Wetenschap
Zorg voor goede vrienden
om het hart te luchten
'Iets zangeriger, maar echt vreemd, nou nee'
Bacteriën verzinnen
steeds nieuwe listen
Keelpijn vaak geen behandeling nodig
Minder stress
beter vlees
6 VRIJDAG 3 JUN11994
Door vergrijzing meer diabetici Nieuwe stottertherapie: de Hausdörfer-methode
hoorn gpd
Het aantal Nederlanders dat aan diabetes lijdt, blijkt twee keer zo
hoog te zijn als werd aangenomen. Zo'n half miljoen mensen heb
ben suikerziekte, terwijl tot nu toe van 240.000 mensen bekend was
dat zij aan de ziekte lijden. Dit blijkt uit een onderzoek dat door de
medische faculteit van de Vrije Universiteit (VU) in Hoorn is ge
houden.
De zogenoemde Hoorn-studie geeft aan dat het aantal mensen met
suikerziekte in de komende vijftien jaar door de vergrijzing met bij
na de helft zal toenemen.
In Hoorn is gedurende twee jaar onderzoek gedaan onder 240 dia
betes-patiënten. Door de patiënten vroeger op te sporen, kan wor
den voorkomen, dat de mensen pas als zij serieuze klachten heb
ben bij de medische zorg terechtkomen. Daarom wil de VU een in
stituut voor regionaal geneeskundig onderzoek stichten in Hoom.
Op deze manier kunnen de onderzoekers en de (huis)artsen verder
werken aan een opzet, waarbij door preventie veel onnodig leed en
kosten kunnen worden bespaard.
Merkwaardig genoeg blijken
mensen met een type A gedrag
altijd gejaagd, ongeduldig,
competitief, heel ambitieus, en
steeds alles onder controle wil
len hebben in zijn onderzoek
niet of nauwelijks een verhoog
de kans te hebben op een hart
infarct. Ook Bosma heeft zich
daar enigszins over verbaasd,
zegt hij, aangezien het in tegen
spraak is met resultaten van
eerder onderzoek op dit gebied.
Hij wijt deze tegenstrijdigheid
aan het feit dat de gegevens van
het onderzoek, waarvan de eer
ste al tussen 1972 en 1974 zijn
verzameld (met een vervolgpe-
riode van tien jaar tot 1982), via
een niet voldoende specifieke
vragenlijst zijn verkregen.
„Bovendien zou je dit soort on
derzoek uit moeten voeren via
interviews. Hoe iemand be
weegt, hoe iemand spreekt geeft
veel aanvullende informatie
voor zijn gedragstypering. Meer
en meer blijkt met name het
hebben van een vijandige hou
ding tegenover anderen het risi
co op een hartinfarct te vergro-
Hart- en vaatziekten blijken ook
meer binnen bepaalde families
voor te komen. „Voor een deel
is dat terug te voeren op een
zelfde ongezonde levensstijl als
(vooral) roken en het consume
ren van een vetrijke voeding.
Vooral mensen met een laag
opleidingsniveau lijken zich aan
een dergelijke ongezonde le
vensstijl te bezondigen. Dat
geldt vooral voor het roken.
Wee de man die in het huwe
lijksbootje stapt met een vrouw
met een lage opleiding. Daar
door verhoogt hij zijn kans op
het krijgen van een hartinfarct
of om daar vroegtijdig aan te
overlijden. Die conclusie trekt
de socioloog drs. J. Bosma uit
zijn onderzoek naar de invloed
van psycho-sociale factoren op
het ontstaan van hart- en vaat
ziekten. Ook de burgerlijke staat
blijkt van invloed op 's mans
kans op het eerder krijgen van
een hartinfarct.
Vrijgezellen, weduwnaars en ge-
scheiden mannen blijken korter
te leven en een verhoogde kans
op een hartinfarct te hebben.
Volgens de promovendus is het
waarschijnlijk een gebrek aan
emotionele steun dat het hart
van deze mannen geen goed
doet. Een netwerk van goede
vrienden bij wie ze hun hart
kunnen luchten, reduceert in
zekere mate het verhoogde risi
co, maar alleen bij mannen die
getrouwd zijn geweest.
Ook bij mensen die van het
platteland naar de stad verhui
zen, zelfs in ons kleine Neder
land, blijkt het risico op een (fa
taal) hartinfarct verhoogd. Dat
zou, aldus Bosma, te maken
kunnen hebben met het verlies
van de oude vriendenkring,
waardoor de problemen die
zich altijd in een nieuwe omge
ving voordoen, niet of minder
I goed kunnen worden bespro
ken.
En nu maar hopen dat de bruid niet alleen mooi, maar ook goed opge
leid is anders dalen de kansen op een lang leven voor de bruidegom
aanzienlijk... fqto archief
natuurlijke weerstand sterk is
verminaerd, kunnen die darm
bacteriën vervelend gaan doen,
en worden we ziek."
Een sterk verminderde weer
stand kan onder meer het ge
volg zijn van een behandeling
vanwege kanker of na orgaan
transplantatie of bij voorbeeld
door aids. In plaats van direct
naar antibiotica te grijpen zou
Heidt opportunistische infecties
vanuit het maagdarmkanaal lie
ver te lijf willen gaan door in te
grijpen in meer specifieke me
chanismen.
„Het probleem is echter dan
wij van die mechanismen nog
zo weinig weten. Waarom gaan
darmbacteriën waarvan wij ja
renlang geen last hebben ge
had, onder bepaalde omstan
digheden opeens ellende ver-
oorzaken? Welke processen spe
len een rol bij het binnendrin
gen van darmbacteriën vanuit
de darm in het lichaam? Wij
weten dat onder normale om
standigheden in het lichaam te
gen darmbacteriën bepaalde
antistoffen worden gemaakt.
Hoe belangrijk zijn die (IgA-)an
tistoffen als wapen tegen een
bedreigende infectie?
Volgens de hoogleraar is het
van groot belang deze mecha
nismen te ontrafelen om op de
ze manier alternatieve metho
den te ontwikkelen voor de be
strijding van deze infecties. „Op
deze wijze moet het mogelijk
zijn om het gebruik van antio-
biotica nog meer te beperken
en daarmee resistentie tegen
bacteriën zo lang mogelijk bui
ten het lichaam te houden."
Steeds meer bacteriën worden
resistent tegen antibiotica. Deze
ontwikkeling versterkt de vraag
naar verbeterde of nieuwe anti-
microbiële middelen. Bacteriën
verzinnen echter steeds nieuwe
listen om daaraan te ontsnap
pen. Een onoverwinnelijke vij
and? „Het valt te verwachten
dat over enige tijd het tijdperk
zal aanbreken waarin antibioti
ca hun therapeutische waarde
volkomen hebben verloren,"
meent prof. P.J. Heidt, de eerste
hoogleraar gnotobiologie aan
de Katholieke Universiteit van
Nijmegen.
De gnotobiologie omvat al
het werk aan dieren en planten
die vrij zijn van micro-organis
men of waarvan de samenstel
ling van de microflora exact be
kend is. Het vakgebied kan wor
den gezien als een subspeciali
satie binnen de microbiologie.
„Om te voorkomen dat wij
niet belanden in een situatie
van 'terug naar af, vergelijkbaar
met het pre-antibiotische tijd
perk, is het noodzakelijk om on
derzoek te doen naar alternatie
ve methoden om infecties te
voorkomen en te behandelen,"
aldus Heidt. Hij nam als voor
beeld het voorkómen en behan
delen van opportunistische in
fecties vanuit het maagdarmka
naal.
„Ook onder normale omstan
digheden vindt er dagelijks een
voortdurende invasie van bac
teriën vanuit het maagdarmka
naal in ons lichaam plaats. Ge
woonlijk loopt dat goed af.
Maar vooral wanneer iemands
Op de markt v
r de stotteraar van alles te koop. Jan Heuvel stottertherapie volgens Hausdörfermethode.
Het is aangenaam praten met Jan Heuvel. Hij kan goed luisteren en heeft een rustige, bij
na bedaarde manier van spreken. Je zou het niet zeggen, maar toch is hij een groot deel
van zijn leven bezig geweest met het bestrijden van een handicap waar hij erg veel last
van had: stotteren. Hij had veel baat bij de Hausdörfer-methode in Duitsland. Heuvel in
troduceerde deze methode in Nederland. De stotterende verslaggever Wolter Strijker volg
de een basisweekeinde.
wolter struker» gpd Hausdörfer gaat ervan uit dat iedere stotteraar
normaal kan ademhalen en in staat is vloeiend te
praten. Stotteraars hebben vaak geen enkel pro
bleem bij het praten met huisdieren of kleine kin
deren. Het grote probleem van de stotteraar is zijn
voortdurende gevecht met letters en woorden.
Moeilijke letters ziet-ie vaak al mijlen van tevoren
aankomen. Maar praten - en dat is de clou van
Hausdörfer - is het produceren van klanken, en niet
van schrifttekens, van letters. Spraak bestaat uit een
reeks opeenvolgende klanken.
Om de stotteraar af te halen van zijn fixatie op
die vreselijke letters die hem zijn leven lang achter
volgen, moet hij volgens Hausdörfer leren luisteren
naar de klanken die hij maakt, dus naar het geluid
van zijn eigen stem. Hij moet leren de klanken die
hij voortbrengt, te beheersen en gericht te sturen.
Als hij daarin slaagt, zal hij vloeiend kunnen spre
ken. Vrijwel elke stotteraar kan immers moeiteloos
zingen, juist omdat je daarbij je aandacht automa
tisch richt op de klanken en niet op de letters en
woorden.
Om die klankbeheersing te oefenen, heeft Haus
dörfer een aantal oefeningen bedacht: spreken met
overdreven intonatie, klanken oprekken, toonhoog
ten variëren. Maar niet iedereen heeft daar de
moed voor. Aan de andere kant: zo'n half gezongen
boodschap is voor zowel voor de spreker als de luis
teraar een stuk aangenamer en ontspannener. En
bovendien verstaanbaarder dan het hulpeloze ge
pruttel en gehakkel wat een stotteraar doorgaans
voortbrengt.
Omdat Jan Heuvel geen ernstige stotteraar was, is
het hem vrij lang gelukt zijn handicap verborgen te
houden. Hij hield zich veel bezig met zijn pro
bleem, maar kwam geen stap verder. Tot hij in
Duitsland de Hausdörfer-methode ontdekte.
Hausdörfer was een Duitse apotheker en een
zware stotteraar. Hij heeft in de eerste helft van de
ze eeuw een methode ontwikkeld waarmee hij niet
alleen zichzelf, maar ook zijn drie kinderen en an
dere stotteraars van het probleem heeft afgeholpen.
Na zijn dood in 1951 is de Hausdörfer-methode in
onbruik geraakt, tot de draad in de jaren '80 weer
werd opgepakt door een zelfhulpgroep van stotte
raars in Koblenz.
Jan Heuvel kwam enige tijd later in aanraking
met de Hausdörfer-methode en vond er vrijwel
meteen baat bij. Hij was zo enthousiast over het
snelle en positieve resultaat bij zichzelf, dat hij er
van overtuigd was dat dat voor meer stotteraars
haalbaar moest zijn. Een jaar geleden introduceer
de hij de methode in Nederland, en sindsdien heb
ben enkele honderden stotteraars in basisweekein-
den met de Hausdörfer-methode kennis gemaakt.
Niet iedere deelnemer is van z'n stotteren afgeko
men, maar opvallend is dat bijna iedereen positief
reageert op de methode.
Klanken
Vrijwel iedere volwassen stotteraar heeft een hele
rits van therapieën achter de rug. Logopedie, psy
chotherapie, de flankademhaling van Len del Ferro,
hypnotherapie, bio-energetica, Ryan-therapie, de
langzaam-praten-methode van Webster. Wat veel
stotteraars bij de Hausdörfer-methode aanspreekt,
is dat het een logische, natuurlijke methode lijkt,
die yrij gemakkelijk is toe te passen en direct resul
taat afwerpt.
Zelfbeeld
Zelf heb ik inmiddels de twee opeenvolgende basis
weekenden van de Hausdörfer-methode gevolgd.
In een groep van zo'n tien mede-stotteraars wordt
tijdens die weekeinden stapsgewijs de methode uit
de doeken gedaan. Het blijkt dat vrijwel elke stotte
raar in de beschermde sfeer van een oefensituatie
vloeiend kan praten. Maar 'the proof of the pud
ding is in the eating', en het tweede weekeinde ga je
daarom in groepjes de straat op. Aan de hand van
een aantal vragen voer je gesprekjes met wild
vreemde mensen, daarbij consequent de Hausdör
fer-methode toepassend. Je collega-stotteraar luis
tert van een afstandje mee en levert later het nodige
commentaar.
Het merkwaardige is dat je het gevoel hebt dat je
je volkomen belachelijk staat te maken door vol
gens de Hausdörfer-methode te praten, terwijl bij
navraag vaak genoeg blijkt dat de luisteraar niets
vreemds is opgevallen. Oke, het was misschien iets
langzamer dan normaal, of wellicht iets zangeriger,
maar echt vreemd, nou nee. Zouden al die mensen
dat uit pure beleefdheid zeggen? Of zou er ook iets
mankeren aan het zelfbeeld van de stotteraar, aan
het idee van hoe je overkomt?
Overgevoelig
Een stotteraar is vaak overgevoelig voor wat ande
ren van hem vinden. Een Hausdörfer-stotteraar
vaak bang dat een luisteraar hem voor gek zal ve
slijten als hij op een wat zangerige manier begint te
praten. Daarom moet de Hausdörfer zich een
ren onverstoorbaarheid aanmeten en leren zich
niets aan te trekken van wat andere mensen den
ken van zijn manier van praten. Dat levert
enorme bevrijding en een innerlijke rust op. Boven
dien weet de overtuigde Hausdörfer dat dit alles
slechts een voorbijgaande fase is op de weg naar
vloeiend spreken.
De Hausdörfer-methode, mits consequent toege
past, biedt voor veel stotteraars een goede oplos
sing. Maar juist voor een consequente toepassing is
een behoorlijk hoeveelheid lef en concentratie en
een sterke wil nodig. Maar weinig stotteraars zullen
na de basisweekenden de zelfdiscipline en het fleg
ma kunnen volhouden die voor de Hausdörfer-me
thode zo belangrijk zijn. Nazorg in de vorm van te
lefoongesprekken met mede-Hausdörfers, zelfhulp
groepen en vervolgweekenden is dan ook onont
beerlijk.
Onnodig veel gebruik antibiotica
utrecht saskia stoelinga
Voor keelpijn wordt nog heel veel antibiotica voorgeschreven. Te
veel meent huisarts Dagnelie. Behandeling van een zere keel is in
hooguit tien tot vijftien procent van de gevallen nodig. Nu krijgt
driekwart van de patiënten die met keelpijn bij de huisarts komt
een kuur.
Waarom schrijft de huisarts dat recept uit? Carien Dagnelie, die
op dit onderzoek volgende week promoveert, denkt dat een onder
zoek van meer dan dertig jaar geleden nog steeds de basis is voor
dit beleid. In 1960 bleek dat keelpijn bij zestig procent van de pa
tiënten veroorzaakt werd door bepaalde streptococcen (bacteriën).
Omdat een patiënt in die tijd ernstig ziek kon worden als gevolg
van complicaties van een keelinfectie, namen de meeste artsen
geen risico en schreven hun patiënten vrijwel altijd antibiotica
Dagnelie:"Op dit moment komen deze streptococcen minder
voor en veroorzaken ze bovendien minder hevige infecties. Slechts
eenderde van de keelinfecties wordt nu door deze bacteriën ver
oorzaakt. Bij tweederde van de keelinfecties is het toedienen van de
gebruikelijke antibiotica, die gericht zijn tegen de streptococcen,
dus zinloos." Maar zelfs als de infectie wel door streptococcen
wordt veroorzaakt, zo meent huisarts Dagnelie, gaat de keelpijn
meestal vanzelf over en heeft de behandeling maar een beperkt ef
fect. „Met antibiotica is de keelpijn slechts een a twee dagen eerder
verdwenen."
Een huisarts kan een streptococceninfectie in beperkte mate her
kennen aan een combinatie van verschillende symptomen, waar
onder, witte stippen in de keel. Artsen die het zekere voor het onze
kere willen nemen en hun patiënten voor deze infectie willen be
handelen kunnenvolgens Dagnelie beter eerst een diagnostische
test doen. Deze test kan via een kleuromslag op een keeluitstrijkje
met redelijke nauwkeurigheid streptococcen aantonen. Op die ma
nier kunnen huisartsen antibiotica selectiever toedienen, aldus
Dagnelie. „Het voorkomen van onnodig gebruik van antibiotica is
van belang om resistentie van bacteriën in de toekomst te voorko
men." Dagnelie hoopt verder dat haar onderzoek bijdraagt aan het
bewust worden van zowel artsen als patiënten dat een keelinfectie
of een andere infectie meestal ook zonder antibiotica beter kan
worden.
Wetenschap verrast
door gammabliksem
washington dpa
Amerikaanse wetenschapsmensen hebben
tot hun verrassing ontdekt dat zich in de
hogere atmosfeer van de aarde bliksemach
tige ontladingen van gammastralen voor
doen. De gammastralingssonde Marshall
van het Amerikaanse ruimtevaartbureau
NASA nam in de afgelopen drie jaar onge
veer twintig van deze zeldzame en slechts
duizenden van een seconde durende ener-
gieflitsen waar.
Dit gebeurde volgens NASA hoog boven on
weerformaties, in elk geval ver boven de
„normale weerprocessen." Om de flitsen te
kunnen waarnemen moeten zij op een
hoogte van meer dan 30 kilometer gebeu
ren. „Kennelijk is de aardatmosfeer elek
trisch veel actiever dan aangenomen, de
waarneming van gammastralen heeft qns in
elk geval volledig verrast," aldus een expert.
Hij wees er daarbij op dat piloten herhaald
melding hebben gemaakt van opstijgende
flitsen in de heldere hemel boven een on
weer zonder dat de oorzaak daarvan be
kend was.
Elfduizend woorden
genoeg voor studie
groningen gpd
De niet-Nederlandstalige die in ons land
aan een universiteit zonder al te veel taal
problemen een studie wil volgen, moet
minstens elfduizend Nederlandse woorden
kennen. De meest in het Nederlands voor
komende vijfduizend woorden stellen hem-
haar al in staat te studeren, maar die hoe
veelheid moet worden aangevuld met ten
minste zesduizend woorden, afhankelijk
van de gekozen opleiding. Dat concludeert
mevrouw drs. S. Hazenberg in het proef
schrift 'Een keur van woorden', waarop zij
promoveert aan de Vrije Universiteit in Am
sterdam.
haarlem saskia stoeunga
Varkens die voor het slachten minder stress
hebben, leveren vaak beter vlees. Slachthui
zen zouden bijvoorbeeld de dieren voor het
slachten eerst wat rust moeten gunnen. Ir.
R. E. Klont, verbonden aan de de faculteit
diergeneeskunde van de universiteit in
Utrecht, promoveert dinsdag 7 juni op zijn
onderzoek naar stress bij varkens.
Ir. Klont: „Nu worden er in sommige slacht
huizen 600 varkens per uur geslacht. Dat
kan best iets minder. Het zou al schelen als
de varkens na een rit naar slachthuis de tijd
krijgen om bij te komen en te wennen aan
de nieuwe omgeving. Slachten bij mesters
thuis is het best, maar dat staan de EG-nor-
men wegens hygiëne jammer genoeg niet
toe."
Het gaat om de varkens met het recessieve
halothaangen. Juist die varkens leveren
meer vlees en minder vet (voor mesters en
eters ideaal). De klacht was echter dat de
kwaliteit van het vlees niet deugde. Klont
heeft nu ontdekt dat de kwaliteit van dat
vlees snel achteruit gaat als de beesten on
der stress komen te staan. „Dit komt door
dat bij deze varkens de energiehuishouding
in de spier verstoord is. Het metabolisme
slaat als het ware op hol. Zowel spierarbeid
als een verhoogde lichaamstemperatuur
leidden tot slechter vlees.
En als de mesters zich nu houden aan een
gezellige sfeer in de fokkerijen? Ook dan
redden ze het volgens Klont niet. Het groot
ste probleem doet zich voor tijdens de rit
naar de slachterijen. „In vrachtwagen op
weg naar het slachthuis staan ze opeens
tussen vreemde soortgenoten. Hierdoor on-
staan bijna altijd gevechten. Ook het lopen
van en naar de vrachtwagen kost varkens
een grote fysieke inspanning, die vaak leidt
tot fysieke stress." Belangrijkste conclusie:
stress voor het slachten moet worden ver
minderd.
Huisarts Carien Dag
nelie: „Keelinfecties
zijn nu milder en min
der gecompliceerd."
foto» om! ivar pel
