Censuur heerst nog altijd in Suriname
Zaken regelen vanuit een antiek houten bed
Recreatie-misdaad in eerste aflevering van 'CrimiNEE'
XT
Rtv show
WOENSDAG 3 AUGUSTUS 1994
VARA filmt met hoogbejaarden in Baarnse villa
Bruine drab sputtert uit de kraan. De muren zit
ten onder de dikke spinnewebben en hebben
lang geleden hun laatste likje verf gehad. De Per
zische tapijten zijn verschoten, de lampekappen
vergeeld en wat eens een prachtige serre was is
nu niet meer dan een zwartgeblakerde ruimte.
Voor de familie Van Elk uit Baam is het iedere
dag weer even slikken als ze hun riante onderko
men bekijken. Twee weken geleden was er nog
niets aan de hand. De statige villa annex archi
tectenkantoor lag er toen nog prachtig bij. Maar
de familie wilde het zelf. Ze had er geen moeite
mee de villa enkele weken af te staan aan de
VARA die er opnamen maakt voor het TV-drama
Oude botten breken niet. En alles wordt weer in
de oude staat opgeleverd. Dat is de afspraak. Het
lijkt een onmogelijke klus, maar producer Mari
an Brouwer heeft wel voor hetere vuren gestaan.
„Natuurlijk is het nu even schrikken voor 'ze,
maarze hoeven zich echt geen zorgen te maken.
Ze zullen straks niet meer weten dat wij geweest
zijn."
In april is de VARA-ploeg in en rond het huis
begonnen met de opnamen voor het televisie
stuk. Op zoek naar een geschikte locatie reed de
producer met de art-director door het midden
van het land en het eerste het beste huis waar
zijn oog op viel was het huis in Baarn. „We heb
ben de mensen gewaarschuwd dat er een leger
overheen zou gaan", vertelt Marian Brouwer.
„Het huis moest van binnen en van buiten oud
gemaakt worden." Voor een brandscène zijn de
ruiten uit de serre vervangen door ramen van
acryl. Het houtwerk is zwartgeschilderd en over
het plafond is een nepplafond met brandgaten
en roet aangebracht.
De villa wordt in het TV-stuk Oude botten bre
ken niet bewoond door een aantal hoogbejaar
den. Het zwaar verwaarloosde huis dat onder
deel is van een provinciaal bejaardentehuis
wordt met sluiting bedreigd. De burgemeester
van het dorp (Derek de Lint) heeft zijn oog op
het huis laten vallen. De oudjes (o.a. Georgette
Reyevski, Eric van Ingen en Heieen Querido Pi-
mentel) voelen er niets voor om naar een mo
dern bejaardenoord te verhuizen en binden on
der leiding van de 75-jarige Snaas (Bernard
Droog) de strijd aan. Ze bezetten het huis en we
ten een aanval van de politie in hun voordeel te
beslechten.
Oude botten breken niet is één van de vier TV-
stukken uit de serie Ouderen die de VARA met
geld van het Stimuleringsfonds begin volgend
jaar uitzendt. Het stuk, dat op film opgenomen
wordt, is geschreven door Scato van Opstall en
de regie is in handen van Jean Pierre de Decker.
Dat de hoofdrolspelers allemaal rond de 80 zijn
geeft een bijzondere draai aan de sfeer op de set.
Het werkschema wordt zo strak mogelijk aange
houden, want overuren maken is er niet bij voor
de acteurs. Marian Brouwer: „We willen ze ont
zien. Als ze vroeg op de set moeten zijn, zorgen
we ervoor dat ze de dag daarvoor op tijd weg
zijn. Ze worden ook allemaal van huis opgehaald
en weer teruggebracht. Ze zijn echt fantastisch
en heel professioneel. De teksten zitten van voor
tot achter in hun hoofd. Door hun hoge leeftijd
hebben ze natuurlijk veel ervaring."
In de kleed- en schminkruimte op de eerste
verdieping hangt een haast serene rust. Acteur
Rik van Uffelen die de rol van huismeester Joop
speelt laat zich geduldig een gipsen been aan
meten. Met een Vrij Nederland doodt hij de tijd.
De Panorama ligt onaangeroerd op de leestafel.
De oudere acteurs geven duidelijk de voorkeur
aan wat serieuzer leesvoer.
In het geïmproviseerde productiekantoortje
op zolder regelt productie-assistent Erik-Jan
vanuit een antiek houten bed de acteurs voor de
volgende dag. De draagbare autotelefoon rinkelt
onophoudelijk. De volgende dag wordt een grote
buitenscène opgenomen en daar is een flink
aantal motoren voor nodig. De plaatselijke mo
torclub in Baarn is graag bereid om te figureren.
Producers Marian Brouwer en José van Doorn
zijn zeer te spreken over de medewerking van de
Baarnaren. „De brandweer speelt mee, de plaat
selijke duivenvereniging heeft ons geholpen en
één van hun leden blijkt een handige timmer
man te zijn die het geen probleem vindt om ons
af en toe uit de brand te helpen', vertelt José.
Actrice Lieneke Leroux (vrouw van de burge
meester) wordt beneden in de serre uitgejouwd
door zes bejaarden. Vastgebonden in een rol
stoel met electriciteitssnoer en een prop in haar
mond, houden ze haar in gijzeling. „Zit je lek
ker?", vraagt een bejaarde sarcastisch. „Even een
stapje naar rechts met zijn allen", gebaart regis
seur Jean Pierre de Decker. Gewillig schuifelt het
groepje opzij. In twee takes staat de scène erop.
Opnameleider Martin van Bennekom loopt als
een soort boeman over de set. Erg blij met be
langstelling van buiten lijkt hij niet. „Is de hele
Baarnsche Courant vandaag soms op visite?",
vraagt hij spottend aan één van zijn collega's. De
mededeling dat 'de schmink' vandaag ook nog
een stagiaire heeft, maakt hem niet vrolijker.
Bits: „Is dat stagiaire 345 A? Morgen krijgen we
zeker 345 B. Prima hoor als ze hun mond maar
houden en niet in de weg lopen." Zijn knipoog
relativeert zijn stugge houding.
Een opname
VARA begin
'Regering neemt pers en bevolking niet serieus'
PARAMARIBO FRED V
In de Domineestraat is een
persconferentie. De rebel
se Kurt Jessurun overhan
digt aan de Associatie van Suri
naamse Fabrikanten (ASFA) zijn
nieuwe bundeltje 'Horizons'.
Daarin gaat de Hindoestaanse
politicus fors tekeer tegen de
'huidige beleidsmakers'. Hij
stelt dan ook voor dat ze
meteen opstappen, zodat bete
re en meer geschikte politici
hun taak kunnen overnemen.
Jessurun roept de bevolking
van Suriname op om in het ge
weer te komen. „Ga de straat
op, maak kenbaar dat u onte
vreden bent," is zijn devies. Dat
gaat een journalist van het loka
le TV-station ATV te ver. Hij
vindt de term „de straat op" wel
erg extreem en vraagt of de for
mulering niet minder kan. Jes
surun zwijgt. Runaldo Veldema,
voorzitter van de ASFA drukt de
journalist op het hart dat Jessu
run zijn uitspraak beeldend be
doelde en dat „de straat op"
niet uit zijn verband mag wor
den gerukt. De ATV-journalist is
tevreden en gaat weer zitten.
Johnny Kamperveen, direc
teur van het radiostation ABC
(Ampie's Broadcasting Corpora
tion) en bekend van de Neder
landse TV (hij had de talkshow
'Johnny' bij de VPRO), denkt
dat het te maken heeft met de
inborst van de gemiddelde Suri
namer: „Hier is een grote vorm
van respect voor ouderen en
autoriteiten. Journalisten heb
ben daar ook last van. Als de
president pissig reageert op een
vraag, merk je dat de journalist
niet doorgaat met lastige vragen
stellen, maar poeslief wordt. Ik
doe het wel en dat geldt denk ik,
voor iedere journalist die in de
Nederlandse cultuur gewerkt
heeft. Daar moet je wel, anders
kom je niet aan de bak."
In as
Vorig jaar mei werd het TV-sta-
Frits Pengel, directeur van de Surinaamse televisie: „De overheid probeert wel e
den, maar het lukt ons aardig die inmenging te beperken."
tion STVS (Surinaamse TV
Stichting) voor een deel in de as
gelegd. „Omdat de STVS de be
ëdiging van de nieuwe legerlei
der Gorré rechtstreeks uitzond,
hebben een paar meelopers de
boel maar in de fik gestoken."
Vanessa Emanuelson weet ook
wie er achter zit: „Iedereen weet
dat, alleen niemand durft het
openlijk te zeggen." Behalve
Frits Pengel, directeur van de
STVS: „Ik heb die avond Her-
renberg opgebeld en heb hem
gezegd: 'Henk, de complimen
ten. Dat heb je grondig aange
pakt, want alles is verwoest'."
Pressie
Biemla Gajadien: „De Suri
naamse samenleving heeft
nooit echt goed democratisch
gefunctioneerd. Daarvoor heb
je groepen nodig die pressie uit
oefenen. In Nederland zijn die
er, zoals sterk geleide vakbon
den. Hier is een regeringsadvi
seur en leider van een politieke
partij ook meteen leider van een
vakbond. Als je dan vraagt of
dat wel kan, zegt zo iemand:
'dat is juist goed; dan weet ik
van beide kanten'. Die belan
genverstrengeling zorgt er voor
dat de regering de pers en de
bevolking niet serieus neemt.
Die denkt gewoon dat-ie onzin
kan verkondigen zonder dat ie
mand er wat van zegt."
„Die belangenverstrengeling
heb je ook binnen de pers. Ik
werkte tot voor kort bij Radio
Apintie. Daar was het hoofd van
de nieuwsdienst tevens direc
teur en eigenaar van het radio
station. Zo'n man bepaalt wat
er in het nieuws moet. En voor
al wat er niet in mag. Dat kan
niet. Ook niet voor degene die
onder hem werkt. Ik heb een re
putatie, ik ben geloofwaardig en
ik vind het belangrijk om die te
behouden."
Baas
Frits Pengel is al dertig jaar de
baas van de Surinaamse TV.
Toen de STVS in 1965 van start
ging, wist hij al dat de mogelijk
heden beperkt waren. Maar hij
wist ook, wat hij precies wilde.
„In die tijd werd in Nederland
gepraat over het invoeren van
STER-zendtijd. Ook in Surina
me werd toen gedacht aan een
combinatie van kijkgeld en
commercie, maar uit een on
derzoek bleek dat kijkgeld in
Suriname niet rendabel was.
We hebben toen voor de com
merciële status gekozen en zijn
vanaf 1969 geheel op eigen
kracht gaan draaien."
Pengel is zich er van bewust
dat de STVS nooit een BBC of
een NOS kan worden. Maar dat
vindt hij ook niet erg: „Televisie
is een spiegel van de gemeen
schap waarin je leeft en verder
een venster op de wereld. Onze
eigen programma's laten die
spiegel zien in de vorm van
nieuws, informatie en klein
amusement, zoals het optreden
van een bandje. CNN zorgt voor
buitenlands nieuws. Verder zijn
we aangesloten bij de CBU (Ca
ribbean Broadcast Union) voor
nieuws uit de regio en we krij
gen goedkoop programma's
aangeleverd van organisaties als
het Duitse Transtel. De rest
wordt opgevuld met Ameri
kaanse series en speelfilms."
Pengel vindt dat hij redelijk
onafhankelijk kan werken in Su
riname: „De overheid probeert
wel een vinger in de pap te hou
den, maar het lukt ons aardig
om die inmenging te beperken.
Als je financieel onafhankelijk
bent, houd je de overheid op af
stand."
Veronica
Een delegatie van Veronica is
op bezoek bij STVS. De verwen
de Hilversumse televisiebonzen
zien met afgrijzen toe onder
welke omstandigheden er in Su
riname gewerkt moet worden.
Door de brand is alles zeer krap
geworden: montagekamers zijn
ondergebracht in de garderobe
en de regiekamer in een oude
afgedankte reportagewagen van
de NOS die STVS in de jaren
zestig cadeau kreeg. Trots ver
telt Pengel dat STVS na de
brand geen minuut uit de lucht
is geweest. Met veel improvisa
tie was dat gelukt. Trots laat hij
ook de bouwtekeningen zien
van de nieuwe studio die ge
bouwd wordt zodra er geld is.
Gebrek aan geld is echter het
probleem. „Maar ik ben er van
overtuigd dat de studio er komt.
Desnoods met hulp van buiten
af."
Veronica-voorzitter Joop van
der Reijden begrijpt de hint. Hij
filosofeert wat over commer
cieel gaan, het grote geld en de
tegenwerking van de autoritei
ten en eindigt zijn betoog met
de constatering dat elk land zo
zijn eigen problemen kent. Pen
gel heeft ondertussen de bouw
tekeningen netjes opgevouwen
en opgeborgen.
Veronica is in Suriname om
onder meer een pakket eigen
programma's aan të bieden
voor een zacht prijsje. Tijdens
een persconferentie en een
feestavond wordt het pakket
aan het publiek getoond: van de
Staatsloterijshow tot en met 2
Vandaag en van TV Sport tot en
met Flodder; tientallen pro
gramma's gepropt in een la-
waaiierige. presentatie van am
per een half uur. Op de feest
avond is het bedrijfsleven uitge
nodigd. Dat moet immers de
programma's omlijsten met
clameboodschappen. De eerste
berichten zijn niet juichend.
Amusementshoofd Paul Brinks
krijgt tijdens de feestavond
een medewerkster van een
clamebureau te horen dat zij
het pakket 'troep' vindt en ABC-
discjockey Ron Duysker heeft
uit de reclamewereld 'alleen
maar negatieve geluiden' g
hoord.
Johnny Kamperveen: „Het
zo gek. Aan de ene kant is de
Surinamer zo vredelievend, zt
lief voor elkaar en aan de ande
re kant doen ze de gruwelijkste
dingen met elkaar. Neem de
moorden op 8 december 1982.
Mensen kunnen nog steeds niet
begrijpen dat Surinamers zo
met hun landgenoten zijn
gesprongen. Eigenlijk zijn we
niet zo. We durven niet
een minister aan te pakken. En
dan opeens 15 mensen dood
schieten (onder wie André
Kamperveen, de vader
Johnny, red.)"
„De coup heeft verandering
gebracht. Er is angst ontstaan,
voorzichtigheid. Er wordt nog
steeds niet over de militaire dic
tatuur van toen gesproken. Men
is nog steeds heel voorzichtig
om daar een mening ove
hebben. Mensen durven niet
eens iets te zeggen over 8 de
cember. Laten we het vergeten
en verder gaan, wordt er dan
geroepen. Maar de democratie
is herstellende, de vrije
ningsuiting groeit. Niet bang
zijn om mensen pijn te doen
niet bang zijn voor je eigen
huid. Als ik nooit meer met een
minister mag praten, omdat hij
vindt dat ik te brutaal ben, dan
heb niet ik, maar heeft hij
probleem. Zo zouden andere
journalisten ook moeten rede-
Jaap Jongbloed legt vinger op de zere plek
GRONINGEN FRED V
Discovery brengt week lang informatieve, onderhoudende en spannen
de programma's over de haai. foto kippa
Discovery werpt zich op de haai
taires zijn er gloednieuwe pro-
dukties als Shark Wars (zondag
7 augustus, 20.00 uur; een do
cumentaire over de jacht op
haaien), Shark Doctors (zondag
7 augustus, 23.00 uur: dr.
Nelson vond een haaienafsto-
tend middel voor diepzeedui
kers), The Shark Attack Files
(maandag 8 augustus, 23.00
uur; haaien vallen surfers aan),
View from a cage (dinsdag 9 au
gustus, 23.00 uur; Laura Fox ob
serveert haaien vanuit een kooi)
en Teeth of death (zaterdag 13
augustus, 20.00 uur; Haaien-
brigade van het Zuidafrikaanse
Natal werd opgericht om bad
gasten te beschermen). In totaal
zendt Discovery die week elf
verschillende produkties over
haaien uit.
Zwemmen in zee; deze dagen
een vorm van aangename ver
frissing. Maar blijven uitkijken,
want het gevaar dreigt. Grote
slachttanden liggen op de loer
en slaan toe op ongelukkige
momenten. Discovery Channel
laat dat in de week van 7 tot en
met 13 augustus allemaal zien
want dan heeft het documentai
restation 'de haai' als thema.
Onderhoudende, informatie
ve en spannende programma's
lossen elkaar die week af op
Discovery. Van een portret van
Peter Benchley (auteur van
'Jaws' en 'The Deep') tot en met
een documentaire over de on
menselijke jacht op de haai in
Zuid-Afrika.
Naast bestaande documen-
HILVERSUM ELSBETH JONGSMA
I I eem nou die Pgan-
I tisch grote vuilnis-
JL. bakken die mensen
tegenwoordig allemaal hebben.
Vaak worden die ergens tegen
het huis gezet, waardoor ze een
opstapje vormen naar een plat
dak, of het balkon. Het ligt voor
de hand, maar Jaap Jongbloed
verwacht dat wanneer mensen
bij mij ook zo. Laat ik het
eventjes veranderen'. Jaap Jong
bloed presenteert vanaf maan
dag 8 augustus de vijfdelige in
formatieve TROS-serie 'Crimi
NEE'.
Tijdens de vijf afleveringen
komen verschillende zaken
rond criminaliteit aan de orde.
Met de nadruk hoe je kunt
voorkomen dat je zelf slachtof
fer wordt. Het programma is
een mengeling van reportages,
interviews en tips van politie en
slachtoffers. Ook zal er bij iede
re uitzending iemand van het
Verbond van Verzekeraars aan
wezig zijn, om in te gaan op de
verzekeringstechnische aspec
ten. Zo wordt er bijvoorbeeld op
gewezen dat in het geval van
tasjesroof de schade vaak via de
inboedelverzekering gedekt is.
Het programma zit vol met de
ze tips, variërend van een hoog
open deur-gehalte, tot leuke
weetjes en nuttige ideeën.
Jongbloed vertelt dat de poli
tiekorpsen enthousiast hun me
dewerking verleenden aan de
totstandkoming van het pro
gramma. „Ze willlen natuurlijk
graag dat juist dit soort infor
matie bij de mensen komt. Wat
dat betreft is het een servicever
lenend programma. Het is han
dig dat heel veel middelen en
tips met betrekking tot een on
derwerp, bijvoorbeeld het be
veiligen van je caravan of huis,
zijn samengebracht in één pro
gramma." De nadruk ligt erop,
hoe je zelf op eenvoudige wijze
kunt anticiperen op bepaalde
vormen van criminaliteit, door
op hulpmiddelen te wijzen en
gedragstips te geven.
Jongbloed: „Bepaalde zaken
liggen erg voor de hand, maar
uit de verhalen van slachtoffers
blijkt wel dat je sommige din
gen niet vaak genoeg kunt zeg
gen, want die worden steeds
weer fout gedaan. Aan de ande
re kant zitten er ook een hele
boel logische of grappige din-
Crimi NEE
gen in waar je niet zo gauw aan
denkt. Wat ik zelf wel een komi
sche vind, omdat 'ie zo simpel
is, heeft betrekking tot fietsen
diefstal. Als je een kettingslot
om je fiets doet, moet je dat bij
voorkeur zo hoog mogelijk be
vestigen. Dieven maken vaak
gebruik van een betonschaar,
en daar moet je flink kracht bij
zetten. Hoe hoger het slot zit,
hoe moeilijker dat is."
foto gpd
In de eerste aflevering wordt
aandacht geschonken aan de
zogenaamde recreatie-crimina-
liteit. Op een camping in Loosd-
recht demonstreert 'CrimiNEE'
wat je zoal kunt doen om je
boot of caravan te beveiligen. In
de tweede aflevering wordt de
politie in Zwolle gevolgd, die
een project heeft over veiligheid
op straat. Hierin komen onder
andere tasjesroof en zakkenrol
lerij aan de orde, maar ook za
ken als hoe veilig te pinnen bij
een geldautomaat. De andere
afleveringen hebben respectie
velijk Hoofddorp (diefstal van
auto's en fietsen), Den Bosch
(veiligheid in openbare gebou
wen) en Amersfoort (inbraak in
woningen) als locatie.
Onveiligheid
Volgens Jongbloed wordt het
gevoel van onveiligheid dat bij
veel mensen heerst, niet ver
groot door dit soort program
ma's. „Veel bejaarden bijvoor
beeld voelen zich inderdaad on
veilig, hoewel deze groep juist
het minst vaak slachtoffer wordt
van overvallen. Uit onderzoek is
gebleken dat dat gevoel van on
veiligheid vaak veroorzaakt
wordt door de stroom informa
tie die op ze af komt, waardoor
bij hen het idee ontstaat dat de
wereld een enge plek is. Maar ik
vind dat je daar niet de conclu
sie aan moet verbinden dat je
die informatie moet stoppen.
Mensen zijn oud en wijs genoeg
om dat zelf te selecteren. En
voor zo'n preventieprogramma
als dit is het al helemaal geen
goed argument."
Hij is dan ook van mening dat
de 'onveiligheid' niet moet wor
den overdreven. „Ik vind het
vreselijk wat er tijdens de ver
kiezingscampagne is gebeurd:
dat elke partij zo hard mogelijk
van de toren blies dat het
verschrikkelijk onveilig was
Nederland. Dat kwam mij heel
overdreven over. Maar tijdens
het maken van dit programma
kwam ik in aanraking met de
cijfers, en het is wel maf zoveel
als er gebeurd. Er vinden zo'n
300.000 auto-inbraken per jaar
plaats. Van de vijf miljoen au
to's (de getallen heb ik niet
exact in mijn hoofd) worden er
tussen de 35.000 en 30.000 ge
stolen. Dus elke dag worden er
honderd auto's gejat in Neder
land, dat is gigantisch! En een
miljoen fietsen. En als je ziet bij
hoeveel mensen er wordt inge
broken... Je auto of je fiets, dat
gaat nog, je krijgt dat meestal
wel terug van je verzekering.
Maar het lijkt me een heel on
prettig idee, dat er iemand in je
huis is geweest, dat heeft veel
verdergaande gevolgen dan je
auto. Dèn kan ik me voorstellen
dat dat gevoel van onveiligheid
wel een beetje terecht is."
(Eerste uitzending: maandag, 8
augustus, 21.08 uur, Neder
land 2)
