Jong paars regeert
na één dag persen
Feiten &Meningen
Formatie is
een raar spel'
Ed van Thijn
als premier
Bolkestein
vaak te rechts
WOENSDAG 10 AUGUSTUS 1994
Moeizame formatie van jongerenorganisaties politieke partijen
Henriëtte de Vos
De 24-jarige Henriëtte de Vos is voorzitter
van de Jonge Democraten. Ze woont in Am
sterdam. heeft een eigen bedrijfje in com
municatietechnieken en traint gemeente
raadsleden. Daarnaast doet ze een HBO-
studie Personeel en Arbeid. Ze vindt de ech
te formatie 'een raar spel'. „Het lijken soms
wel kinderen."' Maar nog vaker doen de
kopstukken haar aan boekhouders denken.
„Dat gereken achter de komma. Daar heb je
geen politiek voor nodig, dat kunnen amb
tenaren ook." De geslotenheid van grote
broer D66 stoort haar 'omdat D66 altijd een
grote mond heeft over openheid'. Maar Van
Mierlo zou in haar ogen wel een geschikte
premier zijn.
Henriëtte wordt bijgestaan door de even
eens 24-jarige Mirjam van Dijk. deels stu
dent. deels werkzaam in de marketing.
Tjeerd van Dekken
De 27-jarige Tjeerd van Dekken is
van de Jonge Socialisten. Hij woont in Gro
ningen en studeert daar personeelsbeleid.
Hij betwijfelt of Kok wel premier moet wor
den. Nee. Bolkestein ook niet. Van Mierlo
komt voor hem in aanmerking, maar liever
nog ziet hij Ed van Thijn als baas van het
kabinet. Kok heeft voor Tjeerd afgedaan. „Ik
ben verbijsterd over zijn voorstellen. De po
sitie van de PvdA is niet langer verant
woord. Paars klinkt vrolijk en fris en belooft
nieuw elan. Maar ik zie geen vernieuwing.
Waarom dan toch paars? Ik zie gewoon
geen beter alternatief.
De 24-jarige Peter Meijers, student geschie
denis. staat Tjeerd bij.
Aijan Toor
De 23-jarige Arjan Toor i
JOVD. Hij studeert overheidsmanagement
aan de Thorbecke Academie in Leeuwar
den. Vindt het 'grote paars' veel te lang du
ren en mist de vernieuwing. 'Individuele
ontplooiing met behoud van solidariteit'
zou de Jcracht van paars moeten zijn. „In de
eerste ronde had de coalitie al tot stand
kunnen komen, maar toen hielden PvdA en
WD te veel vast aan hun standpunten. Ge
lukkig wordt er nu niet meer zo geneuzeld."
Acht Bolkestein niet geschikt voor het pre
mierschap. „Bolkestein is vaak te rechts.
Van de drie leiders is Kók het meest ge
schikt."
Toors secondant is Vincent Bevers, student
Fiscaal Recht in Groningen.
'Formateurs' Koole en De Kam (voorgrond) aan de onderhandelingstafel met Jonge Socialisten, JOVD en Jonge Democraten.
FOTO GPD CEES ZORN
Om half drie, de onderhandelingen zijn dan ruim drie uur gevorderd, is Arjan Toor, voorzitter van
de JOVD, het plotseling meer dan zat. „Wil je nu een paars kabinet of een socialistisch?", sist hij
naar zijn collega van de Jonge Socialisten. „Nou, onderhandel dan! Wij hebben al zoveel laten va
ren."
Het is de tweede keer die middag dat de
vorming van een paarse coalitie dreigt te
mislukken. De discussie gaat over de bezui
nigingen op de gezondheidszorg. De partij
en moeten een bedrag van 1,2 miljard gul
den aan besparingen invullen. Het voorstel
van informateur Kok om voor ziekenfonds
patiënten een eigen risico van 200 gulden
per jaar in te voeren, is verontwaardigd van
de hand gewezen door de Jonge Socialisten
en de Jonge Democraten. Ook het alterna
tief van de JOVD voor een eigen bijdrage
van tien procent per rekening schiet de
twee linkse partijen in het verkeerde keel
gat.
'Formateur' Ruud Koole heeft er een hard
hoofd in. Zijn suggestie om het bezuini
gingsbedrag van Kok wel te handhaven
maar pas tijdens de kabinetsperiode in te
vulien, wordt als slap ervaren. Mede-forma
teur Flip de Kam rekent voor dat een eigen
bijdrage nog zo slecht niet is. Beperk je die
voor de minima tot één procent en voor de
wat hogere inkomens tot drie procent, dan
kost het ziekenfondsverzekerden zo'n vijf
tien gulden per maand. „Als de nood aan de
man komt, zouden ze dat van kinderen of
buren kunnen lenen", meent De Kam. De
Jonge Socialisten zijn verbijsterd. „Dit gaat
écht te ver. Lenen van de buren... Je kunt
overal wel lenen. Het gaat erom dat de
volksgezondheid toegankelijk blijft.
Pas na lang aandringen van formateur
Koole („Dit is toch een evenwichtig voor
stel") gaan de Jonge Socialisten morrend
akkoord, mits de nieuvve regeling halverwe
ge de kabinetperiode wordt geëvalueerd. Ze
zijn er nog niet echt van overtuigd dat de
noodzakelijke zorg voor de minima in dit
voorstel gehandhaafd blijft, maar ook zij
willen evenals de andere deelnemers
niet de verantwoordelijkheid dragen voor
een eventuele mislukking van de formatie.
DRUGS
De jongerenorganisaties nemen het forma-
tiespel bloedserieus. Ze hebben in een korte
informatieronde te kennen gegeven te wil
len werken aan een regeerakkoord op
hoofdlijnen. Paars. En dat komt niet voort,
zo betogen ze alle drie, uit een anti-CDA-
stemming. „Maar er liggen nu eenmaal
maatschappelijke problemen die beter kun
nen worden opgelost zónder het CDA. Er
gaat een verstikkende werking uit van de
historisch maatschappelijke verbanden",
meent Arjan Toor.
De drie voorzitters zijn het dan ook razend
snel eens over euthanasie (uit het wetboek
van strafrecht) en legalisering van softdrugs.
Het verstrekken van harddrugs op medi
sche indicatie is ook binnen een minuut be
klonken. Voor actieve levensbeëindiging
kiezen de partijen voor de formulering zoals
die bij de eerste officiële paarse poging was
JONG PAARS GEEFT HALF MILJARD MEER UIT DAN KOK
Verschil met plannen Kok in miljarden guldens 1
Extra uitgaven:
verschil
Uitkeringen koppelen aan prijsindexcijfer
2,5
Recht op bijstand 18-21 jarigen
0,3
Geen WW-maatregel
0,4
9 Studiefinanciering
0,6
Meer geld voor milieu en infrastructuur
0,3
Totaal meer uitgaven: 4,1
miljard gulden
Extra bezuinigingen:
verschil M
Geen Betuwelijn
0,6
Duur WW maximaal 2 jaar
1,0
Geen inkomenssteun bijzondere groepen
0,4
Prijsmaatregel voor medicijnen
0,4
Eigen bijdrage gezondheidszorg
0,2
O Meer bezuinigen op kinderbijslag
1,0
Totaal minder uitgaven: 3,6 miljard gulden
INFOGRAPH ICS GPD RLV Bron: prof. Flip de Kam n
vastgesteld en die beduidend verder gaat
dan het ontwerp-akkoord van Kok. Maar
toen moest nog rekening worden gehouden
met eventuele deelneming van het CDA aan
het kabinet.
De verkoop van softdrugs moet volgens de
jongeren op dezelfde wijze als die van tabak
worden geregeld. Dat betekent dus: waar
schuwingen op de pakjes, een beperking
van het aantal verkooppunten en vaststel
ling van een minimum-leeftijd.
BEIGE BROEKEN
Uiterlijk bestaan er geen misverstanden.
Het is ouderwets duidelijk aan de onder
handelingstafel. Beige broeken met licht
blauwe overhemden, ruitsokken en bro-
ques-schoenen zetelen tegenover de zwarte
leren broek, zwierige zwarte blouse en lan
ge blonde manen van PvdA'er Tjeerd van
Dekken en zijn tevens in het zwart gehulde
secondant. Tjeerd draait shag, drinkt uit het
flesje, de JOVD'ers roken filteren gebruiken
een glas. In het midden de twee Jonge De
mocraten. Jonge vrouwen in zijde en de
nim. Een beetje van alles wat, een beetje
verwarrend. Ze lachen naar links en naar
rechts en bijten nergens in het stof.
Slechts bij één onderwerp voeren zij het
hoogste woord: het milieu. Hun voorstel om
binnen een jaar een 'ecotax' in te voeren op
milieu-onvriendelijke produkten, ook al zijn
ze in Brussel nog niet zover, wordt alge
meen aanvaard. Hoewel de verleiding groot
is de opbrengst (zo'n vier miljard) op te
souperen, wordt daar van afgezien. Het geld
zal worden gebruikt voor lastenverlichting.
De Jonge Democraten willen ook maar
meteen de Betuwelijn afschaffen, omdat het
onduidelijk is of de spoorlijn in Duitsland
wordt doorgetrokken en omdat de scheep
vaart een prima alternatief is. Ze krijgen de
steun van de Jonge Socialisten, maar niet
van de JOVD die het plan-Kok volgt: uitstel
en een nieuw onderzoek.
Arjan Toor jent zijn opponente van de Jon
ge Democraten: „D66 is toch óók voor uit
stel en niet voor afstel?" „Wij zijn D66 niet",
bijt Henriëtte de Vos van zich af. Een kleine
crisis lijkt in de maak, maar Koole bezweert
het gevaar met een compromis: geen Betu
welijn, tenzij nieuw onderzoek uitwijst dat
de lijn er toch moet komen. Afstel dus, re
kenen JD en JS zich rijk.
Beduidend minder succesvol zijn de Jonge
Democraten met hun voorstel een basisin
komen in te voeren. De haren van de JOV
D'ers staan meteen recht overeind; niks ba
sisinkomen, zij willen juist een ministelsel.
De Kam rekent voor dat een basisinkomen
negen miljard extra kost, onhaalbaar dus.
Maar het ministelsel redt het ook niet. De
Jonge Socialisten houden vast aan de kop
peling van uitkeringen aan de lonen. Zelfs
het voorstel van voorman Kok, een halve
koppeling, vinden zij te ver gaan. Het com
promis wordt aangedragen door de Jonge
Democraten: alleen de boven-minimalen
worden voor de helft aan de CAO-lonen ge
koppeld. De echte minima krijgen compen
satie op basis van het prijsindexcijfer.
KINDERBIJSLAG
Aan weerszijden zuchten socialisten en li
beralen. De JOVD wil de kinderbijslag af
schaffen. Het is volgens de liberalen geen
overheidstaak mensen te stimuleren kinde
ren te nemen. Toor: „Waarom zou de over
heid wel meebetalen aan een kind en niet
bijvoorbeeld aan een auto?" Opnieuw ver
bijstering bij de socialisten. Van Dekken
haalt de hand door het haar en kijkt zijn se
condant aan, die hem nooit teleurstelt. „De
keuze van wel of geen kinderen mag niet af
hangen van de hoogte van het inkomen.
Bovendien moeten mensen die in de bij
stand komen hun kinderen kunnen blijven
onderhouden", zegt Peter Meijers.
De Jonge Democraten vinden dat mensen
met een inkomen tot twee maal modaal
(zo'n 96.000 gulden bruto) recht hebben op
kinderbijslag. Koole krijgt de partijen op
nieuw op één lijn: de kinderbijslag wordt
inkomensafhankelijk gemaakt. Hoe hoger
het inkomen, hoe minder kinderbijslag. Dat
levert toch mooi een besparing van één mil
jard gulden op, waarmee andere leuke din
gen kunnen worden gedaan.
KOELE REKENSOMMEN
Tijdens de enige pauze van die dag, ingelast
na het heftig bestreden compromis over de
gezondheidszorg, doen de liberalen hun be
klag. Toor: „Wij geven, doen water bij de
wijn. Wij hebben al zó veel laten varen. Nu
zijn zij aan de beurt. De flexibiliteit van de
Jonge Socialisten valt ons tegen. Als Wallage
zich zo zou opstellen, kwam er nooit
paars." Verder geen commentaar. Toor
trekt zich met zijn secondant terug voor
overleg.
De Jonge Democraten babbelen en lachen
met de socialisten. En toch hebben ook zij
pijn van de formatiebesprekingen. Henriët
te de Vos: „Het zijn toch veel koele reken
sommen. Het uitgangspunt mag wat mij
betreft wat minder Financieel zijn. Het blok
keert de inhoudelijke discussie. Zo willen
wij graag uitgebreid praten over de ethische
discussie in de gezondheidszorg: dat het
niet meer vanzelfsprekend is mensen koste
wat kost in leven te houden. Dat er ook me
disch gezien grenzen zijn."
De Jonge Socialisten willen graag een boom
opzetten over een geïntegreerd jongerenbe
leid. Over apathie bij kansarme jongeren
Op verzoek van deze krant hebben
de voorzitters van drie politieke
jongerenorganisaties geprobeerd
een 'paars' kabinet te formeren.
Aan de onderhandelingstafel zaten
Tjeerd van Dekken, voorzitter van
de Jonge Socialisten (PvdA), Arjan
Toor, voorzitter van de JOVD
(WD) en Henriëtte de Vos,
voorzitter van de Jonge
Democraten (D66). Iedere
voorzitter werd bijgestaan door
een deskundige uit de eigen
organisatie.
De voorzitters hadden de opdracht
gekregen te proberen een 'paars'
kabinet te formeren op basis van
het ontwerp-regeerakkoord van
(toen nog) informateur Kok.
Daarbij moest worden uitgegaan
van een bezuiniging van 18 miljard
gulden voor de hele
kabinetsperiode, zoals ook in het
plan van Kok is opgenomen. Als de
jongeren voorstellen zouden doen
die meer geld kosten, moesten ze
zorgen voor financiële dekking.
De formatiepoging vond begin
deze week plaats in het
perscentrum Nieuwspoort.
Dr. Ruud Koole, docent aan de
Universiteit van Leiden, trad op als
formateur. Hij werd geassisteerd
door prof. Flip de Kam van de
Universiteit van Groningen,
deskundig op het terrein van de
overheidsfinanciën. De Kam was
verantwoordelijk voor het
doorberekenen van de plannen
van de jongeren. Zijn cijfers zijn op
hun realiteit getoetst door het
Centraal Plan Bureau (CPB), dat
ook de voorstellen tijdens de echte
kabinetsformatie heeft
doorgerekend.
In tegenstelling tot de officiële
formatiepoging van PvdA, WD en
D66 waren de onderhandelingen
van de jongeren openbaar. Er
werden twee verslaggevers
toegelaten. Onderstaand het
verslag van ruim acht uur
onderhandelen.
die wellicht zal ontaarden in extremisme.
Over de noodzaak van een projectminister
die samenhang brengt in het nu over vijf
ministeries versnipperde jongerenbeleid.
Maar er moet nu eenmaal worden bezui-
nigd. En ook op jongeren, vindt de JOVD. V
Toor: „Iedereen moet inleveren, dus ook de
jonge generatie.sci
PRESTATIEBEURS
De jonge liberalen zetten het mes in de stu
diefinanciering. Zij willen de aanvullende
beurs afschaffen en een prestatiebeurs in
voeren. Besparing: één miljard in vier jaar.
De Jonge Democraten pleiten voor een
'tempobeurs', die volgens De Kam nauwe
lijks een besparing oplevert. De Jonge Soci
alisten willen echter geen cent bezuinigen
op studiefinanciering. Het enige waar de i
drie partijen het ov^r eens zijn, is dat jonge
ren in een nieuw systeem van studiefinan
ciering onafhankelijk moeten zijn van hun
ouders.
De socialisten en democraten hopen dat ze
inmiddels al zó veel hebben bezuinigd, dat
de studiefinanciering ongemoeid kan blij
ven. Maar de uitkomst van de rekensom
men van De Kam geeft een tekort aan van
900 miljoen gulden. Desondanks toch al
een fraai resultaat, vinden de Jonge Socia
listen: 17,1 miljard bezuinigd, bijna net zo
veel als de 18 miljard van Kok. „Ach, die 18
miljard zijn voor ons geen dogma. Dan le
nen we die 900 miljoen gulden toch ge
woon?"
De Kam rekent voor dat die lening over vier
jaar is opgelopen tot een staatsschuld van
2,3 miljard. Maar dat doet de socialisten
niets. De Jonge Democraten hebben het er
zichtbaar moeilijk mee. Mirjam van Dijk
fronst de wenkbrauwen. De 'dan zien we
wel weer verder'-gedachte ligt haar niet zo.
„Eéns moet je dat geld toch betalen." De
twee JOVD'ers peinzen niet over een gat
van 0,9 miljard. De broze coalitie lijkt als
nog te knappen.
Formateur Koole haalt nog een lik uit de
lijmpot. „Als jullie nu besluiten 400 miljoen
te bezuinigen op de studiefinanciering,
maar pas later aangeven waar dat geld van
daan moet komen, dan blijf je zitten met
een tekort van een half miljard. Wellicht is
dat wél aanvaardbaar voor alle partijen."
De JD en JOVD gaan aJckoord. En na lang
aandringen zwichten ook de Jonge Socialis
ten. „Als er maar wel een debat komt over
een nieuwe stelsel van studiefinanciering."
Paars is eruit geperst. Het linkse heilige huis
van de studiefinanciering aangetast. Hoe
vertellen we het de achterban? „Het is geen
'blij paars', maar wel verantwoord", zo ver
woordt JS-voorzitter Tjeerd van Dekken het
gevoel van alle onderhandelaars.
DEN HAAG MONIQUE DE KNEGT
F.e
EN JOS HEYMANS
