'VN weg uit Bosnië'
Israël krijgt meer dan waarop het had gerekend
Buitenland
Gerry Adams van Sinn Fein
kan geen Nelson Mandela zijn
Spaanse vissers blokkeren havens
Van blauwhelm tot fietsenmaker
lusseins lange weg naar
en vergelijk met Israël
Jeruzalem speelt bijzondere rol in leven koning Hussein
NSDAG
)oden bij explosie flat in Kazaehstan
fninsk Een vijf verdiepingen tellend flatgebouw in de Kazach-
e stad Leninsk is vannacht ingestort na een gasexplosie. Tien-
ïllen mensen zijn bedolven geraakt onder het puin. Inmiddels
ijn vier lichamen geborgen. Gevreesd wordt dat het dodental
og veel verder op zal lopen.
ill jaar geeïst tegen Craxi
ome» Het.openbaar ministerie in Milaan heeft gisteren elf jaar
evangenisstraf geëist tegen de socialistische ex-premier Bettino
iraxi vanwege zijn rol in het frauduleuze bankroet van de Banco
mbrosiano in het begin van de jaren '80. Craxi hoorde de eis
iet zelf aan, omdat hij zich nog steeds schuil houdt in zijn va-
antiehuis in Tunesië.
(oflie met een vreemd smaakje
joseph» De koffie smaakte niet zoals anders en om er achter
komen hoe dat kwam, hadden arbeiders van een fabriek in de
merikaanse staat Missouri een verborgen camera geplaatst bij
e koffiepot. Groot was hun ontzetting toen zo aan het licht
wam dat een van hun collega's de koffiepot gebruikte om in te
lassen. „Ik kon hem wel zijn benen breken, doodschieten of
fat ook," zei Richard Poe. elektromonteur. In plaats daarvan ga-
en Poe en zijn collega's de videoband aan de politie en de di-
ectie. De directie zette de onverlaat op de keien.
enegal verleent Jawara asiel
akar» Senegal heeft politiek asiel verleend aan de afgelopen
feekeinde bij een bloadeloze, militaire coup afgezette president
Uawda jawara van het buurland Gambia. Jawara werd zondag-
vond door een Amerikaans marineschip dat op bezoek was in
naar de Senegalese hoofdstad Dakar gebracht.
littegolf Zuid-Korea: tientallen doden
pul» Een hittegolf in Zuid-Korea, met temperaturen boven de
8 graden, heeft het leven gekost aan tientallen mensen. Op
pek naar afkoeling verdronken minstens 24 personen voor de
vervolle stranden. Ook de vlucht uit de hitte naar de bergen
iste slachtoffers. Met bijna veertig graden in de schaduw is het
inds 1907 nog niet zo heet geweest in Seoul, aldus de meteoro-
igische dienst.
(rastins nieuwe premier Letland
ca» De 43-jarige conservatief Andrejs Krastins is gisteren be-
oemd tot premier van Letland. President Ulmanis gaf hem tot
iterlijk donderdag de tijd zijn regering aan het parlement te
resenteren. Krastins is vice-voorzitter van het parlement en lid
an de nationalistische Conservatieve Partij LNNK.
)odental aanslag opgelopen tot 80
uenos aires De aanslag verleden week maandag in Buenos Ai-
ANP Algemeen Nederlands Persbureai
se Agentur GPD Geassocieerde Pers Diei
Inter Press Service RTR Reuter UP
is op een gebouw van de joodse gemeenschap heeft ten minste
0 mensen het leven gekost. Reddingswerkers hebben gisteren
2 lijken onder het puin vandaan gehaald, twintig mensen wor-
en nog steeds vermist.
ïxxon akkoord met schadevergoeding
"i ving» De Amerikaanse oliemaatschappij Exxon heeft gisteren
angekondigd dat zij 20 miljoen dollar (ongeveer 35 miljoen gul-
en) schadevergoeding zal betalen aan de Inuit (eskimo's) we
ens de olieramp met de Exxon Valdez in Alaska in 1989. De ver-
oeding dekt niet de schade die bij Alaska is toegebracht aan de
ssen, schaaldieren en andere natuurlijke rijkdommen in zee.
Boutros Gliali verrast Veiligheidsraad met voorstel
Secretaris-generaal Boutros Boutros Ghali van de Vere
nigde Naties heeft de Veiligheidsraad gisteren gevraagd
terugtrekking te overwegen van de VN-vredesmacht uit
het voormalige Joegoslavië, ongeacht de vraag of de strij
dende partijen instemmen met het jongste vredesplan.
Binnen de Veiligheidsraad is geschokt gereageerd op de
suggestie.
new YORK Rtr-DPA-AFP
In een brief aan de Veiligheids
raad zegt Boutros Ghali dat de
VN-vredesmacht Unprofor
enerzijds te klein is om het vre
desplan uit te voeren. Ander
zijds wordt de positie van Un
profor ook onhoudbaar indien
een van de strijdende partijen
het voorstel afwijst en vervol
gens het doelwit wordt van in
ternationale luchtaanvallen of
andere militaire maatregelen.
De VN-leider ging niet zo ver
terugtrekking van de 36.000 VN-
militairen uit Bosnië, Kroatië en
Macedonië aan te bevelen,
maar noemde wel de omstan
digheden die daartoe kunnen
leiden.
Volgens de Nieuwzeelands
VN-ambassadeur Keating rea
geerde de Veiligheidsraad gea
larmeerd op het voorstel van de
secretaris-generaal. „Ik vind het
nogal zorgelijk. De secretaris
generaal laat zijn strategisch in
zicht bepalen door de gedachte
dat de VN deze taak niet aan
kan. Vorige week zei hij ook al
dat het handhaven van de vrede
in Haïti de krachten van de VN
te boven gaat. Dat is een zorge
lijke combinatie", aldus Keating
vanmorgen.
De Bosnische Serviërs hebben
gedreigd de Verenigde Naties in
Bosnië-Hercegovina 'het leven
moeilijk te maken'. Hun com
mandant Ratko Mladic kondig
de aan dat zijn manschappen
de bewegingsvrijheid van de VN
vanaf volgende week aan ban
den zullen leggen, indien de
moslims niet ingaan op zijn eis
tot vrijlating van honderden
Servische gevangenen.
londen cees van zweeden
correspondent
Ondanks de weigering van Sinn Fein, de poli
tieke arm van het verboden IRA, om het Brits-
Ierse vredesplan te accepteren, hebben Lon
den en Belfast gisteren bezworen dat zij zul
len doorgaan met hun initiatief. „Sinn Fein
heeft geen vetorecht. We zijn vastbesloten
door te gaan met het politieke proces", zei
een woordvoerder van de Britse premier John
Major. Volgens het plan mocht Sinn Fein aan
de onderhandelingstafel plaatsnemen op
voorwaarde dat de IRA het geweld af zou zwe-
Nu in Zuid-Afrika de apartheid is ontmanteld
en in het Midden-Oosten de vrede is uitgebro
ken, heeft de vraag zich opgedrongen waarom
in Noord-Ierland een soortgelijke exercitie on
mogelijk is. Maar het antwoord daarop ligt voor
de hand: de Noordierse katholieken vormen,
anders dan de zwarten in Zuid-Afrika of de Pa-
lestijnen in de bezette gebieden, een minder
heid in hun eigen provincie.
Het was voor Mandela niet moeilijk om de ge
wapende strijd op te geven; hij hoefde maar
onder de boom te gaan liggen en de vruchten
vielen hem in de mond. Arafat moest met min
der dan honderd procent genoegen nemen,
maar ook hij mag zich nu in de zon koesteren.
Maar Gerry Adams en de IRA? Al wat hun
wachtte, was... een protestants veto. Of althans,
dat is hetgeen zij vreesden. Op de weg naar vre
de lagen, wat de IRA betreft, te veel voetangels
en klemmen.
Om te beginnen kan de IRA het zich niet ver
oorloven de wapens zo maar neer te leggen.
Toen ze dat in 1974-75 deed, bleek het razend
moeilijk om na het mislukken van de onder
handelingen de terreurcampagne weer te be
ginnen. Gerry Adams zou later zeggen: „De
Britse regering is nog nooit zo dicht bij het ver
slaan van de republikeinse beweging gekomen
als toen".
De IRA zou het afkondigen van een langdurig
bestand overwogen hebben als er een kans op
een 'eervolle' vrede was geweest. Doel van de
beweging is de hereniging van het Britse Noor
den met het Ierse Zuiden, maar de kans daarop
werd als nihil beschouwd.
Op de in het Brits-Ierse vredesplan uitgestip
pelde weg naar vrede lagen voor de IRA twee
valkuilen. Het was heel goed denkbaar geweest
dat uit de gesprekken met de twee regeringen
en de protestantse partijen in het geheel geen
akkoord was gerold dat voor de IRA aanvaard
baar was. Dat was het eerste gevaar.
En ten tweede: als er al een bevredigende status
voor Noord-Ierland kon worden overeengeko
men, zou die altijd nog op een veto van het
protestantse bevolkingsdeel kunnen stuiten.
Want in het Brits-Ierse plan werd de (in meer
derheid protestante) Noordieren nadrukkelijk
het recht toegekend op het laatste woord.
Het feit dat ieder akkoord aan de Noordieren
voorgelegd moest worden in een referendum,
was uiteindelijk voor Sinn Fein en IRA onaan
vaardbaar. De vraag is alleen waarom ze dat
niet gelijk hebben gezegd.
Het Brits-Ierse vredesplan vloeide voort uit ge
sprekken die John Hume, de leider van de ge
matigde katholieke SDLP, en Gerry Adams vo
rig jaar voerden. Die gesprekken werden beslo
ten met een akkoord dat, aldus Hume toen,
'nog voor het weekeinde vrede kan brengen'.
De tekst van het akkoord tussen John Hume en
Gerry Adams is nooit gepubliceerd, maar
Adams zei afgelopen zondag dat het Brits-Ierse
vredesplan er op een vitaal punt van afweek.
Dat vitale punt was de kwestie van het referen
dum in Noord-Ierland (lees: het protestantse
veto) over een wijziging in de status van de pro
vincie.
Sinn Fein, zo impliceerde Adams, was nooit ak
koord gegaan met een 'protestants veto'. In
plaats daarvan diende er een referendum te ko
men onder alle Ieren (die in de katholieke Re-
bubliek en in Noord-Ierland).
Inmiddels is die bewering van Adams echter als
een leugen ontmaskerd. Seamus Mallon, die
binnen de SDLP de rechterhand van John Hu-
me is, las voor de BBC-televisie de betreffende
passages uit zowel het Hume-Adams akoord als
het Brits-Ierse vredesplan voor. En hij stelde de
retorische vraag: „Kunt u ons misschien vertel
len, meneer Adams, wat het verschil is?"
medjugorje» Drie Spaanse VN-soldaten buigen zich in het Kroatische Medjugorje waar zij hun basis heb
ben over de kapotte driewieler van een inwonertje. De Spanjaarden moeten de vrede bewaren in Mostar,
de hoofdstad van Hercegovina, waar twee dagen geleden de eerste 'EU-burgemeester' werd benoemd.
FOTO EPA TOM DUBRAVEC
barcelona ruud de wit
correspondent
Woedende Spaanse vissers zijn
vanochtend begonnen met een
blokkade van alle havens langs
de Spaanse Atlantische kust. De
vissers willen met deze actie
protesteren tegen hun Franse
collega's, die zich niet zouden
houden aan de richtlijnen van
de EU bij het vissen op onder
meer tonijn in de Atlantische
Oceaan.
De Franse vissers daarente
gen hopen vandaag in Brussel
juist de EU-ministerraad ervan
te overtuigen dat voor hen
sleepnetten van vijf kilometer of
meer van levensbelang zijn. De
EU laat op dit moment slechts
netten met een maximale lengte
van 2,5 kilometer toe.
Gisteren besloten ruim 2.000
vissers en reders in Santander
zich niet neer te leggen bij het
compromis dat de Spaanse en
Franse ministers voor landbouw
en visserij eerder met de F.U
overeengekomen waren. Dit
compromis voorziet erin dat er
meer EU-inspecteurs zullen
worden ingezet om controle uit
te oefenen op de naleving van
Europese regels met betrekking
tot het vangen van tonijn.
den haag gpd
ning Hussein van Jordanië
eft tijdens zijn 41 jaar oude
E ivind moordaanslagen, coup-
gingen en een militaire ne-
rlaag overleefd. Hij staat nq
or zijn
Voor het eerst officieel bij elkaar:
Hussein en Rabin.
FOTO J. DAVID AKE
iseins top-
tmoeting
It de Israë-
he premier
zhak Ra-
gisteren
^Washing-
kan een
stap blijken in de
gingen om na vijftig jaar vij-
dschap vrede te bereiken
;sen Israël en de Arabische
isseins grootvader Abdullah
rd in 1951 vermoord, nadat
(jde Westelijke Jordaanoever
d ingelijfd en geprobeerd
N ide te sluiten met Israël. Zijn
n dieptepunt was de Ara-
ich-Israelische oorlog van
t|67. Israël veroverde de
N estoever en het Arabische
el van Jeruzalem, standplaats
n de voor moslims zo belang-
g, ;eal-Aqsa-moskee.
1970 voerde Hussein een
A afexpeditie uit tegen de naar
n mening te eigenmachtig
rorden Palestijnen in Jorda-
waarbij duizenden slacht-
:rs vielen. Vanwege deze als
B'arte September bekend ge-
H)rden operatie riepen sommi-
Bn om Husseins aftreden.
31974 werd Hussein door een
abische top beroofd van zijn
ivoegdheid om namens de
71 lestijnen te spreken en werd
'Palestijnse Bevrijdingsorga-
j. satie (PLO) tot enige verte-
nwoordigervanhetPaleslïjn-
volk uitgeroepen,
issein hield zich aan het be- -
lit en gaf geen gehoor aan
'roepen van de Verenigde
Staten en Israël om namens de
Palestijnen vrede met Israël te
sluiten. Wel voerde hij verschil
lende malen geheime bespre
kingen met Israëlische leiders,
waarbij hij voor alle zekerheid
soms zijn eigen helikopter be
stuurde.
In 1988 maak
te Hussein
een einde aan
een langduri
ge machts
strijd door zijn
aanspraken
op de-Westoe
ver op te ge
ven en over te
dragen aan de
PLO, daarmee
Amerikaanse
en Israëlische
plannen door
kruisend om,
liever dan met
de Palestijnen
zelf, vrede te
sluiten met
Jordanië.
In de Ara-
bisch-Israëli-
sche oorlog van 1973 bleef Hus
sein op de achtergrond, al le
verde hij het Syrische leger
troepenversterking. Net als de
meeste andere Arabischè lei
ders keerde Hussein zich tegen
de Camp David-akkoorden
waarmee Egypte en Israël in
1979 vrede sloten.
In de jaren daarna was hij
evenwel actiever dan de andere
leiders in het zoeken naar mo
gelijkheden om via Amerikaan
se bemiddeling een bredere
Arabisch-Israëlische vrede te
bewerkstelligen. Door in 1984
de betrekkingen met Egypte te
herstellen hielp de Jordaanse
koning de patstelling in het
Midden-Oosten te doorbreken.
Hij maakte het andere Arabi
sche staten gemakkelijker
Egypte weer in genade te aan
vaarden.
In de Golfoorlog tegen Irak
werd Hussein een te pro-Iraak-
se houding verweten, waardoor
zijn land politiek en econo
misch geïsoleerd raakte. Zijn
vroegere Arabische bondgeno
ten in de Golf dragen hem die
houding nog altijd na. De Vere
nigde Staten vergaven de ko
ning echter snel, toen deze zich
enthousiast aansloot bij het in
oktober 1991 begonnen vredes
proces voor het Midden-Oos
ten.
De verrassende passage over Jeruzalem
in de 'Washington-verklaring' onder
streepte de bijzondere band die koning
Hussein met de heilige plaatsen van de
islam aldaar voelt. De Hasjemitische
dynastie, die zichzelf beschouwt als
sharifs, dat wil zeggen afstammelingen
van de profeet Mohammed, verloor in
1925 het bestuur over Mekka en Medi
na en daarmee het beheer van de be
langrijkste heilige plaatsen van de is
lam, aan Saudi-Arabië.
Nadat emir Abdullah van de Britten
het bestuur over Trans-Jordanië had
gekregen, probeerden hij en later zijn
kleinzoon Hussein het verlies van Mek
ka te compenseren door zichzelf op te
werpen als de beschermers van de der
de heilige plaats van de islam, Jeruza
lem. Abdullah werd echter in 1951 op
de trappen van de Aqsa-moskee ver
moord, en in 1967 verloor koning Hus
sein Jeruzalem aan de Israëli's.
Daarmee werd Husseins tragische
band met Jeruzalem zo mogelijk nog
versterkt. Door middel van het
Jordaanse ministerie van Wafqs (mos
limse stichtingen) wist de koning, on
danks de Israëlische annexatie, toch
een sterke greep op de religieuze aan
gelegenheden in Jeruzalem en de Wes
telijke Jordaanoever te behouden. De
zogenaamde Hoogste Moslim Raad in
Jeruzalem, die moskeeën, scholen en
talloze andere instellingen beheert, is
een Jordaans^bolwerk gebleven, ook
nadat de koning in 1988 de formele
constitutionele banden tussen zijn ko
ninkrijk en de overwegend Palestijnse
Westelijke Jordaanoever heeft doorge
sneden.
Ten koste van honderdduizenden dol
lars liet Hussein onlangs nog de gou
den koepel van de rotsmoskee restau
reren, waarmee hij opnieuw zijn aan
spraken onderstreepte. Aanspraken, in
de vorm van een zekere religieuze zeg
genschap, of privileges met betrekking
tot de islam, die door Israël nooit volle
dig zijn afgewezen.
jeruzalem ad bloemendaal
correspondent
In Israël bestaat in brede krin
gen grote tevredenheid over wat
al 'de Washington-verklaring'
van Rabin en koning Hussein
wordt genoemd. De inhoud
daarvan strekt veel verder dan
wat tot voor kort in Israël werd
gehoopt.
Er bestond de laatste dagen
weliswaar een zekere verwach
ting dat de verklaring de oor
logstoestand tussen Jordanië en
Israël officieel zou beëindigen,
maar de feitelijke aankondiging
van concrete vormen van sa
menwerking tussen de beide
landen, alsmede de erkenning
van een zekere religieuze zeg
genschap van koning Hussein
over de heilige plaats van mos
lims in Jeruzalem, kwamen toch
als een verrassing.
In alle euforie van de 'histori
sche dag' werd gisteren bijna
vergeten dat Israël en Jordanië
ooit ook oorlogen hadden ge
voerd. De meeste oud-strijders,
of familieleden van gevallenen
aan het Jordaanse front, ver
klaarden de doorbraak naar vre
de te verwelkomen. In kringen
van de rechtse oppositiepartij
en, die de akkoorden met de
PLO verfoeien, toonde men zich
eveneens tevreden.
De indruk is dat Shamirs Likud-
partij de laatste ontwikkelingen
met beide handen aangrijpt om
bij het publiek niet al te negatief
over te komen. Met andere
woorden: Men beschouwt de
'Washington-verklaring' als een
welkom tegenwicht tegen de
Oslo- en Cairo-overeenkomsten
met de PLO.
Staatssecretaris Beilin (buiten
landse zaken) wees er echter op
dat de huidige doorbraak
slechts mogelijk was geworden
na een scheiding tussen de on
derhandelingen met de Palestij
nen en die met Jordanië, die
Een trotse president Clinton kijkt in de rozetuin van het Witte Huis toe bijnde ondertekening van het akkoord tussen de Jordaanse koning Hussein
en de Israëlische premier Rabin (rechts).
FOTO PAUL RICHARDS
volgens hem verschillende en
deels zelfs tegenstrijdige belan
gen hebben.
Hoezeer de formele beëindiging
van de oorlogstoestand ook de
voorlopige bekroning vormt van
de onderhandelingen met Jor
danië het zijn toch vooral de
aspecten van de 'mini-normali
satie' die Israël het meest aan
spreken. Wat dat betreft stelt de
'Washington-verklaring' con
crete veranderingen in het
vooruitzicht:
binnenkort wordt rechtstreeks
telefoonverkeer mogelijk
de koppeling van de elektrici
teitsnetten wordt mogelijk ge
maakt
er worden twee grensovergan
gen voor toeristen geopend
het handelsverkeer, tot dusver
min of meer heimelijk, wordt
geregeld en belangrijker nog
in Israëlische ogen, de econo
mische boycot wordt opgehe
ven
er zal worden onderhandeld
over internationale luchtcorri-
dors, zodat Jordaanse vliegtui
gen over Israëlisch grondgebied
heen kunnen vliegen en de Is
raëlische routes naar het Verre
Oosten op den duur aanmerke
lijk bekort zullen kunnen wor
den
de politie van beide landen
gaat samenwerken.
de leiders van beide landen
gaan regelmatig overleg plegen
Veel meer dan de beëindiging
van de oorlogstoestand of de
mini-normalisatie, kwam de
passage over Jeruzalem als de
grote verrassing van de 'Was
hington-verklaring' over. De er
kenning van koning Husseins
bijzondere band met de heilige
plaatsen van de islam in Jeruza
lem wordt in Israël door com
mentatoren uitgelegd als een
diplomatiek tegenwicht tegen
de akkoorden met de PLO, zo
niet als een correctie daarop.
De PLO ziet Jeruzalem als de
hoofdstad van een toekomstige
Palestijnse staat en Yasser
Arafat vlast al maanden op een
zo spoedig mogelijk bezoek aan
de Aqsa-moskee. Koning Hus
sein kan hem wellicht nu voor
zijn en hij zal daarmee ook zijn
aanspraak versterken om deel
te hebben aan de toekomstige
religieuze regelingen voor Jeru
zalem.
In Palestijnse kringen is men ui
teraard weinig gelukkig met de
ze onverwachte ontwikkeling.
Volgens één van de Israëlische
televisiestations zou Yasser
Arafat binnenskamers al zijn
ongenoegen hebben geuit. Bur
gemeester Olmert van Jeruza
lem hield zich op de vlakte
maar diens legendarische voor
ganger Koliek liet geen twijfel
bestaan over de ondeelbaarheid
van de stad en over de voortdu
ring van de Israëlische soeverei
niteit.
Hij verklaarde wel als vanouds
de mogelijkheid te zien van
Jordaanse en/of Saudische zeg
genschap over de heilige plaat
sen 'tot aan de komst van de
Messias'. Naar Kolleks zeggen
had de mufti van Jeruzalem
hem onlangs gevraagd hoezeer
hij ervan overtuigd was dat de
Messias een jood en geen mos
lim zou zijn. Hij had geant
woord dat hij 'dat risico wel wil
de nemen'.
Jlti
