'Alles draaide om vrouwen'
Geen zomerstop in Oxford
Cultuur&Kunst
David Sanger maakt
'orgel tot orkest'
Phantom of the Opera
best bezochte musical
Dogtroep speelt met
miljoen liter water
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1994
Theaterworkshop voor kinderen
wassenaar De Wassenaarse Theatergroep stichting 01751 houdt
van donderdag 18 augustus tot en met zaterdag 20 augustus een
theaterworkshop voor kinderen van 8 tot 13 jaar. In de Euro-
paschool aan de Van Zuylen van Nijeveltstraat leren de deelne
mers onder meer improviseren en decors en kostuums maken.
Op zaterdag geven de cursisten vanaf 14.00 uur drie korte voor
stellingen op het marktterrein aan de Berkheistraat. Voor infor
matie en aanmelding: stichting 01751, postbus 4212240 AK
Wassenaar of bij Wilma Schumm, telefoon 070-3853287.
Ballonfestival in Vaals
vaals» In Vaals vindt dit weekeinde het tweede Drielandenpunt
Ballonfestival plaats. De manifestatie wordt gehouden in de eve-
nementenweide achter het labyrint. Naast luchtballonnen en
zogenoemde special shapes zijn er helicoptervluchten en para
chutisten. Tevens is er een zeppelin en is er amusement voor
jong en oud.
Verzamelaarscongres Boerhaave
leiden» Onder de titel 'Verzamelen nu' houdt het Leidse muse
um Boerhaave op zaterdag 10 september een publiekscongres.
Aan de orde komen de verschillende problemen die cultuur-his
torische musea tegenkomen bij het aanleggen van hedendaagse
verzamelingen. Vier wetenschappers gaan in op de vraag aan de
enorme stroom moderne gebruiksgoederen nu wel of niet in een
museumcollectie horen. Het congres vindt plaats in museum
Boerhaave, Lange ST. Agnietenstraat 10 en begint om 10.30 uur.
Chinees rijk in Haren
haren De Hortus in Haren heeft op 14 augustus een Chinees
Festival georganiseerd. Centraal staat de bouw van Het Verbor
gen Rijk van Ming. De bouw van dit China Park, dat in het voor
jaar van 1995 opengaat, is in een vergevorderd stadium aange
land. Momenteel staan 42 Chinezen op het punt om de tuinen
aan te leggen. Bezoekers van het festival kunnen om 14.00 en
15.00 uur bouwplaatsrondleidingen meemaken.
Koren bezingen liefde en lichtekooien op Amsterdams Zeeliederenfestival:
Veel Oostenrijkse auteurs
bij Noord Nederlands Toneel
Het Noord Nederlands Toneel
(NNT) brengt het komende sei
zoen veel werk van Oostenrijkse
auteurs, zoals Bemhard, Tabori,
ïchnitzler en Horvath. Vooral
ie kerngroep van jonge acteurs
peelt een aantal Oostenrijkse
lukken in de serie voor de klei-
ie zaal.
'Suiker' van Hugo Claus, een
\an zijn vroege stukken uit
B58, gaat in december in pre-
nière in de regie van Pieter Ver-
loeff met onder andere Kiki
Classen, Lesley de Gruyter, Pe-
ër Tuinman en Fred Vaassen.
Op 24 februari is dit stuk in de
leidse Schouwburg te zien. Vol-
jend jaar maart neemt het NNT
\m Ziel' van Thomas Bemhard
ip het repertoire met Kitty Jans-
,<en in de moederrol en in de re-
jie van Lidy Six.
De kerngroep jonge
heeft komend seizoen vier pro-
dukties op het programma
staan. De groep bestaat uit Pa
trick Deleu (1968), Christo van
Klaveren (1965), Fabiënne
Meershoek (1969), Rogier
Schippers (1962), Sofie Sente
(1970) en Dries Verhagen
(1967).
'Requiem voor een spion', het
nieuwste cabaretachtige stuk
van George Tabori, gaat in de
regie van Evert de Jager op 1 ok
tober in première. In januari
komt 'Reidans' van Arthur Sch-
nitzler in dë regie van Teuntje
Klinkenberg op het repertoire.
Albert Lubbers regisseert zowel
'Geloof, Hoop en Liefde' van
Odön von Horvéth en 'Une sale
histoire' van Jean Eustache. De
ze laatste schreef en regisseerde
'Une sale histoire' in 1978 als
korte film. Het is de bedoeling
het stuk in juni 1995 op locatie
in Groningen op te voeren.
recensie»lidy van der spek
loncert op het Van den Heuvelorgel door
David Sanger. Gehoord op 12 augustus in
de Nieuwe Kerk, Katwijk aan Zee
David Sanger was al weer de
derde organist 'van over de
grenzen' in de Internationale
Zomer-Orgelserie. georgani
seerd door Stichting Orgelcomi
té- Nieuwe Kerk. Naast eigen
werk kwamen gisteravond
César Franck en een van
Francks' leerlingen Louis Vierne
voor het voetlicht.
„Mijn orgel is een orkest! Als u
eens wist hoeveel ik van dit in
strument houd; het is zo soepel
onder mijn vingers en zo volg
zaam aan mijn gedachten." Dit
citaat van Franck schoot mij te
binnen bij zijn 'Fantasie in La
majeur': inderdaad is zijn
klankkleurenpalet orkestraal,
maar nooit karikaturaal. Sanger
vertolkte dit architectonische
bouwwerk organisch en met
een souplesse, die dit citaat nog
eens onderstreepte.
Van Vierne de vijfde symfo
nie, geschreven in 1924; een
magistraal werk in vijf delen.
Het begint met een melancholi
sche Grave waarin twee thema's
zijn opgenomen, die als een lei
draad door alle delen lopen. In
het Allegro met een zeer ener
gieke themabehandeling, ge
volgd door een stralende door
werking hiervan; in een leven
dig Scherzo met een bijna jazzy
ritme en opvallende registraties,
lichtvoetig/handig door Sanger
vertolkt; in het Larghetto dat
opviel door zijn verstilde solo
melodie en z'n ijle dissonanten
in neerwaartse lijn. En dan de
fors ingezette Finale die zich ge
leidelijk ontwikkelt naar een
resoluut en imponerend slot.
Het Fortissimo had je hier iets
te vertellen, had een meerwaar
de.
Als een schakel tussen twee
Romantici, Sanger zelf met een
verrassend 'Kleine Franse Suite'
opgebouwd uit alweer vijf geva
rieerde dansen. Veel speelse
echo-effecten, schrille grondto
nen die de orgelpijpen deden
sidderen, een feestje met de
fluitregisters en een kort maar
hevige Toccata tot besluit, lek
ker alert en fel gespeeld.
Dit hele concert getuigde van
een mathematisch, constructie
ve en heldere interpretatie; dat
deed niets af aan de romantiek
van het programma. Integen
deel.
scheveningen anp
The Phantom of the Opera is nu
al de best bezochte Nederland
se musical aller tijden. Vanaf de
première in augustus vorig jaar
in het Circustheater in Scheve-
ningen, zagen 625.000 mensen
de voorstelling, zo meldt Joop
van den Ende Theaterproduk-
Het totaalaantal verkochte
kaartjes inclusief reserveringen
ligt boven de 750.000. Les Misé-
rables staat wat bezoekersaan
tallen betreft op de tweede
plaats. Daar kwamen in ander
half jaar ruim 650.000 toe
schouwers op af.
Komende week wordt de
375ste voorstelling van the
Phantom gespeeld. Het jubile
um wordt op 25 augustus ge
vierd met een Gala ten bate van
het Rode Kruis.
The Phantom is de eerste Ne
derlandse open-end musical.
Dat betekent dat het stuk net
zolang wordt gespeeld als er be
langstelling voor is. De woord
voerder van Van den Ende zegt
nog niet te weten hoelang de
Spook-opera blijft staan. Hij
vermoedt dat de show het ko
mend seizoen zeker nog zal
draaien.
Henk Poort speelde in 249
voorstellingen de rol van het
spook. Ben Kramer nam de rol
120 keer voor zijn rekening. Un
derstudy Martin van Os deed de
rest. Tegenspeelster Joke de
Kruijf was 178 maal Christine.
Haar vervangster Els Bongers
speelde 155 keer de vrouwelijke
hoofdrol. Marika Lansen nam
41 keer waar.
ONNO SCHILSTRA
oxford «annemiekruygrok
Je zou het bijna jammer vinden
dat het Oxford comité hier zo
zijn best heeft gedaan om de
110 Leidenaars die gisteravond
aankwamen een leuk program
ma te bezorgen. Tijd voor ver
veling is er niet, maar evenmin
is het voor de Hollandse gasten
mogelijk om hier één van de
theater- of muziekvoorstellin-
gen te bezoeken. En die zijn er
in overvloed, want Oxford kent
geen zomerstop zoals bij voor
beeld de Leidse schouwburg die
heeft.
The Play House, de voor
naamste schouwburg in Oxford,
heeft Shakespeare's Romeo en
Julia op het programma staan,
gespeeld door de Oxford Stages
Company. Tot 28 augustus kun
nen liefhebbers hier terecht
voor een toneelvoorstelling met
muziek.
Oxford ligt vlakbij Stratford
upon Avon, de Shakespeare
stad bij uitstek, waar gedurende
het hele jaar Shakespeare stuk
ken worden opgevoerd. Maar je
hoeft Oxford niet uit om ook
van andere werken van Shake
speare te kunnen genieten,
want in of bij een groot aantal
van de beroemde Co//eges wordt
het Shakespeare festival gehou
den. Behalve Romeo en Julia,
zijn dat onder meer 'krakers' als
MacBeth, As you like it, een
Midzomernachtsdroom, De Ge
temde Feeks en Othello. Bij
mooi weer zijn de voorstellin
gen buiten in de prachtige tui
nen van bij voorbeeld het St.
Anne's College, het Worcester
College of in het amphitheater
van St. Catherine's College.
De stukken worden uitge
voerd door de Hot Air Produc
tion Company en elke avond
kan het publiek kiezen uit zo'n
vier voorstellingen: van kome
die tot drama. Wie een half uur
van tevoren naar de poort van
de betreffende colleges gaat
heeft een goede kans een kaart
je voor de voorstelling te be
machtigen. Het festival, al in juli
begonnen, gaat door tot begin
september.
Wie niet van Shakespeare
houdt, kan in het nabij gelegen
Newbury terecht, waar in het
Watermilltheater (met restau
rant aan het water) een luchtige
komedie wordt uitgevoerd.
Voor opera kan men naar het
iets verderop gelegen Stowe,
waar in prachtige landschaps
tuinen Verdi's Rigoletto een
aantal avonden op het pro
gramma staat.
Voor muziekuitvoeringen is
Oxford ook al de aangewezen
plaats. Een zomermuziekfestival
met alle soorten van klassieke
muziek is hier elke avond te be
luisteren in, alweer, één van de
Colleges van de universiteit.
Want al wordt deze oude tem
pel der wijsheid spottend 'de
koekoek in het nest' genoemd,
Oxford kan de universiteit niet
missen. Al was het alleen maar
vanwege de ambiance van de
prachtige gebouwen waar mu
ziek heel anders klinkt dan in
bij voorbeeld de Leidse Stadsge
hoorzaal.
BEELDENSTORM
De eerste keer dat ik van hem
hoorde was een jaar of acht
geleden. In de plaatselijke
krant deed hij kond van de
verschrikkelijke ramp die
hem was overkomen: de va
der van zijn minderjarige
vriendinnetje was midden in
de nacht bij hem langs geko
men en had z'n atelier kort en
klein geslagen. Dit, omdat
dochterlief bij haar schilder-
vriend een stickie zou hebben
gerookt. 'Ik had wel dood
kunnen zijn,' verklaarde de
geëmotioneerde artiest te
genover de verslaggever. Met
wanhoop in de ogen poseer
de hii voor de fotograaf, te-
midaen van zijn talrijke,
bruut vernielde meesterwer
ken.
Ik ken geen kunstenaar die
me al zo vaak aan het lachen
heeft gemaakt als Jacob Kan
bier. Elke keer presteert hij
het weer om met één of an
der melodrama in de publici
teit te komen. Voor mii is hij
het vleesgeworden oerbeela
van de bohémien, hét arche
type van de gekwelde schil
der. Om de paar jaar vindt hij
een nieuwe stroming uit, en
iedere keer als hij weer iets
heeft bedacht, dan verwacht
hij dat het publiek dadelijk in
katzwijm zal vallen bij het
zien van zoveel geniaals. He
laas doet het publiek dat zel
den. Niet omdat het per defi
nitie kul is wat Kanbier ver
zint, maar omdat het publiek
Eer definitie blasé en ondank
aar is. Met ais gevolg, dat
Kanbier steevast vrijwel ge
lijktijdig met de uitvinding
van een nieuw -isme alvast
ontsteekt in een tomeloze
woede, vanwege de misken
ning die hem telkens ten deel
valt.
Hij verkeert in permanente
staat van oorlog met het
kunst-establishment. De
kunstbobo's moeten niets
van hem hebben, alleen al
omdat hij ze in zijn blinde
frustratie doorlopend blijft
beledigen. De fraaiste stunt
leverde hij een paar jaar te
rug, toen een gemeentelijke
commissie verzuimd haa zijn
werk aan te kopen voor de
collectie van de Lakenhal.
Kanbier explodeerde. Hij be
kladde de gevel van het mu
seum met hakenkruizen en
maakte de directeur uit voor
'kunstmoordenaar'Voor
straf werd hem voorgoed de
toegang tot het museum ont
zegd.
Kanbier is gedoemd om eeu
wig outsider te blijven. Dat is
jammér, want hij kan wel de
gelijk schilderen. Het valt al
leen nauwelijks op, omdat hij
in zijn pathologische zucht
naar roem en erkenning
voortdurend de aandacnt van
zijn schilderijen verlegt naar
de karikatuur die hij van zich
zelf maakt.
Hij heeft zich een poosje stil
genouden, maar recente sig
nalen wijzen op een spoedige
comeback van Kanbier. On
langs ontving de redactie van
het Leidsch Dagblad een
scheldbrief van zijn hand,
omdat er weer eens een werk
van hem was afgewezen. Bij
de brief was een 'tweeluik'
gevoegd, geverfd op kranten
papier. Het betrof een voor
stelling van twee poppetjes
waarvan vooral de primaire
en secundaire geslachtsdelen
opvielen. Het bleek een voor
proefje van Kanbiers nieuw
ste gimmick: hij schildert al
leen nog maar primitieve fi
guurtjes in hun blootje. Hij
slingert ze bij voorkeur op de
houten schuttingen die ze te
genwoordig rond iedere
bouwput plaatsen. Zo werkt
Kanbier, als een moderne Ne
anderthaler, aan een alterna
tieve kunstroute dwars door
Leiden en omstreken. Her en
der verschijnen zijn paleoly-
thische oerkreten. Het zal
binnenkort ongetwijfeld weer
veel gedonder gaan geven.
Zijn voorlopig mooiste creatie
zit op een schutting die tegen
de zijgevel staat van, drie keer
raden... de Lakenhal.
Een bekende reclamespot:
Een stoere schipper staart
over de zee. Plotseling
doemt het beeld van zijn
vrouw en kinderen in zijn
gedachten op, en een traan
glijdt langs zijn ongescho
ren wang. Maar zodra zijn
maat ook op het dek ver
schijnt, begint hij een on-
zin-gesprek over een
scherp snoepje. Nee, dan
gingen de zeemannen in
de 19e eeuw wel anders
met hun heimwee om.
„Wij zijn niet meer te hou
den, we gaan naar Holland
toe. Waar is het beter leven
dan bij je eigen vrouw, ver
vloekt zijn de hoeren van
het eiland Curasao", zon
gen ze luidkeels op het dek.
den haag bernice breure
Dit oude zeemanslied staat op
het repertoire van het Amster
dams Havenkoor, dat volgend
weekeinde (20 en 21 augustus)
op het Zeeliederenfestival op
treedt. Het jaarlijkse evenement
van het Scheepvaartmuseum in
Amsterdam staat dit jaar in het
teken van de vrouw. Onder het
motto 'Van Liefde tot Lichte
kooien' brengen acht binnen-
en buitenlandse koren liederen
uit de tijd van de Verenigde
Oostindische Compagnie en het
klippertijdperk, dus uit de 17e,
18e en 19e eeuw.
„Het was niet moeilijk om
voor het festival liederen te se
lecteren die over vrouwen
gaan", vertelt John van Doorn,
zanger en roadmanager van het
Amsterdams Havenkoor. „Het
gros van de zeeliederen gaat
daarover". Meestal brengen ze
hulde aan de vrouw en kinder-
tjes thuis maar minstens zo
vaak gaan de liederen over de
meisjes-van-plezier die in verre
amsterdam hans kottmann
In de desolate ijzer- en beton-
woestijn van de voormalige
Amsterdamse scheepswerf
NDSM speelt Dogtroep, Neder
lands bekendste theater-export
artikel, de nieuwe produktie
'Noordwesterwals'. Halverwege
het stuk komt ruim 1,2 miljoen
liter water uit het IJ kolkend de
toeschouwers tegemoet, vult de
betonnen speelvloer en bereikt
in een rap tempo de tribunes.
De acteurs van de Dogtroep
spelen zwemmend en duikend
verder, net als het orkestje ove
rigens, totdat het in de instru
menten golvende water verder
musiceren onmogelijk maakt.
De strooifolder van 'Noord
westerwals' verwoordt de voor
stelling aldus: 'Zie de mens: hij
bouwt dijken, poldert land in,
maakt schepen, bevaart de ze
ven zeeën, overwint het water
en danst victorie. Maar het wa
ter is geduldig. Zint het op
wraak?' Vaste regisseur Threes
Schreurs is samen met de Joe
goslaaf Ljubisa Ristic verant
woordelijkvoor de enscenering.
Schreurs: „Bij ons zie je sim
pelheid, directe symbolen en
humor, maar we willen de din
gen nooit concreet en zonder
moralisme voorschotelen. In
deze voorstelling zien mensen
zien zich geconfronteerd met
(plotselinge) veranderingen in
hun leven. Ze weten nooit of en
wanneer hen een ramp boven
het hoofd hangt. Of ze denken
dat die bom toch niet op hun
land of hoofd zal vallen. En als
de catastrofe komt, gebeurt dat
dan langzaam of juist heel snel?
Kun je vluchten, kun je nog en
kele bezittingen meenemen?"
Schreurs omschrijft in tele
gramstijl de scènes, die naast en
na elkaar voorkomen: 'De dikke,
zwangere man die een vrouw
baart. De hardwerkende, arge
loze broer en zus. Het koren
veld. De man met de auto. De
vrouw met de vijf gefantaseerde
manbeelden. De vloed.' „Bij
Dogtroep brengt iedereen z'n
eigen fantasieën, ervaringen en
trauma's in. Niemand van ons
had een auto bij voorbeeld. Op
eens kwam iemand die altijd op
de fiets kwam aangereden in
een oud barrel. Met zo'n aan
doenlijke twinkeling in z'n
ogen! Dat gebruiken we."
Viswinkel
Weinig theatergroepen trekken
zoveel bekijks van jong en oud
en maken bovendien zoveel
tongen los. „Ik zat vorig jaar in
Schagen bij onze voorstelling
'De Mandarijn' naast twee oude
dametjes in bloemetjesjurken",
vertelt Schreurs. Ze vroegen
zich enthousiast af of ze zelf
niet mee konden doen. En toen
ik de volgende dag een viswin
kel binnen kwam stonden de
klanten te discussiëren over de
voorstelling!" Collega Ristic vult
aan: „Hier komt geen lui pu
bliek, maar mensen die hun ei
gen intellect of creativiteit wil
len gebruiken. Die de bereid
heid hebben om met elkaar het
avontuur op te zoeken. Van
kind tot professor zijn ze een
homo ludens, spelende mens."
Voorstelling 'Noordwester-
wals', door Dogtroep; regie:
Threes Schreurs en Ljubisa
Ristic, t/m 13 augustus, aan
vang 21.30; 16 t/m 20 en 23
t/m 27 augustus, aanvang
21.00. Locatie: NDSM-werf,
helling 2 en 3 bij de Van
Riemsdijkweg, Amsterdam-
Noord. Kaarten via Y-podia tel.
020-6315009, de AUB-Ticket-
shop, de VW bespreekbureaus
of de VSB-bankfilialen in Am
sterdam.
Een speler in Noordwesterwals.
John van Doorn van het Havenkoor. „Ik heb zelf ook gevaren maar er werd geen noot gezongen."
havens wachten. En de finan
ciële gevolgen van deze uitstap
jes: „Met vrouwtjes van de lich
te avond, raken zij op het wild.
Zij moeten weder op de vaart,
als het geld is verspild".
Een ander favoriet onderwerp
zijn de vrouwen die zich ver
momden als matroos in de
hoop aan de armoede aan wal
te ontsnappen. 'Daar was laatst
een meisje loos' is waarschijn
lijk het bekendste liedje over
deze vrijwillig gekozen travestie.
Het repertoire van het Am
sterdams Havenkoor beperkt
zich - als enige van de genodig
de koren - tot louter Neder
landstalige zeeliederen. „'What
shall we do with the drunken
sailor' \inden we zo afgezaagd",
vertelt Van Doorn. Samen met
de dirigent zoekt hij nog steeds
naar oude liedjes uit de 18e en
19e eeuw. „De meesten zijn op
getekend in geschriften van do
minees en schoolmeesters,
maar dan wel in een heel ge
kuiste versie. Wij passen de
tekst dan wat aan, om het niet
al te ouderwets te laten klin
ken".
Verdwenen
De leden van het Havenkoor
hebben stuk voor stuk in en
rond de haven gewerkt. In de
repetitieruimte van het koor,
een café bij de hoofdstedelijke
haven, vertelt Van Doorn over
zijn tijd als ladingsofficier bij de
koopvaardij. „We voeren bijna
twee jaar lang onafgebroken
door Zuid- en Noord-Amerika.
Maar er werd geen noot gezon
gen, hoor. Dat is helemaal ver
dwenen".
Een reden is dat het lichame
lijke werk aan boord wat min
der zwaar is geworden. De zee
liederen kwamen in opmars
doordat aan het eind van de
achttiende eeuw de schepen
groter werden, terwijl - wegens
bezuinigingen - het aantal be
manningsleden niet werd uitge
breid. Op het ritme van zeelie
deren was het zware tempo
makkelijker bij te houden.
Maar de ondergang van het
zeemanslied wijt Van Doom
ook aan de samenstelling van
de bemanning. „Tegenwoordig
varen er zoveel verschillende
nationaliteiten op een schip, we
verstaan elkaar gewoonweg niet
Het Zeeliederenfestival, 20
en 21 augustus, terrein van het
Scheepvaartmuseum, Katten
burgerplein 1Amsterdam.
FOTO RONALD DE BRUIN