medley uit 'Die Czardasfiirstin'
presenteert. Een unicum in dit
'anders zo klassiek gerichte mo-
Buitcn de Pieterskerk zijn
maar liefst drie podia gebouwd
om ook hier verenigingen hun
beste beentje te laten voorzet
ten. Zo kan het publiek kennis
maken met de muziek van
Werkmans Wilskracht, om even
later het jazzy combo van lera
ren van de Streekmuziekschool
aan te horen. Binnen spelen pi-
pers van 'The red rose of Loch
buie' hun melancholieke Schot
se muziek en even later presen
teren op het tegenoverliggende
podium de frêle danseressen
van Inge van den Broek zich in
een klassieke dans.
Om half vijf wordt de WAK-
wisseltrofee uitgereikt door wet
houder Pex Langenberg (cul
tuur). Muziek- en operettege
zelschap heeft zich volgens de
jury qua uitstraling en aankle
ding het beste gepresenteerd en
mag dus met de eer gaan strij
ken. Maar Feta, Werkmans
Wilskracht en de leidse Amateur
Fotografen vereniging krijgen
ook een pluim.
Het avondprogramma, aan
geboden door het IAK-lheater
biedt tenslotte een afwisselend
programma: dans door Reflex,
als traditie, tegenover een op
treden van het Leidse Oerkest.
Uitbundigheid troef op dit slot
feest van de elfde uit-dag, die
tevens een markt is voor aanko
mend amateurtalent: "Toneel
vereniging zoekt mannelijke ac
teurs' en 'Koor kan nog bassen
gebruiken' zijn uitnodigingen
aan hen die voor het komende
seizoen nog niet onder dak zijn.
Gezien het enorme aantal ver
enigingen, kunnen dat er niet
zoveel zijn.
amsterdam. anp
De Gaudeamusprijs 1994 is gis
teren toegekend aan de Britse
componist Richard Ayres voor
zijn als 'kalcidoscopLsch' be
schreven compositie A penny o'
FA uit 1992. Het 25 minuten du
rende kamermuziekstuk werd
afgelopen maandag uitgevoerd
door het Ives Ensemble.
Aan de prijs is een bedrag van
10.000 gulden verbonden, waai
MUZIEK
RECENSIE LIDY VAN DER SPEK
'Shadows on the Lawn', Koormuziek rond
de Eeuwwisseling, Leiden English Cham
ber Choir Ineke Smit- dirigent, T on Staut
tener-piano. Peter Longbottom en Felix
van Gelder-sprekers Gehoord 11/9. Lok-
hootkerk. Leiden
Het loeiden English Chamber
Choir zingt niet alleen zijn En
gels perfect, subtiel bekakt vóór
in de mond met kleine ploffer
tjes, maar ook in de Franse tek
sten stroomt de 'flux de paroles'
glansrijk en onbekommerd uit
aller kelen. Zo eensgezind ver
zorgd de taal uitgesproken
werd, zo weinig samenhang en
eenheid was er nog vaak te be
speuren in de koorzang van dit
English Choir. De vier tenoren
waren voor de pauze onzuiver,
weinig bij stent en 'kclig' bezig.
De sopranen zongen verreweg
het helderst, het meest zuiver
en homogeen, maar daarom
DEN HAAG GPD
'Hans Croiset heeft het vernieu
wende niet ontlopen - noch in
zijn repertoirekeus noch in zijn
regie-opvatting - toch geldt hij
vooral als een man van traditie.
In de loop der jaren is hem
daarom wel kritiek ten deel ge
vallen maar hij beeft nooit zijn
gezicht verloren en heeft zeker
nooit versaagd. Hans Croiset
heeft als toneelleider bewezen
constant van niveau te zijn.'
Met deze voornaamste bewee
greden is de Prijs van de Kritiek
1994 aan regisseur en acteur
Hans Croiset toegekend. Giste
ren ontving hij op het Theater
festival in de Hadgse Koninklij
ke Schouwburg de prijs, be
staande uit een plastiek van de
jonge Amsterdamse kunstenaar
Gijs Assmann. Gastspreker Ton
Lutz opende zijn huldiging met
een kort Gregoriaans gezang.
Vervolgens memoreerde hij de
vele jaren die hij met Hans
Croiset onder meer in de art is-
Gaudeamusprijs
voor Brit Ayres
van een gedeelte is bestemd als
honorarium voor een nieuw
werk dat tijdens de volgende
Gaudcamus mu/.iekweek zal
worden uitgevoerd.
De in 1965 geboren lyros
woont sinds I9K9 in Den Haag.
Hij studeerde hij l-ouis An
driessen, Didcrik Wagenaar en
vaak té nadrukkelijk. Bassen en
alten zongen heslist niet slecht,
alleen schortte het daar nog wel
eens aan volume en zeggings
kracht. Opgeteld betekent dit
dat de balans menig maal over
helde naar de doordringende
sopranen tijdens het concert
van overigens uitgelezen en ori
ginele programmaonderdelen.
De liederen van I rank Bridge
en hutav I lolfi klonken soms
wat voorzichtig, meestal aange
naam met grappige ccho-efTec
ten en slepende gevoileerde di-
minuendi. De Zigeunerlledcr
van Brahms vormden de zwak
ste schakel in de keten; dc teno
ren hadden hier veel solowerk
te verrichten wat helaas krullen
de tenen opleverde. Hoe mooi
deze liederen ook zijn, de dyna
miek en timing, de vage inzet
ten en de weinig voelbare harts
tocht overtuigden niet.
Na de pauze, een sprankelen
ticke leiding van het voormalige
Fubliekstheater heeft samenge
werkt. Hans Croiset, die met in
gang van dit speeljaar het artis
tiek leiderschap van het door
hem opgerichte Nationale To
neel in Den Haag aan Ger Thijs
('op een voorbeeldige wijze'
aldus het juryrapport) heeft
overgedragen, sprak in het
dankwoord zijn genoegen uit,
dat het vaderlandse toneel zo'n
geslaagd seizoen achter de rug
heeft. Voor een nog vitaler thea
ter deed hij enkele aanbevelin
gen: „Schaf die theatervoorzie
ningsstructuren in de provincie
af, herstel de grote gezelschap
pen in de provinciesteden, en
sluit niet uit dat er nog enige hij
kunnen, waarom niet in
Utrecht, Breda of Maastricht
(waardoor hel reizen vanuit het
westen drastisch verminderd
kan worden) en herstel dc grote
gezelschappen in de centrum-
schouwburgen van de grote ste
den. Toets ze niet op opge
schroefde eigen inkomsten,
Klaas de Vries De jury, die be
stond uit Earl Kim (USA). Gilius
van Bergeijk (Nederland). I.uc
i ei rail (Italië) en Jn» larve
kB), n| de Italiaanse i ompd
nist l'ietro Borradorl (1965) een
eervolle vermelding voor zijn
compositie Eun. Dal betekent
dat hem gevraagd wordt oen
een nieuw of ree ent wert i1 m
de volgende mu/.iekweek ter
beschikking te stellen, zonder
dat bij hici een opdrai hl x»i
krijn!
de toast op liet nieuwe jaar v;m
Rossini met champagne, chan
sons, adcaux el bonbons, ve
derlicht en staccato gr/nngmi,
en een zeer komisch, typical
English music alnchtig werk van
Howard Blake. The New Naiiu
nal Song Book'. Door alweer die
beetje bekakte uitspraak van de
twee sprekers die een geestige
satire op de Engelse hebbelijk
beden ten beste gaven, was de
bekende bolhoed en paraplu
moeiteloos voor de geest te lm
len. De vier slemsoorten waren
hier veel beter in balans en cr
werd naar voorschrift plastisch
fluwelig, deinend, in marstcnj
po, verheven gelijk liet Hooglied
(het studentikoze Gaudcamps
klonk hierin door) lyrisch en bo
venal met ver-I spirit gezongen.
De stevige ondersteunende en
kleurrijke pianobegeleiding van
Ion Stauttencr droeg bij aan
het hartveroverende slot van dit
concert.
maar op aantrekken van en
kansen geven aan jong talent.
Zo'n bestel zal jonge regisseurs
opzuigen."
„Aan toneelspelers geen ge
brek, er komen alleen maar to
neclschnlen bij. Het lijkt er op
dat overheden meer waarde
hechten aan het instandhouden
en oprichten van theaterscho
len dan aan het afzetgebied, de
gezelschappen."
„Het Nederlands toneel is hel
meest vooruitstrevende van
heel Europa, maar het blijft grti
tendeds verscholen In kleine
zaaltjes. En nu Nuis het fonds
voor de podiumkunsten moer
wil geven - wat mooi en nood
zakelijk is - maar er direct niet
aan toevoegt dat hij de gezel
schappen ook meer geeft, waar
door die jonge regisseurs kun
ncn blijven werken, wordt die
situatie in stand gehouden. Be
leid wordt teveel bepaald door
de mogelijkheid geld te bezuini
gen, of door de angst geld kwijt
teraken."