'Dat gebouw moet leven'
De X eert Visconti en Bogarde
Romanticus Muilwijk schildert 'klungeligheid'
Peter Gabriel
verliest aan appeal
Minerva presenteert
traditie en humor
Cultuur&Kunst
DONDERDAG 7 JULI 1994
Prijs voor Nederlandse film
Groningen» De Nederlandse speelfilm 'Venus in Furs' van
Maal tje Seyferth en Victor Nieuwenhuijs is op het 2e Internatio
nale Film Festival van St.Petersburg onderscheiden als 'Beste
Buitenlandse Film'. Dat heeft producent Moskito Film bekend
gemaakt. 'Venus in Furs' is gebaseerd op een gelijknamige ro
man van de Oostenrijkse schrijver Leopold von Sacher Masoch.
De film, wordt in het najaar in de Nederlandse bioscopen ver
wacht.
Zoon Tony Curtis (23) overleden
De 23-jarige z
i de Amerikaanse acteur
Tony Curtis, Nicholas, is afgelopen zaterdag plotseling overle
den. Nicholas Curtis was onder medische behandeling sinds hij
vorige maand plotseling een toeval kreeg door onbekende oor
zaak. Curtis was de zoon van de derde vrouw van Tony Curtis en
studeerde fijne kunsten in Boston. Ook was hij muzikant.
Voorstelling Anatevka, Fiddler on the
roof. Door L.S.V. Minerva/Leidsch Stu
denten Tooneel. Regie- Janne Jansen. Ge-
zien: 6/7, Stadschouwburg Leiden. Nog te
Joseph Steins
musical Ana
tevka, beter
bekend als
Fiddler on
the roof, is ei
genlijk een
verdrietig
verhaal. Het
vertelt hoe
onzeker het
povere be
staan van de
joden in Rus
land was.
Een vinger
knip, één pa
piertje van
hogerhand,
en ze kunnen
hun boeltje
weer pakken
en elders hun
heil gaan
zoeken. Hoe
hou je het
vol? Red je
het met traditionele
waarden of met humor? De kor
te episodes uit het leven van de
arme melkboer Tevye met zijn
vrouw en vijf dochters laten
zien hoe je van een treurig ver
haal toch een onderhoudende
musical kunt maken.
Uit de sprankelende voorstel
ling die Minerva in het kader
van haar 36e lustrum en de
Leidse Lakenfeesten presen
teert, mag je opmaken dat hu
mor belangrijker is dan traditie.
Hoofdpersoon Tevye houdt zich
immers staande door zijn nogal
zwarte humor en zijn relative
ringsvermogen. 'Traditie' mag
dan als muzikaal thema telkens
terugkomen, Tevye zwicht toch
iedere keer weer voor de wen
sen van de moderne tijd. Er zit
natuurlijk ook weinig anders op.
Dat dit niet altijd even van harte
gaat, blijkt uit de opmerking
van zijn vrouw tegen haar uitge-
Alweer negentien jaar geleden
trok Peter Gabriel zich terug uit
Genesis, op dat momen vaan
deldrager van de symfonische
rock. Sindsdien leverde het
kostschooljongensclubje uit het
Engelse graafschap Surrey min
stens tweemaal zoveel muziek
op.
Gabriel ontpopte zich geens
zins tot een gevallen aartsengel.
Hij maakte in toenemende ma
te gedurfde, intelligente pop vol
verwijzing naar elektronica
enerzijds en de Derde Wereld
anderzijds. Vanaf zijn zevende
soloalbum bleek het D66/Groeri
Links-mengseltje van zorgen
voor jezelf en kommernis voor
de wereld ook een groot publiek
aan te spreken.
Ondertussen groeide Genesis
spelenderwijs door naar dezelf
de megastatus - al was die wat
commerciëler van aard. Waar
Phil Collins, Gabriels opvolger
achter de micro, er geen punt
van maakt om, gesponsored
door Volkswagen op tournee te
gaan, ging Peter er meermaals
bijna onderdoor - zo groeiden
hem de zorgen voor de wereld
boven de kop. Behalve zijn hu
manitaire inzet (Amnesty, Ree
bok Foundation) spant Gabriel
zich in voor collega's waar ook
ter wereld met een eigen pla
tenlabel (Real World) en een
jaarlijks festival in Engeland
(WO MAD).
Dit stukje geschiedenis is
noodzakelijk om te verklaren
wat Gabriel en consorten deze
week in Den Haag te zoeken
hebben. Een kleine, mislukte
Europese tour is alles wat rest
van de gedachte om het gevari
eerde aanbod van Real World
en WOMAD buiten Engeland te
promoten. In de VS bleek een
soortgelijke serie openluchtcon
certen in september vorig jaar
nog in een grote behoefte te
voorzien, maar hier is de be
langstelling voor de live-aspec
ten van Peters wereldwijze zen
dingsdrang slinkende. De Sta-
tenhal is slechts voor zo'n 6000
plaatsen gevuld.
Het concert in Den Haag is bij
vlagen te flets en toont vooral
muzikaaltechnisch het soort ha
peringen dat je bij Gabriel niet
verwacht. Het is in zijn verza
meling hoogtepunten van het
meest recente album US en ou
dere hits bovendien wat onsa
menhangend. Peter zingt goed
en gedurfd, maar in het podi
umspektakel opereren de band
leden als houterige marionetten
die niet precies op de instruc
ties van hun poppenspeler rea
geren en gaandeweg ook hun
controle over de, bij Gabriel zo
belangrijke ritmische grooves
verliezen. Een spectaculair stuk
als Sledgehammer wordt ont
sierd door korte drumfills, een
dreigend apocalyptisch stuk als
Blood of Eden gebracht als een
doodgewone ballad.
De attracties uit het WOMAD-
kamp die resteren van de tour
nee zijn wisselend op dreef.
Galliano, de Londense jazz-
danceformatie, speelt overtui
gend maar wat te glad. Lucky
Dube, de Zuidafrikaanse heler
van Bob Marley's reggae-erfe-
nis, valt dwars door de mand.
'Monster' van Leiden schopt het misschien toch tot monument:
leiden letty stam
laten dochters tijdens de voor
bereidingen van de grote emi
gratie: 'Hou op en gedraag je
fatsoenlijk. We zijn nog niet in
Amerika.'
Thomas Loudon, die de rol
van Tevye vertolkt, is èen ware
Atlas: op hem
steunt het stuk.
Hij beschikt
over een formi
dabele stem en
een groot ac
teertalent. Dat
blijkt niet alleen
uit de manier
waarop hij zijn
vermaningen
en verzoekjes
tot God richt,
de geestige ge
zegdes geput
uit het 'goede
boek' ('Moet ik
U vertellen wat
er in liet goede
boek staat?').
Ook in de meer
dramatische ge
beurtenissen
speelt, zingt en
danst hij over
tuigend.
Hoewel het stuk
eindigt met een
onzekere toekomst voor de
joodse dorpelingen, ze worden
immers botweg verjaagd, over
heerst het optimisme en de hu
mor. Dit is niet alleen de ver
dienste van de (in het Neder
lands vertaalde) tekst, maar ook
van de regiseuse Janne Jansen
en choreografe Bridy van der
Hoff, die deze enscenering de
nodige vaart gaven. En natuur
lijk van de enthousiaste studen
ten, die dit stuk uiteindelijk
maakten.
Maar ook het publiek werkte
op zijn manier mee aan het ko
mische gehalte van de voorstel
ling. Als Tevye naar aanleiding
van een bitse opmerking van
zijn dochter uitlegt dat ze die
toon van haar moeder heeft,
klinkt er één schaterende lach
van een zich blijkbaar zeer inle
vende man - waarop de hele
zaal natuurlijk dubbel ligt.
Op het dak, door de silo's, de machines langs en door de
kantoorruimten. Hildebrand de Boer kreeg twee weken
geleden van de stichting Industrieel Erfgoed Leiden een
uitvoerige excursie door de meelfabriek. Onderzoek naar
De Sleutels had de projectcoördinator van PIE
(Projectbureau Industrieel Erfgoed) al overtuigd van het
belang van dit industriecomplex. Het met eigen ogen be
kijken van de verzameling gebouwen langs de Zijloever
maakten hem alleen maar enthousiaster. De meelfabriek
verdient een plaats op de rijksmonumentenlijst.
heel gaaf geheel van een verza
meling gebouwen. Eén heel be
langrijke dateert uit 1904. Dat is
het grootste Nederlandse ge
bouw dat gemaakt is van gewa
pend beton en het is nog hele
maal intact. Ook de andere ge
bouwen zijn van architecto
nisch belang. En dat de machi
nerie er nog in zit is bijzonder.
Ik kan me voorstellen dat Leide-
naren zich afvragen: is dat nou
wel zo bijzonder? En het ant
woord is 'ja'. Het is heel waar
devol onroerend goed op een
markante plaats in de stad."
„Volgens het structuurplan
.uit 1978 wil Leiden alles wat
PIE draait nu twee jaar. „We on
derzoeken op heel selectieve
wijze het belangrijkste van het
industriële erfgoed", licht De
Boer de taak van het bureau
toe. „We willen niet alles be
houden maar alleen wat essen
tieel is. En dat is de meelfabriek.
Daarbij kijken we niet alleen of
iets een architectonisch hoog
standje is. In het onderzoek let
ten we ook op de cultuur-histo
rische en sociaal-economische
waarde."
„Op die manier hebben we
veertig industriële branches on
derzocht zoals" bij voorbeeld de
suikerindustrie, bierbrouwerijen
en de graan verwerkende indu
strie. In 1854 begon Nederland
met meelfabrieken. Tot die tijd
waren er alleen maar molens.
De meelindustrie maakte een
heel snelle ontwikkeling door.
Nederland kende tegen het eind
van de vorige eeuw zo'n 70 fa
brieken maar in 1910 waren
daar, door schaalvergroting,
nog maar 20 van over. Nu zijn
dat er nog maar twee: één in
Leiden en één in Sas van Gent."
„Het complex in Leiden is een
ooit een wal is geweest weer
groen of tot wal maken. De
meelfabriek staat bovenop zo'n
verdedigingsbolwerk. Je kunt
inderdaad alles plat gooien en
de zaak groen maken. Je kunt
dit gebouw ook laten leven. Het
staat op een belangrijke, inte
ressante plek in de stad. Als je
iets gaat doen met die grote
bouwmassa, kan dat een goed
effect hebben op de behaaglijk
heid van Leiden."
Studenten
„In het gebouw kun je een veel-
„Als je iets gaat doen met die grote bouwmassa, kan dat e
Leiden."
heid van functies kwijt. Denk bij
voorbeeld aan woningen, kan
toorruimte, opslagplaatsen. In
die betonnen muren kun je vrij
gemakkelijk licht toelaten. Mis
schien is het wel heel interes
sant om studenten in te huis
vesten. Het mooie van dit soort
complexen vind ik ook dat het
altijd besloten terrein is ge
weest. De gewone burger kwam
hier niet. Als je de meelfabriek
ontsluit, wordt het een deel van
het publiek, van de stad."
„Ónze f
graanverwerkende industrie is
naar het ministerie verstuurd en
naar de provincie Zuid-Holland.
Daar is sinds anderhalve week
een team bezig met het uitwer
ken van het Monumenten In
ventarisatie Project. In dat pro
ject zijn alle waardevolle objec
ten tussen 1850 en 1940, de zo
genoemde jongere bouwkunst,
op een lijst gezet. Dat provinci
ale team gaat nu elke gemeente
onder het mes nemen om te be
kijken wat er moet worden be
houden als monument en hoe."
leiden «letty stam
Dirk Bogarde is al jarenlang niet
meer te vinden in de bioscoop
maar in de bibliotheek. De ac
teur (1921) verruilde het witte
doek voor de schrijftafel en
heeft inmiddels een aantal, re
delijk gunstig ontvangen, boe
ken op zijn naam staan. In de X
schittert Bogarde deze zomer
als vanouds op het scherm in
'Death in Venice' van Luchino
Visconti. Een mini-retrospectief
van diens werk is onderdeel van
het zomerfestival in het cultu
reel centrum. Vanaf vanavond
tot 1 september draaien maar
liefst 31 films in de X.
Evenals vorig jaar neemt het
cultureel centrum deel aan de
manifestatie 'Les Vacances du
Cinéma'. Dit is een landelijke
initiatief van filmhuizen die met
het festival de zomerse kom
kommertijd in filmland willen
overbruggen'. Dit jaar is 'Les Va
cances du Cinéma' in tweeën
twintig steden te zien. De X
koos 31 rolprenten uit het totale
aanbod van 135 films en gaf
Visconti een ere-rol. Van hem
zijn naast 'Death in Venice' ook
'L'Innocente' en 'La Terra Tre
ma' te zien.
De Italiaanse cineast (1906-
1976) had een grote interesse en
een scherp oog voor het verval.
Bogarde illustreert dat meester
lijk in 'Death in Venice', een
film gebaseerd op de novelle
van Thomas Mann. Hij speelt
daarin de Duitse componist
Gustav von Aschenbach die een
rustkuur doet in het Venetië an
no 1912. In de lounge ziet hij
Tadzio en raakt geheel in de
ban van deze mooie jongen.
Von Aschenbach heeft zijn le
ven hard gewerkt om tot pure
schoonheid te komen. Nu ziet
hij in Tadzio de ideale schoon
heid belichaamd en de jongen
heeft" daar zelf geen enkele
moeite voor hoeven doen. Op
de muziek van Gustav Mahler
glijdt Bogarde langzaam af.
De X toont ook andere Itali
aanse meesters: de gebroeders
Taviani met 'Fiorile' en van Fe-
derico Fellini draait 'Intervista'.
Die film is een documentaire
„Dat is een enorm project
maar voor Leiden en de omge
ving Rijnland duurt dat gelukkig
niet zo lang meer. Dat gebied
wordt als eerste aangepakt zo
ergens eind dit jaar, begin 1995.
De minister neemt uiteindelijk
de beslissing of de meelfabriek
tot monument wordt uitgeroe
pen. En ik heb er best goede
hoop op dat dat inderdaad ge
beurt.
Ik denk niet dat de meelfa
briek zomaar plat wordt ge
gooid. Dat zou zonde zijn."
Waarschuwing
aan musea voor
misleidende
advertenties
amsterdam anp
'Dood in Venetië' van Luchino Visconti (rechts) met Dirk Bogarde (links) te bewonderen tijdens 'Les1
du Cinéma' in deX.
ARCHIEFFOTO ABC
waarin de onlangs overleden re
gisseur veertig jaar aan per
soonlijke herinneringen in
beeld brengt. Ook autobiogra
fisch is Joris Ivens' allerlaatste
film 'Een verhaal van de wind'.
De derde documentaire 'Jimi
Hendrix Double Bill' is de regi
stratie van optredens van de gi
taarkunstenaar op Monterey
Pop en The Isle of Wight.
Krzysztof Kieslowski oogst
veel bewondering voor zijn
trilogie 'Les Trois Couleurs:
Bleu, Blanc, Rouge'. Bij de X
draait deze zomer zijn 'A short
stoty about killing' waarin de
regisseur de essentie van het
doden laat zien. Verschillende
rolprenten tonen de opmars
van de Aziatische filmwereld.
Van Hollandse bodem tenslotte
draaien 'Hartverscheurend' van
Mijke de Jong en 'The best
thing in life' van Paul Ruven.
Bij de X ligt de speciale Va
cances du Cinéma-krant klaar
met het programma-overzicht
van het festival.
THEATERS
LEIDEN
LEIDSE SCHOUWBURG
7,8,9. 13 en 14 juli, 20.15 u
'Anatevka'
nigingstudentensociëteit Mi
lOjuli: 15.30 uur.
DEN HAAG
CIRCUSTHEATER
dag(beh ma), 20.00
AMSTERDAM
CARRÉ
t/m zo 28/8 (beh ma), 20.15 uur. zo
ook 14.00 uur: Musical 'Cyrano'.
MUZIEKTHEATER
vr 8. 19 30 uur, zo 10. 13.30 uur:
De Nederlandse Opera;
'L'lncoronazionedi Poppea'.
STADSSCHOUWBURG
'Julidans':
vr 8 (première) t/m ma 11. 20.15
uur: The Michael Clark Company; 'O'
t Igor Stravinski.
CONCERTEN
Musea moeten oppassen voor
advertentieverkopers die hun
waar telefonisch aan de man
brengen. Het gaat daarbij vooral
om verkopers die musea een
gratis advertentie aanbieden in
een toeristengids. Die gratis re
clame verschijnt echter ner
gens. Wel krijgen de musea een
rekening omdat in de kleine let
tertjes van het contract staat dat
de advertentie ook wordt opge-
moet worden betaald.
Uit het bewijsexemplaar blijkt
echter dat het betreffende ma
gazine alleen maar uit adver
tenties bestaat. Een woordvoer
der van de Nederlandse Muse
umvereniging (NMV) vermoedt
dat bijna alle 700 musea in Ne
derland wel eens in deze mislei
dende verkoop zijn getrapt.
Exacte aantallen zijn niet be
kend. De kosten die aan de ad
vertentie zijn verbonden, vari
eren van honderd gulden tot
enkele duizenden guldens.
De malafide advertentiever
koper geeft zich uit voor mede
werker van de afdeling voorlich
ting van de ANWB die bemid
delt bij de gratis plaatsing van
de advertentie. Hij gaat volgens
de NMV-woordvoerder agres
sief te werk. Ook als een muse
um telefonisch niet op het aan
bod van de verkoper ingaat, faxt
hij een opdrachtbevestiging of
stuurt hij een acceptgiro.
De colporteur heeft ook een
truc om twee advertenties aan
te slijten. Als hij
telefonisch een advertentie in
een bepaald blad heeft weten te
verkopen, faxt hij een opdracht
bevestiging die een beetje af
wijkt van het contract dat per
telefoon werd afgesproken. Als
het museum de bevestiging te
rugfaxt, volgt enige tijd later ook
de bevestiging van het contract
dat telefonisch werd
Het museum zit dan j
advertenties opgescheept.
LEIDEN
HOOGLANDSE KERK
Zaterdag 9 juli
Orgelconcert door Wim Voogd. 13.30
Vrijdag 8 juli
The Red Sea Sharks (countryrock),
zoldercafé, 23.30 uur.
WAALSE KERK
Dinsdag 12 juli
De Académie de l'Eglise Wallonne de
Leyde; Franse barokmuziek uit de
17e en 18e eeuw. 20.30 uur.
VAN DERWERFPARK
Zondag 10 juli
Werfpop Festival met o.a. Creepmi-
me, Las Chicasdel Rock. Beeswamp,
The Serenes, Ifang Bondi, Omar
The Howlers.
KATWIJK
NIEUWE KERK
Vrijdag 8 juli
Orgelconcert door Ben van Oosten;
derde deel Widor-cyclus, 20.15 uur.
ROELOFARENDSVEEN
SPLOTSZ
Zaterdag 9 juli
ZomerSplotsZfestival met o.a. Triple
Six (hardrock), Scrapzone (grunge-
/punk/metal), Raggende Manne, Hal
lo Venray en The Bob Color, 19.30
AMSTERDAM
CONCERTGEBOUW
Vrijdag 8 juli
Zaterdag 9 juli
Noordhollands Philharmonisch Or
kest olv Lucas Vis, solsite Deborah
Riedel, sopraan; werken van o.a. We
ber, Bizet en Verdi, 20.15 uur.
-Zondag 10 juli
Residentie Orkest olv Jac van Steen,
solist Garrick Ohlsson, piano; werken
van Thomas. Henkemans en Stravins
ky. 20 15 uur.
Maandag 11 juli
Leo van Doeselaar, orgel, Jacques
Zoon, fluit, Harro Ruijsenaars, violon
cel; werken van o.a. Lotti, Martin en
Goebaidoelina, 20.15 uur.
Dinsdag 12 juli
Australian Chamber Orchestra olv Ri
chard Tognetti, solist John Williams,
gitaar; werken van o.a. Biber, Scult-
horpe en Walton, 20.15 uur.
Woensdag 13 juli
José van Dam, bariton, Maciej Pi-
kulski, piano; liederen van Schumann
(Dichterhebe)en Duparc, 20.15 uur.
Donderdag 14 juli
gen, blokfluit, Wilbert Hazelzet, ti
verso; werken van Purceil, Telemann,
Bach en Handel, 20.15 uur.
PARADIS0
Zaterdag 9 juli
Welcome to the Future.
Nijhoffprijs
voor vertaler
Henry Rammer
den haag anp
De Martinus Nijhoffprijs 1S94 is
toegekend aan Henry Kammer
voor zijn vertalingen van Hon
gaarse literatuur. J.A.H. Kam
mer (51) heeft onder meer werk
vertaald van Hongaarse auteurs
als György Konrad (Het Tuin
feest), Imre Kertész (Kaddisj
voor een niet geboren kind) en
Géza Gardonyi (De Sterren van
Eger). Hij heeft de prijs echter
vooral gekregen voor zijn verta
ling van Het boek der herinne
ringen van Péter Nadas, van wie
hij eerder al Einde van een fa
milieroman had vertaald. Kam
mer, docent Hongaarse taal en
cultuur aan de Rijksuniversiteit
Groningen, ontvangt de prijs op
20 oktober uit handen van Prins
Bernhard.
beeldende kunst
recensie roos van put
Expositie Janpeter Muilwijk, te zien t/m 28
augustus, dagelijks geopend 10.00-17 00
uur, Kunststichting AZL, Academisch Zie
kenhuis Leiden, Gebouw 1, Rijnsburger-
weg 10, Leiden.
De personen die Janpeter Muil
wijk schildert of tekent 'kijken'
naar de bezoeker van de ten
toonstelling. Het lijkt alsof de
ogen je continu volgen als je
rondloopt en dat terwijl de figu
ren allerminst naar de realiteit
zijn geschilderd. Van de verhou
dingen en de anatomie van het
lichaam klopt weinig, de licha
men lijken plat te zijn en de wij
ze van afbeelden doet denken
aan de vroege Renaissance
schilderkunst.
De geportreerden poseren
sereen, met hun figuur nemen
ze bijna het hele vlak in beslag,
de handelingen die zij verrich
ten zijn minimaal. Je ziet bij
voorbeeld een afbeelding van
'Mannen en kinderen'; de vin
gertoppen van twee figuren ra
ken elkaar licht. Of de 'Zaaiende
man met kind'^ enkele korrels
zijn zichtbaar in de ene hand,
de andere hand is naar de
grond gericht en je ziet de zaad
jes op de grond vallen. Het kind
gekleed in een blauwe jurk
houdt de pot met zaadjes vast
en kijkt naar de toeschouwer.
De 'Stervende man' heeft zijn
handen gevouwen alsof hij in
gebed is. Een andere man in
lichter contour getekend, staat
achter deze figuur afgebeeld en
hij omarmt de voorste. De ge
portretteerde is al op weg naar
een andere wereld en zijn ziel
begeleidt het stervensproces.
Onmiskenbaar is de religieuze
ondertoon herkenbaar, die ove
rigens niet alleen in dit werk na
drukkelijk aanwezig is.
In 1992 heeft Muilwijk de Ko
ninklijke Subsidie voor de vrije
schilderkunst ontvangen. Hij ty
peert zijn werk zelf als 'gesubli
meerde klungeligheid'. Als je
naar de wijze van schilderen
kijkt, kan ik hem daarin gelijk
geven. Er klopt eigenlijk niets
van. Daarnaast vertonen zijn fi
guren veel overeenkomsten. Zij
zijn bijvoorbeeld allen zeer uit
de kluiten gegroeid, vullen het
hele schilderij met hun lijf, heb
ben een bleek, vale huid en het
zou één grote familie kunnen
zijn, want ze lijken allemaal
sprekend op elkaar. Daarnaast
gebruikt Muilwijk veel dezelfde
kleuren zoals bruin/rood, bleke
huidtinten, groen en blauw.
Maar juist hierdoor ontstaat een
helder totaalbeeld, waarin de
personen geen individuen zijn,
maar veel meer symbolen van
de mens en zijn leven. Het we
reldbeeld dat hij neerzet is lief
lijk en vredig. Niet alleen door
de wijze van schilderen die te
typeren is als naië, maar ook
door de inhoud van de taferelen
('Bloemenplukkers', 'Man met
schaapjes', 'Man met duiven',
'Vrouw, man en water'). Muil-
wijks ideaalwereld lijkt uiterst
ver af te staan van de alledaagse
(harde) werkelijkheid. De idea
list en wellicht dromer, roman
ticus Muilwijk laat zich zien.
Wil hij een voorbeeld geven
van hoe het ook zou kunnen
zijn?
Het liefst een SieMatic keuken van Goedhart Bouwhuis
Bezoek onze showroom met de meest komplete SieMatic presentatie von de hele regio.
Goedhart Bouwhuis, Hoorn 126a (tegenover Avifouno), Alphen a/d Rijn, of maok een afspraak: tel. 01720-22100
