'We hebben niet gezegd:
Gaat uw goddelijke gang'
Hulpverlening bij
incest laat veel
te wensen over
Feiten &Meningen
'Er is zeker leven na d'n DAF. Misschien nog wel beter'
MAANDAG 5 SEPTEMBER 1994
NIEUWSANALYSE
Hulpverlening aan incestslachtoffers is een
uiterst moeilijke aangelegenheid. Jeugdpsy-
chiater Frits Bruinsma, schrijver van het
boek 'Incesthulpverlening', meent dat de
feitelijke zorg vaak weinig systematisch en
doordacht plaatsvindt. Volgens hem zijn de
hulpverlenende instanties verwikkeld in
een onderlinge competentiestrijd en den
ken ze versc hillend over de behandelings
methoden. Ook vindt hij dat te weinig geld
beschikbaar wordt gesteld om specifieke
projecten voor incestslachtoffers op te zet-
Bruinsma is een van de organisatoren van
het congres over tien jaar hulpverlening bij
incest dat morgen in Ede wordt gehouden.
Hij is niet erg optimistisch over zijn vakge
bied. Tien jaar incesthulpverlening hebben
weliswaar erkenning gebracht voorde
slachtoffers van seksueel misbruik, maar de
hulpverleners is het bijvoorbeeld nog steeds'
niet gelukt een gezamenlijk programma op
te zetten.
Ruim tien jaar geleden zorgde een onder
zoek van Nel Draijer over seksueel misbruik
voor behoorlijk wat opschudding. Sinds
dien onderkennen psychiaters en psycholo
gen dat als gevolg van seksueel misbruik al
lerlei geestelijke stoornissen en soms ook
een meervoudige persoonlijkheidsstructuur
kunnen ontstaan. I)e behandelingsvormen
zijn hieraan aangepast, maar toch hebben
Instellingen als de Riagg, het maatschappe
lijk werk en de reclassering geen geld om
aparte incestprojecten op te zetten.
Bruinsma vindt dat er duidelijke afspraken
moeten worden gemaakt over de rol van de
kinderbescherming, justitie en de hulpver
lening. Daarbij moet het slachtoffer centraal
staan, vindt hij. Niet het verleden van de
dader, de traumatische jeugd van de moe
der of de huwelijksrelatie.
Volgens Bruinsma doet de hulpverlening
veel te weinig onderzoek. Hij meent dat be
halve dat incest voorkomt in alle lagen van
de bevolking de behandelaars vrij weinig
weten over de risicogroepen. Bruinsma:
„Plaatsen waar kinderen het risico op incest
kunnen lopen, zoals pleeggezinnen, gezin
nen met verstandelijk en lichamelijk gehan
dicapten en gezinnen van allochtonen,
moeten in kaart worden gebracht", vindt
hij. „Gebleken is dat er allerlei factoren zijn
die seksueel misbruik in de hand kunnen
werken. Zaken als de afhankelijke positie
van moeders, een verschil in opleidingsni
veau tussen partners en gebroken en sa
mengestelde gezinnen, plaatsen kinderen
in een kwetsbare postitie."
Bruinsma pleit verder voor een regelmatige
evaluatie van incesthulpverlening. Hij vindt
dat consequent moet worden nagegaan of
de klachten echt zijn verdwenen en hoe
groot de terugval is na enige jaren. Bruin
sma: „We zouden consequent moeten na
gaan of de klachten echt zijn verdwenen en
hoe groot de terugval is na enige jaren.
Maar in plaats daarvan sluiten we ons af
voor die feiten omdat de werkelijkheid wei
eens minder rooskleurig kan zijn dan we
onszelf voorhouden."
Een oorzaak voor dit hiaat in inzicht is vol
gens hem het onvermogen in de samenle
ving om met trauma's als incest om te
gaan. Gruwelijke feiten en cijfers worden
verdrongen. Ook de hulpverlening huivert
om dieper in deze problematiek te duiken.
Een van de oorzaken daarvan is de angst
om fouten te maken, fouten die vervolgens
breeduit in de media worden ontvouwd.
Gebrek aan specialisatie in de hulpverle
ning is een andere oorzaak. Hulpverleners
denken nog steeds dat ze alles moeten kun
nen, meent de jeugdpsychiater.
Bruinsma vindt dat de hulpverlening te snel
conclusies trekt, maar te weinig afstand
neemt om te luisteren. Hij ziet de komende
jaren dan ook niet optimistisch tegemoet.
I lij vreest nog meer wrijvingen tussen ver
schillende instanties die zich bezighouden
met hulp aan slachtoffers en daders. „De
onmacht is groot en dat uit zich in geruzie
tussen belangengroepen. Als er niets ge
beurt, zie ik de situatie alleen maar ver
slechteren."
apeldoorn anne marie van der kolk
Jeugdpsychiater Frits Bruinsma. foto gpd
Nieuwe vice-fractievoorzitter PvdA verdedigt paars akkoord
Zaterdag werd ze gekozen tot vice-fractievoorzitter van de PvdA.
En dat na vier maanden kamerlidmaatschap, een snellere poli
tieke carrière is nauwelijks denkbaar. Oud-FNV bestuurster Ka
rin Adelmund (45) is blij dat haar benoeming zonder tegenstem
men plaatsvond. Over de paarse coalitie heeft ze een duidelijke
mening. „Ik voorzie scherpe meningsverschillen met WD en
D66."
„Thijs Wöltgens heeft het recht te roepen
dat de PvdA haar sociale gezicht dreigt te
verliezen. Hij heeft de afgelopen kabinets
periode voortdurend tegen een mandje zu
re appels aangekeken met hét idee: als we
daar doorheen zijn, komen de smakelijker
vruchten. En vervolgens presenteert paars
opnieuw een mand vol zure appelen."
Karin Adelmund neemt de stevige kritiek
van de vorige week uitgezwaaide PvdA-
fracticvoorz.it ter ter harte. Er zitten veel, be
hoorlijk veel 'pijnpunten' in het paarse re
geerakkoord, beaamt ze. De rechte lijn die
haar nagel aflegt over het tafelblad, mar
keert symbolisch de sociale ondergrens
waar de PvdA bijna doorheen zakt.
„Waarom de partij dan toch ja tegen dit
pakket heeft gezegd? In elk geval zijn de uit
keringen voor twee jaar gevrijwaard van in
grepen. Of dat voldoende is, weet ik niet.
Als je kijkt naar het onderdeel banen, dan is
het regeerakkoord te mager. Maar het is
een eerste aanzet, een plus dus. Afspraken
over herverdeling van werk zijn gemaakt,
hoe flinterdun ze ook zijn."
„Het besluit volgend jaar niet te koppelen is
een duidelijke min. Uiterst fragiel is ook de
overeenstemming te streven naar een ge
lijkwaardige inkomensverdeling. Het zijn
allemaal kleine plusjes en minnetjes. En we
hebben afgelopen week tijdens het debat
over de regeringsverklaring gezien hoe
scherp Bolkestein bezig was met zijn
schroevedraaiertje om die afspraken losser
te maken."
Even dwaalt haar blik naar buiten, waar de
vrije zaterdag in druilerigheid wordt ge
smoord. „Wöltgens heeft dus gelijk als hij
zegt dat het sociale in de PvdA onder druk
staat. Maar ik geef de PvdA-fractie geen on
gelijk dat zij de optelsom heeft gemaakt en
positief oordeelde. We gaan het aan, de
PvdA zal het regeerakkoord maximaal op
rekken."
Afgelopen weekeinde verzamelde de gehele
PvdA (fractie, bewindslieden, partijtop) zich
in de bossen bij Lage-Vuursche. Met de eer
ste confrontatie tussen het kabinet-Kok en
de Kamer nog vers in het geheugen, werd
de strategie voor komende jaren bepaald.
„Op de sociale thema's werk, inkomen,
hoogte en duur van de uitkeringen, ver
wacht ik met de WD zeer scherpe confron-
es. Maar ook met D66, zij het in mindere
te. Zij zullen die onderwerpen niet naar
'.e zin oppakken. Als de PvdA het sociale
laat zitten, pleegt zij electorale zelfmoord.
Het moet dus. hoe moeilijk het ook is. Maar
we beginnen die strijd met dit regeerak
koord op onze voorwaarde: twee jaar lang
geen ingreep in de hoogte en duur van de
uitkeringen. Die tijd moeten we gebruiken
ieder dossier kritisch door te lichten, de
vinger aan de pols. We hebben met ons ja
woord tegen het regeerakkoord niet gezegd:
en gaat nu maar uw goddelijke gang."
- Twee jaar respijt voor de uitkeringsgerech
tigden, is dat niet uitstel van executie?
Waarom niet tijdens de formatie harde af
spraken gemaakt over behoud van de uitke
ringen?
„Als we die discussie afgelopen maanden
hadden gevoerd, hadden we het niet gered.
Er is pas sinds een halfjaar weer sprake van
economische groei. Ik zit weliswaar pas kort
in de Kamer, maar één ding weet ik wel: het
scheelt een slok op een borrel of je regeert
met of zonder economische groei.
„De discussie op dit moment zou leiden tot
verabsolutering van het adagium: werk bo
ven inkomen. De uitkeringsgerechtigde be
taalt dan het werkgelegenheidsbeleid. Dat
had de PvdA niet meegemaakt. Zoals de
PvdA het ook niet wenst mee te maken dat
mensen met een uitkering de schuld krijgen
van hun werkloosheid. Dit paarse kabinet
laat een ongelooflijk aantal mensen in de
wachtkamer zitten. De WD'ers die nauw
bij het opstellen van het regeerakkoord be
trokken waren, weten dat ook."
- U behoorde tot de groep PvdA 'ers die on
derhandelaar Kok van advies voorzag tij
dens de ruim honderd dagen durende kabi
netsformatie. Nooit tijdens een van die da
gen gedacht: en nu stoppen we ermee?
„De hele formatie was een proces van du
wen en trekken, van remmen en gas geven.
Ik heb op een gegeven moment tegen Dijk
stal (WD, minister binnenlandse zaken) ge
zegd: 'Kok ligt nu al op z'n knieën bij jullie
op de kokosmat. Nu is het aan de WD om
te bewegen'. Kijk, ik wilde graag een soci
aal-democratische minister president. Maar
niet tegen iedere prijs. Dat voelde ik ook als
mijn taak: die ondergrens in de gaten hou
den. Die werd af en toe wel degelijk be
reikt."
- De uitkeringen mogen dan voor twee jaar
veilig zijn gesteld, ze worden wel bevroren.
Daarnaast pakt het kabinet de WW aan,
gaat het de ziektewet privatiseren en wil het
premiedifferentiatie in de WAO. Uw huidige
en oud FNV-collega Vreeman heeft als enige
een kanttekening gemaakt bij die plannen.
„Die privatisering en de premiedifferentia
tie, daar zal ik me zeer heftig tegenaan be
moeien. Ik heb geen moeite met een ande
re uitvoering van de sociale wetten. Maar
privatisering van de ziektewet en de WAO is
voor de PvdA alleen bespreekbaar als de
overheid nadrukkelijk een regiefunctie be
houdt. De overheid stelt eisen aan de hoog
te en de duur van de uitkeringen. Uitgangs
punt daarbij is het huidige niveau."
- Dat zal de WD de PvdA niet in dank afne
men. Daar geldt dat marktwerking, meer
verantwoordelijkheid voorde werkgevers,
niet samengaat met wettelijke verplichtin
gen.
„Je kunt het niet hebben dat de hoogte en
duur van uitkeringen per bedrijf of bedrijfs
tak teveel uiteen gaan lopen. Als de over
heid dat niet binnen de perken houdt, krijp
je echt wild-west taferelen. Werknemers die
de grootste risico's lopen, brengen dan de
grootste offers. Het debat hierover zal op
heel scherpe wijze gevoerd moeten wor
den."
- U wilt dat de kiezers de naam Adelmund
De nieuwe vice-fractievoorzitter van de PvdA Karin Adelmund: „Als je kijkt naar het onderdeel
banen, dan is het regeerakkoord te mager. Maar het is een eerste aanzet, een plus dus".
foto gpd harry meijer
met de FNV blijven verbinden. Tenminste,
die hoop sprak u uit bij uw vertrek als vice-
voorzitter van de FNV. Diezelfde vakcentrale
heeft echter weinig op met de plannen van
het PvdA/WD/D66-kabinet, getuige de
waarschuwingen van FNV-voorzitter Steke
lenburg.
„Stekelenburg heeft zijn nek ver uitgesto
ken. Dat was heel goed, het bevorderen van
herverdeling van werk staat daardoor hoger
op de agenda. Het kabinet beraadt zich nu
over financiële voordeeltjes die korter wer
ken stimuleren. Niet alleen aan de onder
kant van de arbeidsmarkt, maar juist ook
bij de beter betaalde banen."
„Als we over twee jaar opnieuw over de so
ciale zekerheid praten, wil ik die discussie
breder voeren. Niet alleen kijken naar de
uitgaven, maar ook of er meer arbeidsonge
schikten aan de slag zijn gekomen, naar de
inkomensontwikkeling, naar de resultaten
van de banenplannen. Het is toch eigenlijk
te gek voor woorden: paars heeft niet vast
gelegd hoeveel langdurig werklozen een
baan moeten krijgen, maar wel staat vast
dat de armen over twee jaar mogelijk armer
gemaakt worden.
den haag marc peeperkorn
Bijscholing
Bij
een bordje: 'Om de
te verbeteren, gaat dit kan
toor op woensdag een half!
uur later open'. Eerlijk is I
[Johannesburg eerlijk, er staat nog wat bij:,
'Wegens bijscholing van
het personeel'.
Dat klinkt zinvol. Voor ik hierheen verhuis
de, had Peter, mijn vertrekkende collega in
Zuid-Afrika, me gewaarschuwd dat het met
de service beroerd is gesteld. Komend uit
Oost-Europa maakte ik me daar niet zo 1
druk over. Ik ben wat gewend.
En wat heet, te weinig service? Bij de super
markt pakken ze je boodschappen in en
zetten ze je karretje weg alsof je zelf geen
handen hebt. Verwende dames laten de in-
pakker de boel ook nog in de auto laden,
terwijl ze zelf toekijken.
De service is soms overdreven. Koop een rol
plakband en je krijgt weer een plastic tas in
je handen geduwd. En als je beleefd wei- j
gert, vraagt de verkoper bezorgd: „Weet u
het zeker?"
Maar goed, de publieke sector is een andere
zaak. De Zuidafrikaanse burocraten zijn net
zo almachtig als de Oosteuropese en bo
vendien is het met de opleiding van veel
baliepersoneel droevig gesteld. Vijftien jaar I
schoolstaking tegen de apartheid plus de
veel te grote klassen in de zwarte woonwij
ken hebben hun sporen achtergelaten.
Daar had Oost-Europa me niet op voorbe
reid.
Ik zou Peters auto overnemen en die moest
op mijn naam worden overgeschreven. Dat
leek geen probleem, tot de dame achter het
loket een fout op het registratieformulier
van de wagen ontdekte: een verkeerd mo
tornummer.
Al snel bleek dat een ambtenaar ooit mo
torblok- en motornummer had verwisseld.
En dankzij die blunder moesten wij naar de
verkeerspolitie voor een bewijs dat de auto
niet gestolen was.
Daar was de kwestie van het motornummerl
snel opgelost. Maar de verkeerspolitie heeft
een slechte reputatie hoog te houden en
dus vond de dienstdoende agent een nieuw
probleem: een vals chassisnummer. Nou ja,
vals. De auto had ooit een aanrijding gehad
en bij het overspuiten was het plaatje met
het chassisnummer er tijdelijk afgehaald.
Maar dat ging zomaar niet, zei de agent.
Daar was een beëdigde verklaring van de
spuiter voor nodig. En verder mompelde hij
nog iets onverstaanbaars waaruit wij begre
pen dat we naar Peters wijkbureau moesten
om het proces-verbaal van het ongeluk te
achterhalen.
Nu was die botsing inmiddels twee jaar her
en Peter wist de datum niet meer precies.
De dienstdoende agent schoof ons het ver
halenboek toe om het zelf uit te zoeken.
Niets. Waar had het ongeluk dan precies
plaatsgevonden? Oh, maar dan moesten we
op een ander bureau zijn.
Maar ook dat leverde niets op, zelfs niet
toen we via de verzekering datum en ver
baalnummer hadden achterhaald. We lie
pen stuk op een dame die zei dat ze ons
niet kon helpen. Pas na lang aandringen
mochten we zelf in het verhalenboek kij
ken. En daar vonden we wat we zochten.
Tenminste, we vonden op de juiste datum
een ongeluk van een auto met ongeveer het
juiste nummerbord, een bestuurder met
ongeveer Peters achternaam en ongeveer
de juiste ongeluksplaats. Het enige dat niet
ongeveer was, was het verbaalnummer. Dat
leek in niets op het nummer dat de verze
kering ons had gegeven.
Een dag en nog wat meer burocratische er-
gen issen later konden we eindelijk de over
schrijving regelen. Wijsgeworden keek ik
nog eens of het registratieformulier nu
klopte. En zag alweer dat verkeerde motor
nummer. De dame achter de balie werd
nog boos ook toen ik haar vroeg dat meteen
maar even te corrigeren.
runa hellinga correspondent
Ex-werknemer krabbelt na massa-ontslag weer uit het dal
Eindhovense vrachtwagenfabriek DAF maakt weer
winst. Veel ontslagen werknemers zijn er na anderhalf
jaar bovenop gekrabbeld en hebben tijdelijk of soms
vast werk. Toch heeft het faillissement bij DAF, nu an
derhalf jaar geleden, diepe wonden geslagen. Ex-werk-
nemer Johan van Kessel (46) heeft over het beroemde
familiegevoel bij DAF alleen schampere woorden over.
„In slechte tijden leer je je vrienden kennen. Zo was het
ook bij DAF. Na de ontslagen werd het muisstil."
Toen Johan van Kessel op die beruchte 26 februari 1993
zijn ontslagbrief in de brievenbus vond. was er naast
verdriet ook een gevoel van bevrijding. Al twee jaar
daarvoor was Van Kessel verzeild geraakt in een maal
stroom van interne reorganisaties, die diepe sporen
heeft achtergelaten in zijn ziel. Een schrale troost: toen
hij samen met 2.699 andere DAF-fers op straat stond,
was hij tenminste niet het enige slachtoffer.
Van Kessel was plaatsvervangend hoofd logistiek en
had 29 jaar met plezier bij DAF gewerkt. Het moeilijkste
vond hij nog wel dat die ontslagbrief een periode van
grote maatschappelijke onzekerheden inluidde. „Werk
gevers gaan steeds meer over op tijdelijke aanstellin
gen. terwijl de andere kant van de maatschappij, zoals
hypotheekinstellingen, juist steeds meer zekerheden
vragen", ondervond Van Kessel. „Ik wil vastigheid, om
dat de maatschappij vastigheid wil."
STANDAARDVERHAAL
DAF voert nu langzaam de produktie weer op en heeft
weer tweehonderd nieuwe produktiemedewerkers aan
genomen. Onder hen zijn ook voormalige DAF-fers.
zoals bij het faillissement aan de vakbonden beloofd is.
Maar voorlopig gaat het vooral om tijdelijke contracten.
Van Kessel behoort vooralsnog niet tot die groep die
weer bij DAF door de poort gaat. Uitsluiten doet hij die
mogelijkheid niet. want zelfheeft hij nog altijd geen
vaste baan. Maar Van Kessels geschiedenis ontkracht
ook het standaardverhaal dat veertig-plussers niet meer
aan de bak komen. Na een kortstondige carrière als
Oud-werknemer van DAF Johan van Kessel is 'heel dankbaar' voor de hulp van het arbeidsbureau. „Die ingang hou ik be
wust open", zegt hij. „Iedere week ga ik daar nog even langs en drink een glaasje cola." foto gpd
full-time sollicitant vervulde hij eerst een succesvolle
opdracht bij Campina en werkt nu bij de Technische
Universiteit Eindhoven als inkoper centraal technische
dienst.
„Hartstikke leuk werk", leeft Van Kessel op. „Motivatie
helpt heel sterk om weer aan de slag te komen. En ik
ben heel praktisch ingesteld. Ik ben heel dankbaar voor
de hulp van het arbeidsbureau. Die ingang hou ik be
wust open. Iedere week ga ik daar nog even langs en
drink een glaasje cola."
Zijn ex-collega's verklaarden hem voor gek, omdat hij
op tijdelijke basis aan de slag ging. „Maar ik werk liever
dan dat ik mijn handje op hou", zegt Van Kessel. „Een
stapje terug doen is niet erg. Als ik maar in de running
blijf."
HARDER
Het drama bij DAF heeft Van Kessel wel harder en be-
rekender gemaakt. „Mijn vroegere collega's zijn vrien
den voor een uur geweest. Als het hun uitkomt, pakken
ze je toch. Als er nu op mijn werk iemand jarig is, felici
teer ik hem. Ik ga niet meer mee een potje bier drinken.
Ik hou voortaan afstand. Vrienden zoek je, maar colle
ga's krijg je opgedrongen. Ik doe niet meer mee aan die
spelletjes."
Van Kessel houdt de ontwikkelingen bij de herrezen
DAF van een afstand in de gaten. Veel ex-werknemers
beschouwen het nieuw opgerichte bedrijf nog steeds
als de oude DAF, omdat nog steeds dezelfde mensen
aan de top staan. Dat bedrijf kan nu weer opvallende
winstresultaten presenteren, maar dat is ten koste ge
gaan van spaartegoeden van ex-werknemers, kleine
aandeelhouders en leveranciers. Velen hebben bittere
gevoelens, omdat ze denken dat DAF 'mooi weer
speelt' met hun geld.
Van Kessel denkt nog liever niet aan de dag na 1 janua
ri, wanneer zijn contract met de TU afgelopen is. Ook
over misgelopen pensioengelden wil hij voorlopig niet
tobben. Bij het vinden van een nieuwe baan wil hij zich
vooral flexibel opstellen. Ook een baan in het buiten
land sluit hij niet uit.
Uiteindelijk heeft zijn ontslag bij DAF ook positieve
dingen opgeleverd. „Ik heb veel nieuwe dingen ont
dekt. waar ik anders geen weet van had. Er is zeker een
leven na d'n DAF. Misschien nog wel beter."
eindhoven sigrid van iersel