Bestaande regels rond BVD kunnen niet door de beugel Binnenhof nog steeds gedompeld in totale verhuischaos Feiten 8cMeningen CDA op zoek naar nieuwe rol in de luwte van 'paars' Voor Noordafrikaanse jongere is trouwen spitsroeden lopen VRIJDAG 17 JUN11994 NIEUWSANALYSE De formatie van het nieuwe kabinet nadert traag maar onafwendbaar zijn ontknoping. Na ruim vier weken sfeerverbeterend ge kout tussen de hoofdrolspelers Kok, Van Mierlo en Bolkestein is vrij geruisloos een nieuwe fase ingetreden: de periode waarin knopen worden doorgehakt. Sinds kort worden er dus zaken gedaan, wat niet alleen is af te lezen aan de langere praatsessies, maar ook aan het legertje frac tiespecialisten dat inmiddels de politieke chefs met raad en daad terzijde staat. In zo'n tien werkgroepjes sleutelen zij aan uit eenlopende onderwerpen zoals de Betuwe lijn, de inrichting van de AWBZ en de asiel problematiek. Ijverige kamerleden schrij ven alvast in potlood voorzichtige alinea's voor de regeringsverklaring. Alsof de paarse ploeg reeds volgende week op de trappen van Huis Ten Bosch staat. Al dat geschaaf aan teksten lijkt wat voor barig, ware het niet dat PvdA'er Kok en W- D'er Bolkestein een heel eind zijn gevor derd met het overbruggen van hun onder linge verschillen. Zo heeft Bolkestein zijn 'basisstelsel' voor de sociale zekerheid on derin een bureaula opgeborgen en het PvdA-leerstuk van de 'rechtvaardige inko mensverhoudingen' onderschreven. Ook Kok heeft inmiddels een flinke sloot water in de wijn gedaan: miljardenbezuinigingen op de sociale zekerheid, desnoods via nieu we ingrepen in de WAO. D66-voorman Van Mierlo zit erbij en kijkt er grijnzend naar. Dat het lang geduurd heeft zover te komen, hindert hem niet. Naarmate het onderhandelen over een paarse coalitie langer duurt, wordt het im mers steeds moeilijker de formatie te laten stranden. Van Mierlo heeft nóg een reden tevreden te zijn. In de achterbannen van PvdA en WD is nog geen enkele serieuze saboteur opgestaan. Wie nog grote twijfels heeft over het wel slagen van het 'paarse experiment' doet er goed aan eens bij het nieuwe weeskind van de Haagse politiek langs te gaan: het CDA. In de luwte van al het formatiegeweld be reidt de christen-democratische fractie zich wel erg serieus voor op een rol in de oppo sitiebankjes. Oppositievoeren tegen een coalitie waar in zowel links als rechts een verbond heeft gesloten, is echter niet eenvoudig. CDA-lei- der Brinkman is al tot de conclusie geko men dat het nieuwe kabinet veel beleid zal voorstellen waar het CDA moeilijk tegen kan zijn. Het verlagen van de lasten voor burgers en bedrijven, het bouwen van extra cellen, aanstellen van meer agenten en het 'streng maar rechtvaardig' omspringen met asielzoekers zijn stuk voor stuk voornemens die zo uit het CDA-verkiezingsprogramma konden zijn overgeschreven. Het hameren op een 'rechtser' beleid (nog meer bezuini gen, nog lagere uitkeringen, nog meer agenten en cellen), bergt het risico in zich dat het CDA zijn positie in het midden van het politieke krachtenveld verspeelt. Moet het CDA dan, in navolging van D66 (dat de afgelopen vier jaar een oppositie vóór het kabinet Lubbers/Kok voerde) de fluwelen handschoenen aantrekken? Ook dat is geen aanlokkelijk perspectief. Wil Brinkman zijn club weer werfkracht geven, dan is het onvermijdelijk dat het CDA zich profileert En dat lukt moeilijk als de partij te dicht tegen het paarse kabinet aan- schurkt. Voor het CDA zit er weinig anders op dan op zoek te gaan naar het authentiek-eigene: de christelijke identiteit. Diverse partij-the rapeuten hebben de afgelopen weken dat advies gegeven: de christelijke grondslag van het CDA is immers toevallig wel een terrein waar de partij zich van de paarse pragmatisten kan onderscheiden. Het pleidooi voor een terugkeer naar de roots' van het CDA kan valse en veilige nostalgie zijn. Maar dat hoeft niet. In een tijdsgewricht waarin de medische techniek voortdurend nieuwe vragen opwerpt over wat ethisch aanvaardbaar is en waar de pu blieke en private moraal steeds verder lijkt te verwateren, kan een christelijke partij wel degelijk een belangrijke rol spelen. Hoeveel kracht er van dit alles kan uitgaan, zal in be langrijke mate afhangen van de politiek lei der. Kan Brinkman na Aantjes en Van Agt zijn achterban opnieuw inspireren? Stijgt straks uit de partij weer een nestgeur op die brede lagen van de bevolking aanspreekt? Het wordt nog hard werken in de oppositie bankjes. Den Haag jaren blind voor Europese uitspraken Nederland ziet geen enkele reden de wettelijke regeling rond de BVD te wijzigen, zo liet een woordvoerder van het ministerie van binnenlandse zaken half april nog vol zelfvertrouwen weten. Sinds gisteren is volstrekt duidelijk dat er wel degelijk iets fundamenteels moet veranderen. De Af deling bestuursrechtspraak van de Raad van State tikte de minister pijnlijk op de vingers. Den Haag blijkt jaren blind te zijn geweest voor Europese uitspraken die aan duidelijkheid niet te wen sen overlaten. Nieuwe problemen voor BVD-chef A. Docters van Leeuwen. Begin 1986 werd zijn dienst voor het eerst gedwongen dossiers openbaar te maken. Nieuwe publicatie: Christiaan Lindemans (King Kong) waren het gevolg. Gleufhoed op het hoofd, lange regen jas aan. Geheimzinnigheid leidt tot karikaturen. Jarenlang hebben de me dewerkers van de Binnenlandse Vei ligheidsdienst in betrekkelijke stilte him werk kunnen doen. Werk dat echter zeer ingrijpend kan zijn. De Rotterdamse ingenieur J.T. Wilman kan daarvan meepraten. Hij raakte in de jaren '50 zonder werk doordat de BVD hem, overigens ten onrechte, als communist bestempelde en hij vecht nog steeds voor eerherstel. Inmiddels heeft de BVD de public re lations sterk verbeterd. Chef Docters van Leeuwen geeft interviews, en bij gelegenheid van de opening van het nieuwe pand was er zelfs open huis voor journalisten. Maar dat is de bui tenkant: als het er op aan komt verzet de dienst zich met hand en tand te gen pottenkijkers, ook als die menen met een zeker recht inzage in stukken te kunnen krijgen. Als Haarlems Dagblad eind 1985 met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) een bij de BVD berustend dossier opeist over de roemruchte dubbelspion Christiaan Lindemans (King Kong) komt BVD- chef mr. P. de Haan hoogstpersoon lijk zijn zaak bij de Afdeling recht spraak van de Raad van State beplei ten. Al het BVD-materiaal is geheim, is zijn stelling: iedere inzage brengt de staatsveiligheid in gevaar. De Afdeling rechtspraak laat echter niets heel van dit standpunt. Het gaat bij de zaak-King Kong immers om ar chiefmateriaal dat van kort na de Tweede Wereldoorlog dateert. De uit spraak leidt er toe dat de BVD wordt overspoeld met verzoeken om inzage van dossiers over oude affaires. De dienst verzucht zelfs dat het eigenlijke werk er onder lijdt. Belangrijke vraag is vervolgens waar de grens ligt tussen historisch en ac tueel materiaal. Daarover doet de Af deling rechtspraak in maart 1988 een uitspraak. De Afdeling stelt dan vast dat de BVD burgers niet hoeft te ver tellen of de dienst informatie over hen heeft. Het doen van mededelingen bergt het gevaar in zich dat daardoor inzicht wordt gegeven in de werkwijze van inlichtingendiensten, zo wordt gezegd. Daardoor kan het functione ren van die diensten (naast de BVD is er de Militaire Inlichtingendienst, MID) worden ondergraven. In november 1992 wordt de open baarheid verder ingeperkt. De Afde ling rechtspraak zegt dan dat de WOB opzij wordt gezet door een aparte en zeer beperkte openbaarheidsregeling in de Wet op de inlichtingen- en vei ligheidsdiensten (WIV), die de BVD sinds februari 1988 een wettelijke ba sis geeft. Sinds gisteren is er echter een geheel nieuwe situatie ontstaan. Dat is mede het gevolg van het feit dat een aantal burgers zich niet neerlegde bij de be slissing van de Afdeling rechtspraak uit 1988. Ze kaartten de zaak aan bij de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Die commissie, zo bleek in april, vindt dat de manier waarop het inlichtin gen- en veiligheidswerk in Nederland is geregeld, van geen kant deugt. Zo hebben burgers te weinig controle mogelijkheden. Er is strijd met artikel 8 van het Europese verdrag tot be scherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM), aldus de commissie. Het bewuste artikel zegt dat iedereen recht heeft op respect voor zijn privé- leven. Daarop zijn uitzonderingen mogelijk, maar dan alleen voor zover in een democratische samenleving noodzakelijk in het belang van de na tionale veiligheid, of het voorkomen van wanordelijkheden of strafbare fei ten'. De Afdeling bestuursrechtspraak, sinds 1 januari de opvolger van de Af deling rechtspraak, heeft de Straats- burgse argumentatie nu overgeno men. De Afdeling wijst daarbij op ver schillende uitspraken van het Europe se Hof voor de Rechten van de Mens. Die uitspraken dateren uit 1979,1984 en 1987. Zo moet er voor de BVD een wettelij ke regeling zijn die nauwkeurig is ge formuleerd, zodat de burger weet wat hij van de dienst kan verwachten. Ook moet in de wet worden vastgelegd onder welke omstandigheden en met welke middelen het verzamelen van inlichtingen mag gebeuren. Voorts moet zijn vastgelegd ten aanzien van welke (categorieën van) personen de ze activiteiten mogen plaats hebben. Tevens moeten er bij wet geregelde en effectieve waarborgen zijn voor de controle op de activiteiten van de be trokkenveiligheidsdiensten. Hoewel de Nederlandse wetgeving (de WIV) in 1988, najaren van voor bereiding, tot stand kwam, is van al deze eisen weinig of niets terug te vinden. De Afdeling besluit dan ook de ondeugdelijke wetgeving wegens strijd met het Europees verdrag bui ten toepassing te laten. Gevolg is dat de BVD voortaan toch weer onder de Wet openbaarheid van bestuur valt. De Afdeling bestuurs rechtspraak voegt daar echter onmid dellijk aan toe dat ook bij de WOB- toetsing rekening moet worden ge houden met de Europese uitspraken. Dat betekent dat de BVD zich er niet meer vanafkan maken met de mede deling dat de veiligheid van de staat in het geding is als wordt gezegd dat er een dossier over iemand is. Willen burgers effectieve controle kunnen uitoefenen, dan zal de BVD inhoude lijk op de zaak moeten ingaan. In de twee gevallen waarin gisteren een beslissing viel, worden meteen kritische inhoudelijke kanttekeningen geplaatst bij de oorspronkelijke wei geringen iets te zeggen. Zo wil de Nijmegenaar A. van Baggum weten wat er in zijn BVD-dossier staat, naar aanleiding van zijn activiteiten in de beweging 'Stop Dodewaard'. De Afdeling wijst er op voorhand op dat het hierbij gaat om activiteiten in de jaren zeventig,derhalve thans bij na vijftien jaar geleden. Voorts beho ren de activiteiten van de beweging 'Stop Dodewaard' al geruime tijd tot het verleden en is de maatschappelij ke kwestie die destijds aanleiding was voor deze activiteiten, thans niet meer actueel in de mate waarin dat destijds het geval was". Het opent de weg voor een stroom openbaarmaking van dossiers. De uit spraak van de Afdeling bestuursrecht spraak is dan ook een doorbraak: Ne derland wacht een situatie zoals in Duitsland ontstond nadat de Stasi dossiers waren vrijgegeven. ARTHUR MAANDAG Er zijn boekenplanken vol en duizenden films en liedjes over geschreven: de liefde. Een groot deel van ons leven immers wordt erdoor beheerst: verliefd worden, trouwen of samenwo nen en scheiden. En het is lang niet altijd makkelijk. Vooral de Marokkaanse jeugd in Neder land heeft er een zware dobber aan, zo blijkt uit het boek 'Trou wen doe je zelf van de stichting Samenwerkingsverband van Marokkanen en Turresiërs. Jamila Hamid (29) uit Harmeien en Halim el Madkouri (30) uit Culemborg werken bij de stich ting. Die organiseerde vorig jaar twee landelijke bijeenkomsten voor jongeren rond het thema 'partnerkeuze'. De belangstel ling was enorm. De problemen waarmee met name Noordafri kaanse jongeren worstelden, bleken zo groot dat Hamid en El Madkouri besloten er een boek over te publiceren. Het is een ongevraagd advies aan de rege ring om aandacht te besteden aan de kwestie. Want in alle vrijheid een partner kiezen is een grondrecht, vinden zij. Marokkaanse jongeren moeten spitsroeden lopen. Ze moeten noodgedwongen een evenwicht zoeken tussen de sterke wensen en tradities van hun ouders en hun eigen, minstens zo sterke verlangens. Het wordt hen in de praktijk soms erg moeilijk ge maakt beide partijen tevreden te stellen. Vooral meisjes zijn het slachtof fer van de eisen van thuis. Zij voelen zich absoluut niet vrij om zélf de man te kiezen met wie zij hun leven willen delen. Uithuwelijken in extreme zin komt niet veel voor, maar een huwelijk arrangeren voor een dochter of zoon wèl. In Marok ko zelf is dat veranderd, het is daar inmiddels een 'eer' om met een Fransman te tropwen, maar met een Nederlander trouwen is voor in Nederland wonende Marokkanen nog ta boe. Nog velen zijn de dupe van de oude tradities. „Als een meisje tegen de wens van haar ouders in met een jongen trouwt, wor den vaak alle banden met de. fa milie verbroken. Dat is Heel zwaar. Soms, na verloop van ja ren, als ze zien dat het meisje gelukkig is en als er kleinkinde ren komen, worden die contac ten weer heel voorzichtig opge bouwd." Bij veel Marokkaanse jongeren in Nederland ontbreekt het aan kennis van hun eigen cultuur, van hun familiegeschiedenis. Een Marokkaanse jongen be grijpt zijn vader niet als deze hem vraagt met zijn nicht te trouwen. Het kan hem helpen als zijn vader vertelt dat de grootvader van die nicht zijn ei gen grootvader een belangrijke dienst heeft bewezen, zo vinden Hamid en El Madkouri. Het is moeilijk voor jongeren om de wensen van hun ouders niet te respecteren. Vaak zeggen| de ouders: 'Dat is harab', verbo den volgens de islam. Zo'n jon gen staat vaak voor de keus: Als ik mijn eigen zin doe, ben ik geen goede moslim, maar als ik de wens van mijn ouders volg, kom ik zelf in problemen. Hamid pleit ervoor de jongeren méér kennis bij te brengen over wat echt in de koran staat, zo dat zij hun eigen keuzen kun nen maken. Imams zouden jongeren kun nen helpen om belangrijke keu zen te maken en toch een 'goed' moslim te blijven. De ervarin gen met de meeste imams zijn echter uiterst teleurstellend, vertelt Hamid. „Veel Marok kaanse vrouwen ervaren de imam als een beperkende factor bij hun emancipatie. De imam wordt door de vaders betaald. Soms sta je echt met je oren te klapperen als je hoort wat ze zeggen. Vrouwen moeten hoofddoeken dragen, ze mogen niet werken en ze moeten in huis blijven. Dat zou allemaal in de koran staan. Maar dat klopt echt niet. Dat is heel jammer. Daarom pleiten we voor een opleiding in Nederland die jon geren kennis bijbrengt over de islam." Pratend over het gebrek aan vrije partnerkeuze voor Marok kaanse jongeren nemen de on derzoekers het woord 'uithuwe lijken' liever niet in de mond. Hamid: „Dat schept een beeld van meisjes die aan de haren de deur uit worden getrokken. Zo gaat dat niet, hooguit in enkele Toch worden veel huwelijken nog gearrangeerd. „Veel meisjes durven daarom in de zomer niet naar Marokko op vakantie, omdat daar wél honderd huwe lijkskandidaten wachtenrjon- j gens die maar-al te graag.via een huwelijk legaal naar Neder land willen komen. Families re gelen zoiets vaak onderling. Alp jij wat voor mij doet, doe ik wat voorjou." UTRECHT GERRIT VAN DER LIT Jamila Hamid en Halim el Madkouri vinden dat jongeren meer kennis over de koran moeten hebben. Dat helpt hen bij het maken van eigen keuzes. foto gpd jaap de boer\ DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN Beginnende kamerleden zijn in het Haagse parle mentaire complex dolend op zoek naar een werkka mer. Ze sjouwen met verhuisdozen, kampen met niet-werkende telefoons en mopperen op hun oud- collega's die er met de parkeerkaarten vandoor zijn. De kiezers hebben een chaos in het parlement te weeggebracht. „Zeg Niekie, slaap jij nog steeds.op de gang?" Het nieuwe Tweede-Kamerlid Rob Oudkerk (PvdA) vraagt het plagend aan zijn nieuwe collega van D66. „Nee, ik heb momenteel een kamer gekraakt", ant woordt Van 't Riet. „M'n tweede illegale stekkie trouwens, want uit het eerste ben ik al verdreven." Oudkerk grijnst veelbetekenend. „Wat een organisa tie is dit! Ik heb al veel meegemaakt, maar dit is on gelofelijk." Bureaus en stoelen op de gang. Technici die met ka bels en telefoons in de weer zijn. Een kamerlid dat wanhopig op zoek is naar een belangrijk dossier in een van de op elkaar gestapelde verhuisdozen. Het is momenteel een chaos op het Haagse Binnenhof. Een gigantische verhuizing zet de parlementsgebou wen op z'n kop. De kiezer zorgde op 3 mei voor een flinke verschuiving van de krachtsverhoudingen in de Tweede Kamer. Maar liefst 58 nieuwelingen wer den gekozen. De gevolgen zijn merkbaar. Niekie van 't Riet wist niet wat haar overkwam toen ze half mei voor haar beëdiging het parlementsge bouw binnenstapte. Niets was geregeld. Twee we ken na haar verkiezing was er voor haar geen kamer, geen bureau en geen telefoon beschikbaar. Twee weken later had zij nog steeds niets. De lege kamer die ze kraakte, moest Van 't Riet al snel ontruimen ten gunste van een lid van het Algemene Ouderen Verbond (AOV). Ook andere leden van de uit de kluiten gewassen D66-fractie zoeken nog tevergeefs naar een eigen werkplek. Sommigen hebben hierover al een traan tje weggepinkt. „We worden er niet goed van", zegt ambtelijk secretaris M. Mozes-Phillips van de fractie van het Algemeen Ouderenverbond even verderop in het kamergebouw. „We zijn nu al twee keer ver huisd. Maar ik heb begrepen dat we binnenkort naar onze definitieve plaats in het gebouw toe kun nen." Ze heeft nog wel enig begrip voor de chaoti sche gang van zaken. Wat haar wel ergert is de heb zucht van de 'oude' fracties in het gemeenschappe lijke beraad over de voorzieningen. „Terwijl wij ge noegen nemen met één fax-apparaat, willen zij er vijf. Kijk, dat vind ik dan overdreven." In het voormalige ministerie van koloniën, onder deel van het parlementaire complex, is de SGP-frac- tie net verhuisd. Dat is prima verlopen, maar op de nieuwe stek doen de telefoons het slecht. „Ik heb nu één krakkemikkig toestel op mijn kamer dat het doet", zegt voorlichter M. de Bruijne. „De rest van de telefoontjes komt op één kamer binnen, welk nummer je ook draait." De SGP verloor een zetel en moet het met minder kantoorruimte doen. Hij laat een kamer zien waar vier medewerkers hutje bij mutje zitten. „Als je dit zou toetsen aan de Arbeids omstandighedenwet kom je in de problemen", al dus De Bruijne. Het crisiscentrum van het Binnenhof bevindt zich dezer dagen niet in de Plenaire Vergaderzaal, maar op kamer J121. Daar zetelt het joviale hoofd van de huishoudelijke dienst, H. van der Veen. Hij moet zorgen dat de ongeveer vijfhonderd kamers in het gebouwencomplex eerlijk verdeeld worden onder de ongeveer duizend ambtenaren, politici en mede werkers. „Een heel karwei. Maar die crisisfeer is wel spannend." Van der Veen is niet onder de indruk van de kritiek. „Met de verhuizing hebben we onze handen al vol. Maar daarnaast krijg je ook allemaal telefoontjes van kamerleden die vragen of je even een schilderijtje kan ophangen. Of dan willen ze plotseling een nieu we kast erbij. Geen probleem, dan slepen wij die aan. Maar dat kost wel tijd en mankracht." Voor 1 juli hoopt hij voor iedereen onderdak te hebben ge regeld. Naast de verhuizing is de grootste grief van de nieu welingen het gebrek aan parkeerkaarten voor de ga rage onder het Plein. „We hebben er maar twee", zegt de secretaris van de zes leden tellende AOV- fractie. „De rest van de pasjes is nog in het bezit van oud-kamerleden." Dat is Hans Askamp, hoofd van de beveiligingsdienst, ook niet ontgaan: „Wij heb ben al weken geleden de fracties gemaand dat ze die kaarten moeten inleveren. Slechts mondjesmaat krijgen we ze nu terug. Van de PvdA moet ik er nog zeker 20 krijgen."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2