Kim II-sung wil plaats
in geschiedenisboeken
veiligstellen
Rusland moet weten hoe ver het kan gaan
Feiten &Meningen
Paars faalt,
lang leve
Bolkestein
Ook na twaalf jaar,,
premierschap blijft
Lubbers een raadse-
VRIJDAG 1 JUL11994
152
Paars heeft het niet gehaald. Van Mierlo is
verdrietig. Maar wie nog meer? Bolkestein?
Nee. Kok? Ook niet. Die pinkt wel een kro-
kodilletraantje weg. maar hij heeft paars
nooit gewild.
En de kiezer? Is die dan verdrietig? Welnee.
Al die verhalen dat de kiezer op 3 mei geko
zen zou hebben voor paars, zijn onzin. Na
tuurlijk, CDA en PvdA hebben verloren,
WD en D66 hebben gewonnen. Maar heeft
de kiezer gestemd met het idee: laat ik maar
eens zo gaan stemmen dat er een paarse
coalitie kan komen? Kom nou toch.
In de eerste plaats is het nu eenmaal zo dat
een coalitie die impopulaire maatregelen
neemt, verliest. Zeker als die ingrepen niet
goed worden voorbereid en uitgelegd. Dat
gebeurde bij de PvdA bij de WAO, dat over
kwam vervolgens het CDA een paar maan
den voor de verkiezingen bij de AOW. Van
daar dat het verlies voor het CDA groter is
dan voor het PvdA. Minstens zo belangrijk
is de identiteitscrisis die het gedonder rond
de WAO en AOW veroorzaakte. Was de
PvdA nog wel de club voor Jan-met-de-pet?
Was het CDA soms het vierde gebod verge
ten: eert uw vader en uw moeder?
Vooral die twijfel aan waar PvdA en CDA
voor staan, heeft voor de klap gezorgd. Dat
PvdA en CDA zo véél verloren, kwam name
lijk omdat honderdduizenden van hun
trouwe stemmers deze keer thuis bleven.
Dat was de enige echte verrassing van 3
mei, maar vooral een teken dat veel kiezers
hun oude club toch niet écht in de steek
wilden laten.
En verder waren de bewegingen als van
ouds, zij het wat heviger. D66 incasseerde
vooral de linksige twijfelaars, de WD plukte
vooral de rechtervleugel van het CDA leeg.
Al voor de verkiezingen was duidelijk dat er
over paars gepraat zou worden, omdat D66
in de spilpositie zou komen. En ach, wie
zou het Van Mierlo kwalijk kunnen nemen
dat hij wilde onderhandelen in plaats van
alleen maar dromen over het kabinet nu hij
daarvoor na 26 jaar de kans kreeg?
Het is niet gelukt. Gelukkig maar. Want stél
dat het was gelukt. Stel dat PvdA en WD sa
men in één kabinet zouden gaan zitten. Stel
dat de twee tegenpolen in de Nederlandse
politiek het eens waren geworden.
Uitgerekend Van Mierlo heeft het altijd
maar over de kloof tussen de burger en de
politiek, die de wortels van het bestel aan
tast en allerlei vreselijke dingen veroor
zaakt. Afijn, lees er willekeurig welke rede
voering van Van Mierlo maar op na. Wel,
als één ding die kloof verdiept zou hebben,
zou het die paarse coalitie wel zijn geweest.
Als de wolf en het lam samen grazen, is het
Koninkrijk Gods op aarde neergedaald, heet
het in de Bijbel. Maar als PvdA en WD sa
men regeren, is dat de dood in de pot. Wat
valt er dan nog te kiezen? Dan bestaan de
toch al smalle marges van de politiek blijk
baar helemaal niet. En als het niks uitmaakt
wie er in de regering zitten, heeft het dus
ook geen zin meer om te gaan stemmen.
Het stuklopen van paars is de redding van
de politiek. Lang leve Bolkestein!
SJ AAK SMAKMAN
Speculaties over beweegredenen Pyongyang voor deelname Korea-top
Eindelijk hebben de presidenten van Noord- en Zuid-Korea een datum geprikt om elkaar te spre
ken. Als deze ontmoeting doorgaat is er sprake van een historische doorbraak, want tussen beide
landen was sinds de bloedige Koreaanse oorlog van 1950 tot 1953 overleg zo goed als onmogelijk.
Theoretisch zijn beide landen zelfs nog met elkaar in oorlog. De leiders van de twee landen heb
ben elkaar sinds de opdeling van het schiereiland in een communistisch en kapitalistisch deel na
de Tweede Wereldoorlog nooit ontmoet.
Als het door gaat ont
moeten de presiden
ten van Zuid- en
Noord-Korea, Kim
Young-sam (boven)
en Kim ll-sung elkaar
later deze maand in
Pyongyang, foto
De grens tussen Noord- en Zuid-Korea wordt al bijna veertig jaar zwaar bewaakt. Voor toeristen is het een
'verplichte' excursie. foto choo young-kong
Na de jarenlange kolonisatie door Japan was het in
het zuiden een komen en gaan van leiders. Militaire
dictaturen volgden autoritaire regimes op maar
moesten uiteindelijk plaatsmaken voor democratie.
In het noorden bleef alles gewoon bij het oude. Kim
Il-sung kwam in 1946 en de 'Geliefde Leider' zit er
nog steeds.
Al vaker hebben de Zuidkoreanen een voorstel ge
daan voor een top en even zo vaak strandde dit op
onmogelijke eisen van het xenofobe (angstig voor
vreemdelingen) Noordkoreaanse regime. Maar als
er nu geen lank in de kabel komt, gaat president
Kim Young-sam van 25 tot 27 juli naar de Noordko
reaanse hoofdstad Pyongyang voor overleg met zijn
rechtlijnige opponent. Eerder kwamen Washington
en Pyongyang overeen om op 8 juli in Genève be
sprekingen op hoog niveau te beginnen.
De vragen die nu rijzen zijn: Waarom wil het Noor
den nu plotseling praten? En wil Pyongyang eigen
lijk wel praten? Argwanende Korea- watchers menen
dat het weer een truc is van Kim Il-sung en Kim
Jong-il, zijn zoon en gedoodverfde opvolger, om
een adempauze te krijgen. Noord-Korea, met zijn
reusachtige leger, wil volgens hen alleen tijd te win
nen om een (kleine) kernmacht op te bouwen. Als
dat eenmaal is bereikt, kunnen vanuit een positie
van kracht de duimschroeven worden aangedraaid
en moeten de VS, Japan en het rijke zuiden het
armlastige communistische noorden financieel wel
te hulp schieten, op straffe van destabilisatie van de
regio.
Anderen zeggen echter dat de economische situatie
waarin Noord-Korea momenteel verkeert zo ramp
zalig is dat Kim slechts naar een elegante manier
zoekt om een dialoog met zijn oude vijanden te be
ginnen. China weet dat en verzet zich (samen met
Rusland) met hand en tand tegen het opleggen van
sancties tegen Noord-Korea. Peking blijft hameren
op onderhandelingen om een diplomatieke oplos
sing te vinden.
Het was slechts wachten op een geschikt moment
voordat Noord-Korea tot inzicht zou komen dat
een confrontatie met de rest van de wereld over zijn
nucleaire programma, onder de huidige belabberde
omstandigheden, niet kon worden gewonnen. Dat
moment was het bezoek van Jimmy Carter, voor
malig president van de Verenigde Staten, zo zeggen
de optimisten.
Carter ging in op een eerdere persoonlijke uitnodi
ging van lüm Il-sung, tegen de zin van de Ameri
kaanse president Clinton, die op dat moment net
een sanctiepakket door de VN-Veiligheidsraad
trachtte te loodsen. Terwijl Carter enthousiast voor
TV-zender CNN verkondigde dat sancties van de
baan waren, haastte Washington zich te verklaren
dat dat niet het geval was. „Ik weet niet wat hij ge
zegd heeft, maar wel wat ik heb gezegd en dat is het
beleid", deelde Clinton mee.
Waarom is het Noordkoreaanse regime plotseling
overstag gegaan? En is de 'Geliefde Leider' plotse
ling bereid te voldoen aan allerlei akkoorden waar
hij jaren lak aan had gehad? Carter beloofde niets
nieuws en Clinton ook niet. Het dreigement met
sancties door de VS leek daarenboven niet al te se
rieus, gezien het Chinese voornemen die met een
veto in de Veiligheidsraad tegen te houden.
„Noord-Korea heeft nog steeds geen enkele conces
sie gedaan over nucleaire kwesties noch de men
senrechten", zei een waarnemer.
Het kan zijn dat Noord-Korea, zoals zo vaak, de we
reld een rad voor ogen tracht te draaien. Maar ook
is mogelijk dat de openlijke druk van de VS en Eu
ropa en de onzichtbare pressie van China en Rus
land te veel voor Kim Il-sung zijn geworden. De
komst van Carter kan hem een handvat hebben
verschaft om zich er zonder gezichtsverlies voor
zijn eigen bevolking uit te redden. Eindelijk werd
hij voor vol aangezien, zeggen sommige waarne
mers. Eindelijk was een voormalige president van
het machtigste land ter wereld bereid duizenden ki
lometers te reizen om op hem een beroep te doen.
De onderhandelingsbereidheid van de langstzitten
de leider van de wereld kan ook zijn ingegeven door
zijn vrees aan zijn einde te komen zoals vele van
zijn communistische tijdgenoten en een toekomst
voor zijn zoon veilig te stellen. Het communisme is
overal ter wereld ingestort en vele van zijn vroegere
medestanders Mao, Ceausescu en Stalin zijn
op de vuilnishoop van de geschiedenis terechtgeko
men en dat zien de Kims liever niet met hen gebeu
ren.
Zuid-Korea probeert het ook langs de weg van de
geleidelijkheid te spelen. Seoul ziet niet graag dat
het rigide regime ten noorden van de bestandslijn
plotseling helemaal instort. Het vooruitzicht miljoe
nen verpauperde noordelingen te moeten voeden
en kleden en de zieltogende Noordkoreaanse eco
nomie op poten te moeten zetten trekt Zuid-Korea,
met de Duitse hereniging als schrikbeeld voor ogen,
in het geheel niet aan.
DEN HAAG» ERIK BEUEN
Op de kop af twintig jaar stond
drs. R.F.M. Lubbers in de poli
tieke schijnwerpers; de laatste
twaalf jaar als minister-presi
dent. Een Nederlands record.
Maar toch is nog steeds niet
duidelijk waar de alom ge
roemde coalitiemonteur eigen
lijk op uit is geweest. 'Wat wil
de Lubbers?', is de steeds weer
kerende vraag in het afscheids
boek dat hem deze week in
Den Haag werd aangeboden.
De vertrekkende premier, zo
blijkt uit de bijdragen van
maar liefst achtenvijftig vrien
den en bekenden, laat het land
in verwondering achter.
Zo gaat dat met afscheid ne
men. Twee jaar geleden, toen
Lubbers tien jaar premierschap
achter de rug had, stak heel Ne
derland de loftrompet over
hem. De CDA-politicus had niet
alleen records gebroken, hij was
bovendien een virtuoos even
wichtskunstenaar die bewezen
had zowel met rechts (WD) als
links (PvdA) te kunnen regeren.
Nu het 'karwei' er voor Lubbers
opzit en hij vermoedelijk geen
rol van betekenis meer zal spe
len in de Nederlandse politiek,
hebben zijn collega's plotseling
minder meel in de mond. Waar
was eigenlijk de samenhangen
de visie van de compromissen-
maker en huiselijker wie
heeft hem ooit tafelmanieren
Oud-CDA-minister Gerrit Brokx
maakt in elk geval nooit meer
de fout om Lubbers een eetaf-
spraak te laten regelen. „De lo
catie was een Chinees aan het
Spui, de kwaliteit van het geser
veerde voedsel buitengewoon
slecht", herinnert de huidige
burgemeester van Tilburg zich.
Waardoor Brokx echter nog het
meest van zijn stuk was ge
bracht, was de wijze waarop
zijn politieke chef de maaltijd
verorberde. „Dat gebeurde in
een tempo waar de Chinezen
nog iets van konden leren. En
de kortste officiële diners heb ik
in China meegemaakt".
Het is de vrijmoedigheid die
past bij afscheidsrecepties of bij
begrafenissen. Uitgever Anthos
heeft daarvan geprofiteerd.
Achtenvijftig prominente land
genoten werden uitgenodigd
een bijdrage te leveren aan het
boek: 'Afscheid van Lubbers'.
En ziet: het werd geen hagiogra
fie (de levensbeschrijving van
een heilige) of zwijmelend liber
amicorum maar een pittig
mengsel van weemoedige lof,
harde kritiek en soms verbaasde
observaties.
Zo maakt oud-verkeersminister
Neelie Kroes de lezer erop at
tent dat Lubbers nooit een hor
loge draagt. En oud-defensiemi
nister Van Eekelen onthult dat
Lubbers pas echt de smoor in
had toen bleek dat zijn longin-
houd minder groot was dan die
van de WD'er. Louw de Graaf
noteert zuurtjes in een voetnoot
dat vriend Lubbers hem over
het hoofd zag bij een jubileum
feestje van oud-bewindslieden.
Maar de vraag waarop Kroes,
Van Eekelen, De Graaf en al die
anderen geen bevredigend ant
woord op hebben is: wie is Lub
bers en wat streefde hij eigen
lijk, al compromissen smedend,
na?
WD-leider Bolkestein is mifc
schien nog het meest uitges
ken. Hij noteert: „Overheers,
is het beeld van het vleesgeJ
den overleg, een man met b
trekkelijk weinig visie die alf
uit is op het bereiken van ee1
compromis. Juist daardoor f
hij politieke processen van f
begin tot het eind te beheerr
Tegelijkertijd wordt daarvoc
wel een hoge prijs betaald. 7
eigen prioriteiten heeft hij ni
duidelijk willen of kunnen -
schetsen."
Dit beeld, van een gebrek a^(
richting en visie, rijst ook op
de bijdrage van voormalig Pj
en Groen Links-aanvoerstei
Beckers. Zij schildert de schei
dende premier als een etale"
die nooit eens iets sprankeier
verzon. „Ruud, je hebt behca
lijk op de winkel gepast, mag
de zaak geen ander aanzien i
geven, hem niet anders inge;
richt", schrijft ze. „De keuze}
waren altijd traditioneel en
nooit een beetje gedurfd, nt\
vernieuwend. Dat is de keer
de van jouw premierschap.
zijn er als samenleving niet i
veel mee opgeschoten o
Kritische geluiden uit de hot
van de oppositie had men lo
nen verwachten. Maar ook fe
tijgenoten als Brokx en Braki
tasten, wat in het duister. „Sr
denk ik: Ruud, waar ben je ia
bezig?'', verzucht Braks. „Rui
is een man van de uiterst inlj
gente oplossingen die een pu
bleem op korte termijn uit da
wereld helpen", stelt Brokx u
De enige politicus die algerm
als vriend van Lubbers door
leven gaat, Hans van Mierloe
stelt vast: „De constatering \e
Ruud dat Nederland ziek is, y
waardevol. Maar de echte dr
gnose leverde hij er niet bij. a
Laat staan de therapie". n
Dat de premier weinig visie e
richting heeft gegeven kan Ie
moeilijk verweten worden, i:
meent daarentegen Jan Ter-»i
louw, kinderboekensrhrijveie
voormalig D66-leider en nu i
commissaris der koningin in
Drente. „Ik denk dat beide nv
kan: een ideaal koste wat het*
kost nastreven èn heel lang p
mier zijn. Het visionaire mot
het uiteindelijk afleggen tege;
de broodprijs. Dat is moeilijk
voor iemand die beide zou ki
nen en beide zou willen".
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
Rusland heeft vorige week in Brussel ein
delijk zijn handtekening gezet onder het
'partnerschap voor vrede' met de NAVO.
President Jeltsin tekende daarna op Corfu
een samenwerkingsverdrag met de Eu
ropese Unie. Moskou heeft met die twee
acties zijn vreedzame bedoelingen ge
toond, maar daarmee is nog niet gezegd
dat de Russen zoals ze zelf herhaaldelijk
hebben aangegeven speciale rechten
hebben in de gebieden die ze vroeger re
geerden. Het tijdperk van de wereldrijken
is voorbij. Niettemin heeft het Westen Rus
land toegestaan, en zelfs aangemoedigd,
zijn imperiale illusies en aspiraties ook na
het uiteenvallen van de Sovjetunie in stand
te houden.
Het Westen heeft zich de afgelopen jaren
steeds weer krampachtig vastgehouden
aan oude zekerheden, waarbij de ogen
werden gesloten voor de enorme omvang
van de veranderingen in de wereld. Een
paar weken na de val van de Berlijnse
Muur hield de Britse minister Hurd
(buitenlandse zaken) vol dat de Duitse
eenwording niet op de agenda stond.
Slechts een paar maanden voordat de oor
log in Joegoslavië begon, zei de toenamlige
Amerikaanse president Bush dat hij niet
zou 'toestaan' dat Joegoslavië uiteenviel.
Dergelijke verklaringen klonken destijds
even dom als nu. Politici hielden vast aan
een status quo, inclusief de Sovjetunie zelf,
die geen overlevingskansen had.
Zo was het ook toen de Sovjetunie een
maal in elkaar was gestort. Westerse rege
ringen spraken met begrip over de Russi
sche aanspraken in Ruslands zogenoemde
'nabije buitenland'. Hurd en zijn Russische
collega Kozyrev spraken vorig jaar geza
menlijk over Ruslands 'legitieme belangen'
in de voormalige Sovjet-republieken. Mede
THE INDEPENDENT
op grond van dit soort 'verzekeringen' zijn
de Baltische staten ervan overtuigd dat
als de situatie verslechterd het Westen
weer bereid is ze, in het belang van de 'sta
biliteit' voor de politieke wolven te gooi
en.
Een gezonde en duurzame relatie tussen
het Westen en Rusland heeft echter meer
baat bij een andere benadering, geen ge
fleem maar een fluwelen vuist. Aan een
dergelijk hard beleid wordt uitgerekend in
Bonn gewerkt. Meer dan enig ander Euro
pees land was Duitsland bereid om het ge
ven van geld, geld, en nog eens geld de
Gorbatsjovs Sovjetunie bijelkaar te houden
en, later, Jeltsin te steunen.
Voor een deel werd dit ingegeven door een
mengeling van voortgezette schuldgevoe
lens (vanwege de Tweede Wereldoorlog)
en dankbaarheid (vanwege de instemming
van het Kremlin met de Duitse hereniging).
Het was ook een weerspiegeling van de -
Duitse vrees voor instabiliteit, dicht bij de
eigen Duitse grens. Zelfs nu nog gaat de
bijna-intieme relatie door. Op Corfu na
men president Jeltsin en bondskanselier
Kohl uitgebreid de tijd voor elkaar.
Niet alleen de kameraadschap tussen Kohl
en Jeltsin is echter een teken van de rich-
Bondskanselier Kohl en president Jeltsin kunnen het goed met elkaar vinden, getuige ook deze op Corfu genomen foto. foto tim brakemeier
ting die het toekomstige Duitse beleid uit
gaat. Ook is er een discussiestuk van de
hand van Karl Lamers, woordvoerder op
het gebied van buitenlandse zaken voor de
regerendechristen-democraten.
Het stuk bevat een veel scherpere bood
schap. „Waar nodig moet het Westen be
reid zijn Rusland te tonen waar zijn gren
zen liggen", aldus Lamers. „We willen dat
Rusland wortelt in Europa, en we willen
het land een plaats bieden die recht doet
aan zijn grootheid. Maar wie tot het nieu
we Europa wil behoren moet iedere domi
nante rol, en wat voor aanspraken dan ook
op speciale rechten ten opzichte van zijn
buurlanden, definitief opgeven."
Lamers: „Slechts wanneer de meerderheid
van de Russen erkent dat een grotere waar
de schuilt in het bereiken van goede le
vensomstandigheden en stabiliteit dan in
het streven naar ogenschijnlijke grootheid
pas dan hebben Rusland en het Russi-
sche volk hun identiteit gevonden. Het is
het belang van Rusland zelf dat het Weste?'
en Ruslands buurlanden Rusland op deze(
weg vergezellen." r
Onmiskenbaar klinkt hier de echo van wa*
Duitsland zelfheeft doorgemaakt. Lamers1
erkent dat Duitslands eigen ervaringen
toen het land gedwongen was zijn verant-3
woordelijkheid te nemen voor zijn totali-3
taire verleden een belangrijke invloed x
hebben gehad op zijn voorstellen om Rus?
land te helpen politiek gezond te worden.1
Inmiddels heeft Duitsland het voorzitter-
schap van de Europese Unie overgeno- 8
men. Het is lang niet zeker dat de lijn van'1
Lamers het nieuwe liedje wordt dat Bonn y
gaat zingen hoewel het interessant is of
te merken dat leidinggevende sociaal-de-
mocraten binnenskamers de richting van3
de ideeën van Lamers hebben verwel
komd. I
Evenzo is onduidelijk hoe deze impliciete'
keiharde opstelling elders in Europa word3
ontvangen. Het zou echter gevaarlijk zijn
de voorstellen af te doen omdat ze te wei-'1
nig 'pragmatisch' zouden zijn. De afgelo-c
pen jaren hebben de zelfbenoemde 'prag-f
matisten' het in iedere belangrijke kwestie-
in Rusland en Oost-Europa mis gehad.
'Pragmatisme' is een synoniem gewordeirj
voor 'dogmatisme en kortzichtigheid', h
waardoor conflicten zelfs nog erger kun- -
hen worden dan ze anders zouden zijn ge^
weest. Dat is een les die eindelijk eens in
heel Europa moet worden geleerd. 'e
BONN STEVE CRAWSHAWI]
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
