Regenwoud Stille Oceaan in gevaar
Canadese gans: fenomenale schijter
Natuur Milieu
Dwergmuis The
Jonge gierzwaluwen in de opvang
Houtbedrijven storten zich massaal op de laatste resten
Door slinkende oerwouden en de dreiging van onaange
name internationale publiciteit storten houtbedrijven uit
Zuidoost-Azië zich massaal op de laatste resten regen
woud in het gebied van de Stille Oceaan. Weggedreven
door beperking van de houtkap in eigen land dringen
houtbedrijven uit Maleisië Vanuatu, de Marshall-eilan
den en Papoea-Nieuw Guinea binnen om er zoveel mo
gelijk hout vandaan te halen voordat milieugroepen er
achter komen en stampei maken.
„Landeigenaars worden erin ge
luisd. Voor een handvol dollars
staan ze hun bosgebieden af.
Het is pure verkrachting", zegt
John Nilkara, minister van Pro
vinciale Zaken van Papoea-
Nieuw Guinea. Zijn- land ver
diende vorig jaar 425 miljoen
dollar aan de export van tro
pisch hardhout. De Maleisische
Rimbunan Hijai Group heeft er
86 procent van de houthandel
in handen.
De Maleisische ondernemin
gen Delta Development en Pre
mier Corporation hebben de ei-
landstaat Vanuatu zo volge
stouwd met houtkapmachines
dat zij per jaar 150.00Q kubieke
meter hout aan het land kun
nen onttrekken, aldus milieu
deskundigen.
De twee bedrijven verhuisden
naar Vanuatu toen zij alles had
den gekapt waarvoor zij van de
regeringen van de Solomon-ei-
landen en Papoea-Nieuw Gui
nea concessies hadden gekre
gen. Naar verwachting zullen ze
binnen drie jaar alle bomen in
Vanuatu hebben geveld.
In de Kalena-baai in de Solo-
mon-eilanden heeft het slib dat
van de kale heuvels naar bene
den is gespoeld, volgens milieu
groepen koralen in zee verstikt
en het leven in de zee vernie
tigd. Herbebossing wordt aan
de regering overgelaten, want
de houtbedrijven hebben haast.
Zij zijn alweer naar het volgen
de bosgebied getrokken.
Snaldtend naar buitenlandse
deviezen en vrijwel verstoken
van andere hulpbronnen, ver
kopen landen in de zuidelijke
regio van de Stille Oceaan hun
bossen aan Aziatische houthan
delaars die milieuvoorschriften
negeren of functionarissen om
kopen. De geheime verstand
houding tussen lokale functio
narissen en houtondememin-
gen is in veel Pacific-landen een
gevoelige kwestie geworden.
Een regeringsonderzoek naar
vermeende smeergeld-praktij
ken rondom houtkapcontracten
leidde in 1989 tot de val van de
vice-premier van Papoea-
Nieuw Guinea, Ted Diro.
In Vanuatu trad de minister
van Bosbouw vorig jaar af nadat
de minister van Natuurlijke
Hulpbronnen had bevolen de
houtkap op te schorten totdat
de milieu-gevolgen ervan waren
onderzocht. Vervolgens waar
schuwde premier Carlot Kor-
man openlijk alle buitenlandse
bedrijven dat de regering van
plan is op de naleving van de
wetten voor natuurbescherming
toe te zien, en dat zij die dus
maar beter heel serieus konden
nemen.
Korman stond later niet toe
dat twee schepen met houtkap-
materieel van Delta en Premier
hun lading in de hoofdstad van
Vanuatu. Port Vila, zouden los
sen. Ook weigerde hij zeventig
Maleisische houthakkers een
arbeidsvergunning. Maar diver
se milieugroeperingen vinden
Kormans machtsvertoon slechts
oppervlakkig. Het hoogge
rechtshof van Vanuatu veroor
deelde een houtonderneming,
Pacific Veneers, onlangs tot een
boete van 585.000 dollar we
gens het ontduiken van de loka
le arbeidswetgeving. Volgens
milieu-activisten is dat bedrag
een schijntje in vergelijking met
de winsten die jaarlijks worden
opgestreken.
Vorig jaar werden de voorma
lige minister van Bosbouw en
de ministers van Natuurlijke
Hulpbronnen en Financiën
door Delta en Premier naar Ma
leisië uitgenodigd om 'de hout
kap in Sarawak met eigen ogen
te inspecteren'. Het bezoek
werd in de pers breed uitgeme
ten als noodzakelijke voorberei
ding op het kabinetsberaad over
het houtkap-beleid in Vanuatu.
,,Ik zie niet in wat de bevol
king van Vanuatu van duurza
me houtkappraktijken in Sa
rawak zou kunnen opsteken.
Wel kunnen ze er misschien een
hoop leren over hoe je veel geld
kunt verdienen", zegt Herb
Thompson van de Australische
Murdoch-universiteit, die de
houtkap in het zuiden van de
Stille Oceaan onderzoekt.
De deelstaat Sarawak in oos
telijke Maleisië is een van de ge
bieden met de meeste houtkap
activiteiten ter wereld. De Ma
leisische regering remt er mo
menteel het tempo van de
houtkap af, wat lokale contrac
tanten ertoe brengt naar de Stil
le Zuidzee, voornamelijk
Papoea-Nieuw Guinea te ver
huizen.
Volgens de Voedsel- en Land
bouworganisatie (FAO) van de
Verenigde Naties staat er in de
bergachtige binnenlanden van
Papoea-Nieuw Guinea nog 33
miljoen hectare ongerept regen
woud. Maar bosbouw en het
vrijmaken van land voor land
bouw beginnen hun tol te eisen.
Het land verliest nu jaarlijks
50.000 hectare bos. al is
Papoea-Nieuw Guinea het eni
ge land in de regio Azië en de
Stille Oceaan dat nog op grote
schaal hout uitvoert.
Halverwege de vorige eeuw
begonnen koloniale handelaars
de eerste sandelbomen op de
zuidelijke eilanden van de Stille
Oceaan te kappen, na de lokale
stamoudsten rechten te hebben
betaald voor toegang tot de oer
wouden. Het kostbare sandel
hout werd door Australische za
kenlieden naar China ver
scheept, waar het geruild werd
tegen thee en gebruikt werd
voor de produktie van wierook.
Om sandelhout te kunnen win
nen kochten de Australiërs de
eilandbewoners in de Stille Oce
aan om met tabak en wapens.
In bijna anderhalve eeuw is er
in dat opzicht niets veranderd.
De moderne houthandelaars uit
Zuidoost-Azië kopen de lokale
dorpsoudsten en functionaris-"
sen af, om er zeker van te zijn
dat zij bij het vellen van de bo
men niet gestoord worden.
Strijd hondsdolheid opgevoerd Ook VCrf blllkt SfflO^ tC VCTOOTZcikdT Planten produceren plastic
ICCCI AMD J
De Europese Commissie gaat de strijd tegen hondsdol
heid opvoeren. Het dagelijks bestuur van de Europese
Unie wil vossen, de verspreiders van de ziekte, vanuit
de lucht vaccineren met lokaas waarin het vaccin is
verwerkt. Met deze aanpak hoopt het de ziekte volledig
uit te roeien.
De operatie begint binnenkort in delen van Frankrijk,
Duitsland, België, Luxemburg en Italië, waar nog steeds
besmette vossen worden aangetroffen. Tevens zal het
vaccin worden uitgestrooid in gebieden oostelijk van de
buitengrenzen van de Unie, vanaf de Baltische tot de
Adriatische Zee.
De ziekte is volgens de commissie inmiddels voor 70
procent uitgeroeid. Het nieuwe programma moet de
Unie in de nabije toekomst volledig vrijmaken van deze
plaag, die een gevaar vormt voor zowel (huis)dieren als
mensen. Nederland is officieel sinds enkele jaren vrij
van de ziekte na een uitgebreide campagne, waarin
vossen werden gevaccineerd.
Smog ontstaat door chemische reacties van
oplosmiddelen (ook wel vluchtige organische
stoffen geheten) en stikstofoxiden. Voor deze
chemische reacties is de zomerse intensieve
zonnestraling nodig. Ten aanzien van de zo
ontstane zomersmog werd tot nu toe vooral
een verband gelegd met autoverkeer. Maatre
gelen zijn dan ook gericht op het laten staan
van de auto. Nu blijkt dat oplosmiddelen een
even belangrijke oorzaak zijn. Oplosmiddelen
die onder meer in verf zitten.
Dat blijkt uit een onderzoek van het Duitse
ministerie van Milieu. Het Duitse ministerie
heeft nu al besloten de ontwikkeling te bevor
deren van verf die weinig oplosmiddelen bevat.
De aandacht is vooral gericht op autolakken.
Onlangs is een wet ingevoerd die moet voorkó
men dat de oplosmiddelen van autolakken in
de lucht vrij komen.
De Europese Unie wil de oplosmiddelen ook
door middel van wetgeving aanpakken en
werkt aan een nieuwe richtlijn. Hiermee wil de
EU paal en perk stellen aan de lozingen van
vluchtige organische stoffen in het milieu.
Duitsland wil ook de andere oorzaak van zo
mersmog, de stikstofoxiden, aanpakken. Er zijn
twee belangrijke bronnen: 70 procent komt
van het verkeer en 20 procent van elektrici
teitscentrales. Het milieuministerie streeft naar
een halvering van deze uitstoot in het jaar
2005.
Britse onderzoekers willen de raapzaadplant
plastic laten maken. Dit is meegedeeld door de
voorlichtingsdienst van de regering in Londen.
De Warwick Universiteit in de Engelse Mid
lands werkt volgens deze dienst samen met de
bedrijven Zeneca Seeds en Unilever aan een
methode voor de ingewikkelde serie van geneti
sche manipulaties die nodig is om de planten
zover te krijgen, dat zij werkelijk plastic kernen
in hun zaden produceren.
Het plastic dat dit oplevert is een polyester
die polyhydroxybutyraat heet en die thans
wordt gebruikt voor verpakkingen zoals sham-
pooflessen. Het zou slechts een fractie kosten
van dezelfde kunststof die nu uit aardolie wordt
gemaakt.
Raapzaad wordt ook in Nederland verbouwd.
Uit de zaden wordt normaal olie gewonnen.
MAANDAG 1 AUGUSTUS 1994
IN HET VELD
Nachtvlinders
Als er dieren zijn die er een lui
leventje op na houden, dan zijn
het wel vleermuizen, 's Winters
brengen ze zo n vijf. zes maan
den door met slapen en gedu
rende de zomermaanden zijn ze
maar een paar uur per dag wak
ker. of beter gezegd, een paar
uur per nacht. Het ontbijt wordt
genuttigd in de avond, ongeveer
van zonsondergang tot midder
nacht. En voor het diner zijn de
laatste uurtjes van de nacht ge
reserveerd.
Dat luie leventje dankt de vleer
muis niet aan zijn kleine maag.
Integendeel, een vleer moet per
24 uur zijn eigen lichaamsge
wicht aan insekten zien te van
gen. Het inspannende fladder-
vliegen in koele, vaak vochtige
nachten zorgt voor een hoge
energierekening.
Maar te veel medelijden hoefje
nu ook weer niet te hebben met
een vleermuis, want zij haalt
haar kostje uiterst snel en effi
ciënt bij elkaar met een uniek
opsporingssysteem. In de vorige
aflevering van deze rubriek ver
telde ik u al dat vleermuizen
heel hoge, klikkende geluidjes
uitstoten, die onze oren niet
kunnen opvangen. Aan de echo
van die ultrasone tonen kunnen
ze obstakels en een lekker hapje
herkennen.
Met microfoons die deze gelui
den wél kunnen opvangen en
apparaten die ze voor ons hoor
baar maken, is gebleken dat
vleermuizen tijdens normale
'verkenningsvluchten' twaalf
van die geluidjes per seconde
produceren. Maar zodra ze
prooi 'horen', gaan ze sneller
'klikken', zo'n 200 maal per se
conde. En kei- en keihard.
Dat enorme volume is nodig
om op een redelijke afstand een
prooi te kunnen ontdekken.
Maar door dat ontzettende ka
baal horen veel insekten de
vleermuis natuurlijk al van en
kele meters afstand aankomen.
Sommige proberen dan ook te
ontvluchten. De meeste slagen
daar niet in, omdat ze er dood
eenvoudig veel te langzaam
voor zijn. En de vleermuis veel
te snel. Aangetoond is dat vleer
muizen twee prooien per se
conden kunnen pakken!
Er zijn ook insekten die zich bij
het horen van een aanstormen
de vleermuis als een baksteen
op de grond laten vallen. Dat is
ooit ontdekt door een slimme
bioloog in de vorige eeuw, die
op zijn veranda ontdekte dat
nachtvlinders zich op de grond
lieten vallen als hij met een nat
te vinger over een wijnglas
streek.
Ik heb dat gedrag zelf tijdens
een vakantie in Frankrijk ver
schillende malen met eigen
ogen gezien onder een straat
lantaarn, die een enorme aan
trekkingskracht uitoefende op
honderden rondzwermende in
sekten, met name nachtvlin
ders. Zo'n sterke lamp is overi
gens ook een prima plaats om
vleermuizen in actie te zien, om
een glimp van een zwenkende
vleermuis op te vangen.
Eén nachtvlinder heeft een fan
tastische methode ontwikkeld
om aan een jagende vleermuis
te ontkomen: de beervlinder.
Met een bepaald orgaantje on
der haar vleugels produceert zij
namelijk óók een heel hoog
klikkend geluid, dat het hele
oriëntatievermogen van de ja
gende vleermuis in opperste
verwarring brengt.
Wie niet sterk is. moet slim zijn.
TON INT VELD
NATUURLIJK P.,anz*iine,
Mannetjes vis
getest op
zorgzaamheid
GRONINGEN ANP
Het mannetje van de vissoort
Aidablennius sphynx slooft zich
voor niets uit met een parings
dans en haantjesgedrag. Het
vrouwtje wil pas met hem paren
als hij heeft bewezen, goed op
de kleintjes te kunnen passen.
Dat concludeert drs. S. Kraak in
haar proefschrift, waarop ze on
langs is gepromoveerd tot doc
tor in de wiskunde en natuur
wetenschappen aan de Rijks
universiteit Groningen.
De vissoort leeft bij de rots
kusten van de Middellandse
Zee. Kraak onderzocht op basis
van welke criteria de vrouwtjes
een partner kiezen en of die cri
teria leiden tot een maximaal
voortplantingssucces.
Afmetingen en baltsgedrag
spelen voor de vrouwtjesvis
geen enkele rol bij de keuze van
een partner, zo blijkt. Een van
de selectiecriteria is het aantal
eieren van andere vrouwtjes dat
een mannetje bewaakt. Ze kiest
een mannetje dat veel eieren
onder zijn hoede heeft.
Het mannetje eet immers da
gelijks een aantal eieren op om
in leven te blijven, want hij mag
het nest niet verlaten. De kans
dat hij eieren van een bepaald
vrouwtje opeet is kleiner wan
neer er ook veel eieren van an
dere vrouwtjes in het nest lig
gen.
Ook legt het vrouwtje soms
enkele eitjes in een leeg nest om
te testen of het mannetje goed
op de eieren past. Indien de tes
teitjes binnen een dag verdwe
nen zijn, trekt het vrouwtje haar
conclusie: het mannetje is niet
zorgzaam genoeg. Dus gaat ze
op zoek naar een ander.
LONDEN DAVID NICHOLSON-LORD
THE INDEPENDENT
De Britse regering is onlangs
een ecologische bestrijdings-
campagne begonnen tegen de
Canadese gans. die ervan wordt
beschuldigd vliegtuigen in ge
vaar te brengen, parken met
uitwerpselen te bedekken en
bloembedden en grasvelden te
vertrappen. Bovendien zouden
de dieren agressief zijn tegen
mensen.
Het Britse ministerie van
milieu geeft een folder uit met
negen manieren om de gans
kwijt te raken. Zo adviseert de
overheid om de dieren dood te
schieten, de nek te breken of
hun leefgebied te verstoren, bij
voorbeeld door hun nesten te
verwijderen.
„Als de populatie niet binnen
de perken wordt gehouden",
waarschuwen de Britse autori
teiten in de folder, „kan hun
aantal van 60.000 tegen het eind
van de eeuw zijn verdubbeld.
Een grote groep, die om de paar
minuten poept, kan een stuk
land met een tapijt van uitwerp
selen bedekken." Een volwas
sen Canadese gans, Branta ca
nadensis, deponeert om de drie
of vier minuten een flinke hoop
ontlasting.
De ganzen hebben geen na
tuurlijke vijanden en vallen bin
nen de Europese Unie, dus "ook
in Groot-Brittannië, onder de
wet voor beschermde diersoor
ten. Daarom mogen ze niet zo
maar worden geschoten, alleen
maar omdat ze fenomenale
schijters zijn. Britse vogelvrien
den, onder wie veel beroemd
heden, zijn inmiddels voor de
ganzen in de bres gesprongen.
Onlangs mislukte echter een
poging om 150 ganzen uit het
Londense Battersea Park te red
den en naar het landgoed van
Paul McCartney in Sussex over
te brengen. De dieren werden in
opdracht van het stadsbestuur
doodgeschoten. Ook in het St.
James Park werd een groep Ca
nadese ganzen met geweren
met geluiddempers aanzienlijk
uitgedund.
Omdat de protesten tegen het
ganzenbeleid steeds luider wor
den, heeft de overheid een we
tenschappelijk onderzoek gelast
naar de uitwerpselen van de
dieren, in de hoop dat die ziek
tekiemen bevatten die schade
lijk kunnen zijn voor de mens.
Dat zou dan als een rechtvaar
diging van het huidige beleid
kunnen worden gebruikt.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Nil
MiDwouDEen jonge gierzwaluw krijgt eten toegediend door een medewerker van vogelasiel De Bonte Piet in het Noordhollandse Midwoud. De vogel was samen met andere jongen
tevoorschijn gekomen tijdens de dakrenovatie van een kerk in het naburige Hoorn. De beheerder van De Bonte Piet hoopt de vogeltjes zodanig op te vangen dat ze tijdig met hun soort
genoten de trek naar het zuiden kunnen beginnen. Het voer is speciaal geprepareerd met insekten en vitaminen, om de natuurlijke voeding zo dicht mogelijk te benaderen.
FOTO MARTIJN DE JONGE
Een groepje Canadese ganzen bijeen op een polderweggetje.
FOTO ARCHIEF
Mensen die een aangeprate af
keer van muizen hebben, zou
den zich eens moeten verdie
pen in het dagelijks leven van
de dwergmuis. Om dat te kun
nen doen is jobsgeduld nodig.
Van de dwergmuis wordt ge
zegd dat het een zeldzaam
voorkomend dier is. De werke
lijkheid is anders, wij zien het
diertje gemakkelijk over het
hoofd. In de eerste plaats, het
muisje is heel klein: lengte zes
centimeter, een even lange
staart, gewicht zes gram, meer
niet.
In de tweede plaats, de dwerg
muis weet zich goed te ver
schuilen met heel eenvoudige
middelen. In de derde plaats,
het diertje heeft heel strikte
werk- en slaaptijden, namelijk
om de drie uur op en weer af,
dag en nacht.
Geen wonder dat pas in 1789 d(
eerste berichtgevingen over dé
dwergmuis in hand- en leerboe
ken verschenen. Voor die tijd
had men het muisje wel opge
merkt, maar werd het voor een
klein veldmuisje versleten.
Het leefgebied van de dwerg
muis ligt in de vrije natuur in
vochtige gebieden met hoge,
lange groeiende grassen. Sinds
de mens akkergronden gebruiki
bezoeken deze muisjes ook
graan- en rijstvelden, waar ze
graag een graantje pikken door
het onderste deel van de aar
aan te spreken: de rest valt dan
wel op de grond.
Maar nogmaals gezegd, het ei
genlijke leefgebied van de
dwergmuis ligt op terreinen
waar hij klimmen kan in hoge,
dunne, zwiepende stengels. De
apparatuur die hij daarvoor no
dig heeft is voorradig: het zijn
z'n vier pootjes met tenen, plus
als centraal orgaan, de staart.
En dan maar klimmen, de bui
tenste van de vijf tenen van de
achterpoten omklemmen twee
stengels, voor elke achterpoot
één; de staart heeft twee funk-
ties, één als evenwichtsorgaan,
de ander als 'handrem'.
Tussen de heen en weer slinge
rende halmen maakt hij met de
staart tegenslingerende bewe
gingen, zodat het evenwicht be
waard blijft. Wordt.de situatie
penibel, dan sluit de staart zich
stevig om de stengels en heel
het dier zit veilig vast.
Ook gebruikt het dier de laatst
genoemde actie van de staart
om eens rond te kijken of er wal
te eten valt of dat er gevaar kan
zijn. Hij richt zich dan recht op,
zodat hij goed kan observeren
en de voorpootjes kunnen aan
wezig voedsel inslaan.
Wordt er gevaar ontdekt, dan
laat de dwergmuis zich pijlsnel
langs de stengel omlaag glijden,
alleen vastgehouden door de
staart die de halm ingesloten
houdt. Zo landt het diertje veilig
op de grond en verdwijnt ijlings
onder het gras.
De slaapruimte van dwergmui
zen bestaat uit een zomer- en
een winterverblijf. In de zomer
bouwt het vrouwtje een kunstig
nest, boven de grond. Zij neemt
bladeren in haar bekje en trekt
die dan tussen de vlijmscherpe
tanden door, zodat het blad in
draden uiteenvalt. Met die dra
den vlecht zij dan een kogel
rond gesloten nest.
Na een draagtijd van drie we
ken komen gemiddeld een
zestal jongen ter wereld, die uit
sluitend door de moeder ver
zorgd worden. Ze houdt de eer
ste twee weken het nest geslo
ten als ze zelf op voedsel uit is.
Na negen dagen gaan de oogjes
open en na veertien dagen ver
laten ze het nest om buiten te
spelen; tot hun achttiende dag
worden ze gezoogd; na vijf we
ken zijn ze geslachtsrijp. Onder
gunstige omstandigheden kan
een vrouwtje enkele keren per
jaar werpen.
In de winter wordt een nest ge
bouwd in de grond. In het verle
den werd ook wel eens een
goed plaatsje gevonden bij een
boerderij. In onze tijd bieden
moderne boerderijen daar geen
ruimte voor; ook de mechani
sche landbewerking biedt voor
de dwergmuis geen leefruimte.
Nauwkeurig onderzoek, on
langs in Limburg verricht, heeft
verrassende gegevens opgele
verd. Daarbij verscheen ook de
tekening hier afgedrukt, die ge
maakt is tijdens de inventarisa
tie in het natuurgebied in de
Meinweg in Midden-Limburg.
Op suggestieve wijze heeft de
heer B. van Mourik de functies
van staart en tenen weergege
ven.
