CDU dringt Duitsland Herzog op
Buitenland
V
331
Tsjechische en Slowaakse weeskinderen
krijgen voorlopig nog geen nationaliteit
Roemeense geld-pyramide stort krakend in i
AIDS viert hoogtij in mijnen Myanmaï
ZATERDAG 21 ME11994
Populaire Rau kan opvolging president Von Weizsaecker wel vergeten
Johannes Rau hoopt op een wonder. foto anp
Maandag kiest Duitsland in de Berlijnse Rijksdag een
nieuwe president. Richard von Weizsaecker vertrekt na
twee ambtsperiodes van vijf jaar. Iedereen betreurt het
afscheid van de 74-jarige man die de ceremoniële functie
van staatshoofd zo veel inhoud heeft gegeven, maar de
Duitse Grondwet staat een derde termijn niet toe.
BERLLIN HANS HOOGENDUK
De president wordt
gekozen door de
Bondsvergadering,
een college van 1324
gedelegeerden, be
staande uit de 662 le
den van de Bondsdag
aangevuld met even
veel afgevaardigden
van de zestien deel
staten. Er zijn vier
kandidaten voor het
hoogste staatsambt:
de president van het
Constitutionele Hof,
Roman Herzog
(CDU), de minister
president van Noor
drijn-Westfalen Jo
hannes Rau (SPD), de
liberale ex-staatsse-
cretaris Hildegard
HammTBrücher en
de onafhankelijke
Oostduitse weten
schapper Jens Reich.
Roman Herzorg zal net als Von Weizsaecker kritiek op zijn partijgenoten niet schuwen
Sensationeel en praktisch uitgesloten zou het zijn als de 73-jarige Hil
degard Hamm-Brücher (links) zou worden gekozen tot opvolger van d<
een jaar oudere president Richard von Weizsaecker (rechts).
CORRESPONDENT
Als de Duitsers hun president
direct zouden mogen kiezen,
stond de overwinning van
SPD'er Johannes Rau (62) vast.
Maar nu zou het een wonder
zijn, indien niet Roman Herzog
zijn koffers voor Berlijn mag in
pakken. De christendemocraten
beschikken namelijk over 619
stemmen in de Bondsvergade
ring die de president kiest en
om Herzog aan de voor de eer
ste ronde noodzakelijk absolute
meerderheid te helpen, ontbre
ken slechts 44 stemmen. De li
berale coalitiepartner heeft 111
stemmen en dus zou Herzog in
feite al in de eerste ronde geko
zen kunnen worden. Maar de
FDP wil in dit belangrijke ver
kiezingsjaar laten zien dat de
partij wel degelijk een eigen ge
zicht heeft en daarom stuurt die
partij het kansloze, maar uiterst
humane en liberale uithang
bord Hildegard Hamm-Brücher
in de race.
Zoals het er nu uitziet, haalt
geen van de kandidaten direct
de absolute meerderheid. Daar
na is de relatieve meerderheid
voldoende. Dat kan nog interes
sant worden. Trekken de door
de Groenen en Bündnis 90 ge
steunde kandidaat Jens Reich
en Hamm-Brücher zich terug,
dan zit er theoretisch een meer
derheid voor Rau in. Maar dat
zou betekenen dat behalve de
communisten ook de meeste li
beralen op de sociaaldemocraat
moeten stemmen. Daarmee ris
keren ze een geweldige ruzie
met coalitiepartner CDU/CSU
en daar zit geen enkele chris
tendemocraat of liberaal vijf
maanden voor de algemene
verkiezingen op te wachten.
Een andere mogelijkheid is
dat Hamm-Brücher zich niet te
rugtrekt. In dat geval zijn de
stemmen van alle CDU/CSU-
afgevaardigden genoeg om Her
zog met een relatieve meerder
heid te kiezen, terwijl de libera
len kunnen zeggen dat zij tot de
laatste snik aan hun eigen kan
didate hebben vastgehouden.
Het risico bij dit scenario is dat
een aantal Oostduitse christen
democraten tegen Herzog stemt
en communisten plus de
rechts-extremistische Republi-
kaner hem aan de meerderheid
helpen. Herzog heeft verklaard
dat hij alleen president wil wor
den als zijn meerderheid groter
is dan de 42 stemmen waarover
de Republikaner en de PDS be
schikken. Dit dreigement zal
hoogstwaarschijnlijk wel wer
ken.
Enorme klap
Voor Rau zou de verkiezing van
Herzog een enorme klap zijn.
Hij wil zo graag na zijn schoon
vader en politieke 'peetvader'
Gustav Heinemann de tweede
sociaaldemocratische president
van het na-oorlogse Duitsland
worden, en de meeste Duitsers
willen dat ook. 'Broeder Johan-
foto reuter
nes' onderhoudt door zijn enga
gement in de evangelische kerk
zeer vriendschappelijke banden
met talloze christendemocra
ten. Als zij naar hun geweten
zouden stemmen, waren Rau's
kansen allesbehalve slecht en
menig liberaal geeft in zijn hart
ook de voorkeur aan Rau. Hij
heeft de hoop op een wonder
nog niet helemaal opgegeven.
Voor de 60-jarige Roman Her
zog ziet het er allemaal veel
zonniger uit. De naam van deze
conservatieve jurist circuleerde
al lang in christendemocrati
sche kringen. Maar Kohl had
bepaald dat de nieuwe presi
dent uit de voormalige DDR
moest komen en toverde tot ve
ler verrassing en later verbijste
ring de volstrekt onbekende mi
nister van justitie van de deel
staat Saksen, Steffen Heitmann,
uit de hoge hoed. Aan diens
kandidatuur kwam door onge
lukkige uitspraken en door een
ongekende media-campagne
snel een einde. Daarna was de
weg vrij voor Herzog. „Tien jaar
ben ik hoogleraar geweest, tien
jaar politicus en tien jaar rech
ter bij het Hof, dus...", zei Her
zog in een van de eerste inter
views na zijn kandidaatstelling.
Om de symmetrie niet al te zeer
te verstoren zou hij dus ook wel
tien jaar president willen zijn.
Herzog werd in 1934 in
Beieren geboren. Hij studeerde
in München, werd op zijn 31ste
hoogleraar in Berlijn, maar
keerde na de studentenrevolutie
van 1968 de opstandige stad de
rug toe. Hij trok zich terug aan
de kleine universiteit van
Speyer tot in 1973 de jonge mi
nister-president van Rijnland-
Pfalz, Helmut Kohl, hem vroeg
minister in zijn kabinet te wor
den. Hij maakte snel naam als
bikkelharde, conservatieve be
windsman. Menige liberaal en
sociaaldemocraat vreesde dan
ook het ergste toen Herzog
rechter werd bij het Constitutio
nele Hof in Karlsruhe. Maar
daar verbaasde hij vriend en vij
and regelmatig met uiterst libe
rale oordelen. Als hoogste rech
ter probeerde hij altijd compro
missen te vinden, waarbij hij de
politici er steeds voor waar
schuwde de oordelen van het
hof niet te overschatten. „Als
wij wat zeggen, doen ze vaak
alsof God persoonlijk op de
berg Sinaï een boodschap aan
Mozes overhandigt", zei hij
Als alles normaal verloopt,
krijgt Duitsland met Roman
Herzog een president die geen
blad voor de mond neemt. Een
pure intellectueel zoals Von
Weizsaecker is hij niet, maar net
als het nu vertrekkende staats
hoofd, staat hij wel boven de"
partijen. Von Weizsaecker
schrok er niet voor terug ook
zijn eigen partijvrienden, inclu
sief Kohl, de waarheid te zeggen
als hij vond dat dit nodig was.
Van Herzog is hetzelfde te ver
wachten.
Weisse Rose
Ronduit sensationeel en dus
praktisch uitgesloten zou het
zijn indien de 73-jarige Hilde
gard Hamm-Brücher of de 54-
jarige Jens Reich de race zou
den winnen. De FDP-kandidate
maakt zich dan ook geen illu
sies. Ze liet zjph alleen overha
len door de partijtop om na
haar afscheid uit de actieve po*
litiek in 1990 nog een keer het
echte liberale gezicht van de
partij te tonen. Tijdens de oor
log was de strijdbare studente
lid van Weisse Rose, de
de verzetsbeweging tegen Lfl
Ier. Hamm-Brücher liet |p
door de eerste liberale presiff
van Duitsland, Theodor Hq
in 1948 overhalen om
litiek te gaan. Uiteindelijk t]
ze onder Hans-Dietrich
scher staatssecretaris van
tenlandse zaken.
Nadat de liberalen in 191
coalitie met de SPD hadden!c
gezegd en zo Kohl aan de mi'
hielpen, stapte Hamm-Brüj
uit protest uit de regering. I
ook daarna zweeg ze
volgens haai" liberale princf
geweld werden aangedaan, f
Dat geldt ook voor de
Jens Reich. De briljante hoa,
raar komt voort uit de OostiP
se beweging voor de menj
rechten, was een van de opi)
ters van het Bündnis 90, ii,
vindt zich te conservatief
het lidmaatschap van het li
ontstane Bündnis 90/De Gj
nen. Zijn grote ideaal is dej
bouw van de nieuwe Oostdil,
deelstaten. „Maar ik ben gr
protestkandidaat van de Oi
Integendeel, als ik presiij
word dan zal ik werken val.
een ecologisch concept'.', t.
Reich. Mooie gedachten, iïï
Duitsland is nog niet rijp f"
zo'n onorthodoxe president.r
3
f
Regeling glad vergeten bij 'fluwelen scheidingvan vorig jaar
De Tsjechische Republiek en
Slowakije gingen vorig jaar als
vrienden uiteen, maar honder
den weeskinderen zijn bij de
'fluwelen scheiding' buiten de
boot gevallen. Een regeling voor
hun nationaliteit werd namelijk
over het hoofd gezien.
Nergens is het probleem acu
ter dan in Teplice, waar prosti-
tuées, veelal jonge zigeuner
vrouwen uit Slowakije, langs de
snelweg van Praag naar Duits
land werken. Weinig meisjes
hebben zich er bij de splitsing
van het land om bekommerd de
Tsjechische of Slowaakse natio
naliteit aan te vragen. Sommi
gen raakten zwanger, kregen
een kind en verdwenen. Het
kind lieten zij achter in een
weeshuis; de vraag van de na
tionaliteit bleef onbeantwoord.
Zonder duidelijkheid over de
nationaliteit kunnen de kinde
ren niet geadopteerd worden.
Als onafhankelijke landen zijn
de Tsjechische Republiek en
Slowakije gehouden aan de In
ternationale Conventie voor
Kinderrechten. Die staat adop
tie door buitenlanders alleen
toe als in het eigen land van het
kind geen pleeggezin gevonden
wordt.
„Vaak is het zeer moeilijk te
achterhalen welke nationaliteit
een kind heeft", zegt de arts Jiri-
na Rajtrova, directrice van het
tehuis in Teplice. „In een aantal
gevallen moesten wij zelfs de
papieren van de grootouders in
zien omdat de nationaliteit van
de moeder onduidelijk was."
Er zijn bijna 2.500 Tsjechische
echtparen die graag een kind
zouden adopteren. Maar door
de onduidelijkheid over de na
tionaliteit van veel kinderen in
een goede adoptieleeftijd is dat
een zeer gecompliceerd proces.
Tsjechen mogen immers in de
eerste plaats alleen Tsjechische
kinderen adopteren. De kinde
ren zijn vaak al op kleuterleef
tijd als alle papieren in orde
zijn.
Tien van de veertig baby"s in
het ruime, goed onderhouden
tehuis in een buitenwijk van de
BERLIJN ADRIAN BRIDGE
THE INDEPENDENT
De geldpyramide van Roemenië
is afgesloten. Het plan waaraan
miljoenen Roemenen ooit hun
spaargeld hebben toever
trouwd, is" volledig ingestort.
Aan de uitbetalingsverplichtin
gen kon al acht maanden niet
meer worden voldaan.
Ion Stoica, de ongrijpbare
stichter van het zelfbedachte
'Caritas-plan', legde de schuld
van de ineenstorting groten
deels bij de pers. Ook herhaalde
hij beschuldigingen dat het plan
banden had met ultra-nationa
listische politici. Hij heeft be
loofd dat de meeste investeer
ders hun geld terug zouden krij
gen.
„Deze pyramide werkte en
vas blijven werken als de pers
niet zo'n ongelukkige rol had
gespeeld", zo schreef Stoica in
een open brief aan nationale
dagbladen. „Ik zal nu doen wat
ik kan om het systeem zo af te
sluiten dat iedereen tevreden
Dat is gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Zo'n vier miljoen
Roemenen hebben naar schat
ting tweeduizend miljoen gul
den in het Caritas-project geïn
vesteerd. Binnen drie maanden
zouden zij acht keer het bedrag
van hun investering terugkrij
gen. Zelfs wanneer Stoica erin
slaagt hun het geld terug te ge
ven, zullen weinigen tevreden
zijn. De zigeunergemeenschap
van Roemenië heeft gedreigd
hem te lynchen als hij zijn uit
spraken over snel rijk worden
niet waarmaakt.
Toen Caritas in juni 1992
werd gelanceerd, viel dat bij
veel mensen in goede aarde. De
harde economische realiteit van
het post-communisme begon
voelbaar te worden: de inflatie
liep in de honderden procenten
en de salarissen bedroegen ge
middeld een magere 120 gulden
per maand. Duizenden mensen
werden naar het hoofdkwartier
van Caritas in de Transylvaanse
stad Cluy getrokken om hun
claim in te dienen.
„Natuurlijk moest het plan
mislukken, de instorting was
slechts een kwestie van tijd",
meldt een Westerse informatie
bron in de Roemeense hoofd
stad Boekarest. Veel vroege in
vesteerders in Cluy hebben een
flinke slag geslagen en de stad
bloeide op als nooit tevoren. Er
werd echter gespeculeerd dat
veel van het Caritas-geld werd
gewisseld en dat de winf
naar de brandkasten van dF
Cluy gevestigde ultra-natif
listische Roemeense Natior
Uniepartij werden gesluisd!
leider van die partij, Gheof
Funar, steunde het plan ojj'
lijk.
Toen de zaken goed lie#,
verschenen Funar en Stf
vaak samen om te belovenL
de geldpyramide Cluy tot L
van de rijkste steden van Ef
pa zou maken. Toen de eeT
betalingsproblemen afgelo1
herfst werden gesignaleerd,!
gon Funar zich echter van?
ritas te distanciëren. Onla
omschreef hij het plan zelf!
'een winstgevend neven!
schijnsel van de chaotische
nomische veranderingen L
Roemenië'. r
Een verlaten kind wacht tot iemand hem komt helpen met eten. Hij is e
kindertehuizen in het Tsjechische Teplice.
industriestad Teplice zijn dui
delijk Slowaken. Volgens het
Tsjechische ministerie van soci
ale zaken en arbeid zijn er in to
taal 1.165 Slowaakse kinderen
in Tsjechische tehuizen. Van
dat aantal waren er slechts 186
jonger dan drie, de beste leeftijd
voor adoptie.
Volgens de leiding van het
huis zijn vooral zigeunerkinde
ren, van wie er een groot aantal
in het huis wonen, moeilijk te
plaatsen. „De tijd gaat voorbij
en dat is jammer voor de kinde
ren", aldus Rajtrova. „Zelfs
blanke kinderen boven de drie
jaar hebben niet veel kans om
een nieuwe familie te vinden,
maar zigeunerkinderen zijn ab
soluut verloren."
Josefa Havlova van het Tsje
chische ministerie zegt dat met
Slowakije onderhandeld wordt
om de nationaliteitsregels te
versoepelen en kinderen van
wie men! aanneemt dat zij Slo
waken zijn aan de Slowaakse
autoriteiten over te dragen. Op
die manier hebben de kleintjes
nog een kans om in een gezin
ondergebracht te worden.
„Ten eerste willen we ons
ontfermen over de jongste kin
deren, wier kansen om nieuwe
ouders te vinden groter zijn",
zei Havlova. „Wij doen alles wat
in ons vermogen ligt, maar nu
moeten de Slowaken iets doen."
Maar Valeria Kubalova,
woordvoerster van het Slowaak
se ministerie voor arbeid, socia
le zaken en familiezaken, zei in
Bratislava dat het probleem de
macht van de ministeries te bo
ven gaat. Naast de problemen
om de nationaliteit van een ba
by vast te stellen, moet die ook
nog door Slowakije worden be
vestigd.
Dan is er ook nog de toestem
ming van de moeder. Een kind
mag worden geadopteerd als de
moeder daar toestemming voor
geeft of als zij een halfjaar niets
van zich laat horen. Maar om
een kind naar een ander land te
sturen in dit geval Slowakije
is speciale permissie van de
moeder nodig. Kubalova zei
niet te kunnen voorspellen hoe
lang de onderhandelingen met
de Tsjechische Republiek zou
den duren.
De arts Rajtrova stelde voor
om de regels in het belang van
de kinderen te laten voor wat ze
zijn. Ze vertelde ook veel aan
vragen voor adoptiekinderen te
hebben gekregen van niet-Slo-
waakse buitenlanders. Maar het
probleem is daar hetzelfde als
bij de adoptie van de Tsjechi
sche Republiek naar Slowakije.
„Mensen probeerden het ook
met omkoping, maar daar kun
nen wij absoluut niet aan be
ginnen", aldus Rajtrova.
THE INDEPENDENT
Wanneer hun spieren zeer doen van het
graven naar robijnen en klompen jade,
ontspannen mijnwerkers in Myanmar
zich vaak met behulp van de diensten van
een 'professionele prikker'. Voor minder
dan de prijs van een biertje geeft de prik
ker hun een injectie met pure heroïne.
„De prikkers zijn erg goed", zegt Nan
Naung Yaw. een 34-jarige ex-verslaafde.
„Zelfs in het donker van de mijn kunnen
ze je ader vinden." Op zijn bovenarm
heeft hij een tatoeage van drie gekruiste
dolken en hij dradgt een gouden ring met
een steen van jade die zelfs een Chinese
keizer niet zou misstaan.
Maar ongewild krijgen de mijnwerkers
vaak meer dan alleen een shot van de zui
verste drug die de Gouden Driehoek te
bieden heeft. Doordat er vuile naalden
worden gebruikt, besmetten de prikkers
hun klanten vaak met het AlDS-virus.
Myanmar telt het grootste aantal AIDS-
patiënten onder druggebruikers ter we
reld. Negentig procent van de Myanmare-
se drugverslaafden in de mijngebieden is
HIV-positief.
In de wetteloze mijnbouwsteden Mogok
en Phakant zijn tientallen heroïne-hallen
waar een gestage stroom junkies hun shot
komt halen. De prikkers lossen de heroïne
in een schaaltje water op en trekken hier
mee hun spuit vol. „Na iedere klant gaat
de gebruikte naald in het schaaltje terug.
Dezelfde naald wordt vaak 25 keer ge
bruikt", aldus Nan Naung Yaw.
Buitenlanders worden door de militaire
junta zoveel mogelijk geweerd uit de met
jungle begroeide heuvels van noord-oost
Myanmar, waar de mooiste robijnen, saf
fieren en jade ter wereld wordt gevonden.
Volgens sommige Myanmarezen zijn de
mijnbouwcentra te vergelijken met de
goudkoorts-steden in het Amerikaanse
westen. Zoals een geoloog vertelt: „Er zijn
bars, bordelen en geweren. Je ziet regel
matig lijken in de rivier drijven. Er is geen
wet. Als een mijnbaas ontdekt dat één van
zijn arbeiders heeft gestolen, wordt deze
zonder pardon gedood."
Veel van de lijken in de rivier zijn die
van junkies. De zuiverheid van de heroïne
maakt haar dodelijk verslavend. De heroï
ne die in het Westen wordt verkocht, is ve
le malen versneden. Maar de Myanmarese
No. 4 Double is negentig procent puur. In
de mijnsteden kost een shot nog geen gul
den. De regering is medeverantwoordelijk
voor de gevaarlijke ge\yoonte van de jun
kies om hun naalden te delen.' In een on
doordachte poging om de snelle toename
van de heroïneverslaving te stuiten, be
paalde de overheid dat alleen artsen injec
tienaalden mogen hebben.
Het edelstenengebied vormt tevens de
belangrijkste doorgangsroute voor drugs
uit de Gouden Driehoek —- tussen Myan
mar, Laos en Thailand waai' de meeste
heroïne ter wereld wordt geproduceerd.
Volgens Amerikaanse drugbestrijders
werd vorig jaar in Myanmar meer dan
2.500 ton opium geoogst voor de produk-
tie van heroïne.
Hoewel Myanmar een grote heroïnepro-
ducent is, is het land pas sinds kort ook op
grote schaal een consument geworden.
„Vroeger was er geen heroïneprobïeem.
Toen rookten de mannen een paar pijpen
opium, maar de heroïne werd altijd in aan
de grens gelegen laboratoria gemaakt en
direct naar het buitenland verscheept.
blijft er steeds meer heroïne in Myanmar
aldus een internationale hulpverlening
deskundige. Jonge Myanmarese mannf
gaan niet meer naar de traditionele op
umhuizen, maar geven de voorkeur ai
de kick die ze in de heroïne-hallen krijgei
De militaire junta, die Myanmar bijl
30 jaar lang van de buitenwereld heeft
geslóten, begint toe te geven dat AIDS zi<
snel in het land verspreidt. Veel mijnwë
kers, die vaak niet kunnen lezen, hebbt
nog nooit van de ziekte gehoord. Ze zwo
gen uren achtereen in donkere, moddei
ge mijngangen, op zoek naar edelstene
Het is uitputtend, gevaarlijk werk en wf
nig mijnwerkers overleven het lang als
eenmaal verslaafd zijn geraakt.
„Ze eten piet meer. Niets interesseert
nog. Ik heb ze in stegen zien liggen n
maden in hun open zweren", vertelt D
vid Yone Moe, die het meest succesvol
ontwenningsprogramma van Myanrh
runt. „De heroïne heeft ook mij bijna h
leven gekost. Artsen gaven me nog e<
week en mijn moeder nad al een kist vo
me gekocht", vertelt Moe. „Toen vond
Jezus."
Als ex-verslaafde reist hij samen ni
zijn hervormde junkies naar de mijnen i
zelfs naar de Gouden Driehoek om i
mensen voor de gevaren van heroïne
waarschuwen. Op zijn tochten door zi
boeddhistische vaderland luistert i
doopsgezinde Moe naar de muziek v.
zijn grote idool Elvis en predikt hij over
zijn geloof. „Ik heb duizenden mensen
de mijnen toegesproken. Geld is daar ni
onkruid. Het is overal. Net als heroïne." J
MARGREET HESLINGAj
