'Ik heb van enige commotie
binnen de KRO niets gemerkt'
'Die mensen zijn
gewoon zichzelf'
'De kijkcijfers zitten niet
langer in een glazen huisje'
'Wij richten ons op
een groot publiek'
Rtv show
VRIJDAG 13 MEI 1994
Jos Brink achter Zondagskinderen aan
HILVERSUM GPD
Ze vinden zichzelf helemaal niet
bijzonder. Wat ze doen, achten
ze vanzelfsprekend. Een fami
lielid helpen, een kennis of een
onbekende ver weg, dat doe je
gewoon. Daar hoeft geen tegen
prestatie voor geleverd te wor
den. Een ander gelukkig zien
geeft al genoeg voldoening. Jos
Brink zet deze mensen vanaf
zondag in het zonnetje in zijn
nieuwe NCRV-programma Zon
dagskinderen
Afgaande op een oude volks
wijsheid zijn zondagskinderen
voor het geluk geboren. De zon
dagskinderen die Jos Brink op
het oog heeft, zijn mensen die
geboren zijn om de medemens
gelukkig te maken. De presenta
tor zoekt ze in het hele land. In
elke uitzending trekt hij een wil
lekeurige wijk in Nederland in
om ter plaatse te informeren
naar die bewoner die het meest
voor de buurt heeft gedaan.
Naar hem of haar wordt tijdelijk
een straat vernoemd. Een ca
deautje voor vaak jarenlange in
zet.
leder zondagskind krijgt van Jos
Brink een presentje, dat kan va
riëren van een trofee voor een
redder tot een ketting voor een
vrouw die een gehandicapt
Roemeens meisje naar Neder
land haalde voor een operatie.
Zondagskinclerenis een 'amuse
mentsprogramma' met weinig
opsmuk. Geen dikke tranen,
geen dure cadeaus en verbor
gen camera's. „Heerlijk. Men
sen zijn gewoon zichzelf. Geen
gedoe met bekende Nederlan
ders die zo nodig in een pro
gramma moeten. Daar heb ik
een hekel aan. Het is geen jank-
programma waarin we door
sleutelgaten gluren met de ca-
In z'n element
Jos Brink voelt zich als presen
tator van het programma volle
dig in z'n element. „Ik sta voor
een decor, aan alle kanten staan
gasten om me heen. Ik heb heel
direct contact met ze, een grap
je wordt snel opgepakt. In grote
amusementshows staat er een
batterij camera's tussen het pu
bliek en de presentator".
Jos Brink benadrukt dat het
programma vooral de positieve
kanten van de samenleving be
licht. „Ellende is er al genoeg in
de wereld. Ik kom in mijn pas
toraat zoveel rotte dingen tegen.
Mensen gaan steeds meer langs
elkaar heen leven. Daarentegen
zijn er een hele hoop mensen
die goede dingen doen voor an
deren. Je hebt er alleen vaak
geen idee van wie die r
zijn en wat ze doen."
Humor
In Zondagskinderenis
ruimte voor humor. Vc
Brink is dat bijna
de om lekker te kunnen werken.
„Ik wil na de opnamen met een
vrolijk gevoel naar huis gaan.
Die treurigheid die vaak na af
loop van het programma Op
Zoek over me heen hing, daar
werd ik akelig van. Ik heb die
humor nodig. Zo zit ik in el
kaar."
Jos Brink gaat voor de NCRV
ook zes nieuwe afleveringen
maken van het godsdienstige
programma Heilige Huisjes. De
kennisquiz Cum Laude wordt
dez
r her
En ii
KRO-voorzitter Gerrit Braks: „Van commotie binnen het bedrijf heb ik althans niks gemerkt."
ARCHIEFFOTO GPD
vember debuteert hij met Brink
op 1, een journalistiek praatpro
gramma over de christelijke
waarden die nog in onze maat
schappij te vinden zijn. Elke
week een ander thema zoals
onderwijs, kunst en media.
„Een programma in het kader
van het 70-jarig jubileum van
de NCRV. Doodeng. Zo'n pro
gramma is geheel nieuw terrein
Overgekomen van RTL4 be
schouwde Brink zijn eerste sei
zoen bij de NCRV als een try-
out. Over en weer was het wen
nen. „Mijn eerste jaar bij de
NCRV zag ik als een try-out.
Vergeet niet dat er een NCRV-
aanhang was, die er toch wel
moeite mee had dat ik met een
man samenwoon. Daar kwa
men brieven over binnen. Met
mijn programma Heilige Huisjes
heb ik hun laatste wantrouwen
weg kunnen nemen. Hier hoor
ik thuis. De publieke omroep
past bij mij. Als je de vijftig pas
seert moeten er ineens wat lij
nen bij elkaar komen en dat is
gebeurd. De Brink die mensen
zondag in de kerk zien en horen
moet ook de Brink zijn die ze op
het toneel of op televisie zien. Ik
ben nu een heel gelukkig mens.
Ik voel me een zondagsldnd."
(Nederland Izondagavond
om 20.16 uur)
Gerrit Braks voelt zicli niet beschadigd door Reporter-affaire
Het waren hectische weken voor KRO-voorzitter en CDA-senator ir. Gerrit Braks. Daar-
HILVERSUM THEO KRABBÉ
Jos Brink: „Zondagskinderen is geen jankprogramma,
sleutelgaten loeren met de camera."
De zo gewraakte aflevering van het te
levisieprogramma Reporter, waarin
het commissariaat van Elco Brink
man bij het bedrijf Arscop van zijn aangetrouwde
oom Arie V. onthuld werd, heeft de KRO veel le
den gekost. Vlak voor de uitzending nam Gerrit
Braks kennis van de inhoud van het programma,
maar hij zag geen reden om van zijn 'ultieme be
voegdheid' gebruik te maken om de uitzending
'op te schorten tot nader bestuursberaad'. Een
dag later verklaarde hij in een loyaliteitsconflict
met Elco Brinkman gebracht te zijn, maar op
grond van de journalistieke feiten achter zijn pro
grammamakers te blijven staan. Maar weer 24
uur later liet hij weten de uitzending nog eens
aan een interne evaluatie te zullen onderwerpen.
Vanaf dat moment ontstond grote verwarring.
'KRO-voorzitter laat zijn journalisten vallen',
schreven de media.
Terugkijkend op dat hectische aprilweekend is
Gerrit Braks zich van geen kwaad bewust. Hij
geeft aan vantevoren de makers van Reporter te
hebben gewezen op de beeldvoering en vormge
ving van het programma. „Met mijn opmerkin
gen hebben de makers ook rekening gehouden.
Op verschillende plekken in de montage is er wat
veranderd. Maar om zes uur was er al sprake van
een reactie van de CDA-top, zonder dat ze het
programma gezien hadden. Daardoor kon de be
oordeling 's avonds al bijna niet meer objectief
gebeuren. Dat heeft de impact ook beïnvloed. Ik
heb dat weekend altijd dezelfde lijn aangehou
den: de journalistieke feiten verdedigd, vraagte
kens gezet bij de vorm."
Misverstand
De kritiek die aanvankelijk in het KRO-bedrijf
werd geuit op zijn rol als KRO-voorzitter en CDA-
senator berust op een misverstand, meent Braks.
De pers zou volgens hem het woord 'evaluatie'
geïnterpreteerd hebben als 'onderzoek'. „Alsof
het een specifiek onderzoek betrof."
Uitgaande van die uitspraak is de vraag gewet
tigd welke verklaring Braks dan heeft voor al die
berichten in kranten, waarin werd gemeld dat
KRO-journalisten zich door hun voorzitter verla
ten voelden. Braks reageert met de mededeling
aan ten grondslag lag de onthulling van de redactie van Reporter dat CDA-lijsttrekker
Elco Brinkman commissaris was bij Arscop, het bedrijf van zijn aangetrouwde oom
Arie V. Deze zakenman werd gekenschetst als een louche type dat in het verleden frau
de had gepleegd. Getuigen hadden bij een notaris tevens een verklaard dat V. geregeld
met een vuurwapen op zak liep. Naar aanleiding van opgemelde uitzending zegden
meer dan duizend KRO-leden hun lidmaatschap op. Hun klacht: de redactie van Re
porter zou Brinkman suggestief hebben aangepakt en bewust beschadigd. Vice-voorzit
ter I. van Wegberg legde zelfs zijn bestuursfunctie neer. Zelf werd de KRO-voorzitter
heen en weer geslingerd tussen twee gevoelens. Als mede-opsteller van het verkie
zingsprogramma van het CDA wilde hij zich loyaal tonen aan de beschadigde lijsttrek
ker Elco Brinkman, maar in principe ook aan de mensen in zijn bedrijf: de KRO. Tege
lijkertijd had de oud-minister van Landbouw zijn handen vol aan de nieuwe media
wetgeving. Die moest zo door de Senaat geloodst worden, dat het publieke bestel zou
worden veiliggesteld. Een gesprek met de KRO-voorzitter, die er trots op is dat zijn om
roep blijft groeien. Zijn lijfspreuk: Be good and tell it.
dat binnen de KRO nooit commotie is ontstaan.
Hij zegt alleen een brief te hebben ontvangen van
Ton Verlind, van KRO's chef informatie TV. En
die zou hem hebben geschreven dat de bericht
geving terzake 'slechts op een misverstand' zou
kunnen stoelen. „Ik althans", zegt Braks, „heb
van die commotie niets gemerkt."
Zijn mond plooit zich in een glimlach. Eindre
dacteur Fons de Poel, Ton Verlind «n Gerard
Hulshof, KRO's directeur radio en TV, zij allen
hebben hem gecomplimenteerd met zijn consis
tente optreden gedurende de afgelopen weken.
Zegt Braks. Ten overvloede laat hij weten daar blij
mee te zijn.
Hij kondigt nog maar eens aan dat de KRO zich
gaat bezinnen op de formule van Reporter en op
de evaluatieprocedures. Los daarvan wil Braks wil
graag nog even opmerken geen Berlusconi te he
in reactie op de vraag of de suggestieve stijl en
vormgeving van Reporter wel past bij een identi-
teitsomroep als de KRO en niet eerder thuishoort
bij RTL4 of RTL5, begint Braks omstandig de for
mule van de twee informatieve televisierubrieken
van zijn omroep uit te leggen. Brandpunt is sterk
georiënteerd op de actualiteit met kritisch com
mentaar daarop. En Reporter is een programma
dat zich richt op dieper gravende onder
zoeksjournalistiek 'in een wat dramatische toon
zetting'.
„In dit geval is de maatschappelijke impact erg
groot geweest. Het is de vraag of die formule zon
der meer voor alle onderwerpen toepasbaar is.
Eén van de conclusies die we nu na deze ervaring
getrokken hebben is dat we ons diepgaand moe
ten bezinnen of het een onder alle omstandighe
den bij de KRO passende formule is. En we zullen
externe deskundigen als klankbord om raad vra
gen."
Katholieker
Van oudsher vertegenwoordigt de KRO binnen
het publieke omroepbestel het katholieke deel
van de Nederlandse bevolking. Braks hecht eraan
dat nog eens uitdrukkelijk te beklemtonen. Maar
voor welk type katholicisme staat de KRO dan
wel? Braks: „In mijn tijd is de KRO wat katholie
ker geworden. Meer herkenbaar katholiek in rela
tie tot het instituut. Dat ligt niet aan mij, maar
aan het feit dat de polarisatieperiode voorbij is.
Jongere mensen voelen zich niet meer aange
sproken door de kerk zoals de generatie vlak na
mij, die in de jaren zestig van de middelbare
school kwam en ging studeren. Er is sprake van
een veel mildere relatie tussen het instituut en de
katholieke stroming in Nederland. Dat mondt
voor de KRO uit in een redelijk goeie verstand
houding met de bisschoppen. Zo loop ik regelma
tig op de Maliebaan bij kardinaal Simonis in en
uit."-
Allemaal leuk en aardig, maar daarmee heeft
Braks nog niet gezegd voor welk type type katho
licisme de KRO staat. „Als platform voor commu
nicatie zijn we onafhankelijk. De KRO is geen ver
lengstuk van de kansel en ook geen woordvoerder
van enige stroming binnen het katholieke volks
deel dan ook. Ik weet dat die onafhankelijkheid in
de ogen van velen afbreuk doet aan de betrok
kenheid bij een bepaalde oriëntatie. Als we aan
dacht schenken aan de Acht Mei Beweging, klinkt
het verwijt dat de KRO aan die kant staat. Zoals
eenzelfde" verwijt klinkt bij de aandacht voor de
wat behoudende kant van de katholieken in Ne
derland."
Reorganisatie
De laatste jaren is door reorganisatie en afslan
king een generatie programmamakers verdwe
nen, die het gezicht van de KRO véle jaren mede
bepaalden: Hans van Willigenburg, André Truy-
man, Dolf Reijmers, Henk Bouwman, Theo Stok
kink. Voor hen in de plaats zijn grotendeels free
lance medewerkers aangetrokken, van wie mag
worden afgevraagd of ze eigenlijk wel een bood
schap aan de identiteit van de KRO.
Braks spreekt van een juiste beleidsconstate-
ring, maar wenst niet op genoemde personen in
te gaan. Die hebben een geweldig mooie staat
van dienst bij de KRO als programmamaker ge
had, zegt hij. En het vervelende is dat sommigen
ook geroepen zijn tot managementfuncties. „Het
is een complex van omstandigheden, dat uit
mondt in een reorganisatie, waarin je keuzes
moet maken. We hebben zeer bewust gekozen
voor een KRO die primair broadcaster (uitzendor
ganisatie, red.) is. En minder primair producent.
Daarvoor moet je in de organisatie de nodige
flexibiliteit inbouwen. Dat kan beter met losse
contractmedewerkers dan met mensen in vaste
dienst. Maar aan hun arbeidscontract stellen wij
in principe dezelfde voorwaarden als aan de vaste
medewerkers. Ook mensen als Fons de Poel en
Ton Verlind voldoen aan de katholiciteitseis."
De dagelijkse barometer van de Dienst KLO
Cijfers, cijfers, cijfers. Bij de dienst Kijk- en Luisteronderzoek van
de NOS kunnen ze er geen genoeg van krijgen. Daar kunnen ze
zelfs uitrekenen dat 33 procent van de vrouwen en 4 procent van
de mannen wel eens moet huilen bij All You Need Is Love. Maar
dat is niet echt de informatie waar de omroepen op zitten te
wachten. De omroepen hongeren naar gegevens over kijktijd,
kijkdichtheid, marktaandelen en soms waarderingscijfers.
Cijfers, cijfers, cijfers. Elke dag opnieuw, elke dag vers. 's Mor
gens om tien uur zijn de cijfers van de vorige televisie-avond be
kend; om twaalf uur staan ze al op Teletekst.
ken, hoe goed ze kijken, hoe
lang ze kijken, of hoe ze je pro
gramma's waarderen. Wie bij
voorbeeld de jaarcijfers over
1993 raadpleegt, kan daaruit
opmaken dat 11 van de 30 best
gewaardeerde uitzendingen van
vorig jaar door de Evangelische
Omroep op de buis werden ge
bracht. Publieke omroepen
hechten sterk aan zulke gege
vens.
HILVERSUM TON DE JONG
„De vraag naar de kijkcijfers is
de laatste jaren enorm toegeno
men", weet drs. Wim Bekkers,
hoofd van de dienst Kijk- en
Luisteronderzoek (KLO), als
geen ander. „De komst van de
commerciële omroepen RTL4
en RTL5 heeft wat dat betreft tot
een sterke wedijver geleid. Er
wordt méér waarde gehecht aan
de cijfers dan voorheen, toen de
publieke omroepen nog het al
leenrecht hadden. In die tijd
waren alleen wat omroepbazen
en prografnmamakers geïnte
resseerd; tegenwoordig is ieder
een er mee bezig. Elke onuoep
heeft zijn eigen onderzoeker in
dienst om de cijfers te analyse
ren. De kijkcijfers zitten niet
langer in een glazen huisje, zeg
Kijkcijfers kunnen je als om-
Hoeveel men-
r je programma's kij-
>ep veel leri
Geen relatie
Bekkers: „Er bestaat geen direc
te relatie tussen kijkdichtheid
en waardering. Met andere
woorden: de dichtst bekeken
programma's zijn niet per defi
nitie altijd de best gewaardeer
de. Een programma met een
klein bereik, maar met een hoge
waardering, geniet daarom toch
vaak een beschermde status.
Voor een omroep als, pakweg,
de VARA is het niet alleen inte
ressant om te weten hoe de kij
kers haar programma's waarde
ren, maar vooral ook hoe haar
eigen achterban ze waardeert."
Want ook dat registreert de
dienst KLO. Of beter: laat ze re
gistreren. Het continu kijkon
derzoek wordt in opdracht van
NOS en STER uitgevoerd door
het Hilversumse bureau Into-
mart. Dat heeft bij 850 huishou
dens in den lande (die samen
een representatieve doorsnede
van tv-kijkend Nederland vor
men) meterkastjes staan, zoge
naamde kijkmeters. De ge
zinsleden toetsen met behulp
van een afstandsbediening ge
gevens in: wanneer ze beginnen
en ophouden met kijken, en
hoe ze - uitgedrukt in rapport
cijfertjes van 1 tot 10 - waarde
ren wat ze gezien hebben, 's
Nachts belt de centrale compu
ter van Intomart automatisch
het elektronische geheugen van
alle panel-huishoudens en haalt
hij de gegevens op.
Soepje
De dienst Kijk- en Luisteronder
zoek probeert van die enorme
brij gegevens een goed soepje te
koken. Dan blijkt bijvoorbeeld,
dat 75 procent van Nederland
helemaal niet- of minder dan
een uur per week naar RTL5
kijkt. En dat 87 procent mini
maal een uur per week op een
De dienst Kijk- en Luisteronder
zoek heeft uitgerekend dat 'All
you need is love' 33 procent van
de vrouwen en 4 procent van de
mannen aan het huilen brengt.
FOTO KIPPA
van de publieke zenders Neder
land 1, 2 of 3 afstemt. Vooral
naar de Journaals wordt nog al
tijd goed gekeken.
Wim Bekkers illustreert zijn
woorden met staatjes en statis
tieken: „Ondanks de concurren
tie met RTL4 en RTL5 is de in
formatieve rol van de publieke
Geen extreem
kijkgedrag
HILVERSUM GPD
De Nederlandse kijker hangt
tegenwoordig gemiddeld 2
uur en 28 minuten per dag
voor de buis. Gerekend over
1993 kwam dat neer op 898
uur per persoon (van zes jaar
en ouder). Daarvan gingen
de meeste uren naar RTL 4
(265), gevolgd door Neder
land 2 (136), Nederland 1
(133) en Nederland 3 (129).
„De kijktijd is over de jaren
heel stabiel gèbleven", vol
gens Wim Bekkers van de
dienst KLO. „Door de komst
van RTL is dat wel wat aan
getrokken, maar de hoeveel
heid gespendeerde kijktijd
staat niet in verhouding tot
wat er aan zenders bij is ge
komen. Het is zeker niet zo,
dat iedereen 'altijd' televisie
zou kijken."
De meest bekeken publieke
omroep was vorig jaar de
TROS, die in het avondtijd
vak (18.00-24.00 uur) een
kijkdichtheid scoorde van 5,4
procent (1 procent kijkdicht
heid 136.200 kijkers).
Sir Peter Michael gelooft in Classic FM
AMSTERDAM MONIQUE BRANDT
De effectiviteit van TV-commer-
cials neemt af omdat kijkers
steeds vaker wegzappen als het
reclameblok op televisie van
start gaat. Adverteerders zullen
in de toekomst daarom meer
gebruik gaan maken van com
mercials op de radio. „Radio
wordt de komende jaren een
heel belangrijk medium", hoopt
èn verwacht Sir Peter Michael,
bestuursvoorzitter/aandeelhou-
omroepen niet in het geding ge
komen. Aan de andere kant, en
dat is misschien ontnuchterend,
moet je vaststellen dat televisie
meer dan ooit een ontspan
ningsmedium is. Daarna volgt
de informatieve functie, en dan
pas - op grote afstand - de
'poot'educatie/cultuur."
der van het
le station Classic FM. Het klas-
siek/jazz-station kreeg eerder
dit jaar een Nederlandse etherf
requentie en is sinds 30 april in
de lucht.
Volgens Michael is de tijd
voorbij dat er bij adverteerders
alleen naar de aantallen men
sen wordt gekeken die met een
promotie-spot worden bereikt.
„Via de televisie bereik je meer
mensen, dat is waar. Maar als je
een spot voor een nieuw type
Mercedes hebt, gaat het niet om
het dochtertje van drie en de
oude schoonmoeder die voor
de televisie zitten. Je moet de
man of vrouw bereiken die er
over denkt een nieuwe auto aan
te schaffen. Met radio, dat zo'n
gedifferentieerd medium is, kun
je je doel dan veel makkelijker
bereiken. Classic FM heeft bij
voorbeeld een relatief welva
rend publiek, dat doorgaans
niet veel televisie kijkt."
Nederlandse mediaplanners
geloven nog niet erg in het
nieuwe station, omdat het te
onbekend is en zich bovendien
op twee verschillende muziek
genres richt. Michael wijst ech
ter op de situatie in Engeland,
waar de reclamebestedingen
het afgelopen jaar op de radio
met 30 procent zijn gestegen,
mede dankzij de komst in sep
tember 1992 van Classic FM, dat
zich nadrukkelijk richt op een
breed publiek. „En dat is pas
het begin", aldus Michael.
Netwerk
Michael wil op die trend inspe
len door een Europees netwerk
van commerciële klassieke sta
tions op te bouwen, zij het in
landen waar de Engelse taal
goed wordt begrepen, gezien de
tweetalige uitzendingen. Op dit
moment worden er onderhan
delingen gevoerd met overhe
den van Scandinavische landen
over toelating van de zender.
Wanneer het station in andere
landen gaat uitzenden is nog
niet bekend. Het kan snel gaan,
gezien het feit dat het Neder
landse Classic FM in minder
dan twaalf weken tijd is opge
zet. „Ik waag me niet aan voor
spellingen", aldus Michael. Ook
kan hij nog niet vertellen of de
Sir Peter Michael: „Als Classic FM
eenmaal loopt, trekken wij Britten
ons terug achter het Kanaal."
FOTO GPD
stations die op stapel staan, be
halve klassieke muziek ook jazz
in hun programmering zullen
opnemen, net zoals dat in Ne
derland is gebeurd.
„Het gaat erom dat een zen
der zo goed mogelijk aanslaat.
We richten ons in onze klassie
ke en jazz-programmering op
een groot publiek, niet op een
kleine groep van liefhebbers:
We willen de deur openzetten
naar mensen beseffen dat er
meer is dan pop en rock en gol
den oldies, maar niet weten
Het station in Nederland zal
in de toekomst geheel door Ne
derlanders worden gerund. Op
dit moment worden medewer
kers aangetrokken. Michael: „Al
zijn de eigenaren Brits, het sta
tion wordt door en door Hol
lands. Als de zender eenmaal
loopt en onze taak is voltooid
trekken wij ons weer terug ach
ter het Kanaal."