'Haring met slappe buiken blijft in Denemarken'
7
ZATERDAG 11 JUNI 1994
De een wil ze in stukjes gesneden. Anderen laten
ze zo in hun keel glijden. Maatjesharing. Ieder
seizoen strijkt een Nederlandse kolonie handela
ren neer in het Deense Jutland. Het overgrote
deel van de traditionele Hollandse Nieuwe
wordt immers sinds jaar en dag gevangen door
Deense vissers. Hoewel... hun Noorse collega's
kijken met meer dan gemiddelde belangstelling
naar het 'Goud der Zee'. De eerste haring van het
jaar wordt steeds internationalen
Seizoenarbeiders ka
ken de haring bij
Werner Larsson Fis-
keeksport. Het Deen
se visverwerkende
bedrijf heeft sinds vo
rig jaar een joint-ven
ture met Kennemer-
land. De maatjesha
ring wordt kant en
klaar naar Nederland
vervoerd.
Over het aanbod zijn de inkopers goed te spreken: mooie kwaliteit
Nederlandse haringinkopers bezig met het opbieden in de veilinghal van Hirtshals.
J e zijn herkenbaar aan de lichtblau-
j we kleur. Honderden kistjes staan
netjes opgestapeld. Een eindeloze
rij. Uit het plastic steekt af en toe eens een
staart. Een klein groepje mannen verplaatst
zich langzaam door de grote hal. Handen
woelen door de inhoud van de bakken.
Goedkeurende blikken. Gemompel. Af en toe
gesis. Of een klein vreugdekreetje. Haring zo
ver het oog reikt. Dirk Parlevliet en Cor Haas
noot houden halt bij een zojuist binnenge
brachte partij. „Schitterend", zegt Parlevliet
fluisterend. Hij schrapt het velletje van een
haring. „Kijk eens wat een vet. Die structuur.
Hij glimt mooi. Moet je zien wat een klasse
vlees, goed doorbloed. Dat ruggetje, lekker
dik."
Het is duidelijk, Dirk en Cor zijn beiden
geïnteresseerd in de partij. De veilingmeester
begint. Als een onafgebroken Deense spraak
waterval, zo snel volgen de getallen elkaar
op. Cor haakt af. De prijs is te hoog. Een an
dere Nederlandse handelaar neemt het over.
Het opbieden staakt. Niemand is bereid ho
ger te gaan. Dirk heeft de partij. Tweehon
derd kistjes met elk veertig kilo zijn van hem.
Het gezelschap schuift verder door. Een an
dere partij. Zo gaat het de hele ochtend door
op de veiling van Hirtshals, een havenstadje
in het uiterste noorden van Jutland, Dene
marken. Even buiten de veilinghal, bij de
wal, heeft zojuist een scheepje aangemeerd.
Met grote pompen wordt de haring uit het
scheepsruim gehaald om vervolgens met
donderend geweld in grote bakken te ver
dwijnen. Snel ijs erop. Maar voor de volgen
de lading.
Hollandse Nieuwe
Nog diezelfde nacht hebben Deense en
Noorse scheepjes, zogeheten purse-seiners,
de haring opgespoord en met behulp van
ronde netten hele scholen tegelijk uit het wa
ter 'getild'. De vissers zetten vervolgens koers
naar de veiling in Skagen. Deze veiling en die
van Hirtshals en Esbjerg zijn gedurende twee
maanden Hollands gebied. Zo'n twintig Ne
derlandse handelaren kopen in acht weken
tijd nagenoeg de complete jaarvoorraad Hol
landse Nieuwe. Van medio mei tot halverwe
ge juli is het een topdrukte in de diverse vei
lingen. De Nederlandse inkopers in totaal
zo'n twintig man hebben een dagelijks ri
tueel. Eerst naar de veiling van Skagen en
daarna naar het vijftig kilometer verderop
gelegen Hirtshals. In deze periode kopen zij
het grootste gedeelte van de totale jaarvoor
raad Hollandse Nieuwe. Van de 28.000 ton
maatjesharing die vorig jaar in Nederland
werd gegeten, kwam 20.000 ton uit Dene
marken. De rest was afkomstig van Neder
landse trawlers. Wekelijks is er overleg tussen
vertegenwoordigers van de Nederlandse
handelaars en Deense vissers. Gezamenlijk
wordt een visplan opgesteld om grote
schommelingen in prijs of aanvoer te voor
komen.
Sinds 1977 speelt het maatjesseizoen zich
in feite in Denemarken af. In dat jaar werd
voor grote delen van de Noordzee een ha
ringvangstverbod van kracht. Alleen in het
Skagerrak en het Kattegat mochten Deense
vissers nog haring vangen. Nederlandse in
kopers moesten noodgedwongen ujtwijjcen
naar Denemarken. Niet echt een ramp, aan
gezien de haring in dit gebied al vroeger ge
schikt is om te worden verwerkt tot Holland
se Nieuwe. De maatjesharing is geslachtsrij
pe haring die zich in de zomermaanden vol
vreet met plankton. De vis neemt hierdoor
ontzettend toe in vetgehalte. Uiteindelijk is
het de bedoeling dat het vet wordt' omgezet
in hom en kuit. Volgens kenners is de haring
omstreeks half juli op zijn best: de zoge
noemde Koninginneharing.
De haring wordt na vangst direct ontdaan
van zijn ingewanden, zodat hij goed kan
doorbloeden. Bij dit kaken blijft de alvlees-
stevig, dan wordt het Nederland. Haring met
slappe buiken blijft in Denemarken." Over
het aanbod zijn hij en de andere inkopers
goed te spreken. Mooie kwaliteit, gelijkmati
ge aanvoer, luidt het eensgezind. „En dit was
niet afgesproken hoor", lacht Cor Haasnoot.
Vismeel
Ze hebben wel verbaasd opgekeken van al
die berichten over de slechte kwaliteit van de
haring en de mindere aanvoer dit jaar. Toe
gegeven, de echte Oostzee-haring in het Kat
tegat en Skagerrak is nagenoeg verdwenen.
Maar meer naar het noorden is wel mooie
maatjesharing te vinden. Al moeten de pur
se-seiners wel steeds verder weg. Elke dag op
zee kost de schipper toch weer 100.000 gul
den. Maar de Hollandse Nieuwe? Nee, daar is
men niet zo bezorgd over. Uiteindelijk wordt
slechts vijf procent van de totale haringpopu
latie (iets boven de 800.000 ton) verwerkt tot
maatjesharing.
Meer zorgen maken de Nederlandse visko-
pers zich over de Deense vismeelindustrie.
De industrievisserij vangt veel jonge ha
rinkjes voor de produktie van vismeel. Die
harinkjes zouden anders uitgroeien tot
maatjesharing. Volgens prognoses is door
toedoen van de industrievisserij het biolo
gisch minimum van 800.000 ton gevaarlijk
dicht bereikt. De kans is dan ook groot dat de
Noordzee wederom voor de haringvangst
wordt verboden. De Nederlandse haringhan
delaren zullen de kwestie binnenkort
aankaarten bij de Europese Commissie.
De Deense vissers hebben zo hun eigen
problemen. In dit geval gaat het om Noorwe
gen. Met argwaan zien de Denen dat hun
Noorse collega's zich ook met de vangst van
maatjesharing gaan bezighouden. Ongeveer
eenderde van de maatjesschepen die hun
vangst in Denemarken aan wal brengen is
Noors. En de Noren zouden best wel meer
Hollandse Nieuwe willen leveren, al is het al
leen maar omdat de prijzen veel hoger zijn
dan die van bijvoorbeeld kabeljauw.
Sinds twee jaar is er overleg tussen Deense,
Noorse en Zweedse vissersorganisaties over
een gelijkmatige haringaanvoer. Volgens in
gewijden verloopt dit overleg in de 'maatjes
club' vaak uiterst stroef. Daarbij komt nog
dat de kwaliteit van de Deense aanvoer de af
gelopen twee seizoen nogal tegenviel. De Ne
derlandse groothandel wil het risico op min
dere haring zo veel mogelijk vermijden en
kijkt daarom met interesse naar Noorwegen.
Met name de zuidelijk gelegen havenstad
Egersund is populair bij handelsdelegaties
uit Nederland. Visgroothandel Arie Hoek is
inmiddels al bezig met een fabriek bij Egers
und.
Unifisk-directrice Suzanna Drewes, deel
neemster aan het overleg, probeert de poten
tiële Noorse bedreiging*enigszins te relative
ren. „Denemarken ligt dichter bij Nederland
dan Noorwegen. In dat korte maatjesseizoen
is tijd geld. Waarom zouden de Hollanders
hier dan wegwillen? Bovendien hebben wij
hier een perfecte infrastructuur. En vergeet
niet al die samenwerkingsverbanden, tussen
Nederlandse en Deense firma's. Die kunnen
niet zomaar verdwijnen?" Maar toch zit het
haar niet lekker, die Noorse aandacht voor
de maatjes. „Ach, als het haringaanbod ont
zettend toeneemt, dan gaat de prijs automa
tisch omlaag. Dan hebben de Noren geen in
teresse meer", denkt zij.
In de vrij lege veilinghal van Skagen staat
nog één partij: Shetland-haring, gevangen
door een Noors schip. Helaas was de kwali
teit niet helemaal optimaal. Niemand had er
in eerste instantie belangstelling voor, zodat
de haring naar de vismeelindustrie zou gaan.
Na overleg besluit Cor Haasnoot de haring
tegen de bodemprijs van 1. 83 kronen (onge
veer zestig cent) per kilo te kopen. De Noorse
schipper staat er verheugd bij. Aanvankelijk
wilde hij zelfs niet lossen vanwege de minde
re kwaliteit. Dankzij die Nedèrlanders heeft
hij die dag toch nog een goede boterham
verdiend.
klier zitten. Daarna wordt de haring licht ge
zouten. De nog actieve pancreas zorgt voor
een enzymuitscheiding, waardoor het vlees
zacht wordt en de haring zijn eigen zilte
smaak krijgt. Dit hele proces duurt nauwe
lijks een dag. Ten slotte wordt de maatjesha
ring ingevroren, zodat eventueel aanwezige
wormen worden gedood. Na het ontdooien is
de haring klaar voor gebruik.
Vakantiehuisjes
De Nederlandse visdetailhandel moet het
juist van de zomertijd hebben. Volgens gege
vens van het Nationaal Visbureau maakt de
Hollandse Nieuwe eenderde deel uit van de
totale omzet van de visdetailhandel, oftewel
zo'n 200 miljoen gulden.
Dus heeft haringinkopend Nederland geen
probleem twee maanden op Jutland te ver
blijven. Sommige handelaren nemen hun in
trek in vakantiehuisjes. Anderen vliegen re
gelmatig heen en weer tussen Denemarken
en Nederland. Want eensgezind is de conclu
sie: maatjesharing kopen zonder deze te heb-
Directeur Werner Larsson van het gelijknamige
visverwerkende Deens bedrijf.
ben gezien, dat kan niet.
Het is een werkje voor specialisten. Dirk
Parlevliet is alweer voor het twintigste jaar
zomers in Denemarken te vinden. De ex-di
recteur van het Katwijkse Parlevliet Van
der Plas is eigenlijk allang met pensioen. Uit
geldgebrek hoeft hij het ook niet te doen. Hij
kan eenvoudig het keuren niet laten. Iedere
week verdwijnen door zijn toedoen 20 tot 25
vrachtwagens met elk 440 kisten naar Nedef-
land.
„Die zijn voor Amsterdam", wijst hij ach
teloos naar een stapel kisten. „Dat zijn de
wat grotere haringen. Amsterdammers zijn
daar gek op." Het kaken laat hij doen in Kat
wijk of Harderwijk. Andere bedrijven beste
den het verwerken van de vis uit. Visserij-
maatschappij Kennemerland uit IJmuiden,
bijvoorbeeld, is vorig jaar een joint-venture
aangegaan met het Deense Werner Larsson
Fiskeeksport. De maatjesharing maakt 40
procent uit van de totale omzet van het
Deense bedrijf. Tijdens het seizoen heeft het
bedrijf ruim 150 extra krachten in dienst. Per
dag verlaten achtduizend haringemmertjes
kant en klaar het pand.
Ouwehand is het grootste haringverwer-
kende bedrijf in Nederland. De firma heeft
enkele keurders op de Deense veilingen lo
pen. De malsere haring wordt direct bij het
Deense Unifisk verwerkt. De steviger exem
plaren gaan zo snel mogelijk op transport
naar Nederland en ondergaan de bewerking
in Katwijk. „Ik kijk naar de buiken", zegt Ou
wehand-inkoper Krijn Parlevliet. „)Zijn die
