'Rodin mocht je niet bekijken'
Beelden op gebouwen: Muurvast Gebeiteld
Cultuur Kunst
Amsterdamse
Waag te duur
Jubileumconcert vol hoogepunten
Lucebert op Rotterdamse muur
WOENSDAG 22 JUNI 1994
chef annemiek ruygrok. 071 -356472, plv.-chef jan rijsdam. 071 -356472
'Teken je eigen Escher'-wedstrijd
den haag Museum paleis Lange Voorhout in Den 1 laag houdt
een grote zomerwedstrijd onder de titel 'Teken je eigen Escher'.
Wie tussen de 10 en 18 jaar oud is, heeft tot 11 september de tijd
zijn versie in te leveren op het werk van de meester van de geo
metrische motieven en het spannende perspectief. De wedstrijd
vloeit voort uit de tentoonstelling 'M.C. Escher: Hoogtepunten'
die tot 5 september te zien is in paleis Lange Voorhout. Deelna
meformulieren zijn verkrijgbaar bij het museum, Lange Voor
hout 74.
Gedeelde hoofdprijs film Kerkhof
den haag Filmmaker lan Kerkhof heeft op het Filmfestival van
het Duitse Potsdam een gedeelde hoofdprijs gewonnen in de ca
tegorie documentaire. Hij kreeg de prijs voor de Film 'Ten mono
logues from the lives of serial killers'. Kerkhof, een van Neder
lands meest gelauwerde jonge Filmers, deelt de prijs met de
Franse documentairemaker Nicholas Philibert, die de onder
scheiding kreeg voor zijn film 'Le Paye des Sourdes'. Zij moeten
ook het geldbedrag (10.000 mark) dat aan de prijs verbonden is,
delen.
Eerste strips voor ton van de hand
new York/las vegas De twee stripbladen waarin Batman en Su
perman hun eerste avontuur beleefden hebben op de jaarlijkse
veiling van stripboeken en -kunst bij Sotheby's in New York elk
bijna 100.000 gulden opgebracht. Het in juni 1938 verschenen
eerste nummer van Action Comics, met Superman op de cover,
bracht ruim 99.000 gulden op en Detective Comics no. 37 uit
1939, waarin Batman werd geïtroduceerd, zo'n 90.000 gulden.
Het beoogde klapstuk van de veiling, een set van halverwege de
jaren '30 daterende nooit gebruikte originele tekeningen van Su
perman, werd niet verkocht. Verwacht was dat de tekeningen
tussen de 150.000 en 165.000 gulden zouden opbrengen.
Een medewerker van Sotheby's met de nooit gebruikte originele te
keningen van Superman die van de veiling werden gehaald, omdat
zij de minimumprijs niet opbrachten. foto ap
Leidse kunstenaar Frans de Wit bevrijd van dogma 's
Haagse 'schandprijs' architectuur
voor alle drie genomineerden
den haag. anp
De Prix de P... 1994, de 'schand
prijs' om de negatieve kanten
van de architectuur in Den
Haag te belichten, is toegekend
alle nominaties. Het gaat
om het verzetsmonument te
genover het Vredespaleis, het
kunstwerk met een regel uit de
Grondwet bij de Tweede Kamer
en aan de reclamemast van het
Theater aan het Spui. Teneinde
het gebrek aan visie en besluit
vaardigheid van de stedelijke en
landelijke politiek aan de kaak
te stellen, heeft de jury geen
keuze uit de drie gemaakt. De
jury bestond uit de architecten
Peter Drijver en Eric Vreeden-
bergh, Adri Duivesteijn, direc
teur van het Nederlands Archi
tectuurinstituut, grafisch ont
werper Gert Dumbar en Mik
Thoomes van de dienst Kunst
en vormgeving van de PTT. Dit
jaar stond De Prix de P... in het
teken van de decoratie van de
architectuur en de stedelijke
ruimte. De prijswinnaars heb
ben volgens de jury een
schaamteloze middelmaat ge
meen. De prijs is ingesteld door
theater Zeebelt.
Geboren in 1942, behoort Frans de Wit tot de generatie
kunstenaars, die lange tijd het gezicht van de progressie
ve beeldende kunst in Leiden hebben bepaald. Maar
waar veel van zijn leeftijdgenoten op zeker moment zijn
blijven steken in hun onwikkeling, daar is Frans de Wit
zich opvallend verder blijven ontplooien. Sterker nog: het
lijkt wel of hij zijn draai nu pas echt heeft gevonden.
„Ik was in die tijd nogal dog
matisch", stelt De Wit, terug
blikkend op die periode. „Som
mige beeldhouwers, Rodin bij
voorbeeld, daar mocht je niet
eens naar kijken. Het heeft een
hele tijd geduurd voor ik me
daarvan los kon maken. Toen
zag ik op een goed moment in
Parijs de beelden van Rodin en
ik dacht: wat is dit eigenlijk vre
selijk mooi! Tegenwoordig heb
ik geen enkele last meer van
zulke scrupules. Ik voel me vol
komen vrij om te maken wat ik
wil."
Een vrije en ondogmatische
manier van werken is misschien
wel het meest in het oog sprin
gende kenmerk van het recente
werk van Frans de Wit. Zijn
beelden lopen uiteen van huis
kamerformaat tot architectoni
sche dimensies. Desondanks
benadrukt hij het autonome ka
rakter van zijn werk: „Er is me
laatst gevraagd of ik een plein
wil ontwerpen, maar ik weet
nog niet of ik de opdracht aan
neem. Ik ben geen architect, dat
is een heel ander vak."
De Wit kan schijnbaar moei
teloos overschakelen van een
koel naar een bijna romantisch
idioom. Zijn ontwerp voor het
beeld in Rotterdam bestaat uit
een immense betonnen schotel,
die vooral kracht uitstraalt. Een
zelfde schotelvorm krijgt een to
taal ander karakter in een
beeldje, dat deze zomer te zien
zal zijn in de tuin van de Kaas-
marktschool in Leiden: een
bronzen schaal, waartegen wa
terdamp sproeit uit een lange,
dunne pijp - poëtischer kan het
niet.
De expositie in Heemstede is
gewijd aan het ontwerp voor
een beeld in de tuin van cultu
reel centrum 'Het Oude Slot'.
Het beeld, dat in september zal
worden onthuld, bestaat uit
twee grote blokken, gemaakt
van dun plaatstaal. De erie lijkt
uit de lucht te komen, de ander
uit de aarde. Als geheel doet het
beeld denken aan een ver geab
straheerde mensfiguur.
De Wit lijkt met dit beeld uit
te komen op een synthese van
de verschillende registers die hij
doorgaans bespeelt. „Misschien
ga ik een hele reeks van dit
soort beelden maken,' zegt hij.
LEIDEN ONNO SCHILSTRA
Misschien komt het daardoor,
dat er de laatste tijd opmerkelijk
veel belangstelling bestaat voor
het werk van Frans de Wit.
Kortgeleden exposeerde het
Leidse Centrum Beeldende
Kunst zijn tekeningen, terwijl
vrijwel gelijktijdig twee sculptu
ren van zijn hand werden ge
plaatst op de gevel van het
Rijksmuseumvan Oudheden.
Deze zomer neemt hij deel aan
twee groepsexposities in Leiden
en twee weken geleden ging een
tentoonstelling in Heemstede
van start. Momenteel legt hij de
laatste hand aan het ontwerp
voor een gigantisch beeld in
Rotterdam, de opvolger van een
project dat hij in 1990 realiseer
de in het Recreatiegebied
Spaamwoude: de zogeheten
'Klimwand en Schijf in Grof-
puinheuvel', bekend uit de
leader van Van Kooten De
Bie's Krasse Knarren, het groot
ste beeldhouwwerk van Neder
land.
De Wit is er de man niet naar
om in intellectuele termen te fi
losoferen over de betekenis van
zijn sculptuur. Hij zoekt naar
elementaire vormen, archety
pen, die voor zichzelf spreken
en die ogenblikkelijk overrom
pelen.
„Ik heb een heel ouderwetse
opleiding tot beeldhouwer ge
had. Ik ben in 1965 cum laude
afgestudeerd aan de Koninklijke
Academie in Den Haag, met
klassieke beelden van mensfi
guren. Die ambachtelijke tech
nieken, daar hecht ik nog steeds
veel waarde aan, maar ik ver
heerlijk het niet. Er is meer no
dig om goede beelden te ma
ken. Op een goed moment be
sefte ik heel duidelijk: dat pure
beeldhouwen, daar krijg ik pas
echt hoofdpijn van. Die klassie
ke manier van werken heb ik
dus vrijwel direct na mijn studie
van me afgezet."
In de eerste jaren van Zijn
loopbaan vatte De Wit grote be
wondering op voor de zakelijke,
abstract-geometrische sculp
tuur van beeldhouwers als Ri
chard Serra en de Spanjaard
Chillida. In zijn vroege werk is
hun invloed dan ook goed te
herkennen.
volkomen vrij om te maken wat ik wil."
'Ik zóu graag éen aantal werken kenis van plekken zichtbaar te
maken, die helemaal op locatie maken door middel van beel-
ontstaan, zonder vooropgezet den."
plan. In wezen gaat bijna al
mijn werk daarover. Ik reageer
op situaties. Ik probeer de bete-
Het Oude Slot (Heemstede),
t/m 28 oktober; Groepsexposi-
tie Kaasmarktschool, 2 t/m 31
juli; Groepsexpositie binnen-
Exposities Frans de Wit: 'Vier plaats Ars Aemula Naturae, da-
constructies voor een plek', ta??
AMSTERDAM GPD
Het historische gebouw De
Waag in Amsterdam wordt zeer
waarschijnlijk toch geen Cen
trum voor het Kinderboek. Het
centrum ziet geen kans een half
miljoen gulden extra op te
brengen voor noodzakelijke in
vesteringen aan het gebouw.
Het Amsterdamse college van B
en W heeft daarom gisteren be
sloten de stichting niet langer
als huurder te beschouwen.
Volgens plan zou het Kinder
boekcentrum in september
openen. Wisselende tentoon
stellingen, informatie en onder
zoek naar jeugdliteratuur zou
den er een plaats krijgen. Maar
de overkoepelende Stichting De
Waag heeft de gemeente laten
weten niet in staat te zijn voor
de uit de hand gelopen kosten
voor afbouw en inrichting op te
draaien. De gemeente heeft in
middels ruim een miljoen gul
den in het project gestoken.
Het ruim vijf eeuwen oude
gebouw op de Nieuwmarkt, is
het oudste niet-kerkelijke ge
bouw van de hoofdstad. Tot
1987 was het Joods Historisch
Museum er gevestigd. Sinds
dien staat het leeg. Tientallen
plannen en initiatiefnemers
dienden zich aan en liepen
evenzovele malen weer stuk.
Uiteindelijk koos de gemeen
teraad een jaar geleden voor het
Kinderboekcentrum. De finan
ciële onderbouwing was mager,
maar de raad was zeer gechar
meerd van het initiatief. De
Stichting Popmuziek Nederland
en de Stichting Restauratie Mo
numenten Amsterdam (SRMA).
met veel beter financieel per
spectief, hadden het nakijken.
Amsterdam heeft inmiddels
laten weten dat andere opties
voor invulling van De Waag
weer open staan. De Stichting
Poparchief Nederland wilde in
De Waag het poparchief en bi
bliotheek onderbrengen. In een
reactie laat de stichting weten
niet langer geïnteresseerd te
zijn.
De SRMA, met plannen voor
een Reclame- en Spaarpotten-
museum, had zich al eerder ver
ontwaardigd uit de race terug
getrokken. Het Spaarpottenmu-
seum, een initiatief van de VSB-
bank, heeft inmiddels andere
plannen. Samen met het in Lei
den gevestigde Rijks Penningen
Kabinet, de Rijksmunt en de
Nederlandsche Bank wil de
bank nu komen tot een 'Geld
en Kapitaalmuseum' ergens in
Amsterdam. De Waag is echter
te klein voor deze collecties.
Tentoonstelling in Architectuurinstituut
rotterdam anp
Een hakbijl hoefde er niet aan te
pas gekomen. Want alle beeld
houwwerken op de tentoonstel
ling Muurvast Gebeiteld zijn
afkomstig van gesloopte of ge
bombardeerde gebouwen. De
expositie die voor het eerst de
beeldhouwkunst in de bouw
(1840-1940) belicht, bevat zo'n
honderd beelden, gipsmodellen
en bouwtekeningen. Ook zijn er
tientallen foto's van gebouwen
met fraaie beelden. Muurvast
Gebeiteld, te zien in het Neder
lands Architectuurinstituut in
Rotterdam, loopt tot en met 28
augustus.
Veel materiaal is in de loop
der tijd verlogen gegaan, vertelt
samensteller Ype Koopmans.
De kunst op de gevels van ge
bouwen is vogelvrij. „Geen
haan die ernaar kraait als de
beelden beschadigd raken, stelt
hij vast. „Ga maar eens kijken
naar het werk van Hildo Krop
op het Wilhelmina Gasthuis
terrein in Amsterdam. Die beel
den zijn er niet al te best meer
aan toe."
Toch is de tentoonstelling
niet bedoeld als aanklacht tegen
de dreigende teloorgang*van de
kunstwerken. Koopmans wil
slechts de ontwikkeling van de
beeldhouwers en de samenwer
king met architecten laten zien.
Een boos vingertje hoeft hij ook
niet te heffen, omdat het belang
van het zogeheten bouwbeeld-
houwwerk steeds meer wordt
ingezien. „Je moet mensen er
alleen eerst op wijzen."
Een mooi voorbeeld daarvan
vormde de sloop van wat eens
het hoofdkantoor van De Cen
trale tegenover het Centraal
Station in Den Haag was. Dank
zij snel optreden konden de ge
velbeelden De Voorzorg en De
Arbeid behouden blijven. Nu
maken ze deel uit van Muurvast
Gebeiteld. Op de tentoonstel
ling zijn ook twee vrouwenfigu
ren van de beeldhouwer Hen
drik van den Eijnde te zien die
symbool staan voor de Rotte en
de Maas. De beelden zaten ooit
ter versiering op een Rotter
dams gebouw dat tijdens de
Tweede Wereldoorlog werd ge
bombardeerd. Een toegewijd
LONDEN Rtr/AFP
De Britse popzanger George
Michael heeft gisteren een
proces verloren om van het
contract met de Japanse pla
tenmaatschappij Sony af te
komen. De ster had bij het op
perste gerechtshof in Londen
ontbinding van het contract
geëist omdat de maatschappij
zijn laatste platen volgens hem
niet goed had begeleid. Bo
vendien vond Michael dat hij
een te gering deel van de op
brengst kreeg.
De 30-jarige zanger hoorde
in het Londense gerechtsge
bouw de uitspraak onbewogen
aan. Hij zal de kosten van het
George Michael
komt niet
van Sony af
proces, die worden geraamd
op 8 miljoen gulden, moeten
betalen.
George Michael verweet So
ny onvoldoende promotie te
hebben gemaakt voor zijn
plaat „Listen without prejudi
ce", nadat de zanger had laten
weten zijn stijl te willen veran
deren en te willen breken met
zijn image van seks-symbool.
Het proces, het eerste van
deze soort, werd nauwgezet
gevolgd door de hele platenin
dustrie. Die vreesde dat ande
re popsterren het voorbeeld
van Michael zouden volgen als
hij het gelijk aan zijn kant zou
krijgen. Ettelijke grote sterren
en groepen zijn met jarenlan
ge contracten aan maatschap
pijen verbonden, waar rij van
afwillen.
De 30-jarige zanger en lied
jesschrijver ondertekende het
miljoenen-contract met Sony
in 1988. Hij zou tot het jaar
2003 minimaal zes albums af
leveren. George Michael heeft
gezegd in elk geval nooit meer
voor Sony te werken en liever
te stoppen met rijn carrière.
Personificaties van De Handel en De Nijverheid in dolomieto, gemaakt door Pieter Biesiot aan het gebouw van
Grote Marktstraat/Wagenstraat, Den Haag.
museum-medewerker heeft
zich waarschijnlijk over het lot
van de twee kunstwerken ont
fermd, want ze bevinden zich
nu in het depot van het Rotter
dams Historisch Museum.
Koopmans heeft bij de sa
menstelling van de tentoonstel
ling geprobeerd bouwbeeld-
houwwerken uit heel Nederland
te laten zien. Toch zijn er vooral
voorbeelden uit Amsterdam,
Rotterdam en Den Haag. De ge
bouwen uit de hoofdstad over
heersen, erkent hij, omdat daar
nou eenmaal het meeste ge
beurde.
In het begin van de negen
tiende eeuw waren de architec
tuur en de beeldhouwkunst nog
streng gescheiden. Op vervlech
ting van beide disciplines lag
een taboe. De chronologisch
opgebouwde tentoonstelling
begint met de personificaties
van de twee; De Architectuur en
De Beeldhouwkunst staan keu
rig naast elkaar. De twee houten
beelden uit 1855 van Franz
Stracké zaten oorsponkelijk op
de gevel van de kunstenaarsso
ciëteit Arti et Amicitiae in Am
sterdam. Vijf jaar geleden wer
den ze door bronzen replica's
vervangen.
Een belangrijke rol voor de
samenwerking tussen de bou
wers en kunstenaars speelde
P.J.H. Cuypers, architect van
onder meer het Centraal Station
in Amsterdam en het Rijksmu
seum. Hij richtte aan het eind
van de vorige eeuw de eerste
school op voor beeldhouwers.
Deze Quellinusschool ging later
op in wat nu de Rietveld Acade
mie heet.
De jaren voor de eeuwwisse
ling vormden het hoogtepunt
van de samenwerking tussen
architecten en beeldhouwers.
De beelden werden niet zozeer
meer op of tegen de'gevel van
de gebouwen geplaatst, maar
maakten deel uit van het ge
bouw. Mooie voorbeelden daar
van zijn te zien bij het Beursge
bouw in Amsterdam van archi
tect H.P Berlage en de kunste
naar Lambertus Zijl. Ook het
de firma Peek Cloppenburg, hoek
foto collectie ype koopman
Scheepvaarthuis in Amsterdam
van architect J.M. van der Mey
en de kunstenaars Hendrik van
den Eijnde en Hildo Krop laten
de versmelting tussen de archi
tect en beeldhouwers zien.
Vanaf de jaren twintig groei
den de twee disciplines weer
wat uit elkaar, en kwamen de
beelden duidelijk los te staan
van de architectuur. In die situ
atie bevinden we ons volgens
Koopmans nog steeds. „Kijk
maar naar het Nederlands Ar
chitectuurinstituut waar in de
vijver binnenkort een beeld van
Auke de Vries wordt geplaatst.
Denk je nou echt dat de kunste
naar daarover heeft overlegd
met architect Jo Coenen?"
RECENSIE UDY VAN DER SPEK
Jubileumconcert met hoogte
punten uit 25 jaar Sander van
Marion, dirigent van het Kat-
wijks Christelijk Mannenkoor
'Jubilate'. Gehoord 21/6, Stads
gehoorzaal, Leiden.
Hoe meer koren onder je be
heer, hoe meer kans op een ju
bileum, een lustrum, een hoog
tepunt. Zo vierde Sander van
Marion met één van zijn vier
koren deze keer een vijfde lus
trum als dirigent van het Chr.
Mannenkoor 'Jubilate' uit Kat
wijk.
Alle coryfeën uit de afgelopen
25 jaar waren uit de kast ge
haald, zoals rijn vaste getrouwe
ijzersterke pianist, tevens ver
vangend dirigent, Peter Bontje,
de welbekende sopraan Lisette
Emmink. verschillende leden
van het Haags blazersensemble
'Oktopus' en leden van het
Randstedelijk Begeleidings Or
kest, de veelgehoorde Leidse
hoboïst Han Kapaan en zo kan
je nog even doorgaan. Het vol
tallig Jubilate' een selectie uit
een onnavolgbaar repertoire,
dat meestal door Van Marion
zelf kleurrijk gearrangeerd is.
Voor de pauze zoals gewoon
lijk religieus werk, na de pauze
een dolle boel met highlights uit
opera en operette, negro spiri
tuals, liedjes uit musicals en van
Harry Belafonte en uit Van Ma
rions geliefde Walt Disneyfilms.
De hymne naar de 98e Psalm
had een fris en vrolijke aanpak,
die eigenlijk in elk geestelijk lied
werd volgehouden, behalve in
'Majesteit'. Dat werd té pom
peus vertolkt; de muren van de
Stadsgehoorzaal trilden op hun
grondvesten.
In het 'Alt-Russische Kirchen-
gesang' weerklonk die typische
authentieke langgerekte zoe
vende nagalm aan het eind van
elke strofe. En Math Dirks zong
met een warme diepe bariton-
stem in het romantische 'try to
remember that day in septem
ber' in combinatie met een
'omfloerst' Jubilate. En dan te
bedenken dat deze musical al
vanaf 1960 elke dag wordt uit
gevoerd in een heel klein, steeds
stampvol theatertje in New
York's Sullivanstreet met niet
meer dan 10 mensen 'on stage'.
Verder nog na de pauze een
flitsende afwisselende show
waarin 't slavenkoor uit Verdi's
'Nabucco', het Wolgalied van
Franz Léhar en vooral het zoet
gevooisde 'Rote Rosen aus
Wien', speciaal voor alle vrou
wen in de zaal, met volle teugen
door het publiek werd ingeno
men. Sander van Marion maak
te hierbij een geestige Freu
diaanse verspreking door rijn
koor te vragen of zij maandag
avond na de repetitie stuk voor
stuk een roos aan hun 'man'
wilden geven. Nou ja, zo'n ver
gissing mag als je jubileert.
ROTTERDAM ANP
Lucebert is in Rotterdam te zien. Van de dit voor
jaar overleden dichter-schilder is gistermiddag in
Rotterdam een muurschildering onthuld. Dat ge
beurde in aanwezigheid van zijn vrouw Tony.
De muurschildering is te zien in de Gaffelstraat,
op de hoek van de Nieuwe Binnenweg. De ont
hulling vond plaats in het kader van een herden
kingsbijeenkomst Predecessors (Voorgangers) tij-
Het programma van Poetry stond gisteren voor
een deel in het teken van Lucebert, de Keizer der
Vijftigers. Rudy Kousbroek hield een korte inlei
ding over Luceberts werk. Met het affiche voor
Poetry, dat Lucebert vlak voor rijn dood maakte,
is de dichter nog aanwezig op het jubilerende fes
tival.
