Lastercampagne
tegen socialisten
Buitenland
Hongaarse Nederlanders zoeken roots Hongaren zijn
Nek-aan-nek-race tussen salsakoning en 'de stier'
5*
Vietnam herdenkt bloedige slag
met Fransen bij Dien Bien Phoe
ZATERDAG 7 MEI 1994
De leider van de Hongaarse Socialistische Partij Gyule Horn.
foto reuter
„De rekening: tienduizenden doden in 1919, honderd
duizenden gedeporteerden in 1945, honderden doden in
1956,22 miljard dollar schuld in 1980". De anti-socialisti
sche propaganda in Hongarije neemt duizelingwekkende
proporties aan sinds de socialisten in de opiniepeilingen
voor de parlementsverkiezingen van morgen op winst
staan.
BOEDAPEST RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT
Vrijwel alle partijen richten hun
toespraken voornamelijk tegen
de socialisten. Het Hongaars
Democratisch Forum (MDF), de
grootste regeringspartij, is zelfs
een regelrechte lastercampagne
begonnen waarbij schaamte
loos gebruik wordt gemaakt van
de macht de staatstelevisie.
Het pamfletje met 'de reke
ning' dat ergens op een boom
in Boedapest hangt, is zeer on
schuldig vergeleken met de be
schuldigingen die de socialisti
sche MSzP en de donderdag bij
een auto-ongeluk ernstig ge
wond geraakte partijleider Gyu-
la Hom via de electronische
media over zich heenkrijgen.
Het is algemeen bekend dat
Hom na het neerslaan van de
Hongaarse opstand in 1956 lid
was van de zogenaamde arbei
dersmilities, een partijorganisa
tie die in veel gevallen het vuile
werk van de politie opknapte.
Dat heeft Hom nooit ontkend.
HONGARIJE
Hoofdstad: Boedapest
Aantal inwoners: io,5 miljoen
Oppervlakte: 93.030 km2
(Nederland 40.844)
Bevolkingsdichtheid: 114
(Nederland 368)
Taal: Hongaars
Maar volgens eigen zeggen
heeft hij alleen bruggen en we
gen bewaakt. Niemand heeft
ooit bewijs van het tegendeel
kunnen vinden, tot de actuali
teitenrubriek Panorama on
langs een in Zweden wonende
Hongaar opvoerde die verklaar
de dat 'een man die sterk op
Hom leek' hem in 1957 in de
gevangenis de tanden uit de
mond had geslagen.
Niet alleen kreeg Hom geen
kans op een weerwoord. Maar
een klein onderzoek van het so
cialistische dagblad Nepsza-
badsag leerde al snel dat het
verhaal van de getuige aan alle
kanten rammelde. Zo bleken al
lerlei data niet met elkaar te
kloppen. Bovendien was de ge
tuige in de jaren zestig een paar
maal veroordeeld: ondermeer
wegens inbraak en... meineed.
Eerder had het MDF al voor
een schandaal gezorgd door alle
Hongaren een folder thuis te
bezorgen over de prachtige re
sultaten die de regering de afge
lopen vier jaar had bereikt. Een
verkiezingsstunt? Hoe kwamen
de critici erbij, het betrof ge
woon objectieve voorlichting
aan het volk. Op staatskosten
uiteraard, en de folder wordt
door de partij ijverig bij haar
verkiezingsmeetings gebruikt.
Voor de campagne hebben de
Hongaarse media afspraken ge
maakt over een eerlijke en ge
lijkwaardige behandeling van
alle partijen. De televisie, die de
afgelopen maanden gezuiverd
is van tegenstanders van de
MDF-regering, verklaarde dezer
dagen echter zich nergens toe
verplicht te voelen. Of het MDF
met zijn campagne zijn doel be
reikt, is overigens sterk de
vraag. Terwijl ze de glanzende
regeringsfolder bekijkt, scham
pert een dorpsbewoonster in
Noord-Hongarije: „Voor dit
soort dingen heeft deze regering
wel geld. Ze kunnen me beter
een hoger pensioen geven".
THP QQT1 Qtinprp
BOEDAPEST THIEU VAESSEN
Lorant Varga had in Nederland al 29 jaar
lang bijna dagelijks over Hongarije gehoord,
vaak in het Hongaars ook. Met zijn ouders
bracht hij er zijn vakanties door, leerde de
taal en zo begon hij de Hongaarse mentali
teit, de hartelijkheid en het pessimisme,
steeds meer te waarderen.
Een paar jaar wonen in het land waar zijn
ouders waren geboren, dat was een droom
en Varga stippelde zijn strategie uit. „Het
moest gewoon lukken", zegt hij in het ui
terst moderne kantoor van de ABN AMRO
in Boedapest. Na zijn studie economie
zocht hij een werkgever die plannen had
om zich in Hongarije te vestigen en zo
kwam hij bij de gefuseerde bank terecht.
Varga beschouwt zichzelf al minder als een
toerist nu hij twee maanden in Boedapest
woont. „Ik voel me nog Nederlander, maar
ik pas me snel aan. Ik denk dat het percen
tage Hongaar-zijn nog zal groeien, dat ik
echt trots word op Boedapest, dat ik bij een
voetbalwedstrijd tussen Nederland en
Hongarije niet meer voor Nederland ben."
Varga is een zoon van twee van de duizen
den Hongaren die vooral in 1956, toen Rus
sische troepen een volksopstand neersloe
gen, naar Nederland vluchtten. Als geen an
dere minderheidsgroep integreerden de
veelal goed opgeleide Hongaarse ballingen
in Nederland. Een massale terugkeer bleef
dan ook uit na de val van de Muur: de
vluchtelingen hadden inmiddels een goed
bestaan opgebouwd in hun nieuwe vader
land.
Voor veel jongeren, de tweede-generatie
ballingen, blijft het land van hun ouders
echter trekken. Zij hebben weinig te verlie
zen, willen wel eens nagaan of hun roman
tische beeld van Hongarije strookt met de
werkelijkheid, of gewoon hun geluk wel
eens proberen in het ouderlijke land.
Het is ook een mooie tijd in Hongarije te
wonen. „Het mooiste vind ik de goud
koorts-mentaliteit die er heerst", zegt Var
ga. De 'hele omschakeling' meemaken was
voor hem een belangrijke drijfveer, meent
hij, belangrijker dan het idee dat hij terug
moest naar zijn wortels.
De iets oudere Lèszló Marècz ziet zichzelf
vooral als intermediair tussen de Hongaren
en de Nederlanders. Marècz is docent Hon
gaarse Studies aan de Universiteit van Am
sterdam en zelf ook zoon van ballingen. Ze
ventig procent van zijn studenten heeft op
een of andere manier Hongaars bloed in de
aderen.
Direct na zijn middelbare school stortte hij
zich al op de studie van de Hongaarse taal,
literatuur en geschiedenis. „Je wordt je heel
langzaam bewust van de ouderdom van de
cultuur en gaat ontdekken hoe gastvrij en
fatsoenlijk de Hongaren zijn. Die aristocra
tische cultuur trekt aan als een magneet."
Peter Csikös zette zich op de middelbare
school juist een tijdlang af tegen zijn Hon
gaarse verleden. De zomerkampen van
Hongaren in Nederland liet hij ongemerkt
passeren. „Misschien ben ik nu bezig met
een inhaalrace", zegt Csikös in een café in
Boedapest. De omslag kwam op een feestje,
toen een andere student hem vroeg of „die
Hongaren in Roemenië soms gastarbeiders
waren". De onwetendheid irriteerde hem;
dat hij moest uitleggen dat een groot deel
van Hongarije na de Eerste Wereldoorlog
was toebedeeld aan Roemenië.
Csikös is in Hongarije om het terrein nog
eens te verkennen. Hij overweegt zich in
Hongaarse vluchtelingen na aankomst in Nederland in 1956.
Boedapest te vestigen als freelance journa
list. Zijn studie geschiedenis en zijn kennis
van de taal moeten een goede basis bieden.
En hij hoopt toch ook een beetje de saai
heid van Nederland te ontvluchten. „We
gingen ieder jaar op vakantie in Hongarije
en elke keer viel me weer op hoe levendig
het is, dat er veel meer gebeurt op straat",
zegt hij, terwijl de ober de door hem ge
roemde ongedwongen sfeer illustreert door
een kop thee te serveren in een bierpul.
Enthousiast verorbert Csikös een forse
maaltijd van noedels, goulash en een stuk
spek van honderd procent glazig vet. Soms
lijkt die Hongaarse eetcultuur alleen al ge
noeg reden om Hongarofiel te worden. Het
thema keert in alle gesprekken terug, de rij
ke gerechten van stoofschotels of van wild
en gevogelte met goedgevulde sauzen.
„Vreselijk als je in Nederland weer een
broodje kaas krijgt voorgeschoteld", zegt de
jonge bankier Varga.
Na de val van het communisme waren de
Hongaren zelf niet altijd even blij met de
belangstelling van gevluchte landgenoten
en hun kinderen. Sommigen Hongaren me
nen nog altijd dat de ballingen hen destijds
in de steek hebben gelaten. Anderen vrezen
dat gevluchte Euistocraten hen zullen ver
drijven van het land en uit de huizen die de
communisten meer dan veertig jaar gele
den in beslag namen.
Van dat soort gevoelens hebben de jonge
Hongaarse Nederlanders weinig last gehad.
Varga meent dat vooral de ballingen die nu
terugkeren in grote Mercedessen om de
Hongaren te vertellen wat ze moeten doen,
op een vijandige ontvangst kunnen reke
nen. „De reacties op onze komst zijn mis
schien ook positiever omdat wij er niet voor
gekozen hebben te vluchten."
toe aan andere
regering
BOEDAPEST ANP
In theorie zouden Hongaren
trots moeten zijn op hun rege
ring. Na de val van het commu
nisme slaagde hun conservatie
ve regeringsploeg immers als
enige in Oost-Europa erin haar
ambtstermijn van vier jaar vol
te maken. In de praktijk blijkt
voor trots echter geen aanlei
ding. De altijd al pessimistische
Hongaren zijn opnieuw teleur
gesteld. Na de ondergang van
het communisme bleef de he
mel op aarde uit. In plaats daar
van kwam een regering die vol
gens velen een feodale regeer-
stijl hanteert.
Het regerende Hongaarse De
mocratische Forum (MDF), dat
'een rustige toekomst' belooft,
kan volgens opiniepeilingen
morgen bij de parlementsver
kiezingen rekenen op niet meer
dan 11 procent van de stem
men. De enige hoop van de par
tij van premier Peter Boross is
dat de peilingen het opnieuw
verkeerd hebben, net als vier
jaar geleden.
De oud-communisten van de
MSzP, die zich tot de sociaal
democratie hebben bekeerd, lij
ken af te stevenen op een grote
overwinning. 'Ja' is hun slogan.
Met de voorspelde ruim 30 pro
cent van de stemmen is zelfs
een absolute meerderheid voor
de socialisten niet uitgesloten.
Het kiesstelsel, misschien wel
het ingewikkeldste ter wereld,
maakt voorspellen lastig.
Hongarije combineert een dis
trictenstelsel met een systeem
van evenredige vertegenwoordi
ging. Daarnaast worden 58 van
de 386 zetels verdeeld na een
verrekening van de reststem-
De eerste kiesronde biedt
slechts duidelijkheid over 152
zetels. In de meeste van 176 dis
tricten zal op 29 mei een tweede
ronde nodig zijn om te bepalen
wie als plaatselijke vertegen
woordiger naar Boedapest af
reist. Een kiesdrempel van vijf
procent moet versplintering van
de politiek voorkomen.
De twee liberale partijen in
het midden van het politieke
spectrum krijgen naar verwach
ting de sleutel in handen voor
de formatie van een nieuwe re
gering. De links-liberale Vrije
Democraten (SDS) kunnen re
kenen op 16 procent van de
stemmen. De rechtsere Jonge
Democraten (Fidész) zouden
genoegen moeten nemen met
11 procent. Terwijl de SDS een
voorkeur heeft voor samenwer
king met de socialisten, zegt Fi
dész onder geen beding met de
oud-communisten in zee te
gaan.
Panctmezen morgen naar de stembus voor nieuwe president
DEN HAAG TJABEL DALING
Anderhalf miljoen Panamezen
kiezen morgen in de eerste
vrije verkiezingen na de Ame
rikaanse invasie van 1989, hun
nieuwe president Volgens de
jongste peilingen belooft de
stembusstrijd een nek-aan-
nek-race te worden tussen ac
teur en salsazanger Ruben Bla
des en Ernesto Perez Balladar-
es, vanwege zijn corpulente ui
terlijk wel El Torode stier
genoemd. Blades had aanvan
kelijk veruit de beste kansen,
maar viel enkele maanden ge
leden in de opiniepeilingen ver
terug. De laatste weken groeit
zijn populariteit weer.
Balladares is de
Revolutionaire Democratische
Partij (PRD), het politieke in
strument van de verlichte gene
raal Omar Torrijos en de voor
malige dictator Manuel Norie
ga. Met Torrijos, die in 1Ö68
door een staatsgreep aan de
macht kw^m, identificeert Bal
ladares zich graag: van Noriega
moet hij niets hebben: „Noriega
was een schande voor het
land".
De 47-jarige Balladares ergert -
zich aan Panama's beroerde re
putatie als witwasland van
drugsgeld. Als hij president
wordt, zal hij een stringentere
anti-drugswetgeving afkondi
gen. „De Amerikaanse beschul
digingen doen pijn, maar ze zijn
correct."
De massale toevoer van drugs
en drugsgelden naar het Mid-
denamerikaanse land is nu ook
volgens Panamese begrippen
weliswaar illegaal, maar het valt
sterk te betwijfelen of Balladares
zijn plannen kan verwezenlij
ken. De nationale economie is
in zeer sterke mate afhankelijk
van de drugsgelden en van de
dubieuze inkomsten uit de vrij
handelszone rond Colón, Pana
ma's tweede stad. „Mijn rege
ring wordt bepaald door Torrij-
ismo", zegt de leider van de
Ruben Blades, de salsakoning die morgen een gooi gaat doen naar het
presidentsschap van Panama.
PRD. „Scholen, banen en on
derwijs."
Omar Torrijos bezorgde zijn
land een zekere politieke en so
ciale stabiliteit en sloot in 1977
een verdrag met de VS over het
Panamakanaal. De overeen
komst, die voorzag in een over
dracht nog deze eeuw van de
soevereniteit over de Kanaalzo
ne van de VS aan Panama, ver-
john mc connico
me contacten met de bevolking
maakten Torrijos ook bij wes
terse intellectuelen geliefd.
„Een man van grote kwalitei
ten"; zo beschreef de Britse
schrijver Graham Greene hem
liefdevol in zijn roman Getting
to know the general. Torrijos,
toch ook een dictator maar één
van het verlichte soort, was ei
genlijk helemaal niet zo'n poli
sterkte de nationale identiteit tiek dier. „Het enige wat ik wil is
trots van de Panamezen. Zijn een huis, rum en een
PANAMA
publieke werken, zijn pragmati
sche linkse en populistische po
litieke standpunten en zijn war-
vertrouwde hij zijn vriend Gree
ne toe.
Ruben Blades vertegenwoor-
Hoofdstad: Panama
Aantal inwoners: 2,4 miljoen
Oppervlakte: 77.080 km2
(Nederland 40.844)
Bevolkingsdichtheid: 31
(Nederland 368)
Talen: Spaans, Engels
digt het andere politieke geluid
in het Panamese politieke spec
trum. De 45-jarige salsazanger,
dichter, filmacteur en tekst
schrijver is voor de bevolking
het alternatief voor de traditio
nele partijen die uitsluitend aan
hun eigen machtsbelangen
denken.
Blades belichaamt voor hen
de hoop op een betere toe
komst. De bewoners van de
sloppenwijken van Panama-
Stad herkennen zich in de tek
sten van zijn liederen. Voor hen
is hij een 'politiek vernieuwer',
zoals hij ook de salsamuziek
van nieuwe impulsen voorzag.
De 45-jarige Blades groeide
op in de sloppenwijken van Pa
nama-Stad en vertrok in 1975
met een paar honderd dollar op
zak naar de Verenigde Staten.
Eind 1991 keerde hij terug naar
zijn vaderland waar hij de poli
tieke beweging Papa Egoro op
richtte. De term stamt uit de Pa
namese inheemse taal Guaymi
en betekent letterlijk Moeder
Aarde. Critici zeggen dat Blades'
beweging geen duidelijk om
lijnd partijprogramma heeft,
maar voor Panamese begrippen
neemt Papa Egoro verfrissende
standpunten in.
De salsazanger komt op voor
de mensenrechten en wil het lot
van de overwegend arme bevol
king in zijn land verbeteren. De
zorg voor het milieu en de be
strijding van de armoede zijn
andere belangrijke agendapun
ten van zijn politieke beweging
die van verkiezingsbijeenkom
sten een permanent feest
maakt.
Blades, fel tegenstander van
de Amerikaanse invasie in 1989,
wil zijn land de 'waardigheid'
teruggeven die het verdient. Pa
nama moet minder afhankelijk
worden van de Verenigde Sta
ten en zijn eigen nationale
identiteit terugvinden, betoogt
de populaire zanger. Dat stand
punt ligt in het verlengde van
zijn militante linkse verleden in
de VS, dat er onder meer toe
leidde dat radiostations in Mia
mi zijn platen boycotten.
De kritiek die sommigen op
de salsa-koning hebben, is dat
hij nog te pro-Amerikaans is. In
Blades' voordeel werkt dat hij
een nieuwkomer is; een man
zonder politiek verleden. In de
Panamese context betekent dat
dat hij niet geassocieerd kan
worden met corruptie, drugs
handel en diefstal. Want voor de
gemiddelde Panamees zijn poli
tici dieven en zakkenvullers, en
daarom blijft mogelijk zelfs de
helft van de kiezers morgen
thuis.
Als Blades de verkiezingen
wint, stapt hij in een lange tra
ditie van schrijvers, kunste
naars, musici en dichters die
zich in Latijns-Amerika geroe
pen voelden een belangrijke po
litieke rol te spelen. Maar niet al
zijn voorgangers slaagden er
ook in te bereiken wat zij wil
den.
De erotische gedichten en
liefdespoëzie van de Braziliaan
se president Itamar Franco krij
gen een welwillender gehoor
dan zijn politieke beleid. De
Peruaans /Spaanse schrijver
Mario Vargas IJosa is wereldbe
roemd om zijn romans en es
says, maar bij de presidentsver
kiezingen moest hij in 1989 het
onderspit delven tegen Alberto
Fujimori.
De Venezolaanse schrijver
Romulo Gallegos en zijn Domi
nicaanse collega Juan Bosch
wonnen in 1948 en 1962 de pre
sidentsverkiezingen in hun
land. Militaire staatsgrepen
smoorden hun politieke ambi
ties in bloed.
Zo'n 6.000 Fransen werden na de slag bij Dien Bien Phoe krijgsgevangen gemaakt. archieffoto reuter
HAARLEM HANS JACOBS
Vietnam gedenkt vandaag dat veertig jaar gele
den de slag bij Dien Bien Phoe werd gewonnen.
Die overwinning bezegelde het lot van de Fran
sen in Indo-China. Vietnam werd onafhanke
lijkheid, al was er nog 21 jaar strijd nodig, alvo
rens beide landsdelen weer onder één regering
vielen. De nederlaag bij Dien Bien Phoe is voor
de Fransen een van de grootste uit de geschie
denis.
Begin maart 1954 sloten de troepen van de
Vietminh, onder leiding van Ho Tsii Min, de
Franse versterking Dien Bien Phoe geheel in. De
Fransen, onder leiding van generaal Christian de
Castries, hadden zich daar enkele maanden eer
der verschanst om een halt toe te roepen aan de
opmars van de naar onafhankelijkheid van
Frankrijk strevende communisten. Die hadden
op dat moment al grote delen van Laos, dat met
Vietnam en Cambodja tot Frans Indo-China be
hoorde, in handen.
Tegenover de Franse troepenmacht, bestaande
uit 11.999 mannen en één vrouw, Geneviève de
Galard, stond een overmacht van 40.000 man, die
werden geleid door generaal Vo Nguyen Giap.
Het heldhaftige Franse verzet kon niet verhinde
ren dat de vesting op 7 mei. na een belegering
van 57 dagen, in handen viel van de Vietname-
zen. De slag heeft aan tienduizenden Vietname-
zen en soldaten van de Franse Unie het leven ge
kost. In maart al vroeg en kreeg Giap een kort
staakt-het-vuren om zijn gewonden te evacueren.
Voor de Fransen betekende de nederlaag bij
Dien Bien Phoe ook meteen het einde van de ko
lonisatie van Indo-China. Er werd al enkele
maanden in Genève onderhandeld over de juiste
wijze van dekolonisatie. Die besprekingen wer
den door de feiten op het slagveld achterhaald.
In augustus kwam een wapenstilstand tot stand
en in oktober 1954 werd Hanoi zonder slag of
stoot door de communisten ingenomen. Tegelij
kertijd probeerde de Vietminh ook het zuiden van
Vietnam de Franse kolonie Cochin-China, die
in september onafhankelijk was geworden on
der controle te krijgen. Die pogingen leidden na
het vertrek van de Fransen tot bemoeienis van de
Amerikanen, hetgeen de pas in 1975 beeïndigde
Vietnamoorlog tot gevolg had.
