Beleggen, een kwestie
van psychologie
Feiten &Meningen
Afkeer van CDA
speelt zeker een
rol in formatie
Na alle lof:
de andere kant
van Nixon
Café Lisboa
ZATERDAG 21 MEI 1994
NIEUW SANALYSE
Flans van Mierlo beweert bij hoog en laag
dat zijn streven naar een paarse coalitie niet
wordt ingegeven door vijandige gevoelens
tegenover het CDA. Telkens wanneer een
camera op hem wordt gericht, komt de
D66-leider met uit
sluitend democrati
sche argumenten.
Beeldend rept hij
van de noodzaak
voor een politieke
partij om zo af en
toe in de oppositie
te zitten, zodat zij
de gelegenheid
krijgt zich op haar
uitgangspunten te
bezinnen.
Vooraanstaande
christen-democra
ten geloven daar
niets van. ..Onder
huids is bij alle niet-christelijke partijen een
zekere irritatie tegen ons te bespeuren", al
dus Norbert Schmelzer, oud-minister van
buitenlandse zaken. Ook voormalig premier
Barend Biesheuvel gaat er zonder meer van
uit dat D66, PvdA en WD in de afgelopen
decennia een hekel hebben gekregen aan
zijn partij. ,,Het anti-CDA-sentiment komt
door de stevige positie van de partij. De an
dere partijen hebben nooit geloofd dat KAT,
CHU en ARP bij elkaar zouden komen. Dat
is vooral bij Van Mierlo slecht gevallen."
Wie heeft er gelijk? Dat valt op dit mo
ment moeilijk te checken. Ook de sociaal
democraten en liberalen die bij de paarse
kabinetsformatie zijn betrokken, roepen om
het hardst dat zij geen CDA-haters zijn. Kok
en Bolkestein wijzen erop dat zij alleen
maar met D66 en elkaar praten, omdat zij
niet anders kunnen. Van Mierlo zou, door
andere coalities als 'ongeloofwaardig'
(PvdA-CDA-D66) en 'ongewenst' (CDA-
WD-D66) te bestempelen, een serieus on
derzoek naar de mogelijkheid van paars
hebben afgedwongen.
Natuurlijk zit daar een kem van waarheid
in. Maar een speurtochtje door de bericht
geving van de laatste jaren bewijst dat ook
Schmelzer en Biesheuvel gelijk hebben.
Toen een paars kabinet alleen nog een fata
morgana was. gaven diverse politici wel de
gelijk blijk van grote afkeer van de christen
democraten. Maar toen hoefden zij nog niet
te vrezen voor de reacties van de behou
dende delen van hun achterban, waar het
idee van een samenwerking van rood en
blauw (PvdA-WD) afgrijzen oproept.
Neem Hans Dijkstal, vice-voorzitter van
de WD-fractie en rechterhand van-Bolke
stein. Nu zwijgt hij als een oester over de
voorkeur van zijn partij, maar een halfjaar
geleden zei hij in een interview: .Het zou
goed zijn als het CDA de oppositiepartij zou
worden. Als het zover komt, moeten we
(WD. PvdA en D66) goede afspraken ma
ken. Want daar hebben we met het CDA
niet zulke goede ervaringen mee".
Of neem Anne Lize van der Stoel, die af
gelopen dinsdag als kamerlid voor de WD
werd beëdigd en nu niets meer wil zeggen
over de kansen op een paars kabinet. Maar
in 1988 riep zij, als voorzitter van de WD-
fractie in de gemeenteraad van Amsterdam,
het volgende uit: „Ik heb een uitgesproken
voorkeur voor samenwerking met de PvdA.
Dan beseffen de christen-democraten ook
eens dat zij niet per definitie de macht heb
ben. Aan die partij druipt de grootheids
waanzin en arrogantie van alle kanten af'.
Rest de vraag of de gezamenlijke afkeer
van het CDA groot genoeg is om een paars
kabinet tot stand te brengen. Barend Bies
heuvel en CDA-kamerlid Hans Hillen dach
ten vorig jaar van niet. „De kans op paars is
minder dan één procent. We voelen ons
niet bedreigd." Maar deze christen-demo
craten gingen er toen nog wel vanuit dat
hun partij zo'n drie miljoen stemmen zou
krijgen en dus weer hetzij met de PvdA, het
zij met de WD een meerderheid in de Ka
mer zou kunnen vormen. Nu dat er een
miljoen minder blijken te zijn en D66 de
scharnier is geworden waarom het Binnen
hof draait, is een ander perspectief ont
staan. Norbert Schmelzer leek dit al
enigszins te voorzien. Hij was in elk geval
heel wat voorzichtiger, toen hem in sep
tember vorig jaar om een voorspelling werd
gevraagd. „Als het gebeurt, zit ik niet in de
put. Misschien denken de kiezers dan na
verloop van tijd: Ach, hadden we de goede
oude tijd maar weer met het CDA."
DEN HAAG RIK IN 'T HOUT
Grondlegger 'overreactie-theotieals gastdocent in Rotterdam
De naoorlogse beleggingstheorieën hebben hun langste tijd gehad. Natuurlijk wordt de
koers van een aandeel op de lange termijn bepaald door de waarde van de onderneming
en de winst die gemaakt wordt. Op de korte termijn zijn het echter vooral psychologische
factoren die bepalen of de aandelen worden onder- of overgewaardeerd worden.
De Amsterdamse Effectenbeurs. Volgens de Amerikaanse professor W. de Bondt zouden de handelaren e
Op basis van deze nieuwe op psycholo
gische leest gestoelde theorie van de
'overreactie' verzorgt de Robeco Groep
inmiddels voor enkele externe pensioen
fondsen beleggingsportefeuilles ter
waarde van zo'n 100 miljoen gulden. Die
portefeuilles presteren soms tientallen
procenten beter dan de 'traditionele'
fondsen.
De Robeco Groep heeft een van de be
denkers van het psychologisch beleggen,
de Amerikaanse professor Werner de
Bondt, deze zomer als gastdocent naar
Rotterdam gehaald. Een van zijn eerste
gastcolleges gaf hij afgelopen week aan
de Nederlandse pers. In een mengel
moes van Engels en van Vlaams, zijn
moedertaal voor hij zestien jaar geleden
naar de VS emigreerde.
Als pure wetenschapper gaat De Bondt
veel verder dan de praktisch ingestelde
Robeco-analisten. Hij heeft de grafiekjes
over koersverloop van aandelen afge
schaft en concentreert zich louter op de
vraag: 'Wat beweegt mensen om een
fonds te kopen of te verkopen'. Volgens
De Bondt speelt misplaatst zelfvertrou
wen daarbij een belangrijke rol. „Men
sen hebben een te groot zelfvertrou
wen", zegt hij. „Uit onderzoek blijkt dat
tachtig procent van de automobilisten
beter denkt te rijden dan het gemiddel
de."
Ook vindt De Bondt dat veel beleggers te
veel uitgaan van het heden. Men denkt
dat men daarmee de toekomst kan voor
spellen. „Maar het is niet altijd zo dat
wat nu een goede onderneming is, ook
een goede belegging voor de toekomst
is", meent de Amerikaanse beleggings
goeroe.
Het gaat volgens hem ook om de koers
van het aandeel en die
zijn voor 'glamour-be-
drijven' doorgaans
hoog. Bovendien is al
les onderhevig aan mo
de. Als voorbeeld
noemt De Bondt jog
gen, dat in de VS op dit
moment een grote rage
is. Waarom nu wel en
vroeger niet, vraagt hij
zich hardop af. „In de
jaren wisten we net zo
veel over de gezondheid daarvan als nu.
Het gaat er dus om hoe waardevol de
mensen zoiets nu vinden."
Dit soort psychologische factoren leiden
r volgens hem toe dat aandelen onder-
'Mensen hebben
een te groot
zelfvertrouwen'
De huidige situatie op de rentemarkten
is voor De Bondt een duidelijke illustra
tie van zijn overreactie-theorie, die bij
Robeco de theorie van de 'seriële corre
latie' wordt genoemd. „De verhoging van
de rente door de Amerikaanse centrale
bank, de Fed, gaat
slechts om hele korte
termijn-rentes. Toch
reageert de rente voor
de lange termijn daar
heel sterk op en speelt
de renteverhoging zelfs
doornaar Europa".
Volgens Van Duijn gaat
het vooral om, eruit te
pikken wat de 'win
ners' en de 'losers' zijn
op een bepaald mo
ment. Juist op het moment dat het fonds
dat door iedereen als 'loser' beschouwd
wordt een ommedraai maakt, moet je
het kopen. Om voornamelijk psychologi
sche redenen krijgt die ommedraai van-
of overgewaardeerd worden. Door der- zelf vaart,
gelijke factoren nauwkeurig te analiseren Volgens De Bondt is dat
kan de slimme belegger flink voordeel
behalen, meent De Bondt. Voor de pure
'overreactie-fondsen' die Robeco al en
kele jaren voor institutionele beleggers
beheert, betekende dat bijvoorbeeld dat
begin vorig jaa^al Philips en Hoogovens
in de portefeuille werden genomen, „En
dat op een moment dat iedereen van de
aandelen afwilde", zegt Robeco-be-
stuurder prof.dr. J.J. van Duijn.
heel ander
verhaal dat het zogenaamd anti-cyclisch
investeren. Hoogovens, maar ook de
chemie bijvoorbeeld, hebben het eerst te
lijden onder een recessie en klimmen
ook vaak als eersten weer uit het dal.
Volgens De Bondt staat 2ijn theorie vol
ledig los van positief of negatief gestem
de markten.
Bovendien werkt het in elk land weer
even anders. Frankrijk is een land waar
heel goed met de theorie te werken valt,
heeft Robeco gemerkt. Voor die pen
sioenfondsen in kwestie werd vorig jaar
in Frankrijk zeventien procent meer ren
dement behaald dan bij de traditionele
fondsen met Franse aandelen. Voor Ne
derland geldt een soortgelijke trend,
maar in Duitsland doen die stukken het
juist weer stukken minder.
Dankzij Werner F.M. de Bondt zal Ne
derland de komende maanden ongetwij-
feld nader kennismaken met de theorie
dat beleggen voor de helft een kwestie
van economie en voor de andere helft
een kwestie van psychologie is. De dis
cussie tussen de verschillende 'scholen'
aan de Amerikaanse universiteiten hier
over is volgens De Bondt inmiddels een
veldslag aan het worden.
Onder Amerikaanse vermogensbeheer
ders a la Robeco begint de theorie nu
kennelijk ook ingang te vinden. Robeco
ziet her nog vooral als een gespecialeer-
de operatie voor professionele beleggers.
Maar in de wandelgangen in het hoofd
kwartier aan de Coolsingel voelt men er
best voor deze theorie wat breder aan te
pakken. Het was aardig geweest als De
Bondi in dit verband zijn denkbeelden
had losgelaten op het aandeel KPN,
Maas helaas, daar heeft De Bondt helaas
nog geen tijd voor gehad.
memoires van Bob Haldeman laten de duistere kantei
i president Nixon zien. foto arch
Dagboeken tonen zijn snode kam
Nauwelijks is staatsman Richard Nixon omget n|
door een zachte wolk van loftuitingen
laatste rustplaats begeleid, of de omvangrijke memoi
van een van zijn naaste medewerkers, werpen het li(
op een hele andere Nixon. Een paranoïde samenzwe
der die tekeer ging tegen joden en zwarten en privé-( J
tectives naar Parijs stuurde in de hoop Teddy Kenne
in flagrante delicto te betrappen.
De Amerikaanse uitgeverij Putnam heeft niet de h
felijkheid gehad te wachten tot de officiële rouwperio 'e
van 30 dagen om de op 22 april overleden voormal 9-
president was afgelopen. Hij publiceerde
daarvoor een 700 pagina's tellend dagbo
'Bob' Haldeman. Haldeman was van 1969 tot Nixflti
gedwongen aftreden wegens het Watergate-schand i'
op 30 april 1973 stafchef van het Witte Huis.
Alleen al die episode toont een glimp van de
ven sentimentele, berekenende kant van de eindelooi
intrigerende figuur Nixon. Haldeman en de advisi
voor binnenlandse zaken, John Erlichman, waren
Camp David ontboden'om het slechte nieuws te horji/
„De 'P' begon van alles uit te kramen over dat hij
schuldige was", schreef Haldeman die 29ste april
zei dat hij alles had overdacht en dat hij degene wc_
presidentieel assistent Charles) Colson aan het w<
heeft gezet, en degene die (Witte-Huismedewerl1
John) Dean heeft gezegd de zaak in de doofpot f
pen."
In feite zijn de dagboeken althans voor wat betifï
de kwestie van Watergate vriendelijk voor Nixon.
wordt nauwelijks gezinspeeld op de vergadering11
waar de fatale bandjes werden opgenomen. Op 18 ju?l
een dag na de inbraak in het Democratische hoo
kwartier, noteert Haldeman dat „de 'P' tot
niets weet". Daarmee levert hij het bewijs dat de prt J)
Hpe
dent geen voorafgaande kennis had van de inbraak.
Maar meestal komt de legendarisch snoodaard Nix
naar voren. Hij hekelt de joden en 'de joodse domin;
tie in de media'. In een vlaag van woede gaf hij Hak
man ooit de opdracht „niet iedere jood die hem wil^
spreken over het Midden-Oosten tot hem toe te lateiü
Die opmerking, zo noteerde Haldeman, werd gema®
in het bijzijn van Henry Kissinger, een jood.
Wat betreft de zwarten citeert Haldeman herri in apfc
1969 als volgt: „we zullen onder ogen moeten zien <i
het hele probleem bij de zwarten ligt". Nixon ging vfy
der, hij wijst erop „dat er in de hele geschiedenis noó,,
een adekwate zwarte staat heeft bestaan....Afrika is hl
peloos; het ergste is Liberia, wat wij hebben opk
bouwd".
De 37ste president van de Verenigde Staten kon
cuneus en kleingeestig zijn. Ooit besloot hij de tei
baan van het Witte Huis, die werd gebruikt door kaf
netsleden, op te doeken. De kabinetsleden steundj
zijn beleid inzake Cambodja niet. Een andere ka
weerde hij een verslaggeefster uit het Witte Huis nad
zij had geschreven dat bij een operadiva een BH-band
was geknapt.
Lyndon Johnson was een van de zeldzame figui
die het spel zelfs nog harder speelde dan Nixon. Halt
man verhaalt hoe Nixon in januari 1973 zijn voorganj i
probeerde over te halen de speurhonden van Waterga i
terug te roepen. Daarbij dreigde hij te onthullen dat
Democraten in 1968 hun eigen campagnevliegtuig ha
den afgeluisterd. Maar Johnson sloeg terug met de dri
ging materiaal tegen Nixon vrij te geven. Wat precie:
niet duidelijk. „Gewist Nationale veiligheid" me
het dagboek verlokkend.
Nixon beschouwde Kennedy als een waarschijnlij
tegenstander in 1972, en hij was een voortdurende
sessie voor hem. Colson kreeg de opdracht Kenne
door een detective te laten volgen toen hij in novemt
1970 voor de begrafenis van Charles de Gaulle
was. Foto's die uitlekten naar de pers toonden Kenne
in het gezelschap van verschillende
WASHINGTON RUPERT CORNWALL
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
TOM JANSSEN
Een toerist zul je er
jfL nooit zien, bij 'mijn'
vPortugees om de hoek.
Lisboa staat in geen en
kele Brusselse gids ver
meld, noch in het be
faamde 'Grote Belgische
Kroegenboek'. Waarom zou je je ook
naar deze uithoek van Brussel begeven,
waar de auto's door de smalle Waverse-
steenweg razen alsof ze op het circuit
van Francorchamps zijn en waar je als
voetganger in doodsnood balanceert op
een smalle rand kasseien die meer weg
heeft van een Zwitserse gatenkaas dan
een trottoir.
'Mijn' Portugees is één van die duizen
den kleine cafétjës in de Belgische
hoofdstad, die uitsluitend draaien op
hun vaste 'klienteel'. Je hebt er de kaar
ters, die elke dag op hetzelfde uur een
keurig groen vilten kleedje over een ta
feltje uitspreiden om een kruising tus
sen Amsterdams en Rotterdams klaver
jas te spelen. Je hebt er de biljarters, die
een geraffineerd soort 'pool' spelen
rond 'bumpertjes' die in de tafel zijn
geschroefd. En je hebt er de verslaafden
aan 'de Belgische flipperkast'.
Een eigenaardige machine. Hij ziet er
uit als een flipperkast, je kunt er ook ko
gels mee afschieten, maar vervolgens
neemt hij elk initiatief in eigen, mecha
nische hand. Je hebt geen enkele in
vloed op het 'spel'. Het is volledig af
wachten in welk gaatje de kogels te
rechtkomen, of ze een 'drietje' of een
'viertje' zullen vormen waarmee je wat
punten kunt scoren, of gewoon zullen
weglopen. Zelfs een beetje duwen aan
het apparaat om de kogelbaan te beïn
vloeden, is niet mogelijk. Als de café
deur met een beetje klap dichtvalt,
springt hij al op 'tilt'. Daar kun je dus
verslaafd aan raken.
Toen kastelein Carlos het café een paar
jaar geleden overnam, was het klanten
bestand al bepaald. Het merendeel is
werkzaam bij 'Net Brussel', de vuilnis
ophaaldienst, ruwe jongens met veelal
blanke pitten. Ze hebben zwaar werk,
waarvoor ze bij nacht en ontij moeten
opstaan. Carlos opent zijn deuren dan
ook al 's morgens om half vijf.
Bij wijze van ontbijt nemen de vuilnis
mannen dan even een voorschotje op
de dag met een pint of twee, drie, vier
of een pousse café, een koffie met een
kleintje cognac ernaast. Daarna gaan ze
aan het werk. Als ze 's middags tegen
een uur of drie opnieuw opduiken, heb
ben ze vaak nog maar net hun niet
minder vloeibare lunch achter de kie
zen en dan wil er wel eens een onverto-
gën woord vallen.
De overige gasten zijn vooral eenlingen,
die maar voor eventjes binnenwippen.
Zo is er 's avonds tegen half negen die
wat oudere taxichauffeur die, net als de
vuilnismannen 's morgens, vóór hij zijp
dienst begint even snel twee of drie
glaasjes achterover slaat. Anders is de
nacht zo lang. Toen ik hem voor de eer
ste keer sprak, heb ik lafhartig geïnfor
meerd bij welke Brusselse taxidienst hij
werkte en in stilte gezworen dat ik dat
ieder geval nooit zou draai-
Een andere opvallende klant is de be
heerder van de paardenstallen van de
Rijkswachtkazerne bij mij om de hoek.
Hij kent alle dieren bij naam, maar als
hij zijn eerste glazen binnen heeft, heeft
hij het steevast nog uitsluitend ovei
Jumbo, het grootste paard van stal.
Jumbo heeft hem eens een hengst in de
onderbuik verkocht, waarna hij dacht
dat hij nooit meer... Dan stokt het ver
haal, neemt hij nog een slok en vraagt
om de rekening. Het slot van het ver
haal heb ik tot op heden niet mogen
vernemen. Om dat te weten te komen,
is al reden genoeg om bij Carlos binnen
te wippen.
ALY KNOL CORRESPONDENT
