'Ik zou nu een sluier om doen'
Kerk Samenleving
ZATERDAG 18 JUNI 1994
UIT DE KERKBLADEN
Cactus
Dominee N. de Reus van de
Gereformeerde Kerk in Ter
Aar heeft een beroep aan
genomen naar de kerk van
Curasao. „En ook al zal het
definitieve afscheid pas
over een enkele maand
plaatsvinden, er zijn nu al
momenten waarop je met
dat afscheid wordt gecon
fronteerd", schrijft hij in de
Rijnlandse Kerkbode.
„Maar goed, het gaat er nu
dan toch van komen. We
vertrekken voor een aantal
jaren naar de Antillen. Een
andere cultuur, een ander
klimaat. Kerstfeest bijvoor
beeld, zal daar misschien
wat sneller uit haar roman
tische, sentimentele, com
merciële jasje zijn geholpen
dan in dit land. Goen
sneeuw, geen kou, om
maar eens iets te noemen.
De behagelijkheid van de
kachel en de kerstboom zal
daar waarschijnlijk toch iets
anders worden beleefd dan
hier. Het is er immers iede
re dag zo'n 27 graden. En
naaldbomen heb je er niet.
Cactussen wel. Zie je het
voor je? Een cactus met
lichtjes en kerstballen...
daar gaat de lol gauw van
af: welk een bloederig fes
tijn."
Fortkerk
De kerstnachtdienst, zo
gaat De Reus nog maar
even door, heeft daarginds
volgens oud gebruik plaats
op het plein voor de Fort-
kerk. „Zo'n twee- tot drie
duizend kerstgangers ko
men daar op af. Uit vele na
tiën en volken. SpTekend al
lerlei talen. Alsof Kerst en
Pinksteren op één en de
zelfde dag vallen. Nu vallen
Pasen en Pinksteren vol
gens het evangelie van Jo
hannes wel op één dag,
maar Kerst en Pinksteren...
Verbazingwekkend is het
overigens niet, want er be
staat een gezegde: 'Bij God
en op Curasao is alles mo
gelijk'. Wat dat laatste aan
gaat - op Curasao is alles
mogelijk - het maakt het
werk daar tot een avontuur
lijke uitdaging. En die wil ik
wel aangaan."
Gepiept
Waar het zingen van psal
men en gezangen al niet
goed voor is, legt dominee
B.H. Weegink uit in de Kat-
wijkse kerkbode 'Om de
Oude Kerk'. „Zingen is een
goed verweer tegen de tijd
geest, om de steekvliegen
van onkerkelijkheid en ge-
loofsverlating van je af te
slaan. Juist in een tijd van
secularisatie (verwereldlij
king) houdt zingen een
mens er bovenop. Zingen
om de 'force majeur' in de
kerk nog eens te laten ho
ren. Want het lijkt dat er
vandaag alleen maar wordt
gezucht, gepiept en gemi
auwd over de kerk.
Openbaring
Net als normale mensen
gaan ook dominees met va
kantie. Sommigen zijn er
vol van. Een stukje uit de
rubriek 'Uit de pastorie' van
predikant Z. de Graaf in
'Hervormd Katwijk aan den
Rijn': „Van hieruit heb ik
niets meer te melden. Een
stukje rust doet me goed.
Voor mij ligt een reserve
ringspapier van een cam
ping diep in Frankrijk en in
gedachten zit ik er al.
Maar... naast dat papier ligt
een commentaar op Open
baring en dat roept me
weer tot de werkelijkheid
van nu. En ook daar heb ik
(gelukkig) zin in. U hebt
zondag niets aan een be
schrijving van de camping
en de Cevennen, maar
(hoop ik tenminste) wel aan
de uitleg van Openbaring."
Dominee Cokkie van 't Leven staat open voor moslim-geloof
EEen gevoel van
heimwee voerde
Cokkie van 't Le
ven terug naar Afrika, waar
haar ouders jarenlang als
medewerkers van de we
reldvoedselorganisatie FAO
van de Verenigde Naties
werkten.
ENSCHEDE «JAN TER HAAR
„Ik weet nog hoe ik in m'n eind-
examentijd 's avonds in Tunesië
die prachtige sterrenhemel be
keek en hoorde hoe vanaf mina
retten mensen werden opgeroe
pen tot het avondgebed. Hoe
melodieus klonk die zang. Dat
op die manier een hele stad er
aan werd herinnerd dat er een
schepper bestaat maakte op mij
een diepe indruk. Alhoewel ik
een ander geloof heb, voelde ik
in m'n hart dat het om dezelfde
God ging."
Haar Afrikaanse jeugd heeft
haar nooit losgelaten. In Neder
land volgde ze een theologiestu
die met als bijvakken Arabische
taal en islam. Drie procent van
de Nederlandse samenleving
bestaat thans uit moslims. Het
kost haar niet veel moeite om
zich in te leven in hun minder
heidspositie. Want na haar stu
die werkte ze zes jaar lang als
zendingspredikante in het
Westafrikaanse Gambia. Daar
leefden christenen op hun beurt
in een volstrekt islamitische om
geving. Dat gebeurde overigens
bepaald niet tegen de verdruk
king in want, mede door de ko
loniale (Engelse) geschiedenis,
beschikken anglicanen en ka
tholieken er over kathedralen en
houdt het land de zondag als
christelijke rustdag nog steeds in
ere. Ooit waren er in Gambia
nog zoveel christelijke hoogtij
dagen meer, maar de regering
heeft, op advies van het Interna
tionale Monetaire Fonds en de
Wereldbank, om economische
redenen de helft ervan ge
schrapt, zo weet Cokkie van 't
Leven.
Voor de moslim-wereld geldt
de vrijdag als speciale biddag.
Ze vindt dat, niet alleen tijdens
de ramadan-vastenmaand maar
het hele jaar door, Nederlandse
bedrijven islamitische personeel
in staat zouden moeten stellen
om tussen 13 en 15 uur in hun
moskeeën te bidden. Zoals ze in
Afrika die wekelijkse stoet van
gelovigen aan haar voorbij zag
komen.
Haar eigen religieuze leven
ontwaakte toen ze in Libië
woonde en daar op een Franse
privé-school voortgezet onder
wijs volgde. Cokkie vertelt hoe
de band met haar islamitische
vriendin Saloua een extra-di
mensie kreeg toen beiden, als
enige twee leerlingen van de
klas, de vinger opstaken toen de
leraar vroeg wie van hen het
scheppingsverhaal kende
„Het was de tijd waarin ik als
Dominee Cokkie van 't Leven (37) runt sinds enkele maanden voor de Gereformeerde Kerken in
Nederland het Bureau Ontmoeting met Moslims. Ze is de opvolger van Jan Slomp. Niet minder
bezield dan hij bepleit ze een wezenlijke dialoog tussen christenen en islamieten. Zo'n gesprek
moet de etnische verschillen overstijgen en de lokale samenleving ten goede komen. Dat is voor
haar geen schone theorie maar persoonlijke ondervinding. Van 't Leven bracht haar jeugd in de
Arabische wereld door. Daar groeide haar respect voor het dndere geloof, een ervaring die haar
sindsdien nooit meer heeft los gelaten.
Dominee Cokkie van 't Leven: „Over en weer zouden we elkaar op onze traditie moeten kunnen
jonge vro
m'n fiets ongesluierd door de
buitenwijken van de stad reed.
Je voelde dat je overal werd na
gekeken. Als ik nu in een islami
tisch land zou wonen, deed ik
gewoon een sluier om. Niet uit
principe, maar gewoon om het
voor me zelf niet moeilijk te
maken."
Cokkie van 't Leven heeft ge
leerd dat, evenals binnen het
christendom, ook de islam zich
kenmerkt door een grote ver
scheidenheid, zowel wat diverse
stromingen betreft als wel door
de cultuur van het desbetreffen
de land. Ze heeft gemerkt dat
veel van de Europese moslims
in de Balkan een stuk vrijer zijn
dan in de Arabische landen.
„Tegelijk zie je dat Nederlandse
moslims afkomstig uit Turkije
en Marokko erg hechten aan
hun identiteit en dan in ver
sterkte mate teruggrijpen op de
traditie in hun moederland. Net
als Nederlandse emigranten in
Canada of Australië zo ver
knocht blijven aan Sinterklaas."
In Afrika zegt ze in haar ont
moetingen met 'mooie en voor
al wijze' mensen getroffen te
zijn geraakt door de diverse cul
turele en religieuze tradities
binnen de islam. Door de aan
wezigheid van 450.000 moslims
in de Nederlandse samenleving
zijn deze mogelijkheden voor
iedere christen binnen handbe
reik. Of een christelijke/islami
tische ontmoeting tot beleef-
heidsbezoeken beperkt zouden
moeten blijven? „Voor mij zou
een wederzijdse gedachtenwis-
seling niet vrijblijvend moeten
zijn, maar tot een echte dialoog
moeten uitgroeien. Over en
weer zouden we elkaar op onze
traditie moeten kunnen aan
spreken. Ik heb islamitische
mensen al vaak vragen horen
stellen over hoe zij nu precies
tegen die drie-eenheid van God
de Vader, zijn zoon Jezus en de
Heilige Geest, moeten aankij
ken. Of wij daarin niet te ver
gaan, hoor ik hen vaak roepen.
Ik vind het echt een uitdaging
voor christenen om daarop een
duidelijk antwoord te geven.
Omgekeerd denk ik dat de islam
aangesproken kan worden op
wat erin hun heilige boek de ko-
de i
i de i
staat en hoe zich dat verhoudt
tot de praktijk in die landen
waarin vrouwen gewoon onder
geschikt zijn. Mijn inziens ligt
daaraan niet zozeer de koran
ten grondslag als wel de cultuur
van het land. Zo kun je elkaar in
het stellen van vragen stimule
ren om, met respect voor de an
der, je eigen geloof helder onder
woorden te brengen." Net als,
jodendom en christendom is de
islam een monotheïstische
godsdienst met dezelfde verha
len over Abraham, Mozes en Je
zus, zo benadrukt ze. In de ont
moeting met moslims zou die
religieuze gemeenschappelijk
heid veel meer uit de verf moe
ten komen dan tot nu toe het
geval is geweest.
Bevlogen mensen
Christenen zouden misschien
wel toenadering willen, maar
bestaat die behoefte ook wel
aan de andere kant? Cokkie rept
van initiatieven als 'Kleurrijk
Enschede', waarin de moskee
aan de Celebesstraat met een
open huis een paar honderd
mensen op bezoek kreeg. Ze
kent ook het verhaal van een
imam die bij de eerste de beste
FOTO GPD
kerk aanklopte maar daar bij de
predikant bepaald geen gehoor
vond. Het gaat er volgens haar
om dat de juiste mensen elkaar
treffen en er van daaruit iets
kan groeien. Ze noemt de naam
van een van deze 'bevlogen'
mensen, imam Hamza Zeid kai-
lani in Utrecht, maar in iedere
stad zijn wel andere namen in
te vullen. De gereformeerde
predikante en haar Bureau Ont
moeting met Moslims werkt in
tussen mee aan een veelbelo
vende conferentie volgend jaar
tussen zowel christelijke als isla
mitische voorgangers.
„Veel contacten ademen nog
steeds de sfeer van beleefde,
humanitaire hulpverlening uit
de tijd dat de eerste moslims
zich in Nederland vestigden.
„Maar ze wonen hier nu al zo
lang dat ze zich best zelf kun
nen redden. Waarom zouden er
plaatselijk niet gespreksgroepen
kunnen ontstaan rond onder
werpen als 'Jezus in christen
dom en islam' en 'vrouwen in
christendom en islam'. Zo leer
je elkaar over en weer veel beter
kennen. Tenslotte zijn we alle
maal kinderen van Abraham."
Het gezin gezien
„Liefde is een afgesleten woord, dat vaak misbruikt
wordt. Liefde is niet een mooie roze wolk of een eeu
wigdurend geluk, maar een werkwoord. Liefde tussen
sen gaat altijd gepaard met problemen en conflic-
ln een goede relatie kan er ruzie gemaakt worden,
dan moeten de partners wel weten hoe ze daar
Dat zei Wies Stael-Merkcx, voormalig staflid van het
Katholiek Bureau voor Voorlichting en Begeleiding bij
Sexualiteit en Relatievorming te Utrecht, bij de presen
tatie van het boek 'Het gezin gezien' van de Almelose
pastor Marinus van den Berg.
Kerk en maatschappij hebben volgens Wies Stael-
Merkcx het gezin soms teveel op een voetstuk geplaatst
en er een mythe van gemaakt. Maar er is wel degelijk
vaak een misgroei van het gezin ontstaan. „In feite zijn
veel gezinnen vaak gesloten gemeenschappen, kleine
BOEKBESPREKING
bolwerkjes, waar een buitenstaander geen toegang toe
heeft. Veel gezinnen sluiten zich in zichzelf op, omdat
ouders vinden dat ze aan elkaar en aan de zorg voor
hun kinderen genoeg hebben. Ouders kunnen hun kin
deren soms met zoveel zorg en liefde omringen, dat die
kinderen niet meer de kans krijgen hun eigen aard te
ontwikkelen en hun eigen verantwoordelijkheid te ne
men."
Henk Degen, verbonden aan de kerkelijke rechtbank
van het bisdom Den Bosch, plaatste het gezin meer in
een wereldwijd perspectief. Hij somde de drie grote
problemen op, waar gezinnen over de hele wereld mee
te kampen hebben. Veel gezinnen lijden onder een af
gedwongen gezinspolitiek van de overheid, zoals in
China. Daar staat de regering aan ouders toe slechts
één kind te hebben. Hebben ze er meer dan één, dan
die gedood worden of is een vrouw verplicht
bij zwangerschap een abortus te ondergaan.
Henk Degen pleitte ervoor dat de r.k. Kerk meer
dacht schenkt aan de voorbereiding van jonge
op het huwelijk en aan hulp van jonge ouders bij op-
voedingsvragen. Dat zou kunnen door speciaal toege
ruste vrijwilligers en door het opzetten van gespreks
groepen.
Het boek van Marinus van den Berg is geschreven
vanwege het door de Verenigde Naties uitgeroepen Jaar
van het Gezin. Het eerste exemplaar daarvan bood hij
aan zijn moeder aan. Uit waardering voor het feit, dat
zij veertien kinderen- heeft opgevoed. En de opbrengst
van het boek heeft de Almelose pastor en krantecolum
nist bestemd voor het starten van een project in
Overijssel voor jonge weduwen en weduwnaren met
opgroeiende kinderen.
Het gezin gezien Marinus van den Berg. - Kampen Kok, 1994.
Prijs: 18,50 gulden.
THEO KRABBE/GPD
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON
WAAKSW HEB J'J EEW ZWARTE JURK AAN?
Uitgave van Dagbladuitgeverij Damiate bv.
DIRECTIE: B,M. Essenberg, G P. Arnold (adj),
HOOFDREDACTIE: Jan-Geert Majoor, Frans
Nypels, Henk van der Post (adj).
OMBUDSMAN: RD Paauw, tel. dag, 9,30-
11.30 uur 071-356215, of per post
HOOFDKANTOOR:
Rooseveltstraat 82,2321 BM Leiden
Telefoon 071-356356.
POSTADRES:
Postbus 54,2300 AB Leiden
Redactie071 -321921
ADVERTENTIES
Telefoon 071-143545
per maand 29,30
per kwartaal ƒ85,55 84,55
per jaar 329,30 328,30
VERZENDING PER POST
Nederland per kwartaal 125,50
overige landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
i vrij: 18.00-19 30 u
HEINZ
HET WEER
HANS VAN ES
Zomer begint aan offensief
Met het naderbij komen van de
langste dag - op 21 juni staat de
zon precies boven de Kreeftskeer
kring - gaat de zomer in Europa
aan een offensief beginnen. De
warmte wordt geleidelijk opge
bouwd; vooral de eerste dagen zal
het kwik nog niet de grens van 25
graden halen.
Op zich is dat een gunstig teken,
want een snelle opwarming blijkt
meestal funest voor het zomerweer
in de Lage Landen. Eens te meer is
gebleken, dat de atmosfeer dan
meestal overgevoelig reageert met
stapelwolken, onweer en de onver
mijdelijke afkoeling. De komende
dagen zal het kwik stapje voor
stapje omhoog gaan. De onweerss
toringen boven Zuidwest-Europa
zullen daardoor niet al te snel wor
den gestimuleerd of zelfs helemaal
niet op het weertoneel verschijnen.
Gisteren lag de scheidingslijn
tussen koude en warme lucht nog
altijd precies boven Nederland, al
was het bijbehorend neerslagge-
bied vrijwel geheel verpieterd. De
bewolking zorgde wel weer voor
zo'n sombere junidag met te lage
temperaturen, een weerbeeld dat
we te vaak zijn tegengekomen in de
afgelopen weken. Vandaag drijft er
opnieuw bewolking over de noorde
lijke helft van het land met zelfs
nog kans op wat regen. Dat matige
weer hangt samen met het opdrin
gen van veel zachtere oceaanlucht.
Vooral in het midden en zuiden van
het land wordt deze luchtsoort
voelbaar, zodra de zon er bij komt.
Het kwik loopt dan snel op tot ruim
20 graden. Óp de stranden blijft de
temperatuur een fractie achter
door de aanlandige wind.
Morgen zet de verbetering verder
door. Dan krijgt het hele land flinke
zonnige perioden bij temperaturen
tussen 18 graden op de Wadden en
24 graden in Limburg. Maandag
heeft zich boven West-Europa een
hogedrukgebiedje gevormd. De zon
overheerst, veel wind is er niet en
in de middag gaat er aan de kust
zwakke zeewind waaien. Het kan
dan toch wel comfortabel strand
weer worden met met 20 tot 22
graden. Landinwaarts komt de zo
merse grens van 25 graden in
zicht.
Ook op wat langere termijn blijft
het prettig zomerweer met niet al
te hoge temperaturen en slechts
een kleine kans op een bui*
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
maandag.
Noorwegen:
Zaterdag in het zuiden re
gen, in het noorden droog
en perioden met zon. Zon
dag vooral langs de west
kust enige tijd regen, rond
Oslo opklaringen. Middag-
temperatuur ongeveer 14
graden, zondag in het
n op beide da-
n zaterdag regen. Elders
Denemarken:
Overwegend bewolkt en
vooral zaterdag enige tijd
regen. Middagtempera-
tuur zaterdag rond 14 gra
den, zondag iets hoger.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
In Schotland en het noorden van Ierland
flink wat wolkenvelden en nu en dan re
gen. Verder zuidwaarts droog en van tijd
tot tijd zon. Middagtemperatuur van 14
graden in het noordwesten tot 22 in En
geland en zondag plaatselijk ook langs
de Schotse oostkust.
België en Luxemburg:
Perioden met zon en op de meeste
plaatsen droog. Middagtemperatuur van
19 graden aan zee tot 24 plaatselijk in
het binnenland.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vrij zonnig. Zondag in het zuidoosten
kans op een lokale onweersbui. Maxi- lf
mumtemperatuur op de meeste plaat
sen tussen 25 en 30 graden; langs de
Kanaalkust middagtemperaturen onge
veer 18 graden.
In het noorden zaterdag kans op wolken
velden en een bui, verder flinke perio
den met zon en droog. Middagtempera
tuur aan zee van 22 graden aan de Cos
ta Verde tot 25 i-n de Algarve. In het bin
nenland vooral zondag iets hogere tem
peraturen.
Madeira:
Eerst perioden met zon, zondag kans op
wolkenvelden. Vrijwel overal droog.
Maxima rond 23 graden,
Spanje,
)n. Zaterdag in het
gSA bewolkt
ftSfij. fegen
£^5 opklaring
n
19
Neerslagkans
Minimumtemp.
Middagtëmp.
het noordoosten kans op een regen- of
onweersbui. Maximumtemperatuur
langs de Golf van Biskaje ongeveer 20,
aan de Costa's in het oosten en zuiden
van 26 tot 31 graden, zondag in Andalu-
WEERRAPPORTEN
ZONDAG 19 JUNI 1994
Zörf-en maanstanden
Zon op 05.17 Zon onder 22.01
Maan op 17.18 Maan onder02.17
Waterstanden Katwijk
Hoog water 23.39 12.07
Laag water 07.25 19.55
MAANDAG 20 JUNI 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 05.17 Zononder 22.01!
Maan op 18.37 Maan onder02.50i
Waterstanden Katwijk
Hoogwater 00.41 13.12
Laag water 08.25 21.05
Weerrapporten 17 juni 20 uur:
w3 16 5 0.1
delijke wind. Middagtemperatuur rond viissingen
26 graden. Maastricht
Marokko: Aberdeen
Westkust:'Droog en vrij zonnig. Middag- Athene
temperatuur aan het strand rond 25 gra- Barcelona
den, landinwaarts veel warmer. Berlijn
Zaterdag zonnig, zondag wellicht ook
enkele wolkenvelden. Droog. Middag
temperatuur vlak aan zee 30 graden of
Zuid-Frankrijk:
Eerst zonnig, in de loop van het week
einde geleidelijk wat meer wolken. Kans
op een lokale onweersbui. Middagtem
peratuur ongeveer 30 graden, in het
westen vooral in Les Landes koeler.
Mallorca en Ibiza:
Flinke perioden met zon, ook enkele
wolkenvelden. Droog. Middagtempera
tuur ongeveer 30 graden.
nig, in het r
s op e
29
Middagtemperatuur zaterdag i
graden, zondag op veel plaatsen boven
de 30.
Corsica en Sardinië:
Flinke perioden met zon, nu en dan ook
enkele wolkenvelden. Droog. Middag
temperatuur op Corsica iets onder de 30
graden, op Sardinië enkele graden erbo-'
Griekenland en Kreta:
Droog en veel zon. Middagtemperatuur
rond 30 graden, landinwaarts in Grie
kenland plaatselijk 34 graden.
Turkije en Cyprus:
Vrij zonnig, Middagtemperatuur onge
veer 28 graden.
Duitsland:
In de zuidelijke helft op beide dagen pe
rioden met zon en 's middags of 's
avonds kans op een lokale onweersbui.
Verder noordwaarts flink wat bewolking
en vooral iri*SleeswijkrHolstein en Meck-
30 18 0.0
22 13 0.0
27 20 0.0
10,12 25
6 24 16
i1 28 13
r5 26 11
4 22 12
17 7 2.0
19 14 2.0
22 19 0.0
23 16
33 24
31 21