Arnie
is toch
geen watje!
Langzaam en aandachtig
e kan Arnold Schwarzenegger, met die afmetingen en dat
n. 'Hasta la vista, baby'.
i, nou levensecht overkomen als zachtmoedige romanticus? De Grote Vernietiger zou er goed aan doen zijn nieuwe imago als de wiedeweerga om zeep te hel-
FOTO UNIVERSAL ZADE ROSENTHAL
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1994
Langzame mensen worden in onze cultuur niet erg ge
waardeerd. Snelheid van begrip en van handelen, daar
entegen, zijn twee van de meest positief gewaardeerde
eigenschappen en worden vaak beschouwd als bewijzen
van meer dan gemiddelde intelligentie. In zijn roman 'De
Ontdekking van de Langzaamheid' beschrijft Sten Nadol-
ny de ontwikkelingsgeschiedenis van een 'langzame in
telligentie'. Sir John Franklin (1786-1847), Engels poolon-
derzoeker en vanwege zijn ontdekking van de noordwes
telijke' doorvaart door de ijszee in de adelstand verheven,
is bijzonder zwaar op de hand en langzaam. Hij heeft
veel tijd nodig om dingen in zich op te nemen en te le
ren, in de ogen van zijn omgeving veel te veel. Maar wat
hij opneemt, houdt hij beter vast en gebruikt hij slimmer
dan de anderen.
In de loop van zijn leven triom
feert hij met deze bijzondere
intelligentie-kwaliteit over de
sneldenkers om hem heen en
over wat Nadolny omschrijft als
'de fatale versnelling van moder
ne tijdgeest', die in de loop van
Franklin's leven net op gang be
gon te komen. Van Franklin is
ook de typerende uitspraak: „Je
moet niet op de tijd passen, je
moet zorgen dat de tijd past."
Een van de meest kenmerken
de eigenschappen van de laat-
twintigste-eeuwse leefstijl is dat
we voor veel dingen niet een
passende hoeveelheid tijd ne
men, of anders gezegd, dat we ze
niet langzaam genoeg doen. We
staan 's morgens te snel op, rij
den te snel naar ons werk, we
eten te snel, drinken te snel, le
zen te snel, denken te snel,
kortom, we leven te snel. Ons ex
cuus, als we gevraagd worden
naar het waarom van dat pa
troon, is steeds hetzelfde: 'er is
ook altijd zoveel te doen', 'er
komt ook zoveel op je af, de we
reld verandert ook zo snel'.
De psychologe Ellen Langer
van de universiteit van Harvard
in de Verenigde Staten en schrijf
ster van het recent verschenen
boek Mindfulness (zoiets als:
Aandachtigheid) stelt dat er een
verband bestaat tussen de snel
heid waarmee we dingen doen
en de beleving en kwaliteit ervan.
Hoe sneller we dingen doen, hoe
meer automatisch, onnadenkend
of onopmerkzaam we ze doen en
hoe minder we er aan beleven.
Het omgekeerde blijkt ook
waar: hoe nadenkender of met
hoe meer opmerkzaamheid we
dingen doen, hoe langzamer we
ze doen en hoe rijker onze erva
ring daarvan. Nou is het natuur
lijk niet altijd even handig en be
paald ook niet altijd veilig als we
eerst overal uitgebreid over gaan
nadenken of bij stil gaan staan,
voordat we tot actie overgaan.
Maar er zijn ook een heleboel
dingen waar we, door ze veel te
snel, te onnadenkend of onop
merkzaam te doen, kwaliteit en
genoegen aan ontnemen en de
eventuele bedreiging die ze voor
onze gezondheid en welbevin
den inhouden van over het
hoofd zien. Een voorbeeld daar
van is onze ademhaling. Zeer
veel mensen halen in allerlei alle
daagse situaties onopgemerkt op
een zodanige manier adem dat
ze daardoor (extra) gespannen of
angstig raken en op den duur
echte stressklachten ontwikke
len, zoals spier-, gewrichts- en
hoofdpijnen.
[n haar boek stelt Langer de le
zer de vraag: „Hoe vaak be
steedt u een paar minuten op
een rustige manier aandacht aan
uw ademhaling in situaties als:
a.) Vijf rode stoplichten op een rij
als u op weg naar een afspraak
bent; b.) In de wachtkamer bij
uw (tand)arts vlak voor u naar
binnen moet; c.) In een wachtrij
staan; d.) Een kamer binnenlo
pen waar al een heleboel mensen
ziften; e.) Niemand nog aan tafel
terwijl u het (warm) eten al hebt
opgediend? Aandacht, bijvoor
beeld door uw rechterhand net
onder uw navel op uw buik te
leggen, door uw neus in te ade
men, in gedachten het getal 10 te
zeggen, uit te ademen, met de
volgende inademing door uw
neus het getal 9 te zeggen, dan
weer uit te ademen enzovoorts,
tot u bij 0 bent. Langer haalt een
hele reeks van studies aan, waar
uit blijkt dat deze en soortgelijke
eenvoudige manieren van mind
ful ademhalen allerlei lichamelij
ke spanningsreacties verminde
ren, het hart rustiger doen klop
pen en het risico op boze, angsti
ge of paniekreacties verminde-
teit van Harvard en schrijver van
het uiterst invloedrijke boek The
Relaxation Response (De Ont
spanningsreactie), heeft aange
toond dat ook andere manieren
van mindfulness, zoals het lang
zaam en aandachtig uitvoeren
van een eenvoudige dagelijkse
activiteit, zulke effecten kunnen
hebben. Een van zijn recepten is
het volgende: „Kies iedere dag
een dagelijkse activiteit die u al
leen kunt doen, zoals tanden
poetsen, douchen, de afwas
doen, de hond uitlaten. Doe die
activiteit met aandacht en let
tussendoor steeds even op uw
ademhaling. Ervaar ieder mo
ment zo volledig mogelijk. Begin
maar eens met het eten van een
sinaasappel. Adem een paar keer
diep in en uit en ontspan uw li
chaam zoveel mogelijk. Doe dan
een korte ademhalingsoefening
(zoals de bovenbeschrevene).
Richt uw aandacht op het mo
ment van nu, en laat het verle
den en de toekomst even voor
wat ze zijn. Neem even tijd om u
af te vragen waar de sinaasappel
vandaan is gekomen: bekijk
zorgvuldig zijn kleur, vorm en
zijn schilstructuur. Als u nu be
gint met 'm te schillen, richt dan
uw aandacht op de geur van de
vrucht. Bekijk nu, alsof u het
voor het eerst ziet, hoe de sinaas
appel van binnen uit verschillen
de parten bestaat en maak die
dan langzaam een voor een los.
Eet nu part voor part, heel lang
zaam, alsof u nog nooit eerder
een sinaasappel hebt geproefd,
Geef aandacht aan hoe u kauwt.
Aan welke kant van u mond? Hoe
vaak kauwt u voor u doorslikt?
Als u de neiging hebt te snel te
kauwen, trap op de rem. Telkens
wanneer uw gedachten afdwalen
van de activiteit van het mo
ment, stop even met eten (met
lege mond), adem een paar keer
diep in, en ga dan weer door.
Tenslotte, sta u zelf toe letterlijk
het genoegen te smaken van zo
aandachtig te eten."
Benson heeft in zijn laboratori
um tal van proefpersonen zo
laten eten en daarbij gevonden
dat ze niet alleen meer genoten
dan anders en zich innerlijk rus
tiger voelden worden, maar dat
ook de concentratie van een be
paald stresshormoon in hun li
chaam afnam. Typerend is wat
veel proefpersonen na afloop zei
den: „Waarom doe ik het zo niet
vaker?" Maar sommige proefper
sonen maakten ook de terechte
krifische opmerking: „Als ik nou
voortaan altijd zo moeten eten,
dan kom ik nooit meer aan iets
anders toe!"
Het antwoord op die kritiek le
vert Langer in haar boek. Het is
duidelijk, zo stelt ze, dat we on
mogelijk met alles in onze omge
ving mindful kunnen omgaan,
maar duidelijk is ook dat het in
ieders voordeel is altijd tenmin
ste iets met aandacht te doen.
Dat dat iets regelmatig varieert,
is alleen maar gunstig, want zo
komen allerlei aspekten van ons
leven en onze relaties tenminste
aan bod.
De moraal: wie slim is, is lang
zaam en wie niet langzaam is, is
niet slim. Of het leven zou toch
haastwerk moeten zijn.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
gezondheidspsychologie
Arnold Schwarzenegger is niet dom.
Hij nadert de vijftig en na een
reeks films waar het bloed van af
droop Commando, Predator, Raw Deal,
Red Heat, The Running Man wordt het zo
langzamerhand tijd dat hij zijn imago om
bouwt. Arnie wil een vriendelijker, zachtaar
diger superster worden, maar de wereld geeft
hem geen kans.
Vorig jaar dacht hij zowel het publiek van
zijn thrillers als dat van zijn comedy's [Twins,
Kindergarten Cop) te plezieren met de film
Last Action Hero, die officieel alleen voor kin
deren was bedoeld. De reacties waren vernie
tigend „een film die riekt naar tunnelvisie,
bekrompenheid, zelfvoldaanheid, cynisme
en schaamteloos winstbejag", aldus een rela-
tief gunstige recensie en Columbia Pictu-
I res leed een recordverlies van 124 miljoen
dollar. Het was Arnolds eerste flop en een
grote, zoals alles aan Schwarzenegger boven-
B maats is.
Onverschrokken probeert hij het dit jaar
opnieuw met een romantische comedy an
nex spionage-thriller getiteld True Lies (bin
nenkort in de Nederlandse bioscopen). De
film kostte ongeveer evenveel als er op Last
Action Hero werd verloren en in de Verenigde
Staten lopen de bezoekersaantallen nu al te
rug. In drie weken tijd bracht de film daar
slechts 85.168.601 dollar in het laatje en de
kans dat 'True Lies' zich alsnog tot een kas
kraker ontpopt, lijkt gering.
En wat erger is, vriend noch vijand zijn ge
lukkig met de combinatie van romantiek en
actie, waarmee Schwarzenegger op twee
paarden lijkt te wedden. Wanneer Toby
Young, redacteur van Modern Review,
Schwarzenegger schaapachtig naar Jamie Lee
Curtis ziet lonken, bekruipt hem de vraag:
„Waarom wringt hij zich in zoveel bochten?
Waarom beperkt hij zich niet tot het uitscha
kelen van terroristen?" Maar de Amerikaanse
filmcriticus Michael Medved ergert zich juist
aan het bloedvergieten en vraagt zich af of
het Übermensch -imago niet een gedateerd
restant is uit de genadeloze actiecultuur van
de jaren tachtig.
En Schwarzenegger moet zich hetzelfde af
vragen. Al zijn inspanningen ten spijt is de
grootste hit van het seizoen niet voor hem,
maar voor Tom Hanks met zijn Forrest Gump
Het publiek prefereert de idiot savant van
Hanks boven Schwarzeneggers gelikte ge
heimagent, ondanks Arnie's strategisch ge
timede vertolking van een computerverte
genwoordiger met huwelijksproblemen.
Schwarzenegger kampt met een schier onop
losbaar probleem: hoe kan hij 'levensecht'
zijn wanneer zijn afmetingen, ego en vraag
prijs allemaal op het surreële af zijn?
de mythe
Als mager jochie met hangende schouders en
een ingevallen borst droomt de jonge Arnold
in het Oostenrijkse dorpje Thai van een leven
voorbij het boerenbestaan. Bodybuilding
wordt zijn toegangsbewijs voor Amerika
en Hollywood. Op 15-jarige leeftijd verbaast
hij zijn liefhebbende ouders de politie
agent Gustav en de werkster Aurelia door
zijn voetbalschoenen aan de wilgen te han
gen en zich toe te leggen op gewichttraining.
Hij werkt zich net zolang in.het zweet tot hij
letterlijk misselijk wordt of er bij neervalt.
Zijn obsessie is zó groot, dat hij in sportzalen
inbreekt om zeven dagen per week te kunnen
trainen. Hij bereikt een gewicht van 123 kilo
en de Europese kampioenschappen stapelen
zich op. In 1968 volgen de Amerikaanse titels:
zeven keer Mister Olympia, vijf keer Mister
Universe, een keer Mister World.
Vanaf nu neemt zijn carrière een vlucht.
Dankzij de documentaire Pumping Iron ver
werft hij met zijn maffe poses ook bekend
heid buiten het wereldje van de gecultiveerde
spierbonkert. Hij verschijnt in goedkope
pulpfilms zoals Hercules in New York, wint
aanzien door zijn optreden in Bob Rafaelsons
klassieke cultfilm Stay Hungry, speelt mee in
de komische western Cactus Jack en werkt
voor de televisie The Jayne Mansfield Story).
Dan breken de inhalige jaren tachtig aan.
Een spekkie naar Arnie's bekkie: een tijdperk
van competitie, afslanken en fitness. Welkom
Conan de onstuitbare, de grootste superster
ter wereld. Amerika sluit hem in de armen.
De Democraten vergeven hem zelfs dat hij
Republikein is wannéér hij in het huwelijk
Publiek keert zich af van romantische Schwarzenegger
Wat zullen we nu hebben? De Terminator is
toch geen watje! Zijn vorige film 'Last Action
Hero' was een ongekende flop en zijn
nieuwste werk 'True Lies' lijkt nu al een
mislukt avontuur. In de Amerikaanse
bioscopen is na drie weken de loop er al uit.
Het publiek moet niks hebben van een
zachtaardige Arnold Schwarzenegger. De
geforceerde combinatie tussen geweld en
romantiek zou Arnie wel eens de kop
kunnen kosten.
treedt met de nicht van John F. Kennedy, de
televisiepersoonlijkheid Maria Shriver. Ze
vormen immers een perfect koppel als
geen andere familie kunnen de Kennedy's
begrip opbrengen voor de dwangmatige
competitiedrang van de man van één miljard
en voor zijn behoefte om in de schijnwerpers
te staan. En wat geeft het dat hij een buiten
lander is? Met zijn uitpuilefide spiermassa's
belichaamt hij een wezenlijk aspect van de
Amerikaanse Droom.
De werkelijkheid
In haar niet geautoriseerde biografie Arnold,
schrijft Wendy Leigh dat de jonge Schwarze
negger met gewichten ging trainen om zich
beter te kunnen verdedigen tegen zijn vader,
een gemene, autoritaire dronkelap en ex-na-
zi, die er sadistisch genoegen in schiep om
zijn tweede zoon de stuipen op het lijf te ja
gen totdat hij het in zijn broek deed van
angst. „Gustav heeft altijd geprobeerd Arnold
te kleineren. Arnold sloeg terug door zich
breed te maken. Letterlijk." Wel, het is een
bekend feit dat tweede zonen harder hun
best doen dan anderen.
Leigh schildert een gedetailleerd portret
van iemand met een alles overheersende be
hoefte om alles onder controle te hebben.
Schwarzenegger duldt geen enkele vorm van
zwakte of tegenstand en kan kritiek maar
slecht verdragen. Toen hij in Conan de bar
baar de rol van de fantasy-kri)get vertolkte,
kregen fotografen al de wind van voren als
hun foto's niet flatteus genoeg waren. Johnny
Carson, de onbetwiste koning van de Ameri
kaanse talkshows, kreeg te horen dat hij
Schwarzenegger niet als een bodybuilder
moest aankondigen, maar als een 'onder
scheiden acteur'.
De verslaggeefster Jessica Berens herinnert
zich een ontmoeting met Arnold voor een ge
sprek over zijn zakelijke ondernemingen
onroerend goed, sportscholen, trainingsvi
deo's, Planet Hollywood. Aan het begin van
het interview kreeg ze de volgende instructie:
„Let goed op. Wanneer ik deze knop hier in
druk, betekent dit dat de vraag oninteressant
is. Als ik deze knop indruk, betekent het dat u
een boeiende, creatieve vraag heeft gesteld."
Misschien was dit een staaltje van Schwarze
neggers vermaarde Teutoonse humor, maar
Berens kon er niet om lachen.
Toch kun je het hem nauwelijks kwalijk
nemen. Imago is van levensbelang voor ster
ren en helemaal voor een ster als Arnold. Zijn
lichtgeraaktheid houdt wellicht verband met
het feit dat hij aanvankelijk niet serieus werd
genomen. „Een condoom vol walnoten",
luidde de vernietigende kwinkslag van Clive
James. Toen Schwarzenegger nog zijn spier
ballen toonde om in zijn levensonderhoud te
voorzien, werd er al gelachen zodra hij zijn
mond opentrok. En niet alleen vanwege zijn
loodzware accent (dat zelfs na twintig jaar
spraakles niet wezenlijk is veranderd), maar
vooral omdat hij een bodybuilder was en wie
had gedacht dat een stomme bodybuilder
ook nog kon praten? Deze denigrerende hou
ding blijft Arnold achtervolgen, hoeveel
Chagalls, Miro's en Picasso's hij ook verza
melt.
Charme
Schwarzenegger wil serieus genomen wor
den. En tot op zekere hoogte is dat hem op
een slinkse manier ook gelukt door een jovia
le luchtigheid uit te stralen waar iedereen om
kan lachen. Zijn fysieke kracht zou bij een
frontale confrontatie beangstigend kunnen
zijn (om niet te zeggen seksueel bedreigend),
daarom is zijn imposante verschijning stevig
verankerd in zelfspot en een voorraad hand
zame uitspraken: „I'll be back"!„You sure are
one ugly motherfucker"/,,Consider this a di
vorce"/, .Hasta la vista, baby".
Dankzij zijn natuurlijke charme is hij zijn
eigen parodist. En tot voor kort lukte het hem
om de tegenstrijdigheden in zijn persoon on
der tafel te vegen: een Oostenrijker die Ame-
rikaanser is dan apple pie, een idool dat zijn
onnatuurlijkheid als blakende gezondheid
exploiteert, een aanhanger van het feminis
me die er op staat dat zijn vrouw geen broek
draagt in het openbaar.
Tot voor kort. Zijn drie dochters ('de drie
gratiën') zullen wellicht voor elkaar krijgen
wat een leger van buitenaardse wezens,
huurmoordenaars en van vorm veranderen
de robots niet is gelukt: Schwarzenegger om
zeep helpen. De milde invloed van het vader
schap heeft hem „een gevoeliger kijk op de
dingen gegeven" en de combinatie van
Schwarzenegger en gevoeligheid lijkt voor
het. publiek niet te verteren.
Ondertussen zitten jongere rivalen zoals
Jean-Claude Van Damme hem dicht op de
hielen. En de filmstudio's bekijken de kasop-
brengst van True Lies en vragen zich af of Ar
nie over zijn hoogtepunt heen is, net zoals
die andere stripfiguren Eddie Murphy.en Syl
vester Stallone.
Als Schwarzenegger uit de gratie zou val
len, kan hij natuurlijk altijd het voorbeeld van
een beroemd mede-acteur volgen en zich in
de politiek begeven, waar hij de mond vol
van heeft. Zoals zijn vrienden hem steeds
voorhouden, het gouverneurschap van Cali
fornia ligt voor het grijpen. De logica is on
ontkoombaar: wie durft er nee te zeggen te
gen de Terminator?
VERTALING: MARGREET HESUNGA
Schwarzenegger met tegenspeelster Jamie Lee Curtis in 'True Lies'.
