In Het Klaverblad komen vooral mensen met smaak'
'Ik wil niet
met pensioen'
Populaire advertentie-ansichten straks ook in scholen
Het Gesprek van de Dag
te
Paarse boterbloemen
Theo Bakker
ATERDAG 27 AUGUSTUS 1994
Koffie- en theehandel aan Hogewoerd viert 225-jarig bestaan
perend voorbeeld uit de
iktijk van alledag. Er komt
v binnen die rustig
it staan wachten tot het ge-
jprek wordt onderbroken. Als ze
n de beurt is, deponeert ze
e lege zakjes op de toon-
„Die kreeg ik vorige keer
er in zat, vond ik
ooi, dan vullen we ze daar
iu weer mee", zegt Marion de
'ries, die meteen een niet ver-
noed voordeel van een grote
ortering aanstipt. „Mensen ne-
e afsU nen vaak het zakje mee waarop
taat wat ze hebben gehad en
t spel lat scheelt heel wat in de ver-
C( lakkingskosten."
Marion de Vries is eigenares van
Jlet Klaverblad aan de Leidse
uet logewoerd, het koffie- en thee-
ncl. bi Enkeltje dat al ruim twee eeu-
I BT%en heeft overleefd. Het interi-
ademt nog nadrukkelijk de
:r van weleer; het assorti-
ient is volledig aangepast aan
Ie eisen van de tijd. Honderd-
iwintig soorten thee en 28 soor-
en koffie zijn te koop bij Het
3averblad, waar elke klant zijn
aantal zaken mag
teken. „Ze mogen niet aan
ruiken, want dan ben je an-
lerhalf uur bezig, maar nie-
nand gaat hier zomaar de deur
lit", zegt De Vries in het pitto-
eske optrekje dat goed gecon-
erveerd op weg is naar het 225-
^Harig bestaan.
I^let verjaarspartijtje van een
de oudste 'winkeltjes' van
le Sleutelstad (uitgeverij Brill
"dateert van 1683, apotheek Aloë
3p het Levendaal van 1755)
wordt op 1 september meege-
rierd door de vaste klanten en
door werknemers van de voor-
nalige bijbehorende koffie-
iranderij aan de Korevaarstraat.
)e stamgasten hebben voor die
een kortingsbon gekregen
voor koffie of thee, een van de
vroegere directeuren van de
branderij zal het herkennings
baken aan de buitenpui onthul
len. Het oude kistje dat aangaf
dat de Vereenigde Oostindische
n Compagnie ooit patent verleen
de voor de verkoop van kolonia
le waren, is nieuw gemaakt. Met
een lengte van 36 cm, een
breedte van 33 cm en een hoog
te van 43 cm, heeft het nu weer
de ideale maten die golden voor
Compagnies-uithangborden in
de tijd dat pruikenmaker Jaco
bus van der Kreek z'n kruide
nierswinkel begon.
Waarom de man die rigoreuze
beroeps-ommezwaai in 1769
maakte, vermeldt de historie
niet. Wel is vastgelegd dat de
kruidenier al snel ook koffie-
brander werd en dat die 'bij
baan' uitgroeide tot hoofdzaak.
Het branderijbedrijf is in 1983
verdwenen, maar het aroma
komt je nog altijd tegemoet in
het winkeltje waarin de tijd
heeft stilgestaan. Het VOC-pa-
tent is nooit ingetrokken en nu
nog heeft niemand er haast.
„De inrichting straalt rust uit en
hier komen mensen die het niet
erg vinden om te wachten",
geeft Marion de Vries er als ver
klaring voor. „Die willen net
zo'n uitleg als hun voorganger."
Marion de Vries geeft die uiüeg
graag. Ook nu ze al bijna tien
jaar bezig is onder het wakend
oog van de weduwe Molken-
boer (de beroemdste nazaat van
de oprichter die de zaak vanaf
de muur in de gaten houdt) be
zit ze nog het enthousiasme van
de ware liefhebber. De geboren
Brabantse mag graag vertellen
over de geschiedenis van het
Leidse bedrijfje, waarin vrou
wen een voorname rol speel
den. Elisabeth Maria van der
Kreek bijvoorbeeld, dochter en
opvolgster van de omgeturnde
pruikenmaker die op 39-jarige
leeftijd als ongetrouwde vrouw
in de zaak kwam en alles op ad
ministratief gebied op poten
moest zeten. „Let wel, als onge
trouwde vrouw, in die tijd", zegt
Mariqn de Vries bewonderend.
Ze spreekt met evenveel waar
dering over alle produkten die
ze verkoopt („koffie, thee, maar
ook blikken, trommeltjes, man
den, relatiegeschenken, koffie
potten en waterkannen") en
over de mensen die gewoonlijk
bij haar binnenlopen. „Studen
ten, jonge mensen, oude men
sen - maar toch vooral r
ers
'jor
oor
ap-
ise
j!
(83) verslingerd aan paddestoelen
Hij vouwt zorgvuldig een pa
piertje open met het woord
'careful' daarop. Alsof het om
suikerkorrels gaat, liggen de mi
nuscule paddestoelen er in.
Kijk, hier zie je er tientallen, de
mycena pauladat bruine is
schors, maar het is pokkewerk",
spreekt de onderzoeker van
paddestoelen dr. RA Maas
Geesteranus stellig en met over
tuiging.
Rudolf Maas Geesteranus is on
danks zijn gevorderde leeftijd
van 83 jaar nog elke ochtend
achter zijn microscoop in het
Rijksherbarium aan de Schelp
enkade te vinden. „Ik sta elke
:s uur op. Je moet blij
ven werken, zeggen ook artsen.
Het is niet zwaar, 's Middags ga
huis, want dan ben ik
moe. Maar ik vind dat ik niet
pensioen kan gaan, je moet
met je kennis anderen, zoals de
vele amateurs op dit gebied,
van dienst blijven zijn."
De bioloog is een gerenom
meerd publicist op het gebied
van de paddestoel. Op zijn 'ka-
le' kamer, zonder planten, zon
der klok, kan hij alles terugvin
den. „Ik geef weinig om de tijd.
Ik heb wel telefoon, maar die
gaat maar een keer in de
maand."
Maas onderzoekt al jarenlang
het geslacht mycena, dat uit
zo'n duizend soorten padde
stoelen over de hele wereld be
staat. Ook nu zijn er weer arti
kelen in voorbereiding. Corres
pondenten sturen hem materi
aal toe. Het afgelopen jaar kreeg
hij paddestoelen van dit ge
slacht uit de Braziliaanse pro
vincie Parana opgestuurd. „Ze
worden ter plaatse gedroogd. Ze
moeten vrij van insektenvraat
en schimmel bekeken worden.
Ik heb zestig procent afgekeurd,
omdat het beschimmeld was
aangekomen. Maar de rest be^
schrijf en teken ik dan. Ik stuur
daarvan weer kopieën naar het
herbarium in Brazilië."
Over de soorten van de mycena
hovende de kreefstkeerkring
heeft Maas twee publikaties op
zijn naam staan. Eerder, begin
jaren zeventig, schreef hij twee
engelstalige boeken over stekel-
zwammen. Maas is ook aqua
rellist, zo blijkt uit de tekenin
gen in de boeken.
De belangstelling voor dieren
en planten kreeg de geboren
Hagenaar tijdens zijn jeugd in
Indië. „Daarna heb ik een heer
lijke studietijd gehad in Leiden,
die ik voornamelijk kamperend
rond de Nieuwkoopse plassen
heb doorgebracht. Ik zat zomer
en winter achter vogels aan,
toen waren die daar nog volop
daar."
Wat nou de lol is van het bestu
deren van paddestoelen? Voor
Maas Geesteranus geen moeilij
ke vraag. „Je raakt geïnteres
seerd, je ziet vormen die esthe
tisch mooi zijn. En je ziet din
gen onder de microscoop din
gen die nog niet eerder door an
deren zijn opgemerkt. Daarvan
wil je dan vervolgens weer ver
slag doen."
Ook over de waarde van het be
studeren van paddestoelen wil
hij wel een en ander kwijt.
„Mijn schoondochter geeft les
aan ziekenhuiszusters. Zij
maakt zich kwaad dat een insti
tuut geld krijgt waar gewerkt
wordt zonder sociale relevantie,
zoals dit. Maar de menselijke
geest is zo, dat hij wil weten:
wat, waar, hoe? En er zijn altijd
ontdekkingen op het gebied van
planten en dieren, waar je later
bij toeval het nut van inziet."
Hij geeft voorbeelden. „In de
schors van wilgen zit een zuur
dat voor asperines wordt ge
bruikt. En penicilline wordt ge
wonnen uit twee soorten
schimmels, penicillium, terwijl
er wel 700 soorten zijn. Welke
soorten de juiste zijn moest
worden uitgezocht."
„Ik vertel dit niet om mezelf te
verdedigen, maar men heeft het
recht om zijn gedachten tot uit
voer te brengen. Met vioolspel,
schaakspel, voetbal, vliegtuig
bouw of het kijken naar padde
stoelen. Dat mag allemaal."
Maas zal zijn huidige kamer
over ruim een jaar moeten ver
laten, als het herbarium ver
huist naar de vroegere Info-
theek. „Ik hoop dat ze daar een
plekje voor mij hebben, want ik
wil met paddestoelen doorgaan
tot mijn dood."
EMIEL FANGMANN
'Hallo,'waar zijn we nu helemaal bezig!',
schreeuwt een kaart uit een wandrekje vol vrolijk
gekleurde advertentie-ansichten in het grand ca
fé. Een treetje hoger zit een Camel-man uit de ja
ren twintig mooi te wezen en een treetje lager fi
gureren negroïde Kerstengeltjes.
Gratis advertentie-ansichten zijn in. Ze zijn te
vinden in achthonderd trendy cafés, disco's of
filmzalen in maar liefst 22 steden, waaronder Lei
den. Sinds vorig jaar mei zijn er al dertig miljoen
verspreid onder de 18- tot 35-jarigen, een groep
die voor adverteerders tot dan toe nauwelijks be
reikbaar was.
Vanwege het succes gaat producent Boomerang
freecards zich nu ook richten op de middelbare-
scholieren-markt. Vanaf oktober zijn ook in mid
delbare scholen de stukjes karton van 152 vier
kante centimeter te vinden die de aandacht vesti
gen op een commercieel danwel artistiek pro-
dukt, een merk of een ideële boodschap.
De ene adverteerder doet dat uitbundig met een
grote merknaam op de voorkant. De ander ge
draagt zich ingetogener en zet het logo alleen op
de adreszijde. „Deze vorm van reclame irriteert
niet", aldus Erik Wolthuis, verkoopleider bij
Boomerang. „De ontvanger ziet het meer als een
relatiegeschenk van dat ene merk of die ene orga
nisatie en kiest welbewust om de informatie tot
zich toe te laten".
Het is een rage. Omdat ze mooi zijn; omdat ze
een prikkelende tekst dragen; of omdat je er iets
mee kunt doen. Wolthuis: „De helft van de an
sichten wordt, zo blijkt uit een enquête, ver
stuurd". Het idee komt uit Barcelona, of Dene
marken. Dat weet Wolthuis niet zeker. Maar wat
doet dat er toe; het werkt. Met de kaart wordt een
groep bereikt die tot dan toe lastig bereikbaar
was. „Ze kijken weinig TV, al helemaal geen STER
en lezen niet veel. Ook is deze categorie niet via
één specifiek blad 'aan te schrijven", weet de 23-
jarige Wolthuis.
De freecard kost de adverteerder achttien cent per
kaart. Hij levert het ontwerp, Boomerang drukt en
verspreidt. Er zijn tot nu toe 350 ontwerpen ge
maakt. De 'toonzetting' van de kaarten is speci
fiek op de doelgroep afgestemd. „Onze nieuw
jaarskaart met 'Fuck 1993'zal de lezer van Ouders
van Nu niet aanspreken".
Elke twee weken wordt het assortiment ververst.
Boomerang garandeert dat alle 160.000 kaarten
die een adverteerder moet laten drukken ook
daadwerkelijk worden uitgezet. De rekjes worden
steeds bijgevuld. In de bioscoop bijna elke dag;
elders om de dag. „Ze vliegen de deur uit. Gratis
hè?"
Boomerang krijgt veel reacties op de freecards.
Honderden scholieren belden zo vaak naar het
Amsterdamse bedrijf met het verzoek om een be
paalde ansicht, dat Boomerang noodgedwongen
een geheim telefoonnummer aanvroeg. Tien
stuks fanmail per dag is geen uitzondering. Van
daar dat Boomerang de reclamekaarten nu ook
gaat uitzetten op driehonderd van de achthon
derd scholengemeenschappen. Voor de adver
teerder betekent dat een manier om veertig pro
cent van de Nederlandse pubers te bereiken. Het
bureau weet inmiddels dat universiteiten, snoep
fabrikanten en banken het wel zien zitten om met
ansichten hun produkt te promoten.
met smaak."
Daarmee geeft ze meteen aan
hoe ze erin is geslaagd de aan
val van de supermarkten af te
slaan. Met kwaliteit, maar ook
met service en informatie. On
grijpbare begrippen waar men
sen nog de omweg voor willen
maken, die ze niet meer over
hebben voor een dubbelje meer
of minder. Ze is er nooit zuinig
mee maar neemt voor iedereen
royaal de tijd, in het midden
standsmonumentje van verstil
de schoonheid. Weliswaar zijn
de oude kasten en toonbanken
verdwenen, maar er blijven vol
doende relikwieën over. Thee
en koffie worden bewaard in
blilcken, trommels en silo's op
planken onder het portret van
de eerder genoemde weduwe
Molkenboer, die grote invloed
had op het aanzien van Het Kla
verblad.
Letterlijk en figuurlijk, want
'Gouden Naatje', zoals ze aan
het eind van de vorige eeuw om
haar rijkdom werd genoemd,
schonk enorme bedragen aan
de kerk en aan de armen en
maakte de zaak groot. Tegelij
kertijd liet ze uit pure zuinig
heid de fraaie oude trapgevel
van het perceel vervangen door
de gewone pui boven de winkel,
waarin haar dagen op 1 septem
ber herleven. Ter gelegenheid
van de viering van het 225-jarig
bestaan, zal Marion de Vries
zich met pruik en bril vermom
men als oude dame en de we
duwe zal ongetwijfeld ook figu
reren in de fotocollectie die dan
in de etalage wordt gestald.
„Wie mij kent weet dat ik dat
één keer doe en dan nooit
meer", zegt de huidige eigena
resse, die ook achter de toon
bank graag zichzelf blijft. Zo laat
ze zich nooit opjagen. Hoe druk
het ook is. „Je moet de tijd ne
men om iemand die hier voor
het eerst binnenkomt wegwijs
te maken. Zeker nu er zoveel
keus is", betoogt ze, wijzend op
de vele soorten thee en koffie.
„En een paar van die soorten
zijn echt uniek. Die kun je al
leen hier krijgen. Of nou ja, al
leen hier. Er is maar een andere
Marion de Vries neemt de tijd voor haar klanten. Haar winkeltje, Het Klaverblad, is al 225 jaar oud. foto holvast/marklamers
winkel in Nederland die ze ook
heeft. De Kale Jonker in Haar
lem. De winkel van mijn man.
Voor hem kan ik de recepten
natuurlijk niet geheim hou
den."
Het lijkt een aardige grap: van
pruikenmaker tot Kale Jonker.
Maar de naam van het ander
halfjaar oude winkeltje in de
Haarlemse Zijlstraat is daar niet
van afgeleid. „We zochten wel
iets in de sfeer van Het Klaver
blad", beaamt Marion de Vries
„en zo kwamen we via boter
bloem bij de naam van een dis
telsoort terecht."
De Kale Jonker herbergt ook
een koffiebranderijtje dat de
toekomst van beide zaakjes ver
zekert. „Daardoor kunnen we
de soorten koffie uitbreiden zo
ver we willen", aldus Marion de
Vries, die zelfs ongebrande kof
fie verkoopt („aan Somalische
en Ethiopische mensen"). „Niet
één soort ligt buiten ons bereik.
Omdat we het in eigen hand
hebben hoeven we geen con
cessies te doen aan de kwaliteit
en we kunnen de mensen een
enorme keuze bieden. Zo blij
ven we de supermarkt altijd
PAUL DE TOMBE
Bioloog Dr.
R.A. Maas
Geesteranus:
Je ziet onder
de microscoop
dingen die nog
niet door an
deren gezien
zijn".
foto
holvast/
mark lamers
Geen blad beweegt. Het spie
gelbeeld van de zompige
sloot staat als een dia. 'Een
100 hertz sloot' lach ik me ei
gen toe. Zelfstudie. Kan ik er
gens aan de lach ontdekken
dat de man op vakantie is ge
weest?
Alweer gewerkt, want de
schoorsteen moet wel roken.
Na afloop snel wat bier naar
binnen gegoten, tegen ieder
een gezegd dat de vakantie
geweldig was, omdat de kin
deren het naar hun zin had
den, vooral niet dronken ge
worden, want aan morgen
moeten we ook nog wat heb
ben, toen gedreven door een
onzichtbare haast naar de
trein gestiefeld, maar halfweg
zomaar als een puber in het
gras getuimeld. Als mijn va
der me zo zag liggen.
Het boerse van de sloot
steekt af bij de omgeving;
achter mij wroemt het blik
voorbij, schuin voor mij doen
twee kantoorgebouwen om
het hoogst. Toch overheerst
de rust van het water. Even
verderop staat een reiger die
bemoedigend knikt, alsof-ie
zeggen wil: 'Goed gezien, jo
chie, ook ik ga accoord met
ditplekkie'.
Mooi moment om te mijme
ren over de eerste column,
om alle gedachten over het
nieuwe paarse kabinet die
deze zomer door het hoofd
dwarrelden te formeren. Ik
blijk een slecht formateur,
telkens zeilen de gedachten
in een andere richting.
Achthonderd kilometer ver
op vakantie gaan, heeft één
voordeel: je moet moeite
doen om aan een Nederland
se krant te komen. Het genot
om al die dingen te lezen die
je door het jaar heen de strot
uitkomen, wordt er erg groot
door. Zelfs als je dag-in-dag-
uit moet lezen over paars,
zoals deze zomer het geval
was.
Op een keer had ik, gezeten
aan de rand van het zwem
bad, net bedacht dat paars
rijmt op aars, toen vlak voor
me uit het chloorblauwe wa
ter de paarse kop opdook van
mijn Engelse buurman. Pats,
in ene had ik een column
klaar. Op de paarsverbrande
schedel ontwaarde ik ook al
bruine ouderdomsplekjes,
van beginnende rotting en
het vergelijk met Koks bezui-
nigingsploeg was daar,
Maar nu laten alle aanteke
ningen over paars zich niet
meer tot een coherent geheel
aaneensmeden. Bij de flard
'Engelse buurman' blijft het.
Ach, als ik las over de centjes
en bezuininkjes en begro-
tinkjes en meevallertjes en fi-
nancieringstekortjes en al die
andere over geld en niets an
ders dan geld gaande pro
bleempjes, verviel ik tot som
berman. Bijna boos werd ik
soms. Maar nu lig ik goed zo
in het gras. Ik heb geen hon
ger of dorst en als ik mijn
trein laat lopen, komt er nog
een volgende.
Achter me raast het verkeer.
Het asfalt en de banden ver
dragen elkaar geduldig, de
bestuurders elkaar niet. De
waanzin van deze rijksweg
kan niet op één A4-tje. Ont
houden die zin. Dan dwaalt
mijn blik naar de kantoorko
lossen. In de ruiten weer
kaatst de avondzon paarsig.
Wat zie ik verder nog voor
paars om me heen?
Mijn sloot doet niet aan mo-
depaars. Ik moet het hoofd
wenden naar de berm, waar
in het verkeer dag na dag zijn
behoefte doet. Paarse blikjes
zie ik. En dan ineens een
paars boterbloemetje. Daar
nóg een en nóg een. Paarse
boterbloemen, een nieuwe
soort? Of zijn ze ziek en paars
door de wolken uitlaatgas
waardoor ze onverminderd
geteisterd worden?
Ik sta op, pluk een bosje en
zet die bij het nieuwe kabinet
op tafel met erbij het kaartje
'geplukt langs de A4'. Leuke
geste zegt de ploeg in koor.
Niemand wil het woord
milieu te binnen schieten.
