CDA moet nadruk leggen
op openheid en evangelie
Consument beslist wasmiddelenstrijd
Feiten &Meningen
Alleen politiek
kan problemen
NS oplossen
'Ja' is logische
keuze Oostenrijk
Zwitserse
strijd over
leveren
militairen
ZATERDAG 11 JUN11994
Werk en milieu zijn zowel voor het huidige, demissio
naire, kabinet als voor de nieuwe, vermoedelijk paarse,
regering van groot belang. Er moeten meer banen ko
men en waar mogelijk moet het milieu worden ontzien.
Het beleid van de Nederlandse Spoorwegen staat
echter haaks op die uitgangspunten. Vóór 1 januari
1998 moeten 4.800 banen verdwijnen. Bovendien wor
den ritten geschrapt, waardoor steeds meer mensen
van het openbaar vervoer moeten overschakelen op de
auto. Met alle kwalijke gevolgen voor het milieu van
dien.
Een belangrijk onderdeel van die bezuinigingsopera
tie vormt het schrappen door NS van 472 formatie
plaatsen van machinisten en conducteurs. Weliswaar is
dat aantal inmiddels tijdelijk verlaagd tot 250, maar te
recht hebben de vakbonden daarmee geen genoegen
genomen. Zij gaan maandag in staking tenzij alsnog
een akkoord wordt bereikt.
De kans daarop is klein. Het probleem is dat beide
partijen het gelijk aan hun zijde hebben. De Spoorwe
gen zijn gedwongen om fors te snijden in het reizigers-
vervoer en in het personeel, omdat zij in het jaar 2000
op eigen benen moeten staan. De overheidssubsidie,
die vorig jaar nog 450 miljoen gulden bedroeg, wordt
afgebouwd tot zestig miljoen aan het einde van deze
eeuw. Op verzoeken van NS om dat bedrag te verhogen
tot ten minste tweehonderd miljoen is vooralsnog door
'Den Haag' negatief gereageerd. En 'dus' schrappen NS
ritten en wordt vervolgens vastgesteld dat er te veel
werknemers zijn.
Het personeel van NS stelt daartegenover dat drie
jaar geleden na een moord op een conducteur in Har-
lingen nog vierhonderd nieuwe conducteurs werden
gezocht om de agressie in de treinen beter te kunnen
bestrijden. Die agressie is de jaren daarop bepaald niet
verminderd.
De commissie-Beke stelde vorig jaar in het rapport
'Sociale veiligheid op de rails' vast dat zeventig procent
van de hoofdconducteurs klaagde over toenemende
agressie. Zij houden dan ook hun hart vast nu NS nog
altijd van plan zijn om de boete voor zwartrijders met
ingang van volgend jaar te verhogen van 25 naar 63 gul
den.
Geeft de directie van NS echter toe aan de wensen
van het personeel, dan zal elders moeten worden be
zuinigd. In dat geval zullen bijvoorbeeld nog meer rit
ten vervallen of zal de prijs van het treinkaartje nog ver
der omhoog gaan. waardoor veel passagiers zullen af
haken. In alle gevallen wordt het personeel uiteindelijk
toch de dupe van de maatregelen.
Om aan deze patstelling een einde te maken, dient de
politiek meer geld op tafel te leggen dan de eerder toe
gezegde zestig miljoen. De moeilijkheid is echter dat
het huidige kabinet zo'n beslissing niet meer zal nemen
en dat de nieuwe regeringsploeg nog wel enkele weken
op zich zal laten wachten. Als wordt vastgesteld dat de
NS-directie en de bonden de problemen zelf niet kun
nen oplossen, is het het beste daf»NS de bezuinigings
plannen voorlopig van tafel halen en de bonden in elk
geval op dit moment afzien van acties.
In plaats daarvan moet een aanvullend subsidiever
zoek worden ingediend bij de onderhandelaars Kok,
Bolkestein en Van Mierlo. die werken aan een paars ka
binet. In het belang van de Spoorwegen, de werkgele
genheid. het milieu en niet in de laatste plaats de reizi
gers zullen zij vervolgens het licht op groen r
ten en aan de wens van NS moeten voldoen.
JAN PREENEN
Veel hangt af van het referendum morgen in Oostenrijk
over het lidmaatschap van de Europese Unie. Uit de
onderhandelingen zijn voorwaarden gekomen die door
de politieke gevestigde orde als gunstig worden be
schouwd. Nu is het aan het volk om een oordeel te ge
ven. Volgens de laatste peilingen zou een gerieflijke
meerderheid ja zeggen, maar eerdere geluiden wezen
op een nek-aan-nek race tussen voor- en tegenstan
ders.
Van de vier landen waarvan de regeringen hopen
zich volgend jaar januari bij de EU aan te sluiten, is
Oostenrijk de eerste die een referendum houdt. Afge
sproken is dat Zweden, Finland en Noorwegen volgen,
in volgorde van, naar tot nu toe gebleken, afnemend
enthousiasme. Als de Oostenrijkers nee zeggen, is het
waarschijnlijker dat de Scandinaviërs en Finnen dat
ook zullen doen. Zeggen de eerste drie ja, dan kunnen
de weifelachtige Noren wel eens hetzelfde zeggen.
Zoals gewoonlijk in dergelijke debatten, hebben bei
de zijden geprobeerd de kiezers bang te maken met
gruwelverhalen over de gevolgen wanneer zij hun ad
vies in de wind zouden slaan. Oostenrijks naoorlogse
traditie van neutraliteit staat centraal in het debat. Toen
de Sovjetunie en de geallieerden in 1955 hun troepen
terugtrokken, lieten de Russen Oostenrijk beloven voor
altijd neutraal te blijven.
Onder achtereenvolgende kanseliers en met name
onder de socialist Bruno Kreisky, heeft Oostenrijk zich
gepresenteerd als spil tussen de supermachten, gastvrij
voor vluchtelingen en altijd bereid zijn verschillende
speciale relaties te gebruiken voor het gemeenschappe
lijk welzijn. Die rol verdween na de val van de Berlijnse
Muur en daarmee ook de logica van het neutraal
zijn.
Vluchtelingen met name uit ex-Joegoslavië
stroomden het land binnen, wat voeding gaf aan de la
tente vreemdelingenhaat. Oostenrijk, in 1992 bevrijd
van het odium dat hing aan zijn onverslijtbare presi
dent Kurt Waldheim, moest zijn rol opnieuw definië
ren. Aansluiting bij de EU lijkt het logische antwoord.
Met die steun zou de oude hoofdstad van het Oos
tenrijks-Hongaarse keizerrijk opnieuw een sleutelrol
kunnen spelen in de relaties tussen West- en Midden-
Europa. Er buiten blijven zou erin kunnen resulteren
dat Oostenrijk politiek wordt voorbijgelopen door de
Tsjechische Republiek, Slowakije, Hongarije en Polen
wanneer die landen lid worden.
Een interessante vraag is of, als Oostenrijk zich aan
sluit, het zijn belangen het beste gediend ziet als het
zich op een lijn stelt met Duitsland of met andere
kleine machten. Een neveneffect zou zijn dat het Duits,
dat veel minder wordt gebruikt dan Engels en Frans, de
taal zou worden die door het grootste aantal EU-bur-
gers wordt gesproken.
Eveneens is zeker dat het huidige lage internationale
aanzien van Oostenrijk behoorlijk zou stijgen. Wat dat
betreft kan een parallel worden getrokken met Ierland,
dat met zijn lidmaatschap enorm heeft gewonnen aan
politiek zelfvertrouwen. Wanneer de Oostenrijkers voor
lidmaatschap stemmen, sluit hun land zich aan bij het
grote verbond. De Oostenrijkers zullen eindelijk in staat
zijn het gevoel van zich af te schudden dat zij eeuwig
het slachtoffer zijn van machten waar zij geen controle
over hebben.
LONDEN THE INDEPENDENT
Partijtop wil geen radicale veranderingen
Meer openheid in de partij, evangelische inspiratie van kaderleden en een krachtiger type politicus. Dat is
wat waarnemend CDA-voorzitter Lodders als uitkomst ziet van het zelfonderzoek naar de verkiezingsne
derlaag. Maar wie revolutie verwacht in een partij die klaar staat scherpe oppositie te voeren, heeft het
mis.
Tineke Lodders-Elefferich laat
weten geen genoegen ten ne
men met een 'facelift'. De spe
ciale commissie-Gardeniers die
de verkiezingen moet analyse
ren, zal grondige voorstellen
moeten doen. ..De diepgaande
zelfanalyse mag geen kosmeti-
sche verandering zijn. Het moet
ook onderhuids veranderen.
Over één ding is ze duidelijk:
Er worden geen schuldigen
aangewezen. In onze partij past
geen traditie van koppensnel
len. Als er fouten worden ge
maakt, zoeken wij niet meteen
de schuld bij personen.'"
Over verliezer Elco Brinkman
velt zij geen oordeel. De com
missie-Gardeniers moet in dat
opzicht uitkomst bieden voor 1
juli. ,,De commissie zal de za
ken die zijn scheefgegroeid
blootleggen. Het gaat niet om
lan, Piet of Klaas die iets ver
keerd hebben gedaan. We heb
ben immers met elkaar in de
campagne een rol gespeeld, ook
de lijsttrekker."
De weinig democratische wijze
waarop Brinkman na aanwij
zing door premier Lubbers tot
opvolger werd benoemd, ver
dient ook kritisch onderzoek.
Lodders: „Maar ik wijs erop dat
er nooit grote kritiek vanuit de
partij is geweest op de aanwij
zing van Brinkman als lijsttrek
ker. Twijfels hadden dan eerder
naar voren moeten komen."
OPENHEID
De kritiek van vooral jongeren
werd door het partijkader ge
smoord. Lodders erkent dat de
openheid van de partij heeft ge
leden onder een centralistisch
bestuur. Ook de adjunct-direc
teur van het Wetenschappelijk
Instituut van het CDA kreeg het
zwaar te verduren toen hij
openlijk twijfelde aan Brinkman
als CDA-leider. Lodders, ook
toen al lid van het dagelijks be
stuur, erkent dat het bestuur
'ongelukking' was met die op
merkingen. „Op zijn donder ge
had klinkt wel heel zwaar, maar
wij vonden de uiüatingen wel
misplaatst."
Tineke Lodders, waarnemend voorzitter CDA„Zelfcensuur is een hele z
zeggen dat die er niet is."
Maar de huiver om als kaderlid
nog kritiek te spuien is daardoor
groot in het CDA. Veelbeloven
de carrières werden daardoor al
gauw in de kiem gesmoord.
Toch ontkent de waarnemend
voorzitter de zelfcensuur in het
CDA. „Zelfcensuur is een hele
zware uitdrukking. Ik kan zon
der meer zeggen dat die er niet
is." Töch is het opvallend dat tal
van CDA-kamerleden in de
wandelgangen roepen dat
Brinkman maar moet terugtre
den als partijleider. Maar ze
durven dat niet openlijk te zeg
gen, omdat ze vrezen voor hun
carrière.
Lodders: „Als dat zo is, moet je
bij die kamerleden zijn. Ken
merkend voor het CDA is dat al
les eerlijk wordt gezegd. Het is
onzin dat het bestuur daar ne
gatieve gevolgen aan verbindt."
LEEFGEMEENSCHAP
Liever dan over personen, praat
de waarnemend voorzitter over
de partijcultuur 'waar sluipen
derwijs iets fout is gegaan'. Ze
noemt bijvoorbeeld het centra
lisme van de partijtop, waarbij
besluiten niet altijd door de le
den werden begrepen. Lodders:
„Ik denk dat in de poging de
partij goed en professioneel te
organiseren wel eens uit het oog
werd verloren dat een politieke
partij geen produkt is, maar een
leefgemeenschap. Daardoor
werden kritische geluiden wel
eens gefilterd."
In een poging onverwachte kri
tiek van de basis te voorkomen,
bouwde het bestuur zelf zo'n fil
ter in: het officieel niet-bestaan-
de overleg van kamerkringvoor-
zitters. Lastige zaken worden
voorbesproken, zodat de partij
raad geen roet in het eten kan
gooien.
„Ik zal heel eerlijk zijn", zegt
Lodders. „Er zijn mensen ge
weest die hier vraagtekens bij
hadden. In het partijbestuur zit
ten alle kamerkringvoorzitters
immers ook. Maar nu vind ik als
voorzitter het zelf ook wel prak
tisch."
Naast de veranderde partijcul
tuur, is ook het christelijk karak
ter van het CDA onderge
sneeuwd, geeft Lodders toe. „Ik
denk dat dit één van de belang
rijkste zaken is die we moeten
verbeteren. Die evangelische in
spiratie hebben we verwaar
loosd door de zware nadruk op
sociaal-economische zaken.
Maar dat is niet zo het terrein
waar de buitenstaander de 'C'
in herkent, terwijl dat wel zou
NIEUWE MENSEN
De lijn-Lodders is helder: een
open partijcultuur en meer
evangelische inspiratie. Lodders
ontkent ten stelligste dat hier
voor nieuwe personen aan de
top van de partij nodig zijn. Een
nieuw type CDA'er? Lodders:
„Ik heb niet het gevoel dat nieu
we mensen nodig zijn. We moe
ten elkaar nu een nieuwe kans
geven. Als de partijcultuur ver
andert, zullen de huidige CDA-
politici mee moeten verande-
„Dat houdt ook in dat op zekere
hoogte het CDA herkenbaarder
wordt. Dat is wat ons,dwars
heeft gezeten: we moeten hel
derder en geprofileerder over
komen." De gevolgen van die
houding voor de praktische po
litiek, ligt volgens haar niet in
het zoeken naar hernieuwde te
genstellingen. Van scherpe op
positie wil ze niet weten. „Nee,
er moet eerder verzoening ko-
DEN HAAG HILDEBRAND BULEVELD
EN WILFRED SCHOLTEN
„Die kritiek op Omo Power
komt voor ons niet als een ver
rassing. De concurrentie is dui
delijk bezorgd over ons nieuwe
produkt en probeert nu verwar
ring te zaaien. Dat hadden we
wel verwacht." Het is eind april
en Unilever reageert nogal laco
niek op de aantijgingen van
Procter Gamble (P&G), de
producent van Ariel. Deze Ame
rikaanse wasmiddelenprodu
cent kwam als eerste met de be
schuldiging dat Omo Power ga
ten in de kleren wast.
Begin deze maand lopen de
emoties al hoger op. P&G publi
ceert een testrapport en foto's
van gescheurd textiel en ook de
Consumentenbond trekt open
lijk Omo Power in twijfel. Su
permarktketens eisen luidkeels
een garantie van Unilever dat
het produkt veilig is, anders
wordt het uit de schappen ver
wijderd.
P&G zette met de publicitaire
aanval een ongekende stap in
wasmiddelenland. Rechtstreek
se aanvallen op de concurrent
waren altijd taboe. De belangen
zijn dan ook groot. P&G heeft
een leidende positie op de Eu
ropese wasmiddelenmarkt, die
in totaal zo'n achttien miljard
gulden per jaar bedraagt.
Deze dominante marktpositie
was het Brits-Nederlandse Uni
lever al lang een doorn in het
oog. Met het nieuwe wasmiddel
zette het concern een frontale
aanval in op het marktaandeel
van P&G.
In de Verenigde Staten, waar P
&G haar thuisbasis heeft, is het
bedrijf beroemd en berucht om
zijn agressieve manier van op
treden. In een recent boek over
Procter Gamble staan diverse
gevallen beschreven waarin de
producent afrekent met zijn
concurrenten. Kritische consu
mentenorganisaties wordt de
mond gesnoerd met de dreiging
van processen en schadeclaims.
Ook medewerkers die kritiek
hebben op het bedrijf worden
er zonder pardon uitgewerkt.
Unilever vermoedt dat er bij P
&G fikse paniek is uitgebroken
{N 15 PAT INTÉR&WNT MWKZTN& MANAGER 80 UNlWfr
na de introductie van Omo Po
wer. „Wij hebben een nieuwe
techniek die zij niet hebben. Ze
weten dat ze voorlopig niet aan
ons produkt kunnen'tippen, dus
proberen ze het gevaar op deze
manier te bezweren."
Bij P&G ontkennen ze dat er
sprake is van een aanval op de
concurrent. „Wij hebben alleen
maar onze verontrusting ken
baar gemaakt", zegt een woord
voerder. Die verontrusting komt
voort uit het feit dat consumen
ten regelmatig van merk wisse
len. De consument zou bijvoor
beeld nè Omo Power een keer
Ariel kunnen gebruiken en als
daarna slijtage optreedt ten on
rechte Ariel daarvan kunnen be
schuldigen. Bovendien is vol
gens P&G de nieuwe technolo
gie van Unilever al twintig jaar
oud.
De vraag is nu wie aan het lang
ste eind trekt. P&G heeft zijn
nek uitgestoken door de con
current zo openlijk aan te val
len. Het staat nog te bezien of
wapperen met laboratoriumte
sts en het rondsturen van foto's
met gescheurd textiel voldoen
de is om Omo Power eronder te
krijgen.
De eerste twee slagen waren
voor P&G. Unilever begon pas
deze week serieus terug te vech
ten. Het eerste succes is daarbij
echter al geboekt: alle grote su
permarktketens hebben beslo
ten Omo Power te blijven ver
kopen. Paginagrote advertenties
en meer voorlichting aan de
consument moeten de resteren
de twijfel wegnemen.
De late reactie is Unilever op
veel kritiek komen te staan. Vol
gens deskundigen heeft het
merk Omo al veel schade opge
lopen en is het beter het nieuwe
produkt terug te nemen. Pas als
het absoluut veilig is, moet men
met herintroductie komen.
Unilever neemt een risico door
ILLUSTRATIE TOM JANSSEN
Omo Power te handhaven.
Mocht de consument door alle
publiciteit besluiten Omo de
mg toe te keren, dan krijgt het
42-jarige merk een fikse knauw.
Bovendien kan het bedrijf dan
in één keer honderden miljoe
nen afschrijven op ontwikkeling
en promotie. Marketingdeskun
digen spreken al over de flop
van het jaar, maar de consu
ment zal de uiteindelijke beslis
ser zijn.
DEN HAAG PEET VOGELS
De Zwitsers stemmen morgen
over een regeringsvoorstel tot
oprichting van het eerste con
tingent Zwitserse blauwhelmen i
in dienst van de Verenigde Na-
ties. Voor dit zelfgenoegzame I
Alpenland een witheet hang
ijzer, waarbij andermaal de pro
gressieve Franstalige kantons
tegenover de conservatieve,
Duitstalige 'oerkantons' staan.
Ondanks een wekenlange rege
ringscampagne op TV had don
derdag 19 procent van de kiezers
nog geen mening bepaald en
blijft de uitslag onzeker.
De anti-blauwhelmen, aange
voerd door de Zürichse volks
menner Christoph Blocher, stel
len dat Zwitserland geen lid is
van de VN en dat het Zwitserse
hulpbetoon aan de lijdende
mensheid afdoende wordt
waargemaakt door het Interna
tionale Comité van het Rode
Kruis in Genève. Dat is een vol
ledig Zwitsers instituut, on
danks de benaming.
In 1986 torpedeerden de Zwit
serse kiezers het VN-lidmaat-
schap en de nationalist Blocher
haalde in december 1992 ook
het door het parlement ge
steunde kabinetsplan voor toe
treding tot Europa onderuit.
Volgens de 700-jaar oude tradi
ties van de 'directe democratie'
heeft het „soevereine volk" in
alles het laatste woord. Het bij
na maandelijksè ritueel van re
ferenda over de meest uiteenlo
pende zaken maakt de regeer
baarheid van de Helvetische
Confederatie er niet gemakkelij
ker op.
Voor het blauwhelm-referen
dum hebben de Zwitserse re
geerders fors campagne ge
voerd met 'onze morele plicht
tegenover de internationale ge
meenschap'. Met verwijzing
naar de VN-troepen van het
neutrale Finland en Zweden be
toogde minister van buiten-
landse zaken Flavio Cotti dat
een Zwitsers VN-contingent van
600 man geen verkrachting is
van 's lands heilige neutraliteit-
sprincipes. _4
Het bataljon blauwhelmen zal
geheel vrijwillig worden gere-
cruteerd uit de Zwitserse volks
militie van 500.000 man een
'leger' dat al ruimi honderd jaar
buiten schot is gebleven. Mede
daarom acht de regering de 'in
ternationale ervaring' die de
Zwitserse blauwhelmen in het
roerige buitenland zullen op
doen van 'onschatbare waarde
voor onze strijdkrachten'.
VN-secretaris-generaalBoutros-
Ghali, die hard om blauwhel
men verlegen zit, zei dat het
'zeer welkome' Zwitserse con
tingent alleen wordt ingezet als
'vredesbewaarders en niet vre-
desstichters'. De Zwitserse rege
ring garandeert trouwens dat
geen Zwitsers bloed zal worden
vergoten in ex-Joegoslavië of
andere brandhaarden. Mocht
het toch misgaan, dan kan Bern
te allen tijde zijn blauwhelmen
terugroepen.
Als het regeringsinitiatief er
doorkomt, zal het kabinet zich
overigens geen zorg hoeven te
maken over gegadigden. De
Zwitserse blauwhelm wordt in
de watten gelégd met een jaar
wedde van rond een ton. Defen
sieminister Kaspar Villiger ver
wacht dan ook meer dan tien
duizend aanmëldingen.
Maar al deze argumenten kun
nen Blocher en de zijnen niet
overtuigen. „Het gaat de belas
tingbetaler 100 miljoen per jaar
kosten en dat kunnen we beter
aan het Rode Kruis besteden",
heet het onder de Neinsager, die
de muren hebben volgeplakt
met posters van soldatengra-
ven. De financieel goed onder
bouwde campagne van de anti's
wordt gesteund door rijke on
dernemers als Karl Schweri, ei
genaar van een supermarktke
ten. Een concurrerende groot
grutter nam Schweri prompt
onder vuur met een pagina
groot tegenoffensief in de Neue
Zürcher Zeitung, waarin de kie
zers met verwijzing naar de de
mocratische solidariteit van D-
Day, werden opgeroepen de na
tionale 'geloofwaardigheid' te
redden en het land voor de
smaad van een afwijzing te be
hoeden.
GENÈVE BOB KROON
CORRESPONDENT
