Opstand Warschau
zonder Sovjet-hulp
gedoemd te mislukken
België herdenkt Boudewijn en dankt Fabiola
Feiten &Meningen
Aruba wacht
een spannende
formatie
MAANDAG 1 AUGUSTUS 1994
NIEUWSANALYSE
De parlementsverkiezingen op Aruba heb
ben vrijdag geen absolute winnaar opgele
verd. Hoewel de Arubaanse Volks Partij
(AVP) van Henny Eman zich met tien zetels
de grootste partij op het eiland mag noe
men. komt ze een zetel tekort voor de abso
lute meerderheid in de 21 zetels tellende
Arubaanse staten (het parlement). Het eni
ge dat vaststaat, is dat een nieuwe coalitie
regering gevormd moet worden.
De Movimiento Electoral di Pueblo (MEP)
van premier Nelson Oduber bleef steken op
negen zetels. Voor de MEP zijn er twee op
ties: een coalitie met de Organisacion Libe
ral Arubiano (OLA) van Glenbert Croes - de
zoon van de overleden Betico Croes - die
twee zetels behaalde, of de vorming van een
brede coalitie met de AVP.
Oduber benadrukte dat zijn partij er alles
aan zal doen om deel uit te maken van de
nieuwe regering. De MEP-leider venvacht
wel een moeizame formatie. ,,MEP, OLA en
de Partido Patriotico Arubano (de vierde
partij die aan de verkiezingen deelnam)
hebben samen 21.505 stemmen behaald.
De AVP behaalde slechts 17.959 stemmen.
Dat betekent een grote ovenvinning", zo re
kende Oduber in zijn eigen voordeel.
De verkiezingsuitslag betekende voor Odu
ber een teleurstelling. Na de val in januari
van zijn coalitieregering probeerde de MEP-
leider verkiezingen te voorkomen door de
AVP een brede coalitie aan te bieden. AVP-
voorman Eman wees dit voorstel van de
hand. In zijn ogen was zijn partij beter dan
de MEP in staat orde op zaken te stellen op
Aruba.
Ongeacht hoe de coalitie er uit komt te
zien, elke nieuwe regeringsploeg moet werk
maken van de financiële en bestuurlijke re
organisatie op Aruba. Volgens de centrale
bank van het eiland vormt met name de
combinatie van aanhoudende economische
groei en versnelde binnenlandse inflatie
een ernstig probleem. De bank pleit voor
een voorzichtiger begrotingsbeleid, vooral
door het laten afvloeien van overtollig over
heidspersoneel.
De verwachting is niet dat één van de par
tijen zich aan de noodzakelijke reorganisa
ties wil onttrekken. Oduber en Eman on
dertekenden in oktober in Den Haag met
voormalig minister Hirsch Ballin van Antil
liaanse en Arubaanse zaken een protocol
waarin de partijen toezegden mee te wer
ken aan een oplossing voor de problemen
op Aruba.
Bij de komende formatiebesprekingen kan
de OLA nog een belangrijke rol spelen. Met
haar twee zetels kan zij zowel de MEP als de
AVP aan een meerderheid in het parlement
helpen, mochten deze twee partijen geen
trek hebben in een grote coalitie. Partijlei
der Croes was uiterst content met de be
haalde twee zetels, een winst van één ten
opzichte van de verkiezigen van vorig jaar.
„De bevolking van Aruba heeft duidelijk ge
maakt dat OLA de partij van de toekomst
is", zo meende Croes, die de felicitaties van
premier Oduber in ontvangst mocht ne
men. ,,Het is nu onze taak om met de MEP
en AVP aan tafel te gaan om een gedegen
en solide regering te vormen."
De PPA haalde de kiesdeler (1884 stemmen)
niet en keert niet in de Staten terug. De par
tij sleepte tijdens de vorige verkiezingen
nog een zetel in de wacht, wat ze een mi
nisterspost in de coalitieregering van pre
mier Oduber opleverde. PPA-voorman Ben
ny Nisbet was na de officiële verkiezingsuit
slag niet voor commentaar bereikbaar. Ter
wijl de aanhangers en politici van de AVP,
MEP en OLA op straat uitbundig feestvier
den, keerde Nisbet teleurgesteld huis
waarts.
De verkiezingen verliepen aanzienlijk rusti
ger dan die van vorig jaar, toen een dode
viel. Hoewel aanhangers van de diverse par
tijen hard toeterend door de straten trok
ken, verbaasden velen zich over de betrek
kelijk rust.
Daarmee lijkt de gedragscode die de partij
en op Aruba overeen waren gekomen te
hebben gewerkt. De partijen beloofden el
kaar twee maanden geleden af te zien van
geweld en vernielingen. Ook zouden geen
stickers of posters op verkeersborden en
muren worden geplakt.
oranjestad anp
Opstandelingen wor
den door de nazi's
weg geleid.
FOTO ARCHIEF
De destijds dertienjarige Zofla Kuratowska be
schouwde de op 1 augustus 1944 losgebarsten
opstand van Warschau als een 'groot avontuur'.
Iets meer dan twee maanden later huilde ze bit
tere tranen nadat de opstand door de nazi's was
neergeslagen. Zo'n 200.000 mensen, onder wie
Zofia's vriendje, waren om het leven gekomen.
De opstand had geen kans van slagen door de
beslissing van de Sovjetunie de opstandelingen
niet te hulp te komen.
Wereld keek toe bij vernietigingsslag in 1944
Spoedig na het neerslaan werden Zofia en
haar moeder op een vrachtwagen uit de
stad gebracht, net als 700.000 andere inwo
ners. Tachtig procent van de stad werd met
de grond gelijk gemaakt. Kuratowska, nu
voorzitter van de Poolse senaat, sloot zich
destijds aan bij de Dromaderkide Dro
medarissen een door honderd vrouwen
en meisjes gevormde eenheid onder com
mando van Kuratowska's tante die bij de
strijders en in veldhospitalen boodschap
pen en nieuwsbulletins afleverde.
De 40.000 strijders van het opstandelingen-
leger waren zeer gemotiveerd, maar slechts
10 procent van hen was bewapend met mo-
lotov-cocktails, geweren, enkele machine
geweren en wat munitie. Kuratowska haalt
zich voor de geest hoe ze dagelijks door kel
derruimten en de puinhopen van huizen
kroop en hoe ze langs barricaden sprintte.
„Iedereen rekende op de Sovjet-troepen",
herinnert Kuratowska zich. Maar die kwa
men niet.
„Over welk leger heeft u het?", zou Sovjet
dictator Josef Stalin op minachtende toon
hebben gevraagd aan de Poolse premier in
ballingschap Stanislaw Mikolajcyk toen de
ze hem op 3 augustus in Moskou dringend
vroeg om ondersteuning voor het Armia
Krajowa het 'Thuisleger'. „Is dat dan een
leger zonder artillerie, zonder pantser
voertuigen, zonder luchtstrijdkrachten?", zo
wordt Stalin in de overlevering verder aan-
Het getto van Warschau brandt in oktober 1944 nadat de nazi's de opstand van de gettobewoners bloedig had neergeslagen.
FOTO ARCHIEF
HELDHAFTIG
De kanonnen van het Rode Leger, wier ge
bulder de inwoners van Warschau op de
hoogte hadden gebracht van het naderen
van het front, en die eigenlijk het startsig
naal hadden gegeven voor de opstand, de
zelfde kanonnen verstomden nadat de in
woners van Warschau heldhaftig en met de
wapens die ze hadden de strijd hadden
aangebonden met de nazi-bezetters.
De Duitsers moesten, onder leiding van de
speciaal door Himmler met dit karwei be
laste SS-obergi-uppenführerEnch von den
Bach-Zelewski, huis voor huis op de op
standelingen veroveren. De wreedheden die
de nazi's hierbij begingen, versterkten de
vastberadenheid van de opstandelingen en
zorgden, ondanks een toenemende nood,
voor een aanhoudende steun van de bevol
king voor het Thuisleger.
Alleen de Britten probeerden de opstand
met alle beschikbare middelen te steunen.
Premier Winston Churchill waarschuwde
Stalin voor een sterke toename van anti-
Sovjet-gevoelens in Groot-Brittannie als het
Rode Leger slechts toe zou blijven kijken.
Maar Stalin was onvermurwbaar in zijn be
sluit 'de avonturiers, de criminele kliek' in
Warschau te negeren.
Britse vliegtuigen bevoorraadden de op
standelingen over een afstand van 1.750 ki
lometer. Van de Sovjet-vliegbases in de di
recte omgeving van Warschau steeg geen
enkel vliegtuig met hulp voor de stad op.
Wel had Stalin de concessie gedaan dat
Britse en ook Amerikaanse vliegtuigen, die
in mindere mate aan de bevoorrading van
de t
de opstandelingen meededen, een tanksZWe
mochten maken in Poltowa. Dat werd O'
rigens al gedaan bij de 'shuttle-bombare
menten' tegen de Duitsers.
keu!
uit1
LUCHTBRUG Voe
spo
De Amerikaanse president Franklin Rootle
velt zag geen mogelijkheid nog meer te een
doen. Volgens officiële Am'erikaanse docvl'ij'
menten hadden hoge officieren van de bra
Amerikaanse luchtmacht zelfs een vollettnai
beëindiging van de luchtbrug geëist, orribew
die afbreuk zou kunnen doen aan de go<neu
betrekkingen met de Sovjetunie. Op een
conferentie in Teheran had Stalin eind itt
al de instemming van de Geallieerden gi
kregen voor een verschuiving van Polen DEN
naar het Westen, ofschoon Churchill be-jg j
denkingen hield. njei
De wereld keek toe hoe Warschau een gen
tweede vernietigingsslag meemaakte. Incu|j
mei 1943 werd een vier wekende durencsch,
opstand van de resterende 60.000 joodsi^jg
bewoners van het getto neergeslagen. Vt;aar
reweghet grootste deel van de paar duhjn
zend overlevenden van deze opstand weme{
alsnog in nazi-gaskamers vermoord. we j
Met de onderdrukking van de opstand veen
Warschau werd de strijd voor een onafh Qp^
kelijk Polen onderdrukt. De pQlitieke kra
ten die het Stalin later nog moeilijk zouc^
kunnen maken, liet de Sovjet-dictator dcL/C
de nazi's uitroeien.
In 1935 telde de stad nog 1,3 miljoen
ners. In januari 1945, nadat de Sovjets eFac*'
delijk de Weichsel waren overgestoken e^trf
het gebrandschatte Warschau hadden iraan
nomen, was hier nog slechts de helft varftee
leven. bui*
Tot eindjaren tachtig werd de 'nodelozeRen
dood' van de duizenden inwoners van vPiet;
schau in Poolse geschiedenisboekjes toe
schreven aan de commandanten van heTV
Thuisleger. Pas na de val van het commi
nistische regime in 1989 kon er vrijer opbake
opstand worden teruggeblikt. „De opstadagi
speelde een enorme rol in de Poolse ideiuit F
teit", zegt Kuratowska. ronc
Ze was er het afgelopen weekeinde bij tcfron
buitenlandse staatshoofden en regeringfciap
ders, onder wie de Amerikaanse vice-pr£autc
dent Al Gore, de Duitse president Romairech
Herzog en de Britse premier John MajorVoo:
Warschau hmi opwachting maken voor i
herdenking van de opstand, die vandaag»-,
jaar geleden begon. De Russische presidDG
Boris Jeltsin heeft het te druk en zal een
gevaar digde sturen.
Duizenden Poolse oorlogsveteranen tic?
zover ze uit protest tegen de aanwezigh^1"
van Russen en Duitsers de bijeenkomste] 2
niet boycotten zullen hun oren spitse; aar
wanneer deze afgevaardigde, topambter^.aa*
Sergej Filatov, het woord neemt. Zal More
kou erkennen dat de Sovjetunie vijftig ja[a£r^
geleden een vuil spel speelde? Dat Stalin e c
medeverantwoordelijk is geweest voor dvan
dood van mim 200.000 Polen tijdens de j>ew{
stand in het getto van Warschau? e'
warschau andrzej stylinski
De openzwaaiende balkondeur
van het paleis geeft de mensen
datgene waarvoor ze gekomen
zijn: een dankbetuiging van
Fabiola. Iedereen op het Brus
selse paleizenplein stormt naar
voren om de weduwe van de
precies een jaar geleden zo
plotseling overleden Belgische
koning Boudewijn te zien.
Padvinders uit Namur zetten
de eerste strofen van het volks
lied de Braban^onne in, een
enkeling roept "Vive La Belgi-
que'. Maar de meesten houden
het simpeler op 'Leve de Ko
ningin' en zwaaien met hun
tricolore vlaggetje of de kleu
renfoto van Boudewijn.
„Albert is een goeie hoor, maqr
voor mij blijft Boudewijn onze
Koning", vergelijkt een wat ou
dere vrouw de opvolger met zijn
broer. Ze snift en veegt met een
papieren zakdoekje over haar
ogen. „Ach, dat is van die toort--
sen hè", zegt ze. De steeds dik
ker wordende walm van de fak
kels die deze zondagavond door
circa 20.000 Belgen ter nage
dachtenis aan de overleden
vorst langs het paleis worden
gedragen, laat niemand onbe
roerd.
„We hebben onze voorzorgs
maatregelen getroffen, maar er
is toch een pak minder volk dan
verwacht", had een politie
agent bij de Koninklijke crypte
eerder die dag al geconstateerd.
Slechts een paar honderd men
sen maakten daar gebruik van
de mogelijkheid de graftombe
te bezoeken van Boudewijn en
diens voorvaderen van de Co-
burg-familie. Ook op de jaarlijk
se open-deur-dagen van het
Brusselse Koninklijk paleis blijft
het rustig: slechts tweeduizend
Belgen tekenen een rouwregis
ter met impressies als: 'Konin
gin Fabiola, we zijn nog altijd
onder de indruk van Uw ver
driet'.
De wat matige belangstelling
voor de herdenking van Boude
wijn staat in schril contrast met
de vloedgolf aan emoties en on
verwacht nationalisme die vorig
jaar augustus over België spoel
de. Toen voelden Walen, Vla
mingen en Brusselaren zich op
eens allemaal iets wat ze zich
normaal alleen voelen wanneer
de Rode Duivels Oranje ver
slaan: namelijk Belg. Met hon
derdduizenden stonden ze
urenlang in de rij om het stoffe
lijk overschot van hun vorst te
groeten. Het anders niet door
patriottisme uitblinkende België
raakte volledig verlamd.
Het aanhankelijkheidsbetoon
aan Boudewijn was zo massaal,
dat politici zich geschrokken af
vroegen hoe dat uitgelegd
moest worden. Waar achtereen
volgende regeringen jarenlang
bezig waren geweest het kunst
matig gecreëerde land op te de
len tot een federatie van Walen,
Vlamingen en Brusselaars, ble
ken diezelfde verdeelde volke
ren wel degelijk behoefte te
voelen aan samenbindende
Royalty. En temidden van alle
'dagdagelijkse' corruptieschan
dalen belichaamde Boudewijn
'het verlangen naar zuivere po
litiek', zoals een krant het zater
dag uitdrukte.
Een jaar later hebben de Belgen
iets minder behoefte aan die
boodschap en hebben ze zich in
elk geval volledig met hun nieu
we vorst, Albert II, verzoend. Hij
lijkt het een stuk minder moeil-
jk te hebben met de nieuwe.fe-
derale staatsstructuren van Bel
gië dan zijn broer. Albert II
zorgde zelfs al voor een politiek
pikante primeur door als eerste
Belgische vorst zachtjes het
Vlaamse volkslied 'deVlaam-
sche Leeuw' mee te neuriën op
de feestdag van het Neder
landstalig landsgedeelte. De be
langrijkste Waalse politici zaten
er niet meer me'e.
Albert wint ook langzaam de
harten van de Belgen door zijn
ongedwongener en minder stij
ve omgangsvormen. „Tegen
woordig circuleren er dienbla
den met whisky en champagne,
en dat was onder de ascetische
Boudewijn ondenkbaar", citeer
de De Standaard politici zater
dag. Dat is in een land waar
goed eten en drinken tot het
culturele erfgoed behoren, niet
onbelangrijk.
Zo overvallen als België vorig
jaar werd door zijn eigen senti
ment, zo goed voorbereid is het
bij de eerste herdenking van
Boudewijns dood. Franstalige
en Nederlandstalige kranten
pakten zaterdag stuk voor stuk
uit met foto-bijlages en pagina
lange verhandelingen over de
tien augustusdagen die België
op haar grondvesten deden tril
len. In de boekenwinkels lagen
stapels literatuur over het Ko
ningshuis klaar, bij de super
markten waren extra rood-geel-
zwarte landsvlaggen verkrijg
baar.
Het Rode Kruis en de Brusselse
politie zijn deze zondagavond
bij de fakkeltocht vastbesloten
de chaotische taferelen van vo
rig jaar te vermijden: overal
hebben ze eerste hulp-posten
ingericht en staan manschap
pen paraat om flauwvallende
mensen op te vangen. De orga
nisatoren hebben voor 30.000
Koning Albert II en Koningin Fabiola tijdens de herdenking van de vorig jaar overleden Koning Boudewij
FOTO EP A DAVID PI El
mensen toortsen klaarliggen.
Maar wanneer de stoet vertrekt,
bevestigen de volle zakken on
verkochte fakkels het beeld van
enigszins tegenvallende belang
stelling voor het hele weekeinde
Boudewijn-herdenking.
Op het moment dat Fabiola
hun harten steelt door met een
paraplu in de landskieuren te
zwaaien, maakt de politie be
kend dat er 22.000 deelnemers
aan de fakkeloptocht zijn. Pre
cies evenveel als er volgens de
Belgische spoorwegen die oc j
tend naar het strand \jpren v
vnprrl
brussel peter de vries
correspondent
