Economie Beurs
Wieg stond in Indisch roversnest, toekomst ligt in Zuid-Afrika
WOENSDAG 27 JUL11994
ECONOMISCH KORT
NIETS STAAT de sluiting van
spellenfabriek MB in Ter Apel
nog in de weg. De directie
heeft bekendgemaakt dat
overeenstemming is bereikt
met de vakbonden. Ook de
ondernemingsraad en de me
dewerkers hebben inmiddels
ingestemd met de sluiting.
Voor de circa 160 ontslagen
werknemers is een sociaal
plan opgesteld. Ook zal wor
den beprobeerd voor hen el
ders werk te vinden.
DEUTSCHE*BANK, de groot
ste bank in Duitsland, heeft
over de eerste helft van 1994
12,9 procent minder verdiend.
Na belastingen bedroeg de
winst 977 miljoen mark, tegen
1,12 miljard mark in de eerste
helft van 1993. President-di
recteur Kopper rekent niette
min op een „bovengemid
deld" jaar, zo maakte hij giste
ren duidelijk.
GEVEKE, onder meer leveran
cier van graafmachines en
vorkheftrucks, lijkt het ergste
achter de rug te hebben. In het
eerste halfjaar van 1994 no
teerde het gereorganiseerde
concern een nettowinst van
5 miljoen tegen een plusje
van 900.000 in dezelfde pe
riode van 1993. Voor het lo
pende boekjaar verwacht Ge-
veke een nettowinst van 9
miljoen, ofwel 1 procent van
de omzet zo meldt het bedrijf.
VREDESTEIN (banden en an
dere rubberprodukten) heeft
over de eerste helft van dit jaar
een verlies geleden van 1,4
miljoen. De eerste zes maan
den van 1993 levereden een
winst van 0,5 miljoen op.
DE VIJF effectenhandelaren
tegen wie in Frankfurt een on
derzoek is begonnen wegens
belastingontduiking, oefenden
hun vermeende dubieuze
praktijken al vóór 1987 uit. Dat
heeft de hoofdofficier van jus
titie in Frankfurt, Job Tilmann,
laten weten. Het openbaar mi
nisterie kan echter niet verder
terug gaan dan 1987, omdat
vergrijpen van daarvóór zijn
verjaard.
HOLLANDSE Signaal
ten in Hengelo bereidt een
nieuwe ingreep voor die vol
gens ingewijden 150 mensen
in de produktie hun baan gaat
kosten. De directie heeft de
vakbonden te kennen gegeven
daarover na de vakantie een
gesprek te willen hebben.
DE AUTOBRANCHE heeft een
goede maand mei achter de
rug. Volgens voorlopige cijfers
van het Centraal Bureau voor
de Statistiek is de omzet met
9,2 procent gestegen ten op
zichte van dezelfde maand
een jaar eerder. De autobran
che krabbelt weer op na het
rampjaar 1993.
leidschendam marien v
Na ruim een jaar onderhandelen zijn
Koninklijke Olie/Shell en het Zuidafri-
kaanse mijnbouwconcern Gencor het
eens. De aloude Billiton Maatschappij
gaat over in buitenlandse handen. Een
historische gebeurtenis die een terug
blik rechtvaardigt.
Al vanaf 1717 werd er tin gevonden
op het eiland Bangka, vlak voor de kust
van Sumatra. Het was de tijd van de
Vereenigde Oostindische Compagnie.
Ten oosten van Bangka ligt Billiton (te
genwoordig Belitung), dat de basis en
naamgever werd van de Billiton Maat
schappij. In de VOC-tijd was het echter
vooral berucht als zeeroversnest.
Pas in 1851 opende Nederland de
jacht op het tin van Billiton. Daartoe
werd in dat jaar een expeditie opgezet
met financiële steun van prins Willem
Frederik Hendrik, de derde zoon van
de latere koning Willem II en Anna
Pauwlowna. De eerste negen jaren la
ten zich in de gedenkboeken van de
maatschappij lezen als een spannend
jongensboek. Het wemelt van grote te
genslagen, ziektes, moorden en finan
ciële problemen. Maar in 1860 is de
oprichting van de Billiton Maatschap
pij eindelijk een feit.
Onder de aandeelhouders vinden we
naast de prins ook de twee belangrijk
ste pioniers, baron Van Tuyll van
Serooskerken en John Francis Loudon.
Politiek gunstig was het gesternte
waaronder de Billiton Maatschappij
werd opgericht allerminst. In hetzelfde
jaar bijvoorbeeld publiceerde Eduard
Douwes Dekker (Multatuli) zijn Max
Havelaareen vlammend protest te-
gep de onderdrukking van de inlandse
bevolking van Nederlands-Indië.
In Nederland laaide de discussie
over de koloniën hoog op, terwijl ook
de binnenlandse politieke verhoudin
gen op hun grondvesten schudden. De
sociale kwestie, de schoolstrijd, de
scheiding van kerk en Staat, de strijd
voor algemeen kiesrecht al die on
derwerpen kwamen in die periode op
de politieke agenda.
Tegen die achtergrond ontstond in
1882 de 'Billiton-Quaestie'. Die draaide
om de verlenging van de consessie aan
de Billiton Maatschappij (BM) om tin
te winnen op het gelijknamige eiland.
Minister van koloniën De Brauw had
de zaak min of meer ondershands met
de BM geregeld. Pers als parlement re
ageerden woedend. De parlementaire
commissie die zich over de zaak boog,
oordeelde vernietigend: „Door reeds
nu de toekomst voor bijna een halve
eeuw (aan Billiton) te binden is wel
voor de belangen der aandeelhouders
van de Billiton Maatschappij gezorgd,
maar is 's lands belang niet behartigd".
Onder de aandeelhouders was ook
koning Willem III, die 762 van de oor
spronkelijke 5.000 aandelen had geërfd
van zijn neef Willem Frederik Hendrik.
Overigens verkocht de koning die in
dezelfde maand dat het parlementaire
rapport uitkwam, maar voor de kritici
maakte dat alles alleen maar erger.
De gemoederen waren zeer verhit en
na dagenlange debatten stuurde de
Tweede kamer de minister van koloni
ën naar huis. Het kabinet-Van Lynden
van Sandenburg in z'n geheel volgde
spoedig, toen bleek dat het hele bui
tenlands beleid niet meer door het par
lement werd gesteund. Het conflict
tussen politiek en BM zou nog negen
Vervoer van tin over een krui-spoor bij
mijn nummer 30 Bangkoeang in 1890. De
arbeiders op de foto zijn Chinezen. Voor
zwaar werk werden in die tijd vaak koe
lies uit China gehaald. foto gpd
jaar voortslepen en bij het aflopen van
de concessie heeft het er zelfs even
naar uitgezien dat de autoriteiten in
Indië de mijnen aan BM zouden ont
trekken. De verhoudingen bleven
moeizaam. In 1917 werd in de Tweede
Kamer met drie stemmen verschil zelfs
maar net voorkomen dat Billiton een
staatsbedrijf werd. In 1924 gebeurde
dat uiteindelijk toch door de oprichting
van de Gemeenschappelijke Mijn-
bouwmaatschappij Billiton (GMB),
waarin de Staat voor 62,5 procent deel
nam en BM voor de rest.
Toen Nederland eind 1949 de Indo
nesische souvereiniteit overdroeg aan
de nationalisten van Soekarno, viel ook
het staatsaandeel van GMB in Indone
sische handen. En begin 1958 namen
de Indonesiërs de maatschappij hele
maal over. In het personeelsblad Erts
vatte de directie de ontstane situatie
kort samen: „Uit een karig bewoond
eiland, dat bekend stond als een zeero
versnest, is een welvarend eiland met
een niet onaanzienlijke bevolking ge
groeid en dit eiland heeft belangrijk
bijgedragen tot de inkomsten van de
Staat. Nu deze periode voorbij is, moe
ten wij ons met dubbele krachten wij
den aan de nieuwere bedrijven in an
dere werelddelen, zodat de naam Billi
ton niet slechts historische waarde be
houdt, maar overal bekend zal zijn als
de maatschappij, die ondanks tegen
slagen, onverdroten voortgaat met ont
ginnen en verwerken van de meestal
moeilijk te winnen schatten van de
Aarde".
Buiten Indonesië was Billiton sinds
het begin van de jaren vijftig al doende
met een deelname in de Kamativi Tin
Mines in Zuid-Rhodesië. Verder wer
den de bauxiet-activiteiten in Surina
me sterk uitgebreid. Uit de afwikkeling
met de Indonesische autoriteiten
kwam alsnog zo'n vijftig miljoen gul
den. Dat geld werd in diverse 'uitstap
jes' gestoken, variërend van de bouw
en constructiewereld tot de exploratie
van olie en gas op de Noordzee.
Ook Shell had eind jaren zestig geld
over en was op zoek naar nieuwe acti
viteiten. Het olieconcern had boven
dien al jaren een eigen metalen-afde
ling. Dus waarom geen middelgroot
metalen-concern gekocht? Billiton wil
de op dat moment graag uitbreiden,
maar het échte grote geld was daarvoor
had het niet.
De twee concerns vonden elkaar be
gin 1970. Eind mei bracht Shell tot ie
ders verrassing een bod uit op alle aan
delen Billiton. Het lag 27,5 procent ho
ger dan de beurskoers van de aandelen
en kostte de oliereus ruim 422 miljc
gulden. De Billiton-aandeelhoud
gingen sommigen met een triest
voel akkoord. „De BM blijft een I
derlandse maatschappij en dat is
pleister op de wonde", aldus een j|'
hen.
De hooggespannen verwachting
zijn nooit uitgekomen. De markt v
olieprodukten is niet teruggelop
zoals Shell destijds vreesde. En de
te toekomst voor de metalen is
nooit werkelijkheid geworden. De i A
talen zouden naar men hoopte
procent van de Shell-omzet moe
gaan zorgen. Verder dan 3 procent
men ze momenteel echter niet.
Dat zegt overigens meer over de o 's
vang van Shell dan over die van B
ton, dat inmiddels het hoofdkantf11
heeft verplaatst van Den Haag
Leidschendarn. In 1993 was Billiton
tief in de winning en verwerking
diverse metalen in Australië, Braz
Canada, Colombia, Ghana, Guin
Indonesië (nu goud en zilver), Ierla
Zuid-Afrika en Suriname. Het bela
rijkst is aluminium, waarin Billifn
nummer twee in de wereld is.
De strategen van zowel Shell als B
ton hebben het idee van diversifia
verre van zich geworpen en willen
weer concentreren op de kernactivi
ten. Voor Shell is dat olie en vc
ton non-ferro metalen (alle meta
behalve ijzererts/staal).
Voor Gencor, het op een na grool
mijnbouwconcern van Zuid-Afrika
Billiton een welkome aanvulling
bestaande activiteiten. Door de
name van het Nederlandse concert'
Gencor straks in één klap vertege
woordigd op alle continenten.
BINNENLANDSEAANDELEN
goudsmit
172,00 172,30
1570,00 1570,00
'49,00 49,20 opgcert.
164,00 164,00
17,60 17,60 porceleyne fl.
291,00 293,00
135,70 135,70
10430 104^20
303.50 306,00
1630 16,00
178,00 178,00
26,50 26,50
11530 115.00
171,00
76,00
18830
1272,00
1285^00
68,30 68,30 moeara vi
22^00 2230 mulder b
41,50 41,50 multihou
39,00 39,50 naeff
23.50 23,70 nagronci
201,00 - nat.inv.b
116,50 116,50 nbrn-ami
5190 51,90 nedcong
151,00 151,00
50,00 50,00
45,00 44,80
190,00 189,00
7900.00 7900.00
1700,00 1680.00
22350,00 22000,00
89,00 88,00
23800,00 23600,00
137,00 138,00
201,00 200,00
51,90 51,00
6400,00b 6400,00b
20,50 20,20
unilever 6 prf
BUITENLANDSE AANDELEN
cd! hotels hk$
Chrysler
computer task gr.
622.00 626,00
36.80 36,30
26^20 2630
54,50 54,30
39,60 39,80
80,00a -
10T00 I0T0O
0.20b -
54.80 55,30
60,70 61,10
22.70 22,50
1(150 10,50
yen 500,00
untyyen 1570,00
31.30 31,70d
STAATSLENINGEN
102,10
10230
110,00
110,10
11230
100,48
10645
109,35
10233
107,45
10835
108,60
i0L64
100,65-
100,10
100,40
105,35
102,70
101,20
101,87
104.35
101,08
300,00
160,00
103,35
10230
102,40
101,45
10230
