PvdA is ouder, wijzer
en vooral bescheidener
f
Feiten &Meningen
Brinkman wacht
nog menige
slapeloze nacht
Lesje in goede manieren
Kemkop-trouwring Opvang gevluchte Rwandezen race tegen de klok
ZATERDAG 7 MEI 1994
pi!
3 bf?inkman
Slapeloze nachten kunnen tot tegengestel
de inzichten leiden. Groen Links-lijsttrekker
Ina Brouwer lag naar eigen zeggen een
nacht lang te woelen en draaien. Maar toen
zij woensdagochtend uit de sponde stapte,
wist ze het zeker: ik moet terugtreden. Niet
dat zij in haar verkiezingscampagne vrese
lijke brokken had gemaakt, ruzie had ge
schopt in haar partij of zelf onderwerp was
geweest van onthullingsjournalistiek. Nee,
het lag simpeler. Een lijsttrekker, zo zette
Brouwer uiteen, is hoe dan ook verantwoor
delijk voor het verkiezingsresultaat. En als
dat tegenvalt - in dit geval één zetel verlies -
dient zij/hij de consequenties te dragen.
Dezelfde ochtend was CDA-lijstrekker
Brinkman eveneens met roodomrande
ogen uit zijn bed gerold. Tijdens het sche
ren wist hij het zeker: ik moet blijven. Twin
tig zetels had zijn partij bij de verkiezingen
verloren, een in de parlementaire geschie
denis ongeëvenaarde nederlaag. Hij had in
de verkiezingscampagne brokken gemaakt,
ruzie gekregen met Lubbers en was onder
werp geweest van onthullingsjournalistiek.
Maar het lag inge
wikkelder. Een lijst
trekker, zo zette
Brinkman uiteen, is
uiteraard verant
woordelijk voor het
verkiezingsresultaat.
Maar als dat tegen
valt, moet hij als ka
pitein juist aan
boord blijven.
Het CDA is onte
genzeggelijk in guur
weer terechtgeko
men. Allereerst is
het gevaar voor ver
dere afbladdering
van de leider niet
denkbeeldig. Verder rijst de vraag hoe lang
de partij nog eensgezind kan blijven terwijl
bij de verkiezingen zoveel bloed is gevloeid.
Ten slotte heeft het CDA bij het formatie-
spel voor het eerst sinds zijn oprichting niet
meer het initiatief - en dat is wennen. Niet
Brinkman, maar Hans van Mierlo heeft de
sleutel voor het nieuwe kabinet in handen.
Daarbij is alvast één ding zeker: Elco
Brinkman kan het premierschap waarvoor
hij ruim vier jaar lang werd klaargestoomd,
wel op zijn buik schrijven. Als het niet Kok
wordt, wordt het Van Mierlo. En dat is triest
voor Brinkman, omdat het Torentje hem de
uitgelezen kans had geboden zijn gezag en
invloed te herstellen. Brinkman moet nu
zoeken naar een andere plek waar zijn
wonden kunnen helen. Dat is ook de reden
waarom het CDA sinds de verkiezingen zo
gelaten reageert op de paarse coalitie, de
combinatie die vóór 3 mei nog als een dui-
velsverbond werd afgeschilderd. Als er im
mers één vluchtplaats is waar de partijleider
na zijn zwarte dinsdag op krachten kan ko
men, is het wel in de oppositiebankjes.
De WD kan erover meepraten. Eenmaal
in de oppositie wisten de liberalen na de
chaos van 1989 de rijen weer snel te sluiten.
Oppositie voeren tegen een paars kabinet
kan ook nog leuk zijn, grapte Lubbers een
kleine twee jaar geleden.
De kaarten komen anders te liggen als de
paarse coalitie niet haalbaar blijkt, want
dan komt het CDA toch weer in de regering,
hetzij met D66 en WD, hetzij met D66 en
PvdA. Kok en Van Mierlo vragen zich vol
gens welingelichte bronnen af of het CDA
gezien het enorme zetelverlies in zo'n rege
ring niet een te grote risicofactor is. Zal
Brinkman de eerste gelegenheid aangrijpen
om dit - vanwege het overwicht van D66 en
PvdA veel te progressieve kabinet - ten val
te brengen? Zo denkbeeldig is dat niet, want
met een goed getimede crisis kan Brinkman
een deel van de vertrokken kiezers teruglok
ken.
In een coalitie met D66 en WD kan
Brinkman aanzienlijk méér van zijn politie
ke doelstellingen verwezenlijken. Niet een
krachtige oppositie of een geslaagde breuk,
maar een succesvol regeringsbeleid zou
Brinkman in dit geval weer op het schild
moeten heffen. Verwacht mag worden dat
de CDA-leider, als de mogelijkheid van zo'n
coalitie zich aandient, dan ook in het kabi
net zal gaan zitten. Met een aantrekkende
economische groei (en dat voorziet het
CPB) kan zijn toekomst er toch nog zonnig
uitzien. Curieus genoeg kan een eventueel
vertrek van Lubbers naar Brussel voor
Brinkman alsnog roet in het eten gooien.
Hans van den Broek en waarschijnlijk ook
Dries van Agt (die naai" verluidt niet onder
Lubbers zou willen dienen) keren dan terug
in Nederland. En dat kan de hoe dan ook
aangeslagen CDA-leider nog menige slape
loze nacht bezorgen.
paul koopman
Elske ter Veld was er niet, Hans Simons ook niet. Thijs Wöltgens was er wel, maar
eigenlijk ook weer niet. Marjanne Sint? Spoorloos. Piet de Visser en Frans Moor,
gone with the wind. Jan Schaefer, overleden. Verdwenen zijn ze, verloren soms.
Geschonden door vier jaar regeren van de PvdA. Met hun vertrek vloeiden ook
twaalf zetels weg. Maar geen spreker die er op de verkiezingsavond in Paradiso
ook maar één woord aan hen wenste vuil te maken. Want de verliezer wint
BELASTING BELICHT
Tweewekelijkse rubriek over fisci Tl
kwesties door Dennis Web
Waarom, dat weten ze zelf
nog niet eens precies. „Kok
natuurlijk", roept minister
Jan Pronk. „In zekere zin is de
partij door Kok gered. De
PvdA spreekt niet zo erg meer
aan, zeker niet onder de jon
geren. Die vinden het onder
hand toch een grootvaders
partij", relativeert senator
Joop van den Berg.
„Een goede campagne", weet
voorlichter Dig Istha heel ze
ker.
„De onstuitbare kracht van
Rottenberg", zegt het nieuwe
kamerlid Rick van der Ploeg.
„De twee, drie zetels die
Croen Links volgens de pei
lingen zou winnen, zijn uit
eindelijk naar ons gegaan en
die bepalen onze voorsprong
op het CDA", analyseert Rot
tenberg.
„Een kwestie van geluk. We
hebben het toch vooral te
danken aan de blunders van
het CDA, de blunders van
Brinkman met de AOW", zegt
een bezoekster, die zich kri
tisch PvdA-stemmer noemt.
OVERMOED
De PvdA aan het roer waar
aan Brinkman altijd zo graag
zijn beeldspraken ontleent.
vooral: zal het ook veel uit
maken, zal de partij erdoor
veranderen? Minister Jo Rit-
zen: „Onlangs was ik tijdens
een spreekbeurt voor de PvdA
in Heerenveen en daar vroeg
iemand: krijgt de PvdA weer
Onderwijs of wil het CDA dat?
I-Jet zit zó diep, het idee dat
het CDA de lakens uitdeelt.
Het is ontzettend belangrijk
groter te zijn dan het CDA,
want daardoor zitten we niet
langer in die afhankelijke po-
Van den Berg, tevens hoogle
raar politicologie in Leiden:
„We moeten niet de illusie
hebben dat we het zo won
derwel hebben gedaan. Er is
geen enkele reden voor het
arrogante triomfalisme uit de
jaren zeventig. We praten nu
op basis van gelijkwaardig
heid met de andere partijen.
Misschien vinden sommigen
in mijn partij dat niet zo leuk,
maar het is wel zo".
Ed van Thijn, sinds een paar
maanden weer minister van
binnenlandse zaken, vreest
dat de nieuwe verhoudingen
leiden tot overmoed bij diver
se partijgenoten. „We zijn wel
de grootste, maar hebben
veel verloren en daarom mo
gen we niet juichen. De PvdA
mag niet de fout maken zijn
positie te misbruiken. Als we
iets hebben geleerd, dan is
het wel dat we onze hand niet
mogen overspelen."
Van Thijn spreekt uit erva
ring. Hij onderhandelde in
1977 voor de PvdA over de
vorming van een kabinet na
dat de partij onder leiding
van Joop den Uyl een histori
sche verkiezingsoverwinning
had geboekt. De PvdA kwam
evenwel niet in het kabinet
omdat ze het incasseringsver
mogen van het CDA, en voor-
al van politiek leider, zwaar
overschatte. Het zou .tot 1989
duren voordat CDA en WD
t met elkaar waren uitgere
geerd.
Ritzen voorziet evenals Van
Thijn een lange formatie: „Al
le irritatie, alle kinnesinne uit
het verleden zal bovenko
men. Er zullen heel wat barri
caden voor ons worden opge
worpen. Om te beginnen zul
len andere partijen alles pro
beren te voorkomen dat Kok
premier wordt. Voor mij is
hij, natuurlijk, de beste man,
maar ik durf nog niet te voor
spellen dat hij het ook
wordt".
Ritzen vreest onder meer dat
D66 zijn gram zal willen ha
len over de formatie van
1989, toen Kok zonder veel
scrupules Van Mierlo liet val
len. Hoewel Van Mierlo nog
altijd zegt niet zo graag in een
kabinet met CDA en WD te
gaan zitten, sluit Ritzen niet
uit dat D66 uiteindelijk die
keuze maakt om de rekening
met de PvdA te vereffenen.
Komt er de door Van Mierlo
de zó gewenste paarse coali
tie, dan ligt het voor Ritzen
voor de hand dat Van Mierlo
daarin het premierschap zal
opeisen. Als Kok dat niet wil,
voorzien veel PvdA'ers nog
heel wat ellende.
LIEFDE
Vooralsnog betuigen alle
PvdA'ers hun liefde voor D66.
Van Thijn: „Ik kan me abso
luut geen kabinet voorstellen
waarin PvdA en D66 niet sa
men zijn vertegenwoordigd".
Wallage: „Het progressieve
gehalte van het kabinet moet
zo hoog mogelijk worden".
Rottenberg, terwijl Van Mier
lo juichend op een groot vi
deoscherm verschijnt: „Laten
wij samen met D66 heel hard
klappen voor Hans van Mier
lo. Bravo Hans".
Rick van der Ploeg: „Ik denk
dat de politieke spelletjes niet
zo belangrijk zijn, het gaat
om de inhoud van het beleid.
En inhoudelijk kunnen we
het best met D66 overweg,
dus moeten PvdA en D66 de
basis zijn van het volgende
kabinet".
Wim Kok is de enige die elke
boot afhoudt. Hij heeft nog
met geen woord gerept over
Van Mierlo, sprak ook niet de
clichématige felicitaties uit,
net zo min overigens als hij
enig mededogen heeft ge
toond met Brinkman danwel
het CDA. Zijn houding is: be
scheiden blijven, maar wel
heel zelfbewust.
De kritische PvdA-stemmer
achterin de zaal: „Als je kijkt
naar de mogelijke coalities,
moetje toegeven dat D66 in
hét nieuwe politieke land
schap de machtigste partij is
geworden. Niet Kok, maar
Van Mierlo heeft alle troeven
in handen".
De gemoederen tussen belas
tingbetaler en belastingdienst
kunnen soms flink verhit zijn.
Soms wordt de fiscus beschul
digd van onredelijke behande
ling. Het gebeurt echter ook wel
eens dat belastingbetalers het te
bont maken. De rechter moet er
in dat soort gevallen aan te pas
komen om orde op zaken te
stellen. In een enkel geval zelfs
de strafrechter.
Een KLM-piloot voelde zich zo
in zijn recht aangetast dat hij bij
de officier van justitie in Haar
lem een verzoek deed strafver
volging in te stellen tegen een
belastinginspecteur. Een aantal
jaren geleden was de piloot één
van de veertig piloten die wer
den verdacht van belastingfrau
de. Deze piloten deden net alsof
ze in Ierland woonden en pro
beerden zo de Nederlandse be
lastingheffing te ontlopen.
De KLM-piloot in kwestie werd
hiervoor niet strafrechtelijk ver
oordeeld, maar kreeg wel een
navorderingsaanslag in de bus.
Hij moest alsnog inkomstenbe
lasting betalen. Op zichzelf was
hier niets aan de hand, ware het
niet dat vijftien dagen daarvoor
ook al over dezelfde inkomsten
loonbelasting was nageheven.
Omdat de loonbelasting e
dubbel wordt aangeslagen,
maar dit heeft alleen tot doel
om de rechten van de belasting
dienst zeker te stellen. Pas als
die zekerheid er is, vervalt een
van de twee aanslagen.
Het hof tikte de inspecteur ech
ter wel op de vingers: erg zorg
vuldig was hij niet geweest. Hei
had hem toch duidelijk moete
zijn dat de piloot (een leek op
fiscaal gebied) van zo'n dubbelj
aanslag zou schrikken. Enige
persoonlijke toelichting op de
dubbele aanslag was dus wel oj
zijn plaats geweest, aldus het
hof. Geen misdrijf dus, maar
wel een goede les voor de in
specteur in goede manieren.
Dat ook sommige belastingbe
talers wel eens les in goede ma
nieren mogen hebben, blijkt ui
het volgende geval. Begin 1991
was een belastingambtenaar
betrokken bij een boekenonder
zoek bij een zekere A. Eind 199!
begon deze A. een persoonlijke
vete tegen de belastingambte
naar. Hij stuurde de fiscus een
aantal brieven waaruit blijkt dat
hij, om het mild uit te drukken,
geen al te hoge dunk van de
ambtenaar heeft. De vriende
lijkste opmerking was wel dat
de ambtenaar chantage pleegt
[belastingaanslagen.
voorheffing op de inkomstenbe- A. gaf de belastingdienst (in zijn
lasting is, vroeg de piloot de be
lastinginspecteur dan ook of de
nageheven loonbelasting kon
worden verrekend met de nage
vorderde inkomstenbelasting.
woorden: 'De maffia die zich
belastingdienst noemt') dan
ook een ultimatum
dagen om dit 'gesjoemel' recht
5 zetten. De gevolgen zouden
Want twee keer betalen over de- anders voor de fiscus zijn. Enke-
De inspecteur weigerde dit en
hield de twee aanslagen in
stand. Dat ging de piloot te ver.
Hij verzocht de officier van jus
titie strafvervolging in te stellen
tegen de inspecteur, omdat de
ze zich volgens hem schuldig
had gemaakt aan een misdrijf.
Hij deed dit op grond van arti
kel 366 van het Wetboek van
Strafrecht, die dit omschrijft als
'knevelarij'. Een misdrijf waarop De belastingdienst reageerde
le dagen later stuurde A.
pamflet met daarop een kopie
van een artikel uit de plaatselij
ke krant, waarin hij verwees
naar de opmerking dat bij de
belastingdienst 'ploerten' wer
ken die 'Gestapo-methoden' ge
bruiken. Hij dreigt dit pamflet 0
in duizendvoud te verspreiden j
als het ultimatum is verstreken, i
Om te laten zien dat het me- aw
nens is, heeft hij bij een aantal j
buren van de ambtenaar Liet D<
pamflet alvast in de bus gedaan. fai
Bi
maximaal zes jaar gevangenis
straf staat, maar dat in 1922
voor de laatste keer is gebruikt
tegen een ambtenaar. De offi
cier van justitie weigerde echter
strafvervolging in te stellen. De
piloot liet het hier niet bij zitten
en schakelde het gerechtshof in
Amsterdam in om de veroorde^
ling alsnog voor elkaar te krij
gen:
Het ging het hof net iets te ver
om de belastinginspecteur voor
knevelarij te veroordelen. Het
komt in dit soort belastingzaken
namelijk veel voor dat iemand
vervolgens koel en zakelijk: ii
kort geding vroeg de dienst een jat
verbod op verspreiding van het bt
pamflet. De rechtbank ging ja
hierin'mee. De president van de1 kt
rechtbank vindt dat de man niet I ti<
alleen onnodig grievend is ge- vj
weest, maar zich tevens schul- zi
dig heeft gemaakt aan beledi- gi
ging van het openbaar gezag. zt
Een belastingambtenaar moet o<
er op zijn bedacht dat hij niet sj
altijd even juichend wordt bin
nen gehaald, maar zulke ernsti- j zi
ge beschuldigingen als van A. v;
hoeft hij dus niet te pikken. v;
Al heel lang geleden werden zwaarden na
de beëindiging van een gewapend conflict
omgesmeed tot ploegscharen. Maar de be
ëindiging van de Koude Oorlog heeft geleid
tot een wel heel bizarre vorm van 'herge
bruik' van het dodelijkste wapentuig ter we
reld. In de Verenigde Staten worden van het
goud van ontmantelde kernwapens
trouwringen gemaakt.
De edele en half-edele metalen zoals
goud, platinum, zilver en koper van de
tienduizenden Amerikaanse kernraketten
die ontmanteld worden, moeten eerst wor
den omgesmolten. „De vorm moet worden
veranderd, omdat de onderdelen van de
kernwapens geheim zijn", aldus dr Bailey
van het Nationale Laboratorium in Califor-
nië. „Pas dan mogen deze materialen op de
markt worden verhandeld. Het goud van de
kernwapens is deels door juweliers gekocht
en tot sieraden verwerkt. Mijn trouwring
kan heel goed van een kernkop afkomstig
zijn, omdat ik hem pas vorig jaar heb ge
kocht."
Puur goud is niet radioactief en er bestaat
geen gevaar voor de volksgezondheid, mits
het goud goed wordt gescheiden van de ra
dioactieve elementen, zoals plutonium, in
de kernkoppen. Goud wordt vooral gebruikt
om corrosie tegen te gaan van de plutoni
um kern, die gemakkelijk 'roest'. Ook in de
geavanceerde elektrische circuits wordt
goud gebruikt.
londen steve connor
the independent
TOM JANSSEN
mh kroohwm T
Cyprian Habirabanda is door de
rivier tussen Rwanda en Tanzania
gewaad om het vluchtelingen
kamp te bereiken. Halfvergane lij
ken dieven langs hem heen, bots
ten tegen hem aan. Zijn zoontje
droeg hij hoog boven zijn hoofd,
uit angst voor besmetting met een
of andere ziekte. De tocht duurde
in totaal negen uur; maar de veel
kortere weg via de officiële grens
overgang, nu in handen van het
Rwandees Patriottisch Front
(RPF), wilde hij koste wat kost mij
den. „Ik ben een Hutu en de kans
is groot dat je daarom door het
RPF op weg naar de vrijheid wordt
vermoord".
Rwanda bloedt en loopt nog
steeds gestaag leeg. De afgelopen
dagen zijn opnieuw duizenden ge
vluchte Rwandezen in Tanzania
aangekomen. Niet in één keer,
zoals vorige week vrijdag, toen de
vluchtelingenorganisatie van de
Verenigde Naties (Unhcr) een
stroom van een kwart miljoen
ontheemden te verwerken kreeg.
Ditmaal steken ze overal in groep
jes de grens over.
De vluchtelingen, voor meer dan
95 procent Hutu's, weten dat het
RPF de brug over de rivier heeft
afgesloten en ze zijn bang voor de
Tutsi-rebellen. Anders dan de be
weging zelfde wereld wil doen ge
loven, vermoordt het RPF volgens
de vluchtelingen wel degelijk Hu
tu's. Maar slechts een enkeling
heeft werkelijk bewijzen van de
slachtpartijen gezien, de meesten
hebben het van horen zeggen en
zijn daarom op de vlucht gesla
gen.
Naar gelang het RPF de afgelopen
weken verder naar het Zuid-Oos
ten oprukte, verlieten steeds meer
Flutu's hun dorpen en sloten zich
aan bij de aanzwellende kolonne
vluchtelingen in de richting van
de Tanzaniaanse grens. Toen de
officiële grensovergang na het ver
trek van het regeringsleger en voor
de komst van het RPF 24 uur on
bewaakt was, trok de massa in één
keer Tanzania binnen. De hulpin
stanties, die op enkele tienduizen-
den Rwandezen hadden gerekend,
werden totaal overrompeld.
Inmiddels beginnen de eerste te
kenen zichtbaar te worden van
een echt opvangkamp. Opmerke
lijk is vooral hoe met veel verve al
lerlei activiteiten op touw worden
gezet. Langs de modderpaden en
over de door de regen zompig ge
worden grasvlakten krioelen dui
zenden mensen die handel met
elkaar drijven, spelletjes met el
kaar doen en met behulp van tak
ken, gras en door het Unhcr ver
strekte plastic zeiltjes een onder
komen in elkaar prutsen. Opval
lend is hoeveel mannen de hele
dag gekluisterd zijn aan hun
draagbare radiootjes om de laatste
propaganda-berichten op te van
gen.
Maai" ondanks de schijnbare op
gewektheid onder de Rwandezen
is de situatie in het opvangkamp
nog verre van ideaal. Veel mensen
slapen nog iedere nacht in de
open lucht terwijl de regen dagen
lang met bakken naar beneden is
gekomen. Het aantal gevallen van
longontsteking neemt als gevolg
hiervan dramatisch toe.
Ook zijn nogal wat mensen zwaar
getraumatiseerd door het vele
bloed dat ze over hun land heb
ben zien vloeien. „Maar voor
trauma's hebben we nu geen tijd",
zegt de Belg Etienne Kog resoluut.
Hij is door het Unhcr aangesteld
als medisch coördinator van het
nieuwe vluchtelingenkamp en is
genoodzaakt prioriteiten te stel
len. „Gisteren zijn dertien mensen
overleden, aan longontsteking,
malaria en diarree. Die ziekten
moeten we eerst aanpakken en de
problemen die hier ten dele aan
ten grondslag liggen, het gebrek
aan water en sanitaire voorzienin
gen. Het grootste gevaar is een
cholera-epidemie. Als die hier uit
breekt, gaat iedereen dood."
Jacques de Milliano, hoofd van de
Nederlandse afdeling van Artsen
Zonder Grenzen, spreekt van 'een
race tegen de tijd' en 'een tijdbom
die ieder moment kan ontploffen':
„Omdat hier heel snel heel veel
vluchtelingen zijn neergestreken,
moeten we er nu heel snel op rea
geren en dat is gezien problemen
met transport en infrastructuur
niet gemakkelijk. Er is een tekort
aan voedsel, er is veel te weinig
water, mensen die redelijk sterk
en gezond hier aankwamen be
ginnen langzaamaan zwakker te
worden."
De Milliano is naar Ngara geko
men om een omvangrijke operatie
op poten te zetten. Medewerkers
van Artsen zonder Grenzen uit alle
buurlanden zijn opgetrommeld
om mee te helpen met de opbouw
van een goed watersysteem, sani
taire - en medische voorzienin
gen. In totaal zal 80 ton materiaal
worden ingevlogen. Samen met
het Rode Kruis worden voorberei
dingen getroffen om komende
maandag een grootscheepse vac
cinatie tegen mazelen uit te voe
ren.
Het Unhcr doet verwoede pogin- ngara frans van den houdt
gen om de ontheemden van voed- correspondent
■?J| Een Rwandese jon-
gen brengt water
naar zijn stekje in het
ffl§m inderhaast opgetrok-
É|9 ken vluchtelingen-
I Sm kamp Ngara aan de
IM8 grens met Tanzania.
De gevluchte Rwan
dezen lopen kans op
allerlei epidemieën
vanwege de ontbre
kende sanitaire voor
zieningen en het door
lijken besmette wa
ter. FOTO REUTER
sel te voorzien, maar kampt met
vertragingen wegens onbegaanba
re wegen en roofovervallen. Het
Rode Kruis is inmiddels de hon
derden wezen en kinderen die
hun ouders onderweg zijn kwijt
geraakt te hulp geschoten.
Zoals de veertienjarige Samuel
Sinzinkayo. Toen hij het geluid
van gevechten in zijn dorp hoor
de, rende hij meteen weg en nam
niet de tijd om te kijken of zijn ou
ders dat ook deden. Hij heeft drie
dagen in het kamp naar hen ge
zocht en de speurtocht toen maar
opgegeven. Samen met twaalf an
dere kinderen wordt hij nu door
drie vrouwen verzorgd. Kinderen
die kennelijk ook besmet zijn ge
raakt met het geweld in hun land.
Het enige wat Samuel op zijn
vlucht meenam is z'n katapult.
