Afschuw over dode
kat in De Lakenhal
Kunstwerken aangeprezen als wasmiddelen
GOED NIEUWS
'We zijn laagst gesubsidieerde festival van Europa'
LEIDSE SCHOUWBURG.
Cultuur&Kunst
Nootmuskaat dekmantel
voor duistere behoefte
Kunst om van te smullen
WOENSDAG 1 JUN11994
25
Adelheid, Anne-Wil, Benny, Blauwe Maandag,
Bootleg Beatles, Fay, Frank, Hakim, Herman, Gijs,
Jasperina, Jenny, John, Laura, Mathilde, Maxi, Mini,
Olga, Paul, Peter, Remco, Rijk, Seth, Youp enzovoorts,
enzovoorts...
...komen allemaal in het seizoen '94-'95 naar de
Wie het nieuwe seizoenprogramma thuisgestuurd wil
krijgen, kan op werkdagen tussen 10.00-17.00 uur
bellen:071-131941.
N.B. Abonnementhouders en Vrienden van de Leidse
Schouwburg krijgen het seizoenprogramma
automatisch thuisgestuurd.
Dierenbescherming Leiclen schrikt van kunstwerk in museum
De Dierenbescherming afdeling Leiden e.o. heeft haar af
keuring uitgesproken over een dode kat, die is opgehan
gen aan zijn staart, in het Stedelijk Museum De Laken
hal. De kat hoort bij een zogeheten installatie, van de Ne
derlandse kunstenaar Berend Strik. Het werk is onder
deel van de tentoonstelling 'Rendez-vous provoqué' die
wordt gehouden ter gelegenheid van 30-jaar diplomatie
ke samenwerking tussen Nederland en Luxemburg.
P.L.M. van Kessel, bestuurslid van de dierenbescher
ming, ziet in het kunstwerk een demonstratie van dieren
kwelling.
Bij de dierenbescherming zijn
tientallen telefoontjes binnen
gekomen van mensen die hun
afschuw uitspraken over het
kunstwerk, naar aanleiding van
een foto vorige week in deze
krant. Van Kessel heeft vervol
gens contact opgenomen met
museumdirecteur H. Bolten en
haar laten weten niet gelukkig
te zijn met wat er in het muse
um te zien is. „Wij menen dat
elk dier z'n intrinsieke waarde
heeft. Ook als het dood is. Een
dier dat wordt opgezet en op
een natuurlijk wijze getoond,
daar zul je ons niet over horen,
ook al zijn we er geen voorstan
der van. Maar een dode kat aan
z'n staart ophangen gaat te ver.
Dat duidt op dierenkwelling."
Nadenken
Directeur Bolten van De Laken
hal bestrijdt dat het kunstwerk
een uiting is van dierenmishan
deling. „De poes is een natuur
lijke dood gestorven en daarna
opgezet," aldus Bolten. „Het
kunstwerk gaat niet over die
renmishandeling. Het zet daar
ook niet toe aan. Het zet aan tot
nadenken," aldus Bolten.
De museumdirecteur is over
tuigd van de oprechte bedoelin
gen van de kunstenaar. „Deze
kunst heeft een andere functie
dan esthetische bekoring," ver
klaart ze. „Het gaat over macht
en onmacht. Berend Strik wil
mensen wakker schudden. Hij
heeft gezocht naar hoe hij zo
dicht mogelijk bij de emotie van
mensen kan komen. Dan is de
kat een goeie keuze. Een poes is
een geliefd' en aaibaar huisdier.
Een dode poes maakt bij men
sen meer gevoelens los dan tal
loze afschrikwekkende televisie
beelden uit Rwanda. Dat is wat
zijn kunstwerk feitelijk uitdrukt,
de schrijnende tegenstelling in
menselijke beleving."
„Ik had wel wat negatieve re
acties verwacht", bekent Bolten.
„Berend Strik is een kunstenaar
die op zoek is naar de grenzen
van dingen, naar uitersten. Ik
had er op gerekend dat sommi
ge mensen zouden zeggen:
moet dat nou? Dan zeg ik: ja,
dat moet. Het werk illustreert
een rijke, associatieve manier
van denken. Ik vind Berend
Strik een van de beste kunste
naars van Nederland."
Nootmuskaat
De kunstenaar heeft met zijn
werk de bedqeling het contact
tussen kunst en de dagelijkse
realiteit te herstellen. De dode
kat is opgehangen boven een
berg nootmuskaat. Aanleiding
daarvoor is de monopolieposi
tie van één bedrijf in de wereld
handel in nootmuskaat. Het
kunstwerk weerspiegelt het be
sef dat zelfs de meest eenvoudi
ge handeling, zoals het kruiden
van gerechten, blootstaat aan
machtsmechanismen.
Direkteur Bolten van De La
kenhal zegt tot op heden geen
negatieve reakties of verontrus
tende telefoontjes van bezoe
kers aan de tentoonstelling te
hebben ontvangen. De expositie
was eerder in het Luxemburgse
Nationaal Museum te zien waar
het wel heftige reakties opriep.
Dat verbaast Bolten niet. „Het
was de eerste tentoonstelling
van moderne kunst die daar ge
houden werd, en dan meteen
dit...
Lariekoek
Bestuurslid Van Kessel van de
dierenbescherming begrijpt
niets van de beweegredenen
van de kunstenaar. „Natuurlijk
is wat er in Rwanda gebeurt ver
schrikkelijk, maar het is geen le
gitimatie om hier in het muse
um een kat op te hangen. Zulke
kronkels in de gedachten van
kunstenaars zal ik waarschijnlijk
nooit kunnen volgen."
„Ik vind het kunstwerk niet
ethisch en absoluut niet esthe
tisch. Het moest kennelijk een
schokeffect teweeg brengen.
Nou, daar zijn ze in geslaagd. Ik
begrijp dat directeur Bolten van
De Lakenhal vanuit een andere
positie spreekt, en ze heeft mij
verzekerd dat ze de dierenbe
scherming een warm hart toe
draagt. Maar over deze kwestie
zullen we het niet eens worden.
Zij zegt: dit is kunst. En wij zeg
gen: dit is lariekoek."
Akties van de kant van de die
renbescherming zijn er waar
schijnlijk niet te verwachten.
„Veel meer dan van onze afkeu
ring blijk geven kunnen we
niet," aldus Van Kessel.
De installatie met de dode kat van kunstenaar Berend Strik. „Deze kunst heeft e
sche bekoring."
De Nederlandse kunstenaar Be
rend Strik leverde de meest op
zienbarende bijdrage aan 'Ren
dez-vous Provoqué'. Zijn instal
latie 'Genera Virola' bestaat uit
een miniatuur-huiskamertje,
een houten podium en een om
gekeerde tafel, waarop 25 kilo
nootmuskaat is gestort. Boven
die geurige berg is een dode kat
aan zijn staart opgehangen.
Het heet, dat Strik met dit
gruwelijke beeld wil wijzen op
het feit, dat er bloed kleeft aan
de produktie van nootmuskaat.
De winning van dit goedje zou
gepaard gaan met uitbuiting en
onderdrukking. Strik zou willen
wijzen op het tegenstrijdige in
de sentimentele reaktie die men
vertoont bij het zien van een
dode, mishandelde kat, en de
desinteresse voor schrijnende
maatschappelijke misstanden.
Een nogal grove manier om
zo'n simpele gedachte te ver
beelden. Zou er al een moreel
engagement aan dit beeld van
Strik ten grondslag liggen, dan
toch wordt het volledig over
stemd door de verwijzing naar
het bovennatuurlijke. Het op
hangen van een kat is een oer
oud ritueel. De religieus-magi
sche implicaties van deze ultie
me dierenpesterij gaan ver
voorbij aan het gangbare kunst
begrip, waarin beelden esthe
tisch, verfijnd of ambachtelijk
moeten zijn.
Strik lijkt terug te willen keren
naar de wijze waarop natuur
volkeren beelden gebruiken om
boze machten te bezweren. Zijn
nootmuskaatverhaal is hooguit
dekmantel voor het uiten van
een diepere, duistere menselijke
behoefte. Die laat zich niet uit
drukken in ethische overwegin
gen. Of men zijn beeld waar
deert of niet zal Berend Strik
waarschijnlijk worst wezen. Hij
meet zich met heel andere
krachten.
Open dag centrum 'De Zonneboom'
leiden Stichting Vrij Kunstzinnig Centrum De Zonneboom
houdt op zaterdag 4 juni een open dag van 11.00 tot 16.00 uur in
De Laat de Kanterstraat 5 in Leiden. Werk van het afgelopen jaar
is tentoongesteld en cursisten vertellen over hun ervaringen.
Musical in Sjelter
leiderdorp» De theatergroep van Sjelter speelt op donderdag9
en vrijdag 10 juni de musical 'Buigen of barsten', een voorstel
ling voor en door scholieren. De voorstellingen beginnen om
20.00 uur in Sjelter aan de Heemraadlaan 67 in Leiderdorp.
Kaarten kosten 2,50 gulden, reserveringen: tel. 071-893135.
Concert en lezing over Cornelis Schuyt
leiden Het Leyda Consort zal op dinsdag 7 juni, in de Waalse
Kerk aan de Breestraat, samen met een barokensemble muziek
ten gehore brengen van de Leidse componist en organist Corne
lis Schuyt (1557-1616). Er wordt ook een lezing gehouden over
de componist. Aanvang: 20.15 uur. De toegang is gratis.
Bloemen en mode in museum
en» De werkgroep 'Leiden-Tulp 400' houdt van 16 tot en met
26 juni een tentoonstelling van bloemen en mode in de Taffeh-
zaal van het Rijksmuseum van Oudheden. Er zijn bloemstukken
er komt een presentatie van de afdeling mode van het Holt-
lant-College. Het museum zal voor de gelegenheid ook op beide
donderdagavonden voor publiek geopend zijn. De aanleiding is
het 400-jarig jubileum van de tulp die in 1594, in Leiden, voor
eerst op Nederlandse bodem bloeide.
Rendez-vous Provoqué: Top tien van best verkopende Nederlandse kunstenaars
beeldende kunst
recensie onno schilstra
Expositie: Rendez-vous Provoqué. Werk
van Rob Birza, Mare Mulders, Berend
Strik, Simóne Decker, Antoine Prüm, Bert
Theis, Gerald van der Kaap, Rob Scholte,
Peer Veneman Te zien: t/m ^/7, wo t/m
za 12-17 uur, zo 13-17 uur. De Waag,
Aalmarkt 21, wo t/m za 12-17 uur, do 1 Sl
ur, CBK, Hooglandsekerkgracht 19-
'Rendez-voiis Provoqé': de titel
karakteriseert heel aardig de
geest van de expositie. Deftig,
maar weinigzeggend. 'Uitgelok
te ontmoeting', zo kun je iedere
tentoonstelling tenslotte wel
maar je wordt er niet veel wijzer
van. En steeds is er die indruk,
dat je het allemaal al eens hebt
gezien.
Negen kunstenaars werden
uitverkoren om het dertigjarig
bestaan van een verdrag over
diplomatieke samenwerking
tussen Nederland en Luxem
burg luister bij te zetten. Dezer
dagen is hun werk uitgestald in
Stedelijk Museum Lakenhal, de
Waag en het Centrum Beelden
de Kunst in Leiden, onder de ti
tel 'Rendez-vous Provoqué'.
Het karakter van dit 'Rendez-
vous' werd al direct duidelijk tij
dens de opening, op 19 mei in
de Lakenhal. Het was er bomvol
deftige heren in driedelige pak
met zoet geparfumeerde weder
helften. Onder zelfverzekerd en
geaffecteerd gekakel verlustigde
men zich aan de overvloedig
geserveerde wijn, hapjes en si
garen. Weinig oog had dit ope-
ningspubliek voor het werk van
de exposanten, des te meer voor
de aanwezigheid van de minis
ter van Buitenlandse Zaken,
Kooymans.
Bij 'Rendez-vous Provoqué'
gaat het dan ook niet in de eer
ste plaats om kunst. De ten
toonstelling is het gevolg van
een onderonsje van politici, die
door middel van culturele uit
wisseling proberen de betrek
kingen tussen Nederland en
Luxemburg soepel te houden.
In diplomatieke kringen is
kunst een smeermiddel in het
internationale schaakspel van
loven en bieden. Hoe dat pre
cies werkt, dat is voor een leek
moeilijk te doorgronden.
Twee gerenommeerde ten
toonstellingsmakers, Wim Bee-
ren en Enrico Lunghi werden
uitgenodigd een keuze te ma
ken uit het hedendaagse kunst
aanbod in Nederland en
Luxemburg. De eerste koos de
Luxemburgse kunstenaars, de
tweede de Hollanders.
Lunghi selecteerde weinig
verrassende namen. Veel verder
dan de 'Top Tien van best
kopende Nederlandse kunste
naars' heeft hij niet gekeken
Wim Beeren toonde meer visie
en passeerde de meest populai
re kunstenaars van Luxemburg
Hij koos slechts drie kunste
naars, en dan nog wel drie die
bij voorkeur buiten de lands
grenzen opereren.
Zowel voor Beeren als Lunghi
geldt, dat het werk dat zij selee
teerden zonder uitzondering in
teressant, gevarieerd en door
timmerd is: van de melancho
lieke schilderijen van Mare Mul
ders tot de esthetische sculptu
ren van Peer Veneman en van
de humoristische doeken van
Rob Scholte tot de kryptische
plastieken van Bert Theis. Op
vallend is de bijdrage van Ge
rald van der Kaap, die een
geestverruimende 'video-drug'
vertoont in een een vreemd,
futuristisch boudoir.
Zo boeiend als het afzonder
lijke werk is, zo fantasieloos en
geijkt is de presentatievorm die
Lunghi en Beeren kozen voor
hun tentoonstelling. Het keurig
naast elkaar presenteren van
zulk verschillend geaard werk
heeft tot gevolg dat sommige
werkstukken hopeloos wegge
drukt worden door andere. De
poëtische, in zichzelf gekeerde
kabinetjes van Simone Decker
bijvoorbeeld leggen het, ten on
rechte, af tegen het zeer extra
verte werk van Berend Strik, die
zijn publiek provoceert met een
aan z'n staart opgehangen dode
kat.
Ronduit hinderlijk zijn de op
zichtige toelichtingen op het
werk van de kunstenaars.
Dikwijls worden de geëxposeer
de werken aangeprezen als was
middelen en verklaard als wa
ren het rebussen. Het effect is
dezelfde soort anti-climax als
en mop wordt uit-
Het is de vraag of dit soort di
plomatiek geschuif met kunst
werken, omwille van een goede
verstandhouding tussen twee
landen, interessant of zelfs heil
zaam is. Zolang er geen echt ar
tistiek inhoudelijk uitgangspunt
is, begin je weinig. 'Rendez-
vous Provoqué' is de zoveelste
kostbare uitstalling van aantrek
kelijke werken, ingezet ten bate
van andere belangen dan die
van de kunst. Moet een kunste
naar of tentoonstellingsmaker
zich daarvoor lenen?
Kunstproject in Park Rijnstroom
alphen aan den run 'The Ultimate Public Place' is de titel van
een kunstproject van Willem van den Broek en Jan Cermak dat
de hele maand juni in het Alphense park Rijnstroom te zien is
als bijdrage aan de Kunstestafette 1994. 'The Ultimate Public
Place' wordt een gebouwtje waar binnen 40 vierkante meter
muurschildering te zien is. Er zijn tientallen personen in ver
schillende stijlen geschilderd, en het gebouwtje moet de indruk
geven van een gezellig café.
Tiende KunstRAI geopend
Op het affiche van de KunstRAI,
die gisteravond in Amsterdam
officieel werd geopend, staat
een geelgeverfd gezicht van een
man afgebeeld met een masker
tje van lepels op de ogen,
mond, neus en oren. Ontwerper
Anthon Beeke heeft daarmee
willen aangeven dat de komen
de kunstbeurs er is voor fijn
proevers. „Met een lepel eet je
lekkere dingen, zoals toetjes",
zo licht hij zijn schepping in de
persmap toe. „Ook van kunst
moet je kunnen smullen."
De KunstRAI wordt dit jaar voor
de tiende keer gehouden. Even
zag het ernaar uit dat er dit jaar
geen tiende keer zou komen. De
Stichting Kunstbeurs, die het
evenement jaarlijks organiseer
de, kreeg onvoldoende aanmel
dingen. Financieel leek de beurs
ook niet meer haalbaar, toen
ook de bijdragen van het minis
terie van wvc (100.000 gulden)
en de gemeente Amsterdam
(50.000 gulden) werden beëin-
digd.
De RAI, die het evenement
jaarlijks sponsorde door de faci
liteiten gratis ter beschikking te
stellen, bleek echter bereid de
gehele organisatie op zich te
nemen. Want, zo oordeelde de
RAI, een stad als Amsterdam
kan niet zonder kunstbeurs.
Wel stelde de RAI als voor
waarde dat de beurs breder van
opzet zou worden. De presenta
tie van uitsluitend avant-garde-
kunst behoort tot het verleden,
nu ook de klassiek moderne
kunst na 1930 is vertegenwoor
digd. Voor het eerst is ook figu
ratieve en toegepaste kunst te
zien. In totaal doen rond de
honderd galeries uit vooral Ne
derland mee. Vorig jaar telde de
KunstRAI 89 deelnemers.
Voor het eerst doet dit jaar
ook het Vormgevingsinstituut
mee, dat half juni officieel in
zijn nieuwe behuizing trekt. Het
heeft een tentoonstelling sa
mengesteld onder de titel Mode
en Sieraad.
De KunstRAI in de Parkhal van
Amsterdam RAI duurt tot en
met 5 juni. De openingstijden
zijn dagelijks van 12.00 tot
19.00 uur en vrijdag 3 juni tot
22.00 uur. Toegang: f 17,50 per
persoon.
Jan van Vlijmen mogelijk ook na 1996 bij Holland Festival
amsterdam franchise ledeboer
Holland Festival-directeur Jan
van Vlijmen kan er nog niets
met zekerheid over zeggen
maar laat nadrukkelijk door
schemeren dat het festival van
1996 mogelijk toch niet zijn
laatste is. „Het bestuur moet dit
najaar een besluit over de toe
komst nemen, maar het is
denkbaar dat ik langer blijf als
de termijn van het landelijke
Kunstenplan met een jaar wordt
verlengd. Mijn opvolger zal die
periode bij zijn eigen instelling
willen afmaken en kan zich in
tussen inwerken", vertelt hij
vlak voor de start van het Hol
land Festival 1994 in zijn druk
gonzende kantoor.
Van Vlijmen werd dit voorjaar
plotseling geconfronteerd met
het vertrek van zijn program
meurs voor de disciplines dans
en muziek. Hij besloot niet
meteen op zoek te gaan naar
nieuwe adviseurs. „Ik wil mijn
opvolger niet voor de voeten lo
pen en bovendien is de pro
grammering voor 1995 en 1996
al grotendeels rond", weerlegt
hij de kritiek op dit besluit.
Van Vlijmen erkent volmon
dig dat'hij als muziekspecialist
minder thuis is in andere disci
plines: „Maar ik wil er op wijzen
dat ook mijn collega's in Wenen
en Edinburgh het alleen doen,
net als mijn voorganger Peter
Diamand. Ik beschik bovendien
over veel contacten in heel Eu
ropa en zie heel veel verschil
lende voorstellingen. Als ik nog
jaren voor de boeg zou hebben
zou ik het eerst aan een nieuwe
dansspecialist denken. Er zijn
echter allerlei varianten moge
lijk. Je zou voor de toekomst
ook bijzondere theaterpersoon
lijkheden als gastprogrammeur
kunnen vragen." Van Vlijmen
vindt het niet meer dan vanzelf
sprekend dat daar eerst grondig
over wordt nagedacht en dat
zijn opvolger, net als hijzelf, een
eigen stempel op het festival
kan drukken.
Topjaar
Een belangrijker zorg dan de
bestuurlijke toekomst vindt hij
nu het festival van dit jaar: „De
eerste tekenen zijn positief,
maar vorig jaar is met een be
zetting van 91 procent nu een
maal een topjaar geweest. Het is
afwachten of we dat weer halen.
De voorbereiding is in elk geval
goed geweest en dat geeft een
grote mate van rust."
Hij geeft toe dat hij toch „een
beetje gespannen is" over de
respons. De enige tegenvaller
tot nu toe was het overlijden
van de acteur Ron Vawter in
april, waardoor de voorstellin
gen van de 'Philoktetes Varia
ties' door het Kaaitheater kwa
men te vervallen. Regisseur Jan
Ritsema heeft plannen voor een
video-programma rond Vawter,
maar Van Vlijmen weet nog niet
of dat van de grond komt.
Gevraagd naar hoogtepunten
uit het komende programma,
noemt Van Vlijmen produkties
die anders nooit naar ons land
zouden komen of zonder steun
van het Holland Festival niet
gerealiseerd waren: „Dat zijn in
elk geval de theatervoorstellin
gen van Brook en Zadek, het
dansproject van Merce Cun
ningham, de Chinese kamer
opera's, de voortzetting van de
Mozart-cyclus van John Eliot
Gardiner en Zuidam's kamer
opera FREEZE." In dat verband
wil hij ook „het niet zo in het
oog spingende" samenwer
kingsproject van vier jonge cho
reografen en componisten van
Het Nationale Ballet en 'Rijke-
manshuis' door Het Zuidelijk
Toneel noemen.
Van Vlijmen wijst verder trots
op 'Maschinist Hopkins', een
'Zeitoper' van Max Brand die in
1929 in première ging. „Brand
is ten onrechte totaal vergeten,
maar ik had het er al twintig
jaar geleden met Reinbert de
Leeuw over dat deze muziek
opnieuw zou moeten klinken."
Hij vertelt enthousiast over zijn
passie voor 'tijdopera's' (mu
ziektheater-voorstellingen die
commentaar leverden op de ei
gen tijd) en hoe graag hij meer
van dergelijke produkties zou
realiseren.
Als een van de nog in te vul
len onderdelen voor de komen
de twee jaar noemt Van Vlijmen
een programma rond Zuid-Afri-
ka: „Daar ben ik me over aan
het oriënteren want het moet
kwalitatief wel goed zijn." Voor
de goede orde wijst hij ook nog
op zijn beperkte financiële mid
delen: „We zijn het laagst ge
subsidieerde festival van Euro
pa. Dat betekent dat we ontzet
tend moeten woekeren met het
beschikbare budget."
Jan van Vlijmen: „We moeten ontzettend woekeren met het beschikbare budget."
