'Plafond van TV-rechten bereikt'
4
jij JjB
«Uk
an
/-
Beavis Butt-head zijn echt wel cool
Rtv show
Een ongewone gewone vrouwri
WOENSDAG 18 ME11994
Kees Jansma met Studio Sport anderhalve maand op pad voor WK
DE
De redactie van Studio Sport is vorige week begonnen
met de voorbereidingen van de verslaggeving van het
wereldkampioenschap voetbal in de Verenigde Staten,
dat 17 juni begint. Het NOS-team is 8 juni reeds in
Toronto (Canada) voor een oefenwedstrijd van het Ne
derlands elftal. Met een beetje 'pech' (dat wil zeggen: als
Nederland de finale haalt) is het journalistieke detache
ment anderhalve maand van huis. Het wereldkampioen
schap is voor chef Kees Jansma en zijn collega's het
hoogtepunt van het jaar.
toen Nederland Europees kam
pioen werd en het elftal op zijn
verjaardag in Amsterdam werd
gehuldigd. „Gullit zei toen te
gen" me: er zijn een miljoen
mensen op je feestje gekomen."
Jansma heeft geen reden tot
klagen als het gaat over de afde
ling sportzaken van de NOS.
Studio Sport wordt uitstekend
bekeken en gewaardeerd. Ook
het aan Nova gekoppelde Sport
journaal draait goed. Het succes
verbaast Jansma. ..De kijkcijfers
zijn overweldigend: het gaat on
begrijpelijk goed met Studio
Sport.' en dat terwijl het aanbod
van televisiekanalen zo gegroeid
is. Ik kan thuis 22 kanalen ont
vangen."
Van RTL heeft de NOS-ru-
briek weinig of geen concurren
tie te duchten. Studio Sport
brengt de hoofdmoot van de
sport in Nederland, claimt hij.
RTL is 'aanvullend' bezig.
„Toen RTL begon, zijn we hier
wel even met de neus op de fei
ten gedrukt. We zijn er beter
van geworden. Verder hebben
wij ons eigen" gezicht: betrouw
baar, serieus en interessant: we
willen zoveel mogelijk bren
gen."
Sport is een belangrijk wapen
in de strijd om de kijkcijfers. De
NOS is er daarom veel aan gele
gen zoveel mogelijk televisie
rechten binnen te slepen van
grote toernooien en evenemen
ten. Zo bezit men tot en met het
seizoen 1995/'96 de rechten van
de PTT Telecompetitie, maar
ook werd de Champions League
ingelijfd, alsmede de Tour de
France voor de komende zes
jaar. En natuurlijk het WK-voet-
bal en Roland Garros.
Rechten
Een fikse tegenvaller voor de
NOS was dat Wimbledon en de
thuiswedstrijden van het Ne
derlands voetbalelftal naar RTL
gingen. Deze evenementen
worden door Jansma en de zij
De NOS is heel wat van plan in
de VS. Dagelijks door Jansma
gepresenteerde WK-journaals
(vanaf 21.30 uur), met als ver
slaggevers Kees Jongkind en
Sierd de Vos. Frank Snoecks,
Evert ten Napel, Theo Reitsma,
Eddy Poelmann en Hugo Wal
ker geven commentaren bij de
wedstrijden. De redactie staat
onder leiding van Jansma. Mar
tij n Lindenberg en Pim Marles
zijn de regisseurs.
De Amerikaanse klus is verre
van gemakkelijk. Vanuit Orlan
do. waar het Nederlandse elftal
zijn eerste wedstrijden moet af
werken, is het moeilijk overzicht
te krijgen over de rest van het
toernooi. Er liggen honderden,
soms duizenden kilometers tus
sen de plekken waar de wed
strijden worden gespeeld. „Gek
genoeg zullen we dus in hoge
mate vanuit Hilversum de infor
matie over de andere wedstrij
den uit het toernooi moeten
zien te krijgen", zegt Jansma.
Maar ook de vaak verzengen
de middaghitte in de zuidelijke
staten zal een zware dobber
worden voor de journalisten.
Jansma zucht een beetje als hij
zich realiseert wat voor taak het
NOS-team te wachten staat. Im
mers, journalistiek bedrijven is
meer dan het ogenschijnlijk
ontspannen presenteren van
nieuwsberichtjes en het afne
men van interviews: er moet ge
buffeld worden om feiten te
verzamelen, afspraken te ma
ken en overzicht te bewaren.
Feestje
,,Ja, je wordt ouder papa", flapt
Jansma eruit. Anderhalve
maand van huis is ook voor
hem een eeuwigheid. Gelukkig
komt zijn vrouw een weekje
over om zich bij hem te voegen.
Tijdens het kampioenschap
viert hij zijn 47ste verjaardag.
Hij hoopt op net zo'n feestje als
wbmF ijÉgji
7
a flr
Polen-Nederland op 17 november vorig jaar. Oranje plaatst zich voor het WK in Amerika.
nen node gemist. Oorzaak is
een volgens Jansma uitgebro
ken gekte in de strijd om de
sportrechten. „We hadden de
thuiswedstrijden voor heel veel
miljoenen kunnen krijgen, die
prijsopdrijving is je reinste idio
tie geworden. Je kunt wel zeg
gen dat het plafond van onze
bestedingen dan ook in zicht
komt. Er zullen binnen enkele
jaren vanaf nu wedstrijden of
evenementen moeten sneuve
len."
De rechten van de PTT Tele
competitie kosten de NOS 'en
kele tientallen miljoenen gul
dens'. Wat is de toekomst van
deze dolle dans om de voetbal
rechten? Jansma zegt te hopen
dat de wal het schip keert en dat
„de gekte een beetje zal afne
men". Hij noemt het voorbeeld
van de eerste wedstrijd in de
UEFA-cupfinale tussen Inter
Milan en Casino Salzburg, een
wedstrijd die de NOS eerst het
schieten wegens de exorbitant
hoge rechten (80.000 dollar).
„We zagen ervan af, tot vlak
voor de wedstrijd de prijs in
eens was gezakt tot 15.000 dol
lar."
Jansma wil nief zeggen waar
de grens van de NOS-bestedin-
gen precies ligt: dit zou de on
derhandelingspositie van zijn
werkgever verzwakken. Maar
dat er keuzes gemaakt moeten
gaan worden, staat wel vast.
Autosport
De omroepen kunnen wel beel
den van elkaar overnemen. RTL
ontvangt bijvoorbeeld van de
NOS tijdens het WK een paar
minuten per wedstrijd. Dergelij
ke afspraken gelden in principe
voor alle sporten, behalve de
autosport. De leverancier van
autosportrechten verbiedt het
doorverkopen van beelden aan
andere sportrubrieken, uitge
zonderd algemene nieuwsru
brieken. Zo kon het gebeuren
dat Studio Sport geen beelden
had van de fatale crash van Ayr-
ton Senna, terwijl het NÓS-
journaal er wel over kon be
schikken. Jansma heeft overi
gens morele bezwaren tegen
het voortzetten van races en de
registratie ervan na dodelijke
ongelukken. „Ik vind dat walge
lijk." Hij heeft sowieso weinig
op met autosport als onderdeel
van een sportrubriek.
Kees Jansma heeft een uitge
sproken mening over de vraag
hoe het verwerven van beeld
Huh-huh, hè-hè
ROTTERDAM EVELIEN BAKS
De jeugd dweept met ze, maar
veel ouderen verachten ze: Be
avis Butt-head. De twee on
ooglijke en amorele Ameri
kaanse pubers, vooral bekend
geworden door hun woorden
schat die niet veel verder lijkt
te reiken dan 'huh-huh' en 'hè-
hè', zijn hard bezig om het Eu
ropese vasteland te veroveren.
De striphelden sieren inmid
dels T-shirts en schoolagen
da's, en binnenkort komt er
een heel programma met Ame
rikaanse B B-artikelen op de
markt. Want Beavis Butt-
head zijn cool.
Hun taalgebruik is al gemeen
goed geworden van een hele ge
neratie. Cool stuff, totally sucks,
naked chicks... noem maar op.
Heel simpel gezegd is hun taal
in te delen in 'stuff that's cool'
en 'stuff that sucks'. Maar wat de
Amerikaanse en inmiddels ook
Europese jeugd nog veel meer
aanspreekt is het feit dat Beavis
Butt-head eigenlijk gewoon
doen waar ze zin in hebben
zonder rekening te houden met
wie dan ook.
Beavis Butt-head, ofwel B
B, zijn verveelde pubers van
de eerste orde. die het liefst op
de bank hangen met de af
standsbediening van de televi
sie binnen handbereik. Verder
hangen ze eindeloos rond in het
winkelcentrum en halen dingen
uit, waarvan andere kinderen
alleen maar dromen. Ze zijn
geobsedeerd door meiden en
seks (zijn op zoek naar 'naked
chicks with big thingees), maar
slagen er geen van beiden in
een vriendinnetje te veroveren.
De jeugd dweept met ze.
Sinds de belevenissen van de
twee striphelden ook in Neder
land worden uitgezonden, is de
gekte in volle gang. MTV startte
enige maanden geleden met
een dagelijkse uitzending op de
late avond en RTL 5 brengt
sinds vorige maand iedere za
terdagavond rond de klok van
half zeven een "aflevering op de
buis.
„In feite zijn het twee heel
herkenbare kids. Zo'n jongen
die bij je in de klas zit of verder
op in de straat woont", zeggen
Kirk Bloomgarden en Monique
Beek, respectievelijk marketing
archieffoto reuter
rechten zich verhoudt tot de
vrijheid van nieuwsgaring. „Dat
één omroep het alleenrecht ver
werft, is voor mij een absoluut
onjournalistieke situatie. Wij
van Studio Sport gunnen alle
collega-redacteuren dezelfde
omstandigheden. Maar die hei
sa rond de beeldrechten maakt
de sportjournalistiek soms tot
een bizarre bezigheid, waardoor
collega's in feite hun werk moe
ten doen met de handen op de
rug gebonden. De situatie is de
laatste tijd verslechterd."
Toch is de verstandhouding
tussen Studio Sport en RTL
Sport in collegiaal opzicht niet
slecht. „In het begin was het wel
even wennen aan elkaar, maar
de scherpe kantjes zijn er nu
wel af. We proberen elkaar na
tuurlijk journalistiek de loef af
te steken. Het doet mij deugd te
zien dat RTL nu in de aanval
gaat met een eigen sportrubriek
op dezelfde tijd als het Sport
journaal."
Scoren
De leiding van Studio Sport is
momenteel bezig met het scree
nen van nieuwe medewerkers.
Men is op zoek naar wat verjon
ging. Na het voor Jansma onbe-
ilmiiiM
Kees Jansma: „Toen RTL begon, zijn v
geworden."
grijpelijke vertrek van presen
tatrice Griselda Visser vorig jaar,
waren er al enkele nieuwe pre
sentatoren aangetrokken onder
wie Humberto Tan en Edward
van Cuilenborg.
Met de meer ervaren krach
ten pleegt de rubriek regelmatig
te scoren. Jansma neemt in dit
verband zijn pet af voor regis
seur Martijn Lindenberg, die
s op de feiten gedrukt. We zijn er beter vj
foto ton kasterml
een deel van de regie van het
WK voor zijn rekening neemt.
Jansma: „Hij had de aanbieding
om nog meer te regisseren, in
clusief ook wedstrijden in de
eindronden en de finale. Maar
dit aanbod heeft hij afgeslagen,
juist omdat hij zich wilde rich
ten op de wedstrijden van het
Nederlands elftal. Hij laat hier
mee een belangrijke mogelijk
heid voor zichzelf liggen. 1-29
voordeel voor ons is dat we n34
hem kunnen lezen en schrijvi
Hij is een regisseur die veel U
stand van sport heeft en die E™
begrijpt dat je het overzicjj
over een partij moet behoudt
Hij zet dus niet op iedere ha
een camera." Bij de NOS zuf|EN
we Koeman dan ook nooit s;
vijftien oogpunten zien scorer^1
Huh-huh hèhè. Beavis Butt-head zijn verveelde pubers van de eerste orde. foto elg
director en general manager bij ties in handen heeft voor de Eu- creatie van Mike Judge, die tot
European Licensing Group ropese markt. enkele jaren geleden zijn brood
(ELG), het bedrijf dat de licen- Beavis Butt-head zijn een verdiende met les geven aan de
San Diego. In
middels heeft Judge zijn intrek
genomen in het hoofdkwartier
van MTV. Zo'n vier jaar geleden
kocht hij voor tweehonderd dol
lar een animatie-box voor doe-
het-zelvers. Niet lang daarna
verscheen de eerste Beavis
Butt-head op MTV, dat prompt
de rechten opkocht van de twee
characters en Judge meteen een
contract verstrekte voor het ma
ken van 65 afleveringen.
In Amerika hebben de beleve
nissen van het onooglijke duo al
voor de nodige heisa gezorgd.
Na de uitzendingen bleken veel
kinderen bereid de daden van
hun striphelden in de praktijk te
brengen. Iedereen kent inmid
dels het verhaal van de twee
zusjes die door de babysitter in
de wasdroger werden gestopt
omdat ze niet wilden luisteren.
En van het kleine jongetje dat
zijn ouderlijk huis in de fik zette
waarbij zijn zusje om het leven
kwam. Sindsdien worden de
uitzendingen op MTV begeleid
door een waarschuwing om Be
avis Butt-head niet te imite-
De Nederlandse tieners zijn
volgens Bloomgarden en Beek
inmiddels net zo gek van Beavis
Butt-head als de Amerikaanse
jeugd. „Tieners begrijpen de
taal van B B. Beavis Butt-
head houden van heavy metal,
hebben de interesses van kinde
ren van die leeftijd en zijn bo
venal niet bepaald gemotiveerd.
Deze twee hebben geen toe
komst. Maar zelfs als je je niet
met hen kunt identificeren, ken
je wel iemand die wél zo is. Het
zijn anti-helden."
In Amerika hebben de twee al
de cultstatus bereikt. Hun hoof
den sieren T-shirts en boeken
en hun CD met Cher bereikte al
snel de Top-40. Ook in Neder
land zijn inmiddels Beavis
Butt-head-produkten op de
markt gekomen.
„We zijn een beetje voorzich
tig met wat we hier op de markt
brengen", zeggen Bloomgarden
en Beek. „Het moet de tieners
van pak 'm beet twaalf tot vijf
tien jaar aanspreken. Het moet
vooral cool zijn. En ook niet
overal verkrijgbaar, want dat
wordt het voor jongeren al
gauw vervelend."
Documentaire: De zon heeft alles gezien L
Een documentaire over een
getekend leven. Dat is de eer
ste indruk. Tot we met de
hoofdpersoon, schilderes Cla
ra de Jong, op de fiets een
zweeftocht maken. Watérvliet,
op de grens van Zeeuws-
Vlaanderen, ligt aan haar voe
ten. Plotseling duiken er dor
pelingen langs de weg op, die
daar duidelijk een schilderijtje
staan uit te beelden. Ook de
Brusselse zangeres Myriam
Fuks, die in het Vlaamse pol
derland joodse liederen ver
tolkt. lijkt zo weggelopen uit
een absurdistische speelfilm.
De uit Middelburg afkomsti
ge Karina Meeuwse (1961), die
als scriptschrijfster en regie
assistente met documentaire
maker Kees Hin de belangrijk
ste plaats op de titelrol van de
produktie inneemt, is het eens
met die constatering. Hoewel
de film wel als zodanig wordt
aangekondigd, heeft ze zelf
niet het idee dat 'De zon heeft
alles gezien' een documentai
re is in de strikte zin van het
woord. Ze zegt: „We hebben
een portret willen maken van
Clara de Jong. Ik heb het idee
dat de film bijna een schilderij
is geworden van een onge
woon gewoon mens. Als dat
gevoel overkomt wanneer
mensen de film op de televisie
zien, dan hebben we ons doel
bereikt."
De documentaire, om voor
het gemak toch maar die om
schrijving aan te houden, geeft
een schets van hét leven van
de in Amsterdam en Water
vliet werkzame Clara de Jong.
Tijdens de wintermaanden
schildert ze in de hoofdstad,
het Zeeuws-Vlaamse dorpje is
voor haar elk jaar het decor als
de temperaturen milder wor
den. Clara de Jong schildert,
net als haar vader. Ze heeft als
tiener meegemaakt hoe hij tij
dens de oorlog lid werd van de
Nederlandse Kultuurkamer.
Toch waren er thuis onderdui
kers. En haar moeder was
joodse, haar deportatie naar
Auschwitz in het laatste oor
logsjaar was een traumatische
ervaring. Later heeft Clara te
vergeefs proberen te achterha
len, wat er met haar moeder is
Karina Meeuwse.
gebeurd. De oorlogservaringen
zijn bepalend geweest. In de
film vertelt Clara aan haar
dochter Ruth, dat ze geen
joodse kinderen en dus geen
joodse man wilde. Dat liep al
lemaal anders. In de na-oor-
logse jaren was ze met haar
(joodse) man Harry Visser ac
tief in de communistische par
tij. In veel van haar schilderij
en is de oorlog een terugke
rend thema. In een van haar
werken brengt ze de geschie
denis van de deportatie van de
joden van Amsterdam in
beeld. „Die mensen moeten
toch een gezicht hebben",
zegt.de schilderes in de film.
In 'De zon heeft alles gezien'
vormen de gesproken teksten
een wezenlijk onderdeel. De
openingsscène laat Clara's
zoon zien, die voor zijn moe
der poseert. De stem van Ge
rard Thoolen begeleidt de
beelden met een fragment uit
'La condition humaine' van
Malraux. Later in de film zijn
het vooral Clara's woorden,
die het geheel dragen. Ze ver
telt haar leven, in Parijs, in
Amsterdam, in Watervliet.
Soms met tranen in de ogen,
als ze over haar moeder zegt:
„Het heeft me altijd dwars ge
zeten dat zulke mensen kapot
zijn gemaakt."
De titel van de documentai
re verwijst naar een schilderij
van Clara, waarop een jonge
tje, een duif en de zon staanj
afgebeeld. De schilderes wüqe
daarmee iets zeggen over haar^g
fascinatie voor de gelijktijdig-fiof
heid van dingen. Terwijl depnc
zon dat vredig tafereeltje met^u
jongen en duif ziet, kunnen er,^1;
elders op de wereld beelden
worden vastgelegd van bloedi-ne i
ge slachtingen. me
De Boulevard des Misères,fta
die in het tweede deel van dej^
film centraal staat, is een ver-j q,
wijzing naar de gruwelen inide
concentratiekampen. In het
heden, gefilmd gaat het om1*'1
een fietstocht van Clara in en™
rond Watervliet. Tijdens datn2
ritje komt ze dorpelingen te-sa
gen, die in kort bestek iets van'L
hun eigen misère vertellen.
Meeuwse: „Ik vind die fiets-P
tocht een omslagmoment infro
de film. Op dat moment komt kc
er echt schwung in het ver-'oc
haal. We hebben Clara op een™
rijdend kraantje gezet. Op die
manier gefilmd lijkt het alsofny
ze de wereld ontstijgt, ze ver- ar,
laat letterlijk de weg waarop ze w
rijdt. Ik vind dat een heel mooPar
moment. Net als in het ver-,^
zetsmuseum in Düsseldorf, jit<
waar ze na de opening van
haar tentoonstelling afdaalt in 01
de kelders. De lach die je dan*e
op haar gezicht ziet, danf'
breekt er wel iets door." .n,
