'De rebellen zullen compleet verrast zijn' Reis verzekering. Travelers Cheques. Buiten lands geld. k 15? Post bewaren tijdens de vakantie. Feiten &Meningen (5? S*J Formatie verdiept kloof politiek en burgers S Turkse militairen zijn na 600 jaar terug op Balkan 'Inbraak' geen echte oplossing voor huidige patstelling DINSDAG 5 JUL11994 r de vakantie regel je op 't Sp°s*kantoor Een absolute patstelling, zo valt de huidige situatie in politiek-Den Haag het best te omschrijven. Na het mislukken van paars blijkt er geen ander meerderheidskabinet te kunnen worden gevormd. D66 wil niet met CDA en WD regeren, het CDA wijst PvdA en D66 als coalitiepartners af. Informateur Tjeenk Willink zit voor het blok. Een week geleden kreeg hij van koningin Beatrix opdracht de mogelijkheden te on derzoeken voor een kabinet 'dat mocht rekenen op een vruchtbare samenwerking nmet de Staten Generaal'.. Een week later is de in formateur geen steek verder. Een gewoon meerderheidskabinet is niet te vormen door de houding van D66 en CDA. Gisteren heeft Tjeenk Willink bovendien wel degelijk programmatische gesprek ken gevoerd met CDA, WD en D66 om te bezien of een centrum rechts kabinet mogelijk was. Het antwoord was 'nee'. De WD bleek in de ogen van D66 on voldoende bereid extra bezuinigingen in de sociale zekerheid (het breekpunt in de paarse coalitie) te herzien. Brinkman zelf koos keihard voor een kabinet met de beide win naars van de verkiezingen, WD en D66. daarin. Iets anders willen de christen-democraten niet, meldde hij Tjeenk Willink. Zonder beleidsinhoudelijke argumenten overigens. Die laten zich echter wel raden: het CDA is bang in centrum-links het loodje te leggen tegenover PvdA en D66. Hoe het ook zijn mag, de patstelling is er nu. Tjeenk Willink rest dat nog eens formeel vast te leggen om vervolgens naar andere op ties te gaan kijken. Het 'niet-normale' meerderheidskabinet, om in zijn termen te blijven. De enige echte mogelijkheid is dan de combinatie CDA-WD (sa men 65 kamerzetels) gesteund door de ouderenpartijen AOV en Unie 55+ (zeven zetels) alsmede de kleine christelijke fracties (ze ven zetels). Het totaal is dan 79 zetels. PvdA en D66 hebben teza men 61 mensen in de Kamer. Daar komen hoogstens de stemmen van GroenLinks (vijf) en de SP (twee) bij. En 68 zetels is zeven ze tels te weinig voor de helft. Minderheidskabinetten zijn echter per definitie wankel. Dat roept de vraag op waar we met dit land eigenlijk heen gaan. De problemen zijn enorm, maar desondanks, of juist daarom blijken de partijen niet in staat een gewoon kabinet te vormen. De WD blokkeert om partijpolitieke redenen paars, D66 en CDA doen dat vanwege dezelfde reden met centrum-reqhts en centrum-links. Dat alles in de wetenschap dat leiders van deze partijen al tijden praten over de toenemende afstand tussen burger en politiek. De gang van zaken tot nu toe bewijst dat de voormannen van WD, D66 en CDA niets geleerd hebben. Men is nog steeds bezig met de eigen Haagse machtsspelletjes. Iets waarvan de kiezer de buik dui delijk vol heeft. Dat zouden Bolkestein, Van Mierlo en Brinkman zich nog eens goed moeten realiseren. DEN HAAG CAREL GOSEUNG Postbank klanten betalen geen provisie bij aankoop in Europese valuta. r de vakantie regel je op 't Sp°stkantoor Fransen zoeken militaire confrontatie in Rwanda Franse troepen in Rwanda hebben opdracht gekregen de opmars van de Tutsi-rebellen te stop pen. Na een belegering van twee maanden slaagden de rebellen van het Rwandees Patriottisch Front (RPF) er gisteren in de Rwandese hoofdstad Kigali te veroveren. Ook Butare, de tweede gro te stad in het zuiden, is in handen van de rebellen. Hutu-vluchtelingen begroeten een Franse militair in hun vluchtelingenkamp even buiten Butare. De Rwandese hoofdstad Kigali mag na drie maanden zware strijd dan in handen geval len zijn van het Patriottisch Front (RPF), een eind aan de gevechten en gruweldaden in het land is daarmee geen stap dichterbij gekomen. Integendeel, de rebellen lijken uit op een militaire confrontatie met de Fran sen troepen in het land. Die hebben laten weten niet te zullen wijken en terug te schieten. ,,De RPF zal compleet verrast zijn. Dit wordt voor ons geen Dien Bien Phoe maar een Austerlitz", zei een van hun offi cieren, verwijzend naar een respectievelijk verloren en gewonnen Franse slag. Gesterkt door de successen in Kigali heeft het RPF zijn offensief opgevoerd in zuid westelijke en westelijke richting. Die delen van het land zijn nog grotendeels in handen van regeringstroepen die zich uit andere re gio's hebben teruggetrokken. Butare is hun doelwit en vanwege de opmars der rebellen hebben de nationale strijdkrachten ook de ze qua grootte tweede stad inmiddels verla ten en zijn verder naar het westen richting Gikongoro getrokken. Ook de bevolking van Butare, voor het me rendeel Hutu's (de meeste Tutsi's zijn al eerder vermoord of gevlucht) is vanwege de oprukkende rebellen op de vlucht geslagen richting West-Rwanda en Burundi. Zowel gevluchte burgers als regeringssoldaten be vinden zich nu onder de beschermende vleugels van het Franse leger dat zijn meest vooruitgeschoven basis in Gikongoro heeft De Fransen hebben inmiddels een streep ii het zand getrokken en zeggen tegen het RPF: tot hier en niet verder. Onder het mom dat zij nu de gevluchte burgers die nen te beschermen, hebben de Fransen nog voordat de VN-Veiligheidsraad dit plan heeft goedgekeurd in het zuidwesten een zóne ingesteld waar de rebellen buiten die nen te blijven. Doen ze dat niet, dan zullen de Franse parachutisten en legionnaires het vuur openen op RPF-rebellen. Daarmee bevestigen de Fransen de kritiek op hun militaire interventie in Rwanda: Operatie Turquoise is vooral bedoeld om de jarenlang door Parijs gesteunde en nu be dreigde Hutu-regering en haar leger te be schermen tegen de rebellen en een totale overwinning van het RPF te voorkomen. Toen VN-goedkeuring voor hun plannen verkregen moest worden, kon Parijs dat nog ontkennen en de operatie als puur humani tair omschrijven. Nu is iedere ontkenning een lachertje geworden. Het is zeker waar dat tienduizenden bur gers ongewild in de vuurlinie terecht drei gen te komen en daarom Franse bescher ming verdienen. Maar nu komen de Fran sen tegemoet aan de wens van de Hutu-mi- lities en het regeringsleger die hen de afge lopen tien dagen hebben gesmeekt om aan hun zijde mee te vechten tegen de opruk kende rebellen. De Hutu-machthebbers en hun aanhang, die verantwoordelijk zijn voor de slachtpar tijen die de afgelopen maanden onder de Tutsi-gemeenschap zijn aangericht, worden door Parijs kennelijk nog altijd hoger aan geschreven dan de Engelstalige Tutsi-op- standelingen die weliswaar ook bloed aan hun handen hebben maar veel en veel min der dan de Hutu-soldaten en -milities. Wat Parijs vooral voor ogen staat, is het tot elke prijs beschermen van de Franse in vloed, belangen en vooral de Franse taal in haar voormalige koloniën en andere Franstalige landen. In het geval van Rwanda zien zij de radikale Hutu-leiders nog altijd als de beste garantie voor de handhaving van die invloedssfeer en zij die nen daarom beschermd te worden, onge acht de volkerenmoord die zij op hun ge weten hebben. De RPF-rebellen zijn in het Engelstalige Uganda opgegroeid en ge schoold en voor Parijs daarom niet be trouwbaar. Het zal duidelijk zijn dat de Franse troepen in Rwanda met hun dreigende taal in de richting van het RPF een gevaarlijke en in ternationale wending aan het Rwandese conflict dreigen te geven. Want het is niet aannemelijk dat de rebellen op Frans ver zoek onmiddellijk halt zullen houden. De Fransen zouden er daarom goed aan doen alles nog eens terdege te bezien alvo rens het vuur te openen en nog eens terug te denken aan de gebeurtenissen in Soma lië, waar hard militair optreden door de Amerikanen uitliep op een bloedig treffen met Somalische strijders en uiteindelijk aan beide kantenveel overbodige slachtoffers opleverde. Een puur humanitaire missie verdient beter. NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT r£sL. Alles voor de vakantie regel je op 'tSpostkantoor' de Turken voorlopig alleen wor den gestationeerd in Zenica ei Kakanj in Centraal-Bosnië, ve van de Servische frontlinies. Di THE INDEPENDENT Voor het eerst sinds 1878, toen het Congres van Berlijn een eind maakte aan vijf eeuwen Ottomaans bestuur in Bosnië, maakt het Turkse leger deze week weer zijn opwachting in het gebied. Dit keer echter niet als veroveraar, maar als onder deel van de vredesmacht van de Verenigde Naties. De aankondiging van de komst van de Turken heeft al tot felle reacties geleid. De Ser vische regering in Belgrado heeft gewaarschuwd dat de Turkse aanwezigheid „kan bij dragen tot escalatie van het conflict". En de Bosnische Ser viërs zeggen dat ze elke Turkse soldaat die ze in het vizier krij gen, zullen neerschieten. De Turken reageren daarop eerder verdrietig dan kwaad. „We hopen dat het nooit zover zal komen", aldus kolonel Meh- met Ali Erdogan, de Turkse commandant. „We hebben geen vijandige bedoelingen te gen Serviërs, moslims of Kroaten. Maar als een Serviër op mijn manschappen schiet, zullen we het vuur beantwoor den." Het reglerrtent staat VN- soldaten toe om uit zelfverdedi ging te schieten. De Bosnische Serviërs hebben overigens weinig recht om zich te beklagen, aangezien hun his torische bondgenoten, de Rus sen, enkele maanden geleden in Sarajevo aankwamen. Veel Rus sische VN-soldaten brachten bij die gelegenheid de drie-vingeri- ge Servische groet. Rekening houdend met de Servische gevoeligheden zullen De Ottomaanse legers bezet C ten Bosnië en Servië na de Sla] op het Merelveld op 28 jun D) 1389 een datum die voor d< Serviërs een bijna mystiek» q klank heeft. Maar toen de Eui yv ropese mogendheden Bosnië it 1878 van de Turken bevrijdden j en in plaats daarvan onder hel t{ Oostenrijk-Hongaarse jul plaatsten, hielden de Ottoma nen stand in zuidelijk Servië Z( Pas tijdens de Eerste Balkanoor r( log van 1912 werden de ze ooi j, hier verdreven. Er zijn dus no] t, enkele Serviërs in leven die d< Turkse bezetting hebben mee- gemaakt. n Het was daarom een ongeluk kige samenloop van omstandig a heden dat de Turken op de dai z af precies 605 jaar na hun zegt n op het Merelveld werd gevraagd v tot de vredesmacht toe te tre y den. De komst van de Turkse r hoofdmacht is echter vertraagd doordat de eigenaar van het on c derkomen van de Turkse VN y militairen de huurprijs plotse ling verhoogde. Inmiddels is ei j; overeenstemming bereikt en dt Turken zullen zich in de loop van de week installeren. Turkse kwartiermakers zijn al door de inwoners van Zenica, de mees) islamitische stad van Bosnië, uitgenodigd om de Servischt nederlaag van 1389 te vieren De Turken hebben diplomatie! voor die eer bedankt. VERTALING: MARGREET HESLINGA Alles voor de vakantie regel je op 'tSpostkantoo TOM JANSSEN 0k„. Steenkamp. de oud voorman van het CDA, vindt dat de informateur des noods moet inbre ken bij D66. Dat is het benoemen van D66-ministers in een centrum-rechts kabinet buiten Van Mierlo om. Van Mierlo speculeert op zijn beurt over een extra-parlemen tair kabinet. De commissie-Garde niers stelt voor dat de leiding van het CDA bij de fractie voorzitter komt lig gen, ook als het CDA aan de rege ring deelneemt. Deze uitspra ken hebben één ding gemeen: herstel van het dualisme tussen kabinet en Kamer. Dat dualisme betekent dat niet alles tevoren wordt vastgelegd in een regeerakkoord en dat de regeringsfracties niet, zoals oud-CDA-senator Kaland het zei, als stemvee achter het kabi net aanlopen. Dat klinkt aanlok kelijk, maar helaas zijn de dua listische geluiden van de laatste dagen niet meer dan evenzovele vijgebladen om de machtsstrijd tussen en binnen partijen te be dekken. RUDYANDEWEG hoogleraar politie ke wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Leiden Neem het voorstel om de politieke koers van het CDA niet door de eerste man in het kabinet, maar door fractielei der te laten uitzet ten. Dat grijpt ogen schijnlijk terug op een oude traditie: Romme (KVP), Oud (WD), Tilanus (CHU) dirigeerden hun troepen vanuit de kamerbankjes. Na de val van het kabinet-Cals in de beroemde Nacht van Schmelzer ver klaarde Schmelzer nog tegenover de koningin dat hij zelf geen minister-presi dent wilde worden: 'Het fractie- voorzitterschap van de grootste regeringspartij is een veel in vloedrijker, machtiger en crea tiever functie dan het premier schap'. Dat paste in het dualis me van toen, waarin de Tweede Kamer een veel belangrijker rol speelde. Maar na 1966 is dat snel veran derd en confessionele leiders als Biesheuvel, Van Agt en Lubbers regeerden zowel het land als hun partij vanuit het kabinet. De PvdA is de enige partij die nooit iets in dualisme heeft ge zien en zijn leiders altijd naar het kabinet afvaardigde. Zo blijft vandaag eigenlijk alleen de WD over als partij die het dua lisme nog in praktijk brengt door de partijleider in de Kamer achter te laten. De werkelijke reden is echter dat de meeste WD-leiders in hun eigen partij betrekkelijk zwak staan. Alleen Wiegel kon het zich veroorloven minister te worden en de fractie aan een plaatsvervanger over te laten. De huidige toestand in het CDA lijkt sterk op die in de WD na het grote verlies in 1986. Frac tievoorzitter Nijpels werd toen aan de kant gezet en omdat hij slecht communiceerde met de WD-ministers en de rest van de fractie. Na de formatie moest hij zichzelf wegpromoveren naar het kabinet en het leiderschap overdragen. Brinkman krijgt nu ongeveer dezelfde boodschap van de commissie-Gardeniers: hij mag onderhandelen in de kabinetsformatie en daarna toe treden tot het kabinet, maar de politieke leiding gaat naar de nieuwe fractievoorzitter. Het is misschien een elegante oplos sing voor de crisis in het CDA, maar het heeft weinig met dua lisme te maken. Hetzelfde geldt voor de pleidooien voor extra-parle mentaire of zelfs minderheids kabinetten. In een dualistisch bestel passen dergelijke kabinetten uitstekend. Het is ei genlijk een raadsel waarom wij niet, zoals vooral de Scandina vische landen, af en toe een ka binet hebben gehad zonder vas te meerderheid in de Kamer, dat voor elk wetsvoorstel als het ware opnieuw een ad-hoc meerderheid moest zien te vin den. Onze grondwet eist im mers niet dat de Kamer aan het begin van de rit expliciet uit spreekt dat een meerderheid het kabinet wil steunen. Partij en die niet in de regering zitten, kunnen toch invloed op de wet geving uitoefenen in de Tweede Kamer en vooral in de kamer commissie. Hoe dan ook: het is er nooit van gekomen en tel kens als er weer gesproken wordt over een niet-meerder- heidskabinet, is vdat ooral een signaal dat de kabinetsformatie in een patstelling dreigt te gera ken. Steenkamps voorstel voor een 'inbraak' verwijst naar de be roemde formatie die leidde tot het kabinet-Den Uyl. Toen had den PvdA, D66 en de PPR tevo ren afgesproken alleen samen en zonder anderen te regeren. Zij kregen geen meerderheid, maar ook de confessionele par tijen en de WD bereikten sa men geen meerderheid. In een bizarre kabinetsformatie van 163 dagen forceerde PvdA-for- mateur Burger uiteindelijk een oplossing. Het belangrijkste on derdeel daarvan was dat hij de progressieve drie dwong hun verkiezingsbelofte te breken en toch confessionele ministers te accepteren. Merkwaardig ge noeg is een ander onderdeel be ter in de herinnering blijven ste ken: de 'inbraak' bij de ARP, toen Burger Boersma en De Gaay Fortman bereid vond om buiten hun fractieleider om in het kabinet te gaan zitten, en de drie confessionele partijen uit elkaar speelde. Deze formatie kent een verge lijkbare patstelling. In elk drie- partijen kabinet komt één partij in een kwetsbare positie omdat zijn grootste concurrent in de oppositie-bankjes slapende rijk kan worden. De WD heeft daarom een paarse coalitie af gewezen. Het CDA heeft om die reden geen trek in centrum links en voor D66 is centrum rechts niet aantrekkelijk. Als geen enkele partij bereid is het eigen belang opzij te zetten voor het landsbelang, dreigt een oplossing a la Burger. Dat levert onbedoeld misschien een beetje, dualisme op, maar de les van '72/'73 is dat zo'n oplossing die pe wonden kan slaan in de per soonlijke en politieke verhou dingen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2