'De rebellen zullen
compleet verrast zijn'
Reis
verzekering.
Travelers
Cheques.
Buiten
lands
geld.
k
15?
Post bewaren
tijdens
de vakantie.
Feiten &Meningen
(5?
S*J
Formatie verdiept kloof
politiek en burgers
S
Turkse militairen zijn na
600 jaar terug op Balkan
'Inbraak' geen echte oplossing voor huidige patstelling
DINSDAG 5 JUL11994
r de vakantie regel je op 't Sp°s*kantoor
Een absolute patstelling, zo valt de huidige situatie in politiek-Den
Haag het best te omschrijven. Na het mislukken van paars blijkt er
geen ander meerderheidskabinet te kunnen worden gevormd. D66
wil niet met CDA en WD regeren, het CDA wijst PvdA en D66 als
coalitiepartners af.
Informateur Tjeenk Willink zit voor het blok. Een week geleden
kreeg hij van koningin Beatrix opdracht de mogelijkheden te on
derzoeken voor een kabinet 'dat mocht rekenen op een vruchtbare
samenwerking nmet de Staten Generaal'.. Een week later is de in
formateur geen steek verder. Een gewoon meerderheidskabinet is
niet te vormen door de houding van D66 en CDA. Gisteren heeft
Tjeenk Willink bovendien wel degelijk programmatische gesprek
ken gevoerd met CDA, WD en D66 om te bezien of een centrum
rechts kabinet mogelijk was.
Het antwoord was 'nee'. De WD bleek in de ogen van D66 on
voldoende bereid extra bezuinigingen in de sociale zekerheid (het
breekpunt in de paarse coalitie) te herzien.
Brinkman zelf koos keihard voor een kabinet met de beide win
naars van de verkiezingen, WD en D66. daarin. Iets anders willen
de christen-democraten niet, meldde hij Tjeenk Willink. Zonder
beleidsinhoudelijke argumenten overigens. Die laten zich echter
wel raden: het CDA is bang in centrum-links het loodje te leggen
tegenover PvdA en D66.
Hoe het ook zijn mag, de patstelling is er nu. Tjeenk Willink rest
dat nog eens formeel vast te leggen om vervolgens naar andere op
ties te gaan kijken. Het 'niet-normale' meerderheidskabinet, om in
zijn termen te blijven.
De enige echte mogelijkheid is dan de combinatie CDA-WD (sa
men 65 kamerzetels) gesteund door de ouderenpartijen AOV en
Unie 55+ (zeven zetels) alsmede de kleine christelijke fracties (ze
ven zetels). Het totaal is dan 79 zetels. PvdA en D66 hebben teza
men 61 mensen in de Kamer. Daar komen hoogstens de stemmen
van GroenLinks (vijf) en de SP (twee) bij. En 68 zetels is zeven ze
tels te weinig voor de helft.
Minderheidskabinetten zijn echter per definitie wankel. Dat
roept de vraag op waar we met dit land eigenlijk heen gaan. De
problemen zijn enorm, maar desondanks, of juist daarom blijken
de partijen niet in staat een gewoon kabinet te vormen. De WD
blokkeert om partijpolitieke redenen paars, D66 en CDA doen dat
vanwege dezelfde reden met centrum-reqhts en centrum-links.
Dat alles in de wetenschap dat leiders van deze partijen al tijden
praten over de toenemende afstand tussen burger en politiek. De
gang van zaken tot nu toe bewijst dat de voormannen van WD,
D66 en CDA niets geleerd hebben. Men is nog steeds bezig met de
eigen Haagse machtsspelletjes. Iets waarvan de kiezer de buik dui
delijk vol heeft. Dat zouden Bolkestein, Van Mierlo en Brinkman
zich nog eens goed moeten realiseren.
DEN HAAG CAREL GOSEUNG
Postbank klanten betalen
geen provisie bij aankoop
in Europese valuta.
r de vakantie regel je op 't Sp°stkantoor
Fransen zoeken militaire confrontatie in Rwanda
Franse troepen in Rwanda hebben opdracht gekregen de opmars van de Tutsi-rebellen te stop
pen. Na een belegering van twee maanden slaagden de rebellen van het Rwandees Patriottisch
Front (RPF) er gisteren in de Rwandese hoofdstad Kigali te veroveren. Ook Butare, de tweede gro
te stad in het zuiden, is in handen van de rebellen.
Hutu-vluchtelingen begroeten een Franse militair in hun vluchtelingenkamp even buiten Butare.
De Rwandese hoofdstad Kigali mag na drie
maanden zware strijd dan in handen geval
len zijn van het Patriottisch Front (RPF),
een eind aan de gevechten en gruweldaden
in het land is daarmee geen stap dichterbij
gekomen. Integendeel, de rebellen lijken uit
op een militaire confrontatie met de Fran
sen troepen in het land. Die hebben laten
weten niet te zullen wijken en terug te
schieten. ,,De RPF zal compleet verrast zijn.
Dit wordt voor ons geen Dien Bien Phoe
maar een Austerlitz", zei een van hun offi
cieren, verwijzend naar een respectievelijk
verloren en gewonnen Franse slag.
Gesterkt door de successen in Kigali heeft
het RPF zijn offensief opgevoerd in zuid
westelijke en westelijke richting. Die delen
van het land zijn nog grotendeels in handen
van regeringstroepen die zich uit andere re
gio's hebben teruggetrokken. Butare is hun
doelwit en vanwege de opmars der rebellen
hebben de nationale strijdkrachten ook de
ze qua grootte tweede stad inmiddels verla
ten en zijn verder naar het westen richting
Gikongoro getrokken.
Ook de bevolking van Butare, voor het me
rendeel Hutu's (de meeste Tutsi's zijn al
eerder vermoord of gevlucht) is vanwege de
oprukkende rebellen op de vlucht geslagen
richting West-Rwanda en Burundi. Zowel
gevluchte burgers als regeringssoldaten be
vinden zich nu onder de beschermende
vleugels van het Franse leger dat zijn meest
vooruitgeschoven basis in Gikongoro heeft
De Fransen hebben inmiddels een streep ii
het zand getrokken en zeggen tegen het
RPF: tot hier en niet verder. Onder het
mom dat zij nu de gevluchte burgers die
nen te beschermen, hebben de Fransen
nog voordat de VN-Veiligheidsraad dit plan
heeft goedgekeurd in het zuidwesten een
zóne ingesteld waar de rebellen buiten die
nen te blijven. Doen ze dat niet, dan zullen
de Franse parachutisten en legionnaires het
vuur openen op RPF-rebellen.
Daarmee bevestigen de Fransen de kritiek
op hun militaire interventie in Rwanda:
Operatie Turquoise is vooral bedoeld om de
jarenlang door Parijs gesteunde en nu be
dreigde Hutu-regering en haar leger te be
schermen tegen de rebellen en een totale
overwinning van het RPF te voorkomen.
Toen VN-goedkeuring voor hun plannen
verkregen moest worden, kon Parijs dat nog
ontkennen en de operatie als puur humani
tair omschrijven. Nu is iedere ontkenning
een lachertje geworden.
Het is zeker waar dat tienduizenden bur
gers ongewild in de vuurlinie terecht drei
gen te komen en daarom Franse bescher
ming verdienen. Maar nu komen de Fran
sen tegemoet aan de wens van de Hutu-mi-
lities en het regeringsleger die hen de afge
lopen tien dagen hebben gesmeekt om aan
hun zijde mee te vechten tegen de opruk
kende rebellen.
De Hutu-machthebbers en hun aanhang,
die verantwoordelijk zijn voor de slachtpar
tijen die de afgelopen maanden onder de
Tutsi-gemeenschap zijn aangericht, worden
door Parijs kennelijk nog altijd hoger aan
geschreven dan de Engelstalige Tutsi-op-
standelingen die weliswaar ook bloed aan
hun handen hebben maar veel en veel min
der dan de Hutu-soldaten en -milities.
Wat Parijs vooral voor ogen staat, is het tot
elke prijs beschermen van de Franse in
vloed, belangen en vooral de Franse taal in
haar voormalige koloniën en andere
Franstalige landen. In het geval van
Rwanda zien zij de radikale Hutu-leiders
nog altijd als de beste garantie voor de
handhaving van die invloedssfeer en zij die
nen daarom beschermd te worden, onge
acht de volkerenmoord die zij op hun ge
weten hebben. De RPF-rebellen zijn in het
Engelstalige Uganda opgegroeid en ge
schoold en voor Parijs daarom niet be
trouwbaar.
Het zal duidelijk zijn dat de Franse troepen
in Rwanda met hun dreigende taal in de
richting van het RPF een gevaarlijke en in
ternationale wending aan het Rwandese
conflict dreigen te geven. Want het is niet
aannemelijk dat de rebellen op Frans ver
zoek onmiddellijk halt zullen houden.
De Fransen zouden er daarom goed aan
doen alles nog eens terdege te bezien alvo
rens het vuur te openen en nog eens terug
te denken aan de gebeurtenissen in Soma
lië, waar hard militair optreden door de
Amerikanen uitliep op een bloedig treffen
met Somalische strijders en uiteindelijk aan
beide kantenveel overbodige slachtoffers
opleverde. Een puur humanitaire missie
verdient beter.
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
r£sL.
Alles voor de vakantie regel je op 'tSpostkantoor'
de Turken voorlopig alleen wor
den gestationeerd in Zenica ei
Kakanj in Centraal-Bosnië, ve
van de Servische frontlinies. Di
THE INDEPENDENT
Voor het eerst sinds 1878, toen
het Congres van Berlijn een
eind maakte aan vijf eeuwen
Ottomaans bestuur in Bosnië,
maakt het Turkse leger deze
week weer zijn opwachting in
het gebied. Dit keer echter niet
als veroveraar, maar als onder
deel van de vredesmacht van de
Verenigde Naties.
De aankondiging van de
komst van de Turken heeft al
tot felle reacties geleid. De Ser
vische regering in Belgrado
heeft gewaarschuwd dat de
Turkse aanwezigheid „kan bij
dragen tot escalatie van het
conflict". En de Bosnische Ser
viërs zeggen dat ze elke Turkse
soldaat die ze in het vizier krij
gen, zullen neerschieten.
De Turken reageren daarop
eerder verdrietig dan kwaad.
„We hopen dat het nooit zover
zal komen", aldus kolonel Meh-
met Ali Erdogan, de Turkse
commandant. „We hebben
geen vijandige bedoelingen te
gen Serviërs, moslims of
Kroaten. Maar als een Serviër
op mijn manschappen schiet,
zullen we het vuur beantwoor
den." Het reglerrtent staat VN-
soldaten toe om uit zelfverdedi
ging te schieten.
De Bosnische Serviërs hebben
overigens weinig recht om zich
te beklagen, aangezien hun his
torische bondgenoten, de Rus
sen, enkele maanden geleden in
Sarajevo aankwamen. Veel Rus
sische VN-soldaten brachten bij
die gelegenheid de drie-vingeri-
ge Servische groet.
Rekening houdend met de
Servische gevoeligheden zullen
De Ottomaanse legers bezet C
ten Bosnië en Servië na de Sla]
op het Merelveld op 28 jun D)
1389 een datum die voor d<
Serviërs een bijna mystiek» q
klank heeft. Maar toen de Eui yv
ropese mogendheden Bosnië it
1878 van de Turken bevrijdden j
en in plaats daarvan onder hel t{
Oostenrijk-Hongaarse jul
plaatsten, hielden de Ottoma
nen stand in zuidelijk Servië Z(
Pas tijdens de Eerste Balkanoor r(
log van 1912 werden de ze ooi j,
hier verdreven. Er zijn dus no] t,
enkele Serviërs in leven die d<
Turkse bezetting hebben mee-
gemaakt. n
Het was daarom een ongeluk
kige samenloop van omstandig a
heden dat de Turken op de dai z
af precies 605 jaar na hun zegt n
op het Merelveld werd gevraagd v
tot de vredesmacht toe te tre y
den. De komst van de Turkse r
hoofdmacht is echter vertraagd
doordat de eigenaar van het on c
derkomen van de Turkse VN y
militairen de huurprijs plotse
ling verhoogde. Inmiddels is ei j;
overeenstemming bereikt en dt
Turken zullen zich in de loop
van de week installeren. Turkse
kwartiermakers zijn al door de
inwoners van Zenica, de mees)
islamitische stad van Bosnië,
uitgenodigd om de Servischt
nederlaag van 1389 te vieren
De Turken hebben diplomatie!
voor die eer bedankt.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Alles voor de vakantie regel je op 'tSpostkantoo
TOM JANSSEN
0k„.
Steenkamp. de oud
voorman van het
CDA, vindt dat de
informateur des
noods moet inbre
ken bij D66. Dat is
het benoemen van
D66-ministers in
een centrum-rechts
kabinet buiten Van
Mierlo om. Van
Mierlo speculeert
op zijn beurt over
een extra-parlemen
tair kabinet. De
commissie-Garde
niers stelt voor dat
de leiding van het
CDA bij de fractie
voorzitter komt lig
gen, ook als het
CDA aan de rege
ring deelneemt. Deze uitspra
ken hebben één ding gemeen:
herstel van het dualisme tussen
kabinet en Kamer.
Dat dualisme betekent dat niet
alles tevoren wordt vastgelegd
in een regeerakkoord en dat de
regeringsfracties niet, zoals
oud-CDA-senator Kaland het
zei, als stemvee achter het kabi
net aanlopen. Dat klinkt aanlok
kelijk, maar helaas zijn de dua
listische geluiden van de laatste
dagen niet meer dan evenzovele
vijgebladen om de machtsstrijd
tussen en binnen partijen te be
dekken.
RUDYANDEWEG
hoogleraar politie
ke
wetenschappen
aan de
Rijksuniversiteit
Leiden
Neem het voorstel
om de politieke
koers van het CDA
niet door de eerste
man in het kabinet,
maar door fractielei
der te laten uitzet
ten. Dat grijpt ogen
schijnlijk terug op
een oude traditie:
Romme (KVP), Oud
(WD), Tilanus
(CHU) dirigeerden
hun troepen vanuit
de kamerbankjes.
Na de val van het
kabinet-Cals in de
beroemde Nacht
van Schmelzer ver
klaarde Schmelzer
nog tegenover de
koningin dat hij zelf
geen minister-presi
dent wilde worden: 'Het fractie-
voorzitterschap van de grootste
regeringspartij is een veel in
vloedrijker, machtiger en crea
tiever functie dan het premier
schap'. Dat paste in het dualis
me van toen, waarin de Tweede
Kamer een veel belangrijker rol
speelde.
Maar na 1966 is dat snel veran
derd en confessionele leiders als
Biesheuvel, Van Agt en Lubbers
regeerden zowel het land als
hun partij vanuit het kabinet.
De PvdA is de enige partij die
nooit iets in dualisme heeft ge
zien en zijn leiders altijd naar
het kabinet afvaardigde. Zo
blijft vandaag eigenlijk alleen de
WD over als partij die het dua
lisme nog in praktijk brengt
door de partijleider in de Kamer
achter te laten. De werkelijke
reden is echter dat de meeste
WD-leiders in hun eigen partij
betrekkelijk zwak staan. Alleen
Wiegel kon het zich veroorloven
minister te worden en de fractie
aan een plaatsvervanger over te
laten.
De huidige toestand in het CDA
lijkt sterk op die in de WD na
het grote verlies in 1986. Frac
tievoorzitter Nijpels werd toen
aan de kant gezet en omdat hij
slecht communiceerde met de
WD-ministers en de rest van de
fractie. Na de formatie moest hij
zichzelf wegpromoveren naar
het kabinet en het leiderschap
overdragen. Brinkman krijgt nu
ongeveer dezelfde boodschap
van de commissie-Gardeniers:
hij mag onderhandelen in de
kabinetsformatie en daarna toe
treden tot het kabinet, maar de
politieke leiding gaat naar de
nieuwe fractievoorzitter. Het is
misschien een elegante oplos
sing voor de crisis in het CDA,
maar het heeft weinig met dua
lisme te maken.
Hetzelfde geldt voor de
pleidooien voor extra-parle
mentaire of zelfs minderheids
kabinetten. In een dualistisch
bestel passen dergelijke
kabinetten uitstekend. Het is ei
genlijk een raadsel waarom wij
niet, zoals vooral de Scandina
vische landen, af en toe een ka
binet hebben gehad zonder vas
te meerderheid in de Kamer,
dat voor elk wetsvoorstel als het
ware opnieuw een ad-hoc
meerderheid moest zien te vin
den. Onze grondwet eist im
mers niet dat de Kamer aan het
begin van de rit expliciet uit
spreekt dat een meerderheid
het kabinet wil steunen. Partij
en die niet in de regering zitten,
kunnen toch invloed op de wet
geving uitoefenen in de Tweede
Kamer en vooral in de kamer
commissie. Hoe dan ook: het is
er nooit van gekomen en tel
kens als er weer gesproken
wordt over een niet-meerder-
heidskabinet, is vdat ooral een
signaal dat de kabinetsformatie
in een patstelling dreigt te gera
ken.
Steenkamps voorstel voor een
'inbraak' verwijst naar de be
roemde formatie die leidde tot
het kabinet-Den Uyl. Toen had
den PvdA, D66 en de PPR tevo
ren afgesproken alleen samen
en zonder anderen te regeren.
Zij kregen geen meerderheid,
maar ook de confessionele par
tijen en de WD bereikten sa
men geen meerderheid. In een
bizarre kabinetsformatie van
163 dagen forceerde PvdA-for-
mateur Burger uiteindelijk een
oplossing. Het belangrijkste on
derdeel daarvan was dat hij de
progressieve drie dwong hun
verkiezingsbelofte te breken en
toch confessionele ministers te
accepteren. Merkwaardig ge
noeg is een ander onderdeel be
ter in de herinnering blijven ste
ken: de 'inbraak' bij de ARP,
toen Burger Boersma en De
Gaay Fortman bereid vond om
buiten hun fractieleider om in
het kabinet te gaan zitten, en de
drie confessionele partijen uit
elkaar speelde.
Deze formatie kent een verge
lijkbare patstelling. In elk drie-
partijen kabinet komt één partij
in een kwetsbare positie omdat
zijn grootste concurrent in de
oppositie-bankjes slapende rijk
kan worden. De WD heeft
daarom een paarse coalitie af
gewezen. Het CDA heeft om die
reden geen trek in centrum
links en voor D66 is centrum
rechts niet aantrekkelijk. Als
geen enkele partij bereid is het
eigen belang opzij te zetten
voor het landsbelang, dreigt een
oplossing a la Burger. Dat levert
onbedoeld misschien een beetje,
dualisme op, maar de les van
'72/'73 is dat zo'n oplossing die
pe wonden kan slaan in de per
soonlijke en politieke verhou
dingen.