Cultuur&Kunst
De schilder van
de amandelogen
ewondering
ff
The Who nog
ij lang niet rijp
'ïijvoor archief
-E
We
'Berlage Instituut voldoet niet'
Vocalisten
Concours
zeer in trek
Na 34 jaar nadert einde
voor 'The Fantasticks'
DONDERDAG 28 JULI 1994
RUYGROK, 071-356471, F
HAARLEM JOHN OOMKES
)lig
van de kernleden dood is."
Desalniettemin haalt The Who
Jn dit jaar de drie kruisjes, al is er
!w Sèl wat veranderd. Zo'n kwart
m leuw geleden werd de naam
,onvan de Britse mods in één adem
'rb, uitgesproken met die van The
jej. leatles, The Stones, The Kinks
m The Animals. Nu is er nog de
:urieuze connectie met ene
oop van den Ende.
De Nederlandse entertain-
^glnentkoning kocht half maart de
•uropese rechten van de musi-
;al Tommy, vervaardigd aan de
,a ïand van de gelijknamige rock-
ipera van Pete Townshend.
Volgend jaar wacht een lange
eeks voorstellingen in Carré.
waarbij Towns-
lend wel zijdelings betrokken
n°c jal zijn, want de componist en
^arrangeur van zijn eigen reper-
ire haót goedkope produkties.
De uitspraak waarmee dit
verhaal begint is van diezelfde
Townshend, inmiddels 49 jaar
part-time redacteur van
een eerbiedwaardige Engelse
uitgeverij. Hij heeft de inleiding
geschreven voor een boekje dat,
36tezamen met 4 cd's waarop 79
70 [waaronder 14 zeldzame) opna-
77 en voorkomen, een zogeheten
l-box vormt. Een massief graf-
4 ichrift voor dertig jaar muziek:
112 Thirty Years of Maximum R B
7 1 luidt de titel van het recent ver
schenen document.
Dezelfde titel wordt ook be-
2 lut voor een videocassette, die
4sjzo mogelijk een nog krachtiger
32 jewijs vormt dat The Who niet
6'ponder meer kan worden bijge-
het rockarchief. De band -
lehalve uit gitarist Townshend
testaande uit zanger Roger Dal-
[rey, bassist John Entwistle en
drummer Keith Moon - behoor
de tot de beste live acts die de
ick heeft opgeleverd. De vaak
pomenale singles die Towns-
'ind halverwege de jaren zestig
'chreef - Happy Jack, I can't ex-
)lain, I'm a Boy, Substitute, Pic-
of Lily en vooral My Gene-
ation - waren vaak het vertrek-
32 >unt voor scherp aangezette
1 (performances, waar de onderste
letterlijk boven kwam.
Omdat de band putte uit de
blues-traditie - alle
142 t,
gj hythn
Amedeo Modigliani in Brugge
Brugge heeft zich opnieuw van een opmerkelijk kunstsei
zoen verzekerd. Over een maand wordt er de Vlaams-
Duitse meester Memlinc gepresenteerd. De hoogzomer
biedt een aanloop van meer recent meesterschap. In de
Halletoren kregen Salvador Dali en Pablo Picasso een be
scheiden plaats. Amedeo Modigliani komt aan bod in het
kunstcentrum Oud Sint-Jan, in de slagschaduw van de
Lieve Vrouwekerk. Tot 2 oktober zijn er de tekeningen te
zien uit de voormalige privé-collectie Paul Alexandre.
Engelse bands uit de jaren zes
tig leefden bij de gratie van
Amerikaanse voorbeelden - en
live moeiteloos kon improvise
ren, zou The Who zich tot veel
méér ontwikkelen dan de am
bassadeurs van de jeugdstro-
ming van de mods, de arbei
dersjeugd uit de Engelse voor
steden. Omdat de groep in
Townshend bovendien de be
schikking had over een begaaf
de componist, zou de live act
zich ook in theatrale zin ontwik
kelen.
Dankzij Tommy, de optre
dens op de festivals van Monte
rey, Wight en Woodstock, leeft
The Who voort in het collectie
ve geheugen als een monstru
eus bandje, een kwartet dat he
melse herrie voortbracht, een
verschijnsel dat tallozen tot op
de ddg van vandaag inspireert.
Natuurlijk vinden de vijftigers
en de zestigers het straks aange
naam om het levensverhaal van
de blinde Tommy vanuit de be
haaglijkheid van het pluche ga
de te slaan, maar The Who is
vooral een band die misschien
wel de beste Engelse rockband
aller tijden was.
Townshend wordt vaak opge
hangen aan zijn eigen teksten
over de zalige staat van jeugdig
heid. Het 'Hope I'll die before I
get old' uit My Generation is
hem vaak nagedragen als een
bijna fysiek verwijt dat hij nog
aanwezig, en vooral nog actief,
is. Dat is des te onzinniger om
dat The Who zijn prijs voor de
eeuwigheid allang heeft betaald.
Op 8 september 1978 overlijdt
Keith Moon aan een overdosis
van de pillen, die hij slikt om de
alcohol de baas te kunnen. Nu
constateert Townshend dat The
Who toen feitelijk ophield te be
staan: destijds zwoer het over
gebleven trio door te gaan in de
geest van The Who.
Achteraf vind ook ik dat een
minder'gelukkige keuze, al ben
ik blij dat ik daardoor nog veel
van de band heb kunnen genie
ten. De videotape laat fantasti
sche repetitieopnamen zien an
no 1979, als de band Moon's
vervanger Kenney Jones en
toetsenman Rabbit inwerkt.
Bij The Who loopt Towns
hend inmiddels bijna doof rond
- resultaat van dertig jaar drift
en decibellen en menig ver
scheurde luidsprekerbox. De
audiocassette vertoont die
slijtage amper, de beelden wèl.
Bij de laatste Amerikaanse tour
nee van 1989, mocht Pete niet
eens meer zijn gitaar vasthou
den. Uit angst dat iedere noot te
laat zou komen, gebruikte de
band bij die gelegenheid een
buiten beeld opgestelde stand-
ANDREAS OOSTHOEK
Het belang van Amedeo Modig
liani lijkt voor een niet gering
deel in de macht van de legende
te liggen. Hij past perfect in de
romantische opvatting van een
waarachtig kunstenaarschap.
Ziekte, armoede en ander on
heil zijn voorwaarden voor die
hoge staat. Burgerlijk onbegrip,
tegenkanting, een bewogen lief
desleven en de turbulentie van
bierhuis en opiumkit horen in
het rijtje. In het geval Modiglia
ni komen er nog de Vroege
Dood en de wanhoopsdaad van
de teerbeminde nabestaande
bij.
Men schroomt niet Modiglia
ni op basis van dat imago tot de
pioniers van de moderne schil
derkunst te rekenen. Zijn in
vloed is evenwel te gering ge
bleken om die waardering
staande te houden.
Amedeo Modigliani (1884-
1920), stammend uit de Itali
aans-Joodse kleine aristocratie,
groeide op in Livomo en werd
later de schitterende ster van de
Parijse bohème. Hij doet wat de
anderen doen: hof houden in de
seringentuin, bestuderen van
Afrikaanse sculpturen, tekenen,
schilderen en beeldhouwen.
Modigliani is zonder enige
twijfel het middelpunt. Op een
schilderij van Marevna, nu te
zien in het Geneefse Petit
Palais, zijn Les amis de Mont-
parnasse treffend rond hun Mo
di gegroepeerd. Zij kijken in stil
le verering op naar de macho
latino met het openvallende
hemd.
Het zelfportret uit 1919, een
van zijn laatste werken, laat een
totaal andere indruk na: de ver-
Tien gemaskerde en gewapende
mannen hebben gisteren uit het
Georgische Staatsmuseum drie
kostbare schilderijen gestolen,
nadat zij de drie bewakers van
het museum hadden overmees
terd en vastgebonden.
Museumdirecteur Nodor Lo-
moeri verklaarde dat de over
vallers er vandoor zijn gegaan
met werken van de léde-eeuw-
se Duitse meester Lucas Cra-
nach, de 17de-eeuwse Holland-
Jfn deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
67|hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
pen alles wat daar tussen zit.
5! Vandaag spreekt de Leidse
^wethouder van cultuur Pex
Langenberg zijn
bewondering uit voor het
vioolconcert van
Tsjaikovski. „Het gaat om
het noodlot dat hij
beschrijft."
Het is niet speciaal
deze uitvoering door
het Berliner
Philharmoniker die
ik hier heb, het gaat
Qm de compositie zélf. Het
inige vioolconcert dat
'sjaikovski heeft geschreven.
)aarin beschrijft hij het noodlot
dat hem boven het hoofd hangt,
n zijn hele oeuvre heeft hij
delen van zijn leven
M beschreven. Hij wist dat het
la,niks zou worden met zijn leven.
Zware paukenslagen, dreigend
trompetgeschal wisselt hij af
romantische wals.
la Want hij vocht wèl tegen het
la noodlot.
.-Tsjaikovski was homoseksueel,
Ltdesondanks is hij getrouwd
jeweest. Dat huwelijk duurde
tien weken. Daarna
correspondeerde hij jarenlang
met een vriendin, die hij echter
nooit heeft gezien. Een
platonische verhouding zou je
'het kunnen noemen. Aan haar
3!,schreef hij over zijn treurnis,
3 [zijn eenzaamheid.
Er is nog een reden om dat
vioolconcert bijzonder te
ivinden: het was het eerste
:gj klassieke concert dat ik heb
mogen beluisteren. In Den
Bosch, in het Casino, met mijn
moeder. Ik was toen een jaar of
acht. Emmy Verhey was de
[soliste. Een hele jonge Verhey
'nog. Misschien dat toen mijn
'liefde voor klassieke muziek is
begonnen. Hoewel ik ook van
andere muziekvormen houd.
Om op Tjaikovski terug te
komen: aanvankelijk was hij
ambtenaar. Pas later bleek hij
een muzikaal genie te zijn. Hij
werd leraar aan een
muziekschool, maakte veel
reizen. En dat hele afwisselende
en emotionele leven heeft hij in
zijn werk vertaald. Je moet niet
vergeten: hij was een Rus, leefde
als hij niet in het buitenland zat
in het sombere Petersburg.
Zwaarmoedigheid en
weemoedigheid zaten in die
Russische traditie ingebakken.
Hij is er toen mee begonnen om
niet alleen voor de keizer te
schrijven, maar ook voor het
volk. Dat die mensen ook nog
een beetje lol hadden. Net als
Rembrandt eigenlijk. Die
schilderde later ook voor
burgers en buitenlui. Zo
onstond zijn Ouverture 1812.
Daarin legde hij het volkse neer.
Hij maakte ook gebruik van de
literatuur. Schreef Romeo en
Julia, de Ouverture Hamlett.
Hoewel 'Romeo en Julia' een
droevig verhaal is, het loopt
immers slecht af met die twee,
zit er ontzettend veel romantiek
in dat stuk. Zijn balletten zijn
eveneens ronlantisch. Daaruit
blijkt zijn grilligheid: hij was
zwaarmoedig, maar bevocht het
noodlot, waaraan hij
uiteindelijk niet is ontkomen.
Met name de vijfde en zesde
symfonie van Tsjaikovski zijn
zwaarmoedig en weemoedig.
Die zesde, die later de
Symphonie Pathétique zou
worden genoemd, schreef hij
aan de vooravond van
zijn zelfmoord. Want
zo zou je zijn dood
wel kunnen noemen.
Hij dronk water,
hoewel hij wist dat
het met cholera was
besmet. Eri daaraan i;
hij overleden.
geestelijkte kunstenaar met het
bijna doorzichtige gelaat lijdt
niet langer uitsluitend aan zich
zelf maar gaat op in zijn werk.
Kunstenaars vinden niet zel
den steun bij mensen uit ande
re milieus. Er zijn nog salons vol
snobs, er is een alert handela-
rencircuit en ook de oprecht be
vlogenen dienen zich aan. Tot
de laatste categorie behoort de
niet zeer rijke jonge arts Paul
Alexandre, die getroffen wordt
door het Italiaanse fenomeen.
In de enkele jaren dat de con
tacten standhouden verzamelt
Paul Alexandre ruim driedui
zend bladen, toen studies en
knoeiwerk, nü goed voor een
klein fortuin. In 1914 komt een
einde aan de directe relatie
door het vertrek van Alexandre
naar het front.
Modigliani zoekt hoe langer hoe
meer zijn land van herkomst.
Vele maanden is hij in Italië en
intussen ijlt zijn leven ten einde.
De tuberculose krijgt hem op
nieuw in de greep, een over
maat aan drank en cocaïne ma
ken het karwei af. Begin 1920
sterft Amedeo Modigliani in het
Charité-hospitaal. Jeanne Hé-
buterne springt uit het raam en
volgt haar minnaar, vader van
de kleine Jeanne, in de dood.
Op Père Lachaise verenigen de
wonderlijke wegen van de ro-
Portret van Paul Alexandre door Amadeo Modigliani.
mantiek de twee gelieven in één
thans druk bezocht graf.
Voor Paul Alexandre evenwel
blijft Modigliani springlevend.
Zijn jaren zijn nadien gewijd
aan het idool. Hij voorziet zijn
collectie van een zeer uitvoerige
documentatie in brieven, foto's
en getuigenissen. Alexandre
heeft alle gegevens gerangschikt
en van commentaar voorzien.
Dat uitvoerige werk vormt, mét
de bladen uit zijn collectie, de
kern van de tentoonstelling die
nu in Brugge wordt gepresen
teerd als De Openbaring. De ti
tel is net iets te weids voor
werkstukken die in de opvatting
van de kunstenaar zelf niet rijp
waren voor expositie. De kracht
van de tentoonstelling ligt aldus
meer in het documentaire ka
rakter.
Tot zijn dood in 1968 werkte
Alexandre aan zijn beeld van
Modigliani. Hij schreef een
boek dat nooit voltooid werd.
De zoon Noël heeft de opdracht
die zijn vader zich gesteld had
overgenomen. De resultaten
zijn gebundeld in de catalogus
die een fascinerend beeld geeft
van het Parijs tussen 1900 en
1920. De centrale plaats daarin
is, uiteraard, voorbehouden aan
Modigliani, de alomtegenwoor
dige schilder van de amandelo
gen, de zwanehalzen, de verfijn
de decadentie, de zuidelijke
Expositie: Modigliani, De
Openbaring, tot 2 oktober, da
9.30-18.00 uur, Kunstcentrum
Oud Sint-Jan, Mariastraat 38,
Miljoenenroof uit Georgisch museum
se landschapsschilder Jacob van
Ruysdael en de 18de-eeuwse
Franse kunstenaar Jean-Batiste
Chardin. Lomoeri schatte de
waarde van de schilderijen op
meer dan 1,75 miljoen gulden.
Minister van binnenlandse
zaken Sjota Kviraja zei er van
uit te gaan dat de dieven zullen
proberen de schilderijen naar
het buitenland te smokkelen.
Georgië wordt overspoeld
door een misdaadgolf sinds in
de kleine Kaukasus-republiek in
1991 een burgeroorlog uitbrak.
Het Berlage Instituut in Amsterdam, eind 1990
begonnen als internationaal platform voor topta
lent onder architecten, voldoet niet. De program
ma's zijn kwalitatief onder de maat en er is te
weinig ruimte voor diepgaande discussies over
het vak. Ook trekt het Instituut te weinig deelne
mers. De instelling ontvangt jaarlijks een subsidie
van 1,5 miljoen gulden. Gedurende 1994-1995
zijn er ongeveer dertig kandidaten.
De Raad voor de Kunst ventileert die kritiek in
een advies aan de ministers van wvc en vrom dat
gistereen is verschenen. WVC had erom gevraagd
in verband met de profielschets voor de opvolger
van de decaan. Sinds de oprichting van het insti
tuut bekleedt Herman Hertzberger die functie.
Hoewel Hertzberger in het advies lof krijgt toe
gezwaaid voor zijn pionierswerk, ontbreekt het
volgens de raad bij het instituut aan een duidelij
ke visie. Daarbij is de kwaliteit van het program
ma voor architectuur, stedebouw en landschaps
architectuur niet voldoende. Het programma
biedt ook veel te veel projecten waaraan de deel-
moeten meedoen, waardoor er geen tijd
meer is voor wat diepgang. Een positieve uitzon
dering op het aanbod vormen de masterclasses.
Het niveau daarvan is goed, zegt de raad.
Omdat het instituut er niet in slaagt zich inter
nationaal te profileren met een hoogwaardig pro
gramma, laat ook de werving te wensen over. Om
daar wat aan te doen adviseert de raad contacten
te leggen met topopleidingen in bij voorbeeld
Barcelona, Parijs en Milaan. Via die weg zou het
toptalent, zowel deelnemers als gastdocenten,
kunnen worden binnengehaald.
De kunstraad stelt dat het Berlage Instituut niet
verder mag doormodderen. Het instituut moet
zich ontwikkelen tot een internationale werk
plaats-opleiding met jaarlijks een ander thema.
Nu is het gezien het niveau van de deelnemers te
veel een onderwijsopleiding. De masterclasses
zouden in de toekomst trouwens niet overboord
moeten worden gegooid, maar beperkt blijven.
De raad zegt verder dat de nieuwe decaan zich
sterk moet maken voor de voorgestelde verande
ringen.
THEATERS
DEN HAAG
CIRCUSTHEATER
dag (beh ma), 20.00 uur. zo ook
14.00 uur: Musical 'The Phantom of
the Opera'.
AMSTERDAM
CARRÉ
t/m zo 28/8 (beh ma), 20 15 uur, zo
ook 14.00 uur: Musical 'Cyrano'.
NIEUWE DE LA MAR
Europees Jeugdcircus Festival Am
sterdam
ma 1, do 4, 14.00 uur, woe 3. 20.00
uur: Zirkus Harlekin uit Duitsland,
di 2, woe 3, 14.00 uur, do 4, 20.00
r: Norsholms Ungdomscirkus uit
Zweden.
TEKST» ANNEMIEK RUYGROK
FOTO HIELCO K
Het 40e Internationaal Vocalis
ten Concours in Den Bosch is
kennelijk erg'in trek bij jonge
zangers en zangeressen. Dit jaar
hebben zich 196 solisten uit 32
landen aangemeld, een abso
luut record. Een beoordelings
commissie heeft inmiddels 91
kandidaten uitgenodigd om aan
de competitie deel te nemen,
onder wie twaalf uit Nederland.
Het concours wordt van 26
augustus tot en met 3 septem
ber gehouden in het Theater
aan de Parade in Den Bosch.
Het Brabants Orkest werkt mee
aan de finale. Dirigent is Jan
Stulen.
Aansluitend verzorgt de so
praan Ileana Cotrubas een in
terpretatiecursus. Zij won het
concours in 1965. Dit jaar
maakt ze deel uit van de jury,
die onder voorzitterschap staat
van Menno Feenstra, de cas
ting-coördinator van de Glyn-
debourne Festival Opera in En
geland.
tienduizendste keer opgevoerd.
Wereldwijd heeft de show al
ruim 32 miljoen gulden opge
bracht, afkomstig van tweehon
derd verschillende versies. Het
bekendste lied uit de produktie
is 'Try to remember'.
Lore Noto bracht, samen met
zestig andere investeerders,
eind 1959 36.000 gulden bij el
kaar om de show op de planken
te krijgen. Aanvankelijk werd
uitgegaan van een speelperiode
van vier tot vijf jaar. In 1968 wil
de Noto de show ook al eens
sluiten omdat de kaartverkoop
inzakte. Dat had tot gevolg dat
de Amerikanen zich weer mas
saal bij de kassa van het theater
meldden. Noto hoopt de ko
mende weken op een soortge
lijk effect.
Na 34 jaar lijkt er een einde te
komen aan 'The Fantasticks', de
langstlopende show uit de his
torie van het Amerikaanse thea
ter. De laatste maanden is de
kaartverkoop fors teruggelopen.
,,Het verlies in 1994 is al groter
dan de winst in 1993", verklaar
de producer Lore Noto. Wan
neer daar voor 5 september (La-
bourday) geen verandering in
komt, valt definitief het doek.
'The Fantasticks' is een musi
cal van componist Harvey
Schmidt en auteur Tom Jones.
De voorstelling ging op 3 mei
1960 in première in een theater
tje Off-Broadway. Begin dit jaar
werd de musical voor de veer-
CONCERTEN
LEIDEN
HOOGLANDSE KERK
Vrijdag 29 juli
Orgelconcert door Haite van der
Schaaf; werken van o.a. Siefert,
Bach, Mozart en Schumann, 20.15
Zaterdag 30 juli
Orgelconcert door Wilbert Berendsen,
13.30 uur.
Dinsdag 2 augustus
23.30 u
d Crapjam (zoldercafé),
KATWIJK
NIEUWE KERK
Vrijdag 29 juli
Orgelconcert door Dr. Jiri Ropek
(Praag, Tsjechië); werken van Bach,
Franck, Klicka en Ropek, 20.15 uur.
VREDESKERK
Dinsdag 2 augustus
Orgelconcert door Jan van Westen-
brugge, 20.15 uur.
NOORDWIJK
GROTE KERK
Donderdag 4 augustus
Orgelconcert door Klaasjan Mulder
mmv British Columbia Boys Choir,
20.15 uur.
AMSTERDAM
CONCERTGEBOUW
Zaterdag 30 juli
Jeugd Orkest Nederland olv Alexan
der Vakoulsky, solist Wibi Soerjadi,
piano; werken van Dvorak, Rach-
maninowen Tsjaikowsky, 20.15 uur.
Zondag 31 juli
Georgisch Kamerorkest olv Liana Isa-
kadze, viool; werken van o.a. Mozart
en Sjostakowitsj, 20.15 uur.
Woensdag 3 augustus
werken van Beethoven/Mahler,
Mozart en Mendelssohn, 20.15 uur.
Donderdag 4 augustus
St. Petersburg Camerata olv Saulius
Sondeckis; werken van o.a. Rossini,
Britten, Borodin en Glinka, 20.15
