Chaplin en Laurel Hardy
nog steeds razend populair
Aan tranentrekkende programma's doen we niet meer
P
Honden, katten en zelfs slangen belanden op de snijtafel
Rtv show
Van glazenwasser tot
beroemd toneelspeler93«
VRIJDAG 26 AUGUSTUS 1994
'Ooggetuigeactueler en spraakmakender
■Zen seizoen een programma dat SDiaakmaken- hond kwiit... goh wat zielig' treft de kijker in Amsterdam ontdekt hii uiteindelijk de aan- gevraagd werd voor het oroe
HILVERSUM SUSANNE VAN VEL2EN
Het programma Ooggetuige krijgt met in
gang van maandag een andere opzet. Het
wordt spectaculairder en actueler. Willi-
brord Fréquin zal een belangrijke rol ver
vullen in Ooggetuige Hij presenteert zich
ais een niets en niemand ontziende verslag
gever. ,,Ik ga m'n tanden laten zien." Wie
Fréquin dus niet te woord wil staan voor de
camera, moet oppassen. Als het moet rent
hij een paar honderd meter achter zijn
'slachtoffers' aan. En zo kan het gebeuren
dat Fréquin hijgend om een weerwoord
vraagt.
De beelden die dat oplevert, passen goed
binnen de nieuwe formule van Ooggetuige,
het dagelijkse verslag van RTL4 van de wer
kelijkheid. De makers beloven-de kijker dit
seizoen een programma dat spraakmaken
der en actueler is. De Amerikaanse onder
werpen zijn er uitgehaald, waardoor Oogge
tuige meer dan ooit de spiegel van de Ne
derlandse samenleving wordt.
In de nieuwe opzet van Ooggetuige wordt
gewerkt met drie reporters die in beeld ver
slag doen. Naast Willibrord Fréquin zijn dat
Jack Kerklaan van VARA's consumenten
programma Kassa en Erna de Kort, die
meewerkte aan Fréquins documentairese
rie Achter gesloten deuren. Ruud ter Weij-
den blijft de presentator van Ooggetuige
Volgens Ter Weijden wordt in het nieuwe
seizoen meer onderzoekende journalistiek
bedreven in de reportages. ,,We blijven wel
werken vanuit de human interest-hoek. Het
moet voor de kijker herkenbaar zijn." Maar
de onderwerpen van het kaliber 'Vrouw is
hond kwijt... goh wat zielig' treft de kijker in
het serieuzere Ooggetuige niet meer aan.
„Aan tranentrekkende programma's doen
we niet meer", vertelt Ter Weijden.
„We willen met het programma mensen
confronteren en frapperen", vult verslagge
ver Fréquin aan. Zo brengt Ooggetuige in
één van de eerste afleveringen het verhaal
van de louche Noordhollandse aannemer
Pel. De man heeft de afgelopen jaren tien
tallen mensen voor duizenden guldens op
gelicht en Willibrord Fréquin spoort hem
en zijn slachtoffers op. Het resultaat is sen
timentele beelden van soms snikkende
mensen die hun hele fortuin zijn verloren
aan de aannemer. Ze lusten hem rauw en
Willibrord na een paar dagen filmen ook.
De man ontloopt het Ooggetuige-team
maar Fréquin houdt vol. Op een markt in
Amsterdam ontdekt hij uiteindelijk de aan
nemer. De camera zwenkt tussen een paar
kramen door en Fréquin zet het op een lo
pen. Na wat getrek en geduw weet de man
te ontsnappen. Een paar honderd meter
verderop grijpt de verslaggever zijn 'prooi'
bij de arm en geeft hem het laatste woord.
„Ik heb niemand opgelicht." Het verhaal is
rond. Fréquin staat te puffen.
Volgens Fréquin wordt het een pittig jaar.
De drie verslaggevers moeten met steun
van slechts een handvol redacteuren zeker
vijf onderwerpen per week maken. „Het zal
wel zeven dagen per week werken worden.
In het najaar ga ik ook nog een nieuwe serie
documentaires maken voor RTL." Voor Fré
quin is vooral de actualiteit in Ooggetuige
een reden om enthousiast zijn schouders
onder het programma te zetten. „Toen ik
gevraagd werd voor het programma, lag het
concept er al, maar ik zal zeker zoveel mo
gelijk actuele onderwerpen inbrengen. Als
we een paar weken eerder begonnen wa
ren, had ik bijvoorbeeld dolgraag een por
tret van Brinkman gemaakt."
Volgens eindredactrice Wilma Naberhuis
zal Ooggetuige de politiek niet schuwen.
„We zullen niet veel in Den Haag zitten,
maar als 's ochtends een minister aftreedt
en het ziet er naar uit dat een tweede later
die dag ook vertrekt, dan zullen wij hem
met onze camera volgen."
(De nieuwe 'Ooggetuige', maandag 29 au
gustus en voorts elke werkdag om 18.15
uur op RTL 4)
Willibrord Fréquin, verslaggever
bij 'Ooggetuige' foto pr
-w- espannen gezichten in de
I operatiekamer. Er wordt naar
een beeldscherm gekeken.
Het bloed stroomt niet goed meer, stelt
de dokter bezorgd vast. Daardoor krijg je
stuwing, waardoor vochtophoping in de
buik is ontstaan. De patiënt ligt er ver
doofd bij: Tessa, een hond.
In de kliniek voor gezelschapsdieren in
Utrecht draaien ze hun hand niet om
voor een (ingrijpende) operatie. Honden
en katten belanden er op de snijtafel,
maar ook paarden, papegaaien of zelfs
slangen. In de documentaire Zeg 'ns Waf,
bij de KRO, is te zien hoe bij een slang
een ontstoken deel van de baarmoeder
wordt verwijderd. De slang Berta onder
narcose gebracht ligt erbij als een
dooie paling, over de hele lengte openge
sneden, maar met het grote verschil dat
zij weer uit de narcose bij zal komen. Pa
lingen opereren ze niet, in Utrecht, maar
na het zien van de documentaire zou je
licht de indruk krijgen dat ze het wel zou
den kunnen, als ze het wilden.
De dierenkliniek van de Universiteit
van Utrecht is vermaard over de hele we
reld. Wie er afstudeert, kan met zijn pa
pieren overal terecht zelfs in het stren
ge Amerika. Van heinde en verre komen
de mensen met hun zieke dieren naar
Utrecht, meestal doorverwezen door hun
eigen dierenarts. Zoals die meneer en
mevrouw uit het Belgische plaatsje Neer
winden, op 50 kilometer van Brussel, die
zich geen raad meer wisten met hun la
brador. De hond, met plekken op zijn po
ten en een groot gaasyerband over zijn
kop, zit er geslagen bij, de ogen droef.
„We dachten eerst aan een schimmel,
maar het is een bindweefselziekte", zegt
zijn baasje. „Op den duur ontstond een
neusverdikking, waardoor hij. is gaan
knorren. Hij haalt moeilijk adem."
Even zit!
Maar de kliniek in Genk kon geen reme
die vinden. Dus gaat zo'n hond naar
'Utrecht', daar zullen ze wel raad weten.
Het wemelt er in de wachtkamer van de
bedremmelde baasjes, die de tijd en on
zekerheid te lijf gaan met talloze bekertjes
koffie. Ze hebben honden mee die plots
lusteloos werden, konijnen met staar, of
een hagedis met een kaakabces. Soms
volstaat het medicijnen mee te geven,
soms is ingrijpen niet nodig, maar in an
dere gevallen komen er acuut zuurstof-
kooien aan te pas of verdwijnt een dier
rechtstreeks naar de intensive care-afde-
ling.
Zoals Janu, een lobbes van een hond,
die wordt binnengebracht als slachtoffer
van een verkeersongeval. Er worden nog
röntgenfoto's van Janu gemaakt ('Even
zit! Even zit!'), maar hij heeft meerdere
longbloedingen opgelopen. De baas moet
hem voorlopig achterlaten: „Hij is in goe
de handen, in ieder geval."
Janu zal het echter niet halen. Zelfs
goede handen kunnen de natuur niet
dwingen, al heeft het bij de 'betermakers'
van de Utrechtse dierenkliniek wel eens
die schijn. Bovendien moet je als mens
ook pragmatisch kunnen blijven, geeft dr.
A. Willemse, voorzitter van de directie pa
tiëntenzorg, aan: „Als wij de indruk heb
ben dat het belang van het dier niet ge
baat is bij een ingreep, ondanks dat het
een wens is van de eigenaar, zullen we
daar op z'n minst over praten."
Het baasje van Tessa krijgt voor de ope
ratie ook duidelijk te horen dat het 'goed'
is de hond 'niet meer wakker te laten
worden' wanneer het kwaad operatief
niet bedwongen kan. Op die voorwaarde
wordt er inderdaad ook geopereerd: Tessa
zal het evenmin redden.
Cuisine
Zeg 'ns Waf een produktie van Sax TV uit
Hilversum, laat aan de hand van een
reeks binnengebrachte patiënten zien
hoe het er in de kliniek aan toe gaat. Veel
commentaar wordt daarbij niet gegeven:
de beelden moeten het verhaal vertellen,
was het achterliggende idee. Daardoor
blijft de indruk van het geheel vrij opper
vlakkig. Hoe de Utrechtse kliniek haar
grote reputatie heeft opgebouwd, wordt
vrijwel volledig buiten beschouwing gela
ten. Drs. H. Vaarkamp, voorzitter van de
dierenartsencoöperatie, bevestigt slechts:
„Het is een cuisine, hè. Het is allemaal
veel meer ontwikkeld dan in de landen
om ons heen: wij liggen voor."
Het drieluik, een impressie van zo'n an
derhalf uur, blijft daardoor een aaneen
schakelingvan fragmenten, die elkaar bo
vendien wel eens erg snel opvolgen. Hoe
het afloopt met het kalfje, dat de kliniek
binnenkomt met twee voorpoten die zo
krom staan dat
ze niet eens ge
strekt kunnen
worden, blijft
bijvoorbeeld
volledig ondui
delijk. Zal ko
nijn Snuf (ge
plaagd door
staar) nu een
oog moeten
missen of niet?
En wat moest
die schildpad
daar aan dat in
fuus?
Maar wie 'in' is voor wat licht verteer
bare emotie-televisie, zit bij Zeg 'ns Waf
goed. Geen groter verdriet dan je zieke
lievelingsdier voor medisch ingrijpen af te
moeten staan en geen grotere vreugde
wanneer je de patiënt weer op mag halen.
Of het nou een hond, een slang of een pa
pegaai is. „Héé Dol!", roept meneer Vos-
ma met Rotterdamse tongval, als hij zijn
gevederde huisvriend na drie weken uit
de kliniek komt 'ontvoeren'. Mevrouw
Vosma trakteert de papegaai prompt op
een feestelijk cashew-nootje. Dolly is
weer helemaal de oude: „Kom 's bij I
Wat ben je weer mooi!"
De kunst is, om bij zoveel aandoenlijk
emotie de zaken in hun perspectief
blijven zien. Weet ook prof. dr. J.F.
Sluis, chirurg: „Je moet het belang i
wat je doet wel eens relativeren. Er
wel 'futielere' zaken aan de hand dan h
beter maken van een zieke hagedis."
(Uitzending: 28 augustus en 4 septeifr
ber, 18.29 uur, Nederland 1)
Kijkje achter de schermen van de Utrechtse dierenkliniek
Documentaire over toneelschool Amsterdam
Go.ot
lazenwasser of acteur? That's the question. Het 0-21
toelatingsexamen tot de Amsterdamse toneel
school is een beetje een loterij, zoveel wordt wel
duidelijk uit de documentaire 'De Schifting'. Hierin wordt de
beoordeling gevolgd van de 400 mensen die zich voor de stu
die opgaven. Een 'negatieve twijfel' van de ene docent kan zo
veranderen in een positieve beoordeling dankzij een vaag ver
haal van een andere beoordeler. Zo ben je glazenwasser en het
volgende moment krijg je misschien de kans het te maken op
het toneel.
Nu loopt het toevallig met die glazenwasser minder goed af.
Niet goed genoeg bevonden om bij de uiteindelijke twaalf uit
verkorenen te horen die vier jaar toneelschool mogen volgen.
De glazenwasser wilde graag in kluchten spelen, zoals hij in
het amateurcircuit al jaren doet. Daar zal het voorlopig bij
moeten blijven. Ten einde raad op bezoek bij zijn idool, John
Lanting. „Wat moet je doen als je graag in kluchten wilt spe
len?", vraagt de glazenwasser. „De toneelschool volgen", zegt
Lanting. Boing, droom aan diggelen.
En Lanting kan het weten, want hij heeft zelf de Toneel
school Amsterdam doorlopen. Net als bijvoorbeeld Ank van
der Moer, Mary Dresselhuys, Jeroen Krabbé en Olga Zuider-
hoek. Al sinds 1874 worden er acteurs en actrices afgeleverd
en het is dan ook de oudste opleiding in z'n soort in Neder
land. En dat was ook precies de reden waarom Piet Hurkmans
en Peter Gielissen juist deze school benaderden voor hun film.
Voor het eerst zette men in Amsterdam de deur zo wijd
open voor buitenstaanders. Alles mocht worden gefilmd, met
als voorwaarde dat dan ook de verrichtingen van alle 400 stu-
denten-in-spé werden opgenomen. Aldus geschiedde met als
resultaat dat er nu een berg materiaal ligt dat niet kon worden
gebruikt. Nog niet tenminste, want als het goed is komt er ge--»
durende vijf jaar elk jaar een film waarin de verrichtingen vanr/v
de twaalf worden gevolgd. En dan kunnen oude opnames nog
wel eens van pas komen. Ook een groep afvallers wordt nog
verder gevolgd trouwens, zodat we de glazenwasser waar
schijnlijk nog wel terugzien. Gielissen: „Misschien blijken er
wel meer wegen te zijn die naar Rome leiden."
Strenge koppen
De film begint met de allereerste selectie, die het aantal aan
melders moet terugbrengen van 400 naar 100 kandidaten. Ie
dereen krijgt acht minuten om iets naar eigen keuze te doen.
Sommigen weten al dat ze de selectie niet zullen halen („Tot
volgend jaar!"), maar het valt dan ook vast niet mee om voor
zo'n gezelschap strenge koppen je ziel en zaligheid bloot te
leggen.
De selectiecommissies, meest docenten, hebben het ook
niet gemakkelijk. Breng maar eens onder woorden of iemand
wel of niet een goed acteur of actrjce is of kan worden. Veel
vaag gedoe derhalve en dan krijgt de steeds terugkerende 'ne
gatieve twijfel' toch op den duur iets lachwekkends. Gelukkig
kunnen de jongeren er ook iets van. Veel zinnigs komt er
meestal niet uit als hen gevraagd wordt naar hun motivatie.
Een jongen houdt een heel verhaal over boeren laten bij zijn
oma, wat aa'n Gielissen de vraag ontlokt waarom hij niet 'ge
woon in therapie' gaat. Gielissen: „Ik heb me ook wel vaak zit
ten verbazen hoe dat gaat met die selectie, maar het is natuur
lijk ook vaak een kwestie van intuitie. Ik zou ook niet weten
hoe het anders zou moeten. En je komt dat in alle sectoren
van de kunsten tegen."
In de tweede ronde van de selectie wordt het aantal kandi
daten teruggebracht van 100 naar 35. Iedereen volgt dan drie
dagen onderwijs, tijdens welke periode men goed in de gaten
wordt gehouden. Na de laatste selectieronde resteren er twaalf
mensen. Zij worden vier jaar lang klaargestoomd op de harde
wereld 'buiten'.
„Het toneel heeft het moeilijk", zegt Peter Gielissen over
zijn eigen motivatie om de film te lïiaken. „Ik wilde kijken of
er nog steeds jonge mensen zijn die tegen de verdrukking in
bereid zijn voor een leven van acteren te kiezen. Zeventig pro-
cent van de acteurs is momenteel werkloos, dat is dus een
buitengewoon sombere toekomst."
(De Schifting, vanavond, 20.10 uur, Nederland 3)
'Archive Filmslevert alle mogelijke archiefbeelden
Beelden van Chaplin zijn nog altijd zeer in trek. foro archief
ared en kan het dus ook zo
overal voor worden gebruikt."
Karretje
Hoewel, overal voor...? In Ne
derland mag je niet zomaar ie
dereen voor je commerciële
karretje spannen. Een fabrikant
van scheerapparaten mag niet
zomaar een foto van Ruud Lub
bers gebruiken. In de VS denken
ze daar iets makkelijker over.
Als je denkt dat een stukje
speech van Bill Clinton bij je
produkt past, gebruik je dat ge
woon. Hellingman: „Je hebt
daar te maken met andere wet
ten. Je kunt hier de koningin
geen wasmiddel laten verkopen
en ik denk terecht. In de VS zou
het, binnen bepaalde grenzen,
wel kunnen. Het is niet goed
koop om beelden voor dat doel
te krijgen, maar het mag wel."
Reclamemakers in Nederland
betalen voor een seconde beeld
van Archive Films duizend gul
den. Dat lijkt veel, maar zelf met
een filmploeg op pad gaan kost
veel meer. En dan moet je maar
afwachten of je met het ge
wenste resultaat thuiskomt.
Nee, dan kun je soms maar be
ter op safe spelen. Zoals voor
dat drankje dat een beetje een
romantisch imago moest krij
gen. En dat lukte met twee
mensen op een steiger bij de
zee met een zonsondergang op
de achtergrond. Hellingman:
„Dan denk je dat ze ergens op
een exotische plek staan. Blijkt
het gewoon een houten vlonder
in de studio te zijn met op de
achtergrond onze beelden van
een ondergaande zon." Klaar
voor een grijpstuiver. Relatief
gezien dan.
Het aardige is dat de periode
van de stomme film nog altijd
zeer populair is bij de klanten
van Archive Films. Joke Helling
man: „Laurel Hardy, Chaplin
en allerlei andere slapsticks zijn
nog steeds veelgevraagd. Daar
naast beelden van steden. Een
shot van de Eiffeltoren bijvoor
beeld. Of palmenstranden, on
dergaande zonnen, dat werk.
Voor natuurbeelden hebben we
toegang tot de zogenaamde
'mini-library' van de BBC, een
omroep die natuurlijk een enor
me naam heeft op dit terrein."
Als alle archieven wordt ook
Archive Films geconfronteerd
met de beperkte houdbaarheid
van videobanden. „Alle dingen
die ooit op video zijn vastgelegd
vervagen op den duur. Je zit
straks mogelijk met een gat in je
nieuwsgeschiedenis. Een euvel
dat voorkomen kan worden
door het materiaal te kopiëren
op andere banden of over te
zetten op ander materiaal, zoals
beeldplaat. Dat kost natuurlijk
veel geld. Omdat het bij ons ei
gen materiaal om niet zo'n
enorme hoeveelheid gaat, is het
nog wel te overzien. En we zijn
een bloeiend bedrijf dat er ook
geld voor over heeft. Dus bij ons
is het allemaal nog niet zo alar
merend. En je kunt altijd nog je
videobanden eens in de zoveel
tijd heen en weer spoelen. Dan
gaan ze ook langer mee."
HILVERSUM HERMAN ELZINGA
De tijden dat omroe
pen voor het maken
van radio- en TV-
programma's alles zelf in han
den hielden, liggen allang ach
ter ons. Steeds vaker doen de
omroepen een beroep op be
drijven en instellingen die een
bepaalde specialisatie in huis
hebben. Dat zijn dus bedrijven
die hun bestaansrecht deels te
danken hebben aan de omroe
pen. Een verhaal over Archive
Films, een bedrijf dat archief
beelden over tal van onderwer
pen levert.
Stel, je wilt een reclamefilm
pje maken dat de verkoop van
hoofdpijnpoeders een impuls
moet geven. Zou het dan niet
leuk zijn om een aanschakeling
te hebben van scènes waarin
mensen hun hoofd stoten, iets
op hun bol gegooid krijgen of
gewoon een lekkere hengst in
casseren? Probleem is natuurlijk
acteurs te vinden die zich voor
zo'n filmpje lenen.
Er is echter een mogelijkheid
om dat probleem te omzeilen.
Heel simpel: maak gebruik van
reeds opgenomen materiaal. In
bovenstaand geval kun je een
voudig je toevlucht nemen tot
het onuitputtelijke reservoir aan
films uit de zwijgende periode,
toen het gooi-en-smijtwerk nog
aan de orde van de dag was.
Wie wel eens een uit voorraad
leverbaar kort dan wel lang
beeldfragment nodig heeft
komt vanzelf een keer terecht
bij Archive Films in Amsterdam.
Van Acapulco tot Zambia, van
Astaire tot Ziegfeld, van aasgie
ren tot zebra's en van atletiek
tot zweefvliegen. Zoals uit hun
eigen folder al blijkt: je kunt het
zo gek niet bedenken of Archive
Films heeft de beelden in voor
raad. 'Stock-shots' heten ze in
vakjargon en bij Archive Films
hebben ze er kilometers van.
Adembenemende stunts uit
stomme films, muziek van dode
en levende wereldsterren, be
langrijke gebeurtenissen uit de
wereldgeschiedenis, exotische
lokaties en bekende stadsge
zichten, Hollywood-figuren en
spectaculaire sportieve presta
ties.
Rechten
Archive Films is een zelfstandig
bedrijf dat gebruik maakt van
de archieven van het gelijkna
mige Archive Films in New
York. En daarnaast ook een ei-
Archiefbeelden van Laurel Hardy, zijn nog steeds veelgevraagd. foto archief
gen voorraad materiaal bij
houdt. De Amerikanen begon
nen er mee in 1886, de Neder
landse 'dependance' bestaat in
middels al weer 21 jaar. Archive
Films kan op band het nodige
laten zien en de rest kan via
New York worden opgevraagd.
Meer dan een eeuw beeldmate
riaal komt zo beschikbaar voor
de Nederlandse markt. En denk
niet dat Nederlandse gebeurte
nissen van vóór de zeventiger
jaren volledig ontbreken, want
in New York liggen genoeg Hol
landse plaatjes die nog veel ou
der zijn.
Joke Hellingman van Archive
Films is wel eens wezen kijken
in New York. „Het is een gigan
tisch bedrijf, één van de groot
ste in z'n soort in de Verenigde
Staten". In Nederland hoeft Ar
chive Films eigenlijk alleen te
concurreren met het beeldar
chief van het NOB. En van echte
concurrentie is in feite al geen
eens sprake. En dat komt dan
weer omdat Archive Films
slechts incidenteel aan de om
roepen levert en het meer moet
hebben van reclamefilms en an
dere commerciële toepassin
gen.
Dat de werkterreinen meestal
zo strikt verdeeld zijn komt
door de rechten die op beeld
materiaal rusten. Joke Helling
man: „Het probleem bij het
NOB is dat de beelden vaak niet
zijn 'gecleared'. Omroepen mo
gen het dan wel gebruiken,
maar een reclamefilmer moet
eerst uitzoeken wie het copy
right heeft. Bij ons is alles gecle-
