'Het leven
gaat door'
Russen hebben een
oogje op Alaskatunnel
'Op wie stem jij? Ik op Janmaat'
Veteranen van D-Day laten echt niet met zich sollen
cJni#
Feiten &Meningen
MAANDAG 9 MEI 1994
2
Nederlaag CDA laat Lubbers koud
Premier Lubbers lijkt niet erg onder de indruk te zijn van de onge
kende nederlaag van het CDA bij de kamerverkiezingen van vorige
week dinsdag. ,,Ik heb er niet op gereageerd, niet in het publiek en
niet thuis. Ik heb helemaal niet gereageerd. Het leven gaat weer
door", aldus de demissionaire minister-president.
Lubbers vertoonde zich zaterdag, op
zijn verjaardag, voor het eerst sinds
de verkiezingsdag weer in het open
baar. In Zwolle nam hij deel aan een
grote bijeenkomst van de 8-Mei-Be
weging, een kritische stroming bin
nen de rooms-katholieke kerk. In de
wandelgangen wilde hij ook slechts in
het kort iets zeggen over het feit dat
hij op de avond van de verkiezingen
wel had laten weten, via een commu
niqué, dat hij zich officieel beschik
baar had gesteld voor het voorzitter
schap van de Europese Commissie.
,,lk heb lang geaarzeld. Omdat ik na
zoveel jaren ook wel gedacht heb: is
het niet goed om eerst 'ns bij te tank
en? Maar ik heb nu de beslissing ge
nomen om me beschikbaar te stellen
en ik ga het graag doen. Ik denk dat
het belangrijk werk is." De minister
president zegt niet bang te zijn voor
concurrentie. „Voor dit soort ambten
word je gevraagd. In ieder geval is er
geen competitie, geen concurrentie.
Liet is de verantwoordelijkheid van de
collega's in de Europese Raad om een
zo verantwoord mogelijke keuze te
doen. Ik zie het dus niet als een zaak
van rivaliteit, van campaignen of van
concurrentie. Ik zie wel", aldus Lub
bers.
Drs. Tjerk Westerterp, minister na
mens de KVP in het kabinet-Den Uyl,
verklaarde gisteren dat het vreemde
gedrag van Lubbers de oorzaak is van
de dramatische verkiezingsnederlaag
van het CDA. Westerterp verweet de
minister-president vooral dat hij lijst
trekker Brinkman geen enkele ruimte
had gegeven om de aandacht op posi-
op zichzelf te vestigen.
„Steeds als Brinkman na een of ander
debacle weer net boven Jan was,
kwam de premier en duwde hem
weer kopje onder", aldus de ex-mi-
nister in het TV-programma Het Ca-
pitool.
Directeur Van Gennip van het weten
schappelijk instituut van het CDA
meent dat de teloorgang van zijn par
tij voor een deel is toe te schrijven aan
het feit dat het CDA met name is ge
worteld in de provincie, terwijl het ica-
binet-Lubbers/Kok te veel een 'Rand
stad-kabinet' was. Het heil van het
CDA ligt niet in de eerste plaats in
Den Haag en zeker niet in Amster
dam, stelt Van Gennip in het jongste
nummer van het tijdschrift Christen-
Democratische Verkenningen.
Hij signaleert ook een gebrek aan
communicatie tussen partijtop en
achterban. Ook de binnengeslopen
cultuur van technocratie aan de top
van het CDA heeft de partij electoraal
gedeeltelijk de das omgedaan. Het
CDA ontkomt er om het tij te keren
niet aan drastische verbeteringen aan
te brengen in het luisteren van de top
naar de achterban. Deze voelt zich
onbegrepen. Van Gennip geeft als
voorbeeld het stemgedrag van onder
anderen boze ouderen, boeren en
tuinders. Wanneer het CDA op deze
weg voortgaat, zal het één van zijn
wezenskenmerken het karakter
van volkspartij langzamerhand
verliezen, zo voorspelt hij.
Demissionair premier Ruud Lubbers.
FOTO DIJKSTRA
Nu de droom van Napoleon
van een tunnel onder het Ka
naal is bewaarheid, beginnen
ingenieurs te denken aan een
veel grotere keizerlijke fanta
sie die in 1725 voor het eerst werd onderzocht
door Peter de Grote. Een landverbinding tussen
Siberië en Alaska.
Ervan overtuigd dat de twee continenten ergens
bij elkaar moesten komen stuurde 'De Grote' een
Deense kapitein in het Russische leger Vitus
Bering erop uit om te onderzoeken waar dat zo
is. Meer dan 250 jaar nadat Bering terugkwam
met het nieuws dat de continenten door een
zeeëngte werden gescheiden (de Straat die zijn
naam draagt), zijn Russische en Amerikaanse in
genieurs aan het lobbyen voor een tunnel om de
verbinding tot stand te brengen waarvan Peter
geloofde dat die er altijd was geweest.
Voor deze klus is de Interhemisferische Bering-
straattunnel- en Spoorweggroep opgericht, waar
in Russische, Amerikaanse en Canadese bedrij
ven zijn verenigd. Volgeijs Viktor Razbegin, direc
teur van de Russische partner, zou de tunnel on
geveer 90 kilometer lang worden, waarvan 35 on
der water. De rest zou door twee eilanden worden
geboord. (De afstand is overigens veel kleiner dan
kapitein Bering dacht. Hij voer in de mist door de
Straat en dacht dat Noord-Amerika nog honder
den kilometers ver weg lag.) „De onderzoeken
zijn al begonnen en die zullen twee of drie jaar
duren", aldus Razbegin.
Met een vaste verbinding met Alaska zou de land-
brug hersteld worden waarover 12.000 jaar gele
den Aziaten overstaken naar Noord-Amerika. De
laatste poging daartoe werd in 1905 gedaan. Een
consortium onder Amerikaanse leiding werd en
thousiast over het idee van een treinverbinding
tussen New York en Parijs, en bracht 5 miljoen
dollar (9,5 miljoen gulden) bijeen voor de Trans-
Alaska Siberische Spoorweg. Maar het plan raakte
ondergedompeld onder de Eerste Wereldoorlog
en de Bolsjevistische Revolutie.
Volgens Razbegin is een tunnel slechts onderdeel
van de nieuwste onderneming, die ook nog een
intercontinentale spoorwegen een gezamenlijk
energiesysteem zou behelzen. De dichtstbijzijnde
bestaande spoorweg in Rusland ligt meer dan
4500 kilometer van de Beringstraat, en aan de
Amerikaanse kant ligt de dichtstbijzijnde spoor
lijn bijna 900 kilometer naar het oosten.
Volgens Nikolai Grom, chef van het Ontwerp- en
Constructiedepartement van het ministerie van
spoorwegen, zou de aanleg van zoveel nieuwe
THE INDEPENDENT
spoorlijn en het graven van
een tunnel minstens 20 jaar
duren.
Zelfs dit lijkt optimistisch,
hoewel een spoorweg van
New York naar Parijs technisch te realiseren is.
Het grootste obstakel vormen de kosten. De Rus
sische Spoorwegen schatten de kosten voor een
Beringtunnel op meer dan 14 miljoen gulden,
maar dat lijkt verdacht veel op het oorspronkelij
ke, veel te optimistische prijskaartje dat aan de
Eurotunnel hing. Georgé Koumal, de Amerikaan
se vertegenwoordiger van het Interhemisferische
consortium, zou de kosten eerder op 70 miljard,
gulden hebben begroot.
De kans dat een dergelijke mammoetinvestering
snel wordt terugverdiend, is nihil. Meer dan 75
miljoen passagiers zijn vorig jaar met de boot of
het vliegtuig het Engelse Kanaal overgestoken, sa
men met tientallen miljoenen tonnen vracht. En
toch bestaat nog twijfel of de Eurotunnel vrucht
afwerpt. Het verkeer over de Beringstraat is mini
maal, en zonder massale financiële steun van de
staat wordt het niets met het projekt.
De meest enthousiaste voorstanders zijn de gou
verneurs van Alaska en Tsjukotka, de Russische
en Amerikaanse regio's die het meeste van de
toestroom van geld en herziening van de han
delsroutes in de wereld zouden profiteren. De
oversteek zou altijd onafhankelijk van het weer
gemaakt kunnen worden.
„De Russen zijn heel goed in grote projekten", zei
gouverneur Walter Hickel onlangs tegen de Ka
mer van Koophandel in Anchorage in Alaska. „Zp,
kunnen alleen niet hun aardappels distribueren.,"
Maar Rusland deelt dezelfde angst die soms in
Groot-Brittannië werd gevoeld om de Kanaaltun
nel. De NAVO kruipt vanuit het Westen dichter
bij, en de Russische generaals zijn niet blij met
een grotere kwetsbaarheid in het oosten. Sommi
gen draaien het echter om en zien het als een eer
ste stap om Alaska terug te krijgen. De beslissing
van de tsaar in 1867 om Alaska voor 7 miljoen
dollar (13 miljoen gulden) aan de Verenigde Sta
ten tg verkopen is nog steeds een pijnlijk punt,
niet alleen voor de mallotige randverschijningen
van het Russiche nationalisme.
Grom waarschuwde vorige week: „Ruslands be
langen moeten zeker worden beschermd. Dat wil
zeggen, tenzij we willen dat de zaken met Alaska
anders liggen."
MÓSKOU ANDREW HIGGINS INDEPENDENT
VERTALING: LUUTJE
Vervolg voorpagina
Met rijke roomse leven is echter
niet meer wat het is geweest in
het oude smokkelaarsdorp Sint
Willebrord, geeft een zich dood-
geschrokken kapelaan De Bok
(„Zeg maar Ad") toe. „De ont
kerkelijking heeft ook hier toe
geslagen. De kerkgang wordt
minder, al noemt tachtig pro
cent van de mensen hier zich
katholiek. De mensen zijn in
verwarring. Ze zien op TV de
toestanden met drugs en bui
tenlanders en ze denken: dat
willen we niet. Dan heb je nog
de discussies over de WAO, met
als klap op de vuurpijl de AOW
van het CDA. Dan is zo'n stem
op de CD een proteststem. Een
uiting van frustratie. De mensen
willen hier zekerheid. En dat
zingt rond in zo'n gesloten
dorp. De gesprekken op de ver
jaardagen gaan dan van: op wie
stem jij? De invloed op elkaar is
groot hier."
Vrijstaande huizen zijn er in
overvloed in Sint Willebrord. Als
het even kan koopt de Wille-
brorder nog vóór zijn huwelijk
een lap grond en bouwt zijn ei
gen huis. Met hulp van de fami
lie, desnoods leggen die het
geld op tafel als er centen te
kort komen. De ouders gaan op
hogere leeftijd bij de kinderen
wonen. Het gloednieuwe be
jaardenhuis kregen ze met
moeite vol. Daar zitten nu be
jaarden in uit het nabij gelegen
Roosendaal. Het leverde begin
dit jaar nog een rel op. Sint Wil
lebrord had 160 woningen te
veel gebouwd.
Kleine huisjes in de achtertuin
van de kinderen, daar wonen
opa en oma. Dat is wat Brink
man de eigen verantwoordelijk
heid noemde en de Willebror-
ders knikten instemmend. Tot
dat de lijstaanvoerder aan de
AOW kwam. Dat pikten ze op 't
Heike niet. Het CDA verloor
massaal tijdens de laatste ver
kiezingen.
De straten zijn proper, de auto's
nieuw. In het weekeinde gaan
ze naar het café biljart, want in
de woonplaats van de kampioe
nen Christ van der Smissen en
Dick Jaspers is biljart volkssport
nummer één. Evenals wielren
nen. Ze zijn nog trots op de gele
truien van Wout Wagtmans en
de overwinningen van neef Ri-
ni. De naam van Wim van Est
('IJzeren Willem') wo>-dt met
respect uitgesproken. En voor
de aankomst van de Tour de
France in '78 telden ze met ge
mak een half miljoen op tafel.
EIGENZINNIG
,,'t Zijn harde werkers, een ge
sloten gemeenschap die vooral
één ding niet meer wil: de bitte
re armoede uit het verleden.
Bovendien zijn ze eigenzinnig,
recalcitrant soms", vertelt Kees
Brouwers (67), de onofficiële
burgemeester van Sint Wille
brord. Hij zit al 32 jaar in de
Rucphense gemeenteraad met
zijn eigen lijst, de Rucphense
Volkspartij, tevens de grootste
fractie in de raad. Landelijk
stemt hij CDA. Twaalf jaar was
hij wethouder. Nu doet hij het
wat rustiger aan.
De vader van Brouwers fietste
voor de oorlog als zovele Wille-
brorders om de twee weken
naar de Haarlemmermeer om
als knecht aardappelen te rooi
en. „De armoede was groot
hier. We waren aardappeleters.
Als je te kort kwam, kreeg je
eten van je buren of je familie.
De mensen zijn opgevoed met
de gedachte dat ze het alleen
niet zouden overleven."
Aan de NSB hadden ze een
pesthekel in 't dorp. Nooit is er
op die facisten gestemd, zeggen
ze. NSB'er De Groot werd met
stenen en knuppels het dorp
uitgemept. Niemand heeft vrij
willig in Duitsland gewerkt.
Overal zaten onderduikers, ook
joden. De vluchtelingen van de
watersnoodramp van 1953 kre
gen een gastvrije ontvangst.
Soms wel voor anderhalf jaar.
De naoorlogse periode bracht
ook de rijkdom. Brouwers: „De
Willebrorders waren bouwvak
kers. Ze pendelden overal heen.
Op maandagochtend reden de
busjes het dorp uit, op vrijdag
kwamen ze terug. Met de cen
ten, die aan vrouwlief werden
gegeven, 's Avonds en in het
weekeinde bouwden ze hun
huizen. Er werd hier keihard ge
werkt". Had de kerk een op
knapbeurt nodig, dan lapten ze
met z'n allen een paar ton.
Evenzo voor een nieuw orgel.
Het valt Brouwers op dat hij de
pendelbusjes tegenwoordig niet
meer hoort. „Er zijn talloze rug
gen hier gesneuveld. Veel men
sen zijn in de WAO beland. Ze
hebben zich letterlijk kapot ge
werkt om de welvaart binnen te
halen. Achter de gevels van de
mooie huizen heerst sociale ar
moede. Jonge jongens met
versleten ruggen loijgen moei
lijk verkering. Ja, want de vader
van het meisje wil zekerheid.
Een jongen moet toekomst heb
ben. Want daarmee heeft de va
der ook zekerheid. Anders
moet-ie voor de financiën op
draaien. Als mijn zoon werkloos
wordt, is het niet alleen zijn
probleem maar ook het mijne.
Dan zal ik moeten lappen."
VERWARRING
Brouwers had het grote aantal
stemmen op de CD niet ver
wacht. Al kende hij de gesprek
ken. „Ik weet precies wie op
welke partij stemt. In het stem
bureau ging het deze keer an
ders. 'Jij staat niet op de lijst, hè,
nou dan weet ik niet op wie ik
moet stemmen. Dan maar die
Janmaat', zeiden ze tegen me.
De Willebrorders zijn in verwar
ring. Ze vertrouwen de politici
niet meer. In mijn stemdistrict
gingen 97 stemmen naar de CD
en in een andere 101. Precies de
districten waar veel WAO'ers en
werklozen wonen. Dit zijn de
mensen die bang zijn voor de
toekomst. Ik denk dat vooral uit
protest op de CD is gestemd. En
door de jongeren die toch min
der binding met een partij heb
ben."
In het nabijgelegen Rijsbergen,
waar een groot asielzoekerscen
trum is gevestigd, behaalde de
CD slechts 1,3 procent van de
De kerk in Sint Willebrord. De ontkerkelijking heeft ook in dit dorp toegeslagen.
stemmen. In Sint Willebrord
zijn slechts 220 van de negen
duizend inwoners van buiten
landse afkomst, onder wié een
groot aantal Belgen, en daar
ging 13,6 procent van de stem
men naar de CD. „Racisten zijn
de Willebrorders niet", beweren
kapelaan Ad de Bok en Kees
Brouwers met grote stelligheid.
„De buitenlanders die hier wo
nen, maken deel uit van de ge
meenschap", meent de kape
laan. „Toen een Turkse inwoner
overleed, stond de gemeen
schap klaar om de familie op te
vangen. Voor een jonge Marok
kaan die tijdens een auto-onge
luk om het leven was gekomen,
werd geld ingezameld om hem
te laten begraven in Marokko.
Racisme is het niet. Het is de
verwarring. De angst voor wat
de toekomst gaat brengen..."
Kees Brouwers weet één ding
heel zeker over het stemgedrag
i zijn
„Dit v
nooit weer een stem op de
CD. De Willebrorders zijn zich
rot geschrokken. Dit was nou
FOTO GPD ROLAND DE BRp/A/
ook niet de bedoeling, vertellen
ze mij". De kapelaan: „We zul
len er alles aan moeten doen
om dit een volgende keer te
voorkomen. Dit mag nooit rpeèr:
gebeuren".
SINT WILLEBRORD CEES VAN DER LAAN
a
Ü*3fV
Een geallieerde soldaat n
Falaise in ogenschouw.
Met een 78-jarige kapitein en een bemanning
van gepensioneerden is het laatste zeewaardi
ge Liberty-schip ter wereld vanuit San Francis
co Bay vertrokken, uitgezwaaid door een klei-
ne groep enthousiastelingen.
t$ Het schip is begonnen aan een heldhaftige reis
d naar Frankrijk om de viering van de 50ste ver-
jaardag van D-Day luister bij te zetten. De
t ruim 130 meter lange Jeremiah O'Brian is een
l van de vele duizenden vrachtschepen die tij-
dens de Tweede Wereldoorlog in slechts 56
dagen in elkaar werden geflanst om tijdens de
geallieerde invasie van Normandiëop 6 juni
1944 manschappen, voorraden en tanks over
het Kanaal te transporteren. Veel Liberty-sche-
pen vergingen op weg naar Europa door con
structie- en materiaalfouten.
Kapitein George Jahn geeft toe dat zijn schip
geen oceaanreis meer heeft gemaakt sinds
1946, het geboortejaar van de Amerikaanse
president Clinton. De O'Brian was 34 jaar lang
uit de vaart, totdat hij in 1979 naar San Fran
cisco werd gesleept om als 'nationaal aanden
ken' te worden opgeknapt. De grondige res
tauratie kostte 400.000 manuren vrijwilligers
werk.
Het vertrek werd twee keer uitgesteld door de
Amerikaanse kustwacht, die meer proefvaar
ten wilde zien. „Iedereen vraagt of ik niet bang
ben", zegt de kapitein. „Maar er is niets mis
met dit schip. De O'Brian is in prima conditie
en er is geen enkele reden waarom hij het niet
zou halen."
Hij zegt hetzelfde over zijn bemanning die een
gemiddelde leeftijd van 70 jaar heeft. „Ze zijn
allemaal goed gemotiveerd en gezond."
De mannen zijn voor hun vertrek allemaal li
chamelijk onderzocht, maar voor de zekerheid
worden ze vergezeld door een dokter en een
priester. Er is ook een aantal jongemannen
aan boord om in te springen als de oudjes ver
moeid mochten raken. De reis over de Atlanti
sche Oceaan zal zo'n veertien dagen duren en
aangezien het schip geen air-conditioning
heeft, kan het op warme dagen benedendeks
flink benauwd worden. Na het herdenkings
feest zullen de O'Brian en zijn bemanning
weer op eigen kracht de terugreis aanvaarden.
De climax van de Amerikaanse deelname aan
de D-Day herdenkingen worden echter de
door het Pentagon goedgekeurde sprong bo
ven Normandië van veertig oorlogsveteranen
van 67 tot 83 jaar.
De veteranen hebben er hard voor gevochten
om op 5 juni boven de Franse plaats Sainte
Mère-L'Eglise uit twee oorlogslasten te mogen
springen. Aanvankelijk beweerde het Ameri
kaanse ministerie van defensie dat het krappe
schema geen plaats bood voor de veteranen.
Boze stemmen beweren dat de Amerikaanse
legerleiding de schrik om het hart sloeg bij de
gedachte aan een luchtruim vol zwakke oude
mannetjes in vrije val. Maar toen de grijze hel
den dreigden zelf vliegtuigen en parachutes te
huren, gaven de hoge omes alsnog toe.
Ook de burgemeester van Sainte Mère-L'Eglise
heeft zich verzet tegen de sprong van de vete
ranen. „Te gevaarlijk", zo luidde zijn oordeel.
„Flauwekul. Degenen die willen springen,
springen gewoon", aldus de Amerikaanse oud
strijder Howard Manoian. „Daar hebben we
geen toestemming van een burgemeester voor
nodig. In 1944 hadden we ook geen toestem
ming van de Duitsers gekregen om te landen."
Bij de bevrijding van Europa vielen aan Ameri
kaanse kant verreweg de meeste slachtoffers in
de luchtdivisies. Van sommige eenheden keer
de maar liefst 90 procent nooit meer terug van
hun dropping achter de vijandelijke linies bij
de stranden van Normandië.
De 72-jarige Ed Manley kijkt uit naar wat zijn
laatste sprong zal worden. Hij wil de jongere
generaties herinneren aan 'de offers, het leeu
en de verschrikkelijke verliezen' van zijn ka
meraden. „Dat is belangrijk", aldus Manley.
De voorbereiding van de 50ste verjaardag van
D-Day verloop verder ook allesbehalve soepel.
Eerder al kwam het tot een botsing met de
Britten wegens de plotselinge vervanging van
'hun' Pegasusbrug, die zij als eersten verover
den. Het eerste bevrijde huis in Normandië,
een café naast de brug en een Brits bede
vaartsoord, heeft het ook al moeten ontgeldeii.
Van de Franse autoriteiten moet het op 6 juni
dicht omdat de vloer de menigte niet zal hou
den. De eigenaresse weigert vooralsnog daar
aan gehoor te geven.
Voorts heeft de Franse staat geprobeerd Cana
dese veteranen, die al twee jaar geleden had
den geboekt, uit hun hotel in Deauville te zet-
ten. Daar is op het laatste nippertje, en na een
diplomatieke aanvaring met de Canadezen,
van af gezien.
LOS ANGELES Ind-ANP
VERTALLING: MARGREET HESLINGA
