Nog nooit was Leiden zo aards
Cultuur&Kunst
Raak getypeerde miniatuurtjes
door Jasperina de Jong
Uitvoering Voorschotens Kamerkoor
Een ongelukkig slotakkoord van Croiset
Plan verkoop
Picasso uit
Vondelpark
van de baan
Onduidelijkheid over kunstwerk op 't Vierkant
I VRIJDAG 6 MEI 1994
1 -chef* jan rijsdam. 071-356472
De Lakenhal zoekt Leids Goed
leiden 'Leids Goed. De textiel in een Hollandse stad' is de naam
van een tentoonstelling die vanaf 5 november in Stedelijk Muse
um De Lakenhal te zien is. De tentoonstelling moet een beeld
geven van de Leidse textielindustrie van de middeleeuwen tot de
twintigste eeuw. De Lakenhal zoekt voor deze expositie voorwer
pen en aandenkens die met de Leidse textielindustrie te maken
hebben, zoals reclamemateriaal, foto's en produkten van Leidse
textielfabrieken. Mensen die nog in het bezit zijn van voorwer
pen die te maken hebben met de Leidse textielindustrie wordt
verzocht te schrijven naar de Lakenhal, met vermelding van
naam, adres en om welke voorwerpen het gaat. Richt uw brief
•aan: Stedelijk Museum De Lakenhal, Antwoordnummer 10363
WB, Leiden.
Dino's in Haags Museon
den haag In het Museon in Den Haag is tot en met 31 juli
'Jurassic Park - de tentoonstelling' te zien. Behalve dinosaurus
sen uit de film kunnen bezoekers ook zien welke trucages zijn
gebruikt. Verder staan er fossielen en afgietsels van de giganten
uit de oertijd en er is het grootste nest met dinosauruseieren ter
wereld. Het Museon is geopend ma t/mvr 10-17 uur, za. zo. 12-
17 uur.
'Zomaar' theater voor kinderen
jacobswoude» De Jacobswoudse theatergroep Zomaar geeft
dinsdag 10 mei voorstellingen in Rijnsaterwoude en Woubrugge.
Zomaar treedt om 10.30 uur op in Het Schoolhuis in Rijnsater
woude en om 15.00 uur in De Wijk in Woubrugge. De toegang is
drie gulden voor kinderen, volwassenen mogen de voorstellin
gen gratis bijwonen.
Tentoonstelling 'De Kameleon'
zoeterwoude Teken- en schildervereniging De Kameleon houdt
aanstaande morgen en zondag de jaarlijks ledententoonstelling
in het atelier aan de Van Swietenstraat in Zoeterwoude-dorp. Op
de expositie tonen de de leden van De Kameleon wat zij het af
gelopen winterseizoen hebben vervaardigd. De openingstijden
zijn van 11.00 tot 17.00 uur en de toegang is vrij.
Kunstestafette begint in Alphen
alphen aan den run Op 2 juni begint in Alphen aan den Rijn de
jaarlijkse kunstestafette van de provincie Zuid-Holland en de
culturele raad van de provincie. Het centrale thema is 'beelden
de kunst in de stedelijke openbare ruimte'. Aan het evenement
doen elf gemeenten, waaronder ook Leiden, mee. De estafette
uit zich in evenementen in galeries, musea en artoteken, activi
teiten rond monumenten, diverse exposities en activiteiten rond
architectuur.
Concert Dr. Alban in Rotterdam
Rotterdam Dr. Alban geeft vrijdag 13 mei een concert in de
Energiehal in Rotterdam. De Zweedse popster boekte in 1992
een wereldhit met 'It's my live'. Op dit moment staat hij hoog
genoteerd in de hitparades met 'Look who's talking'. Gastoptre
dens tijdens het concert in Rotterdam worden verzorgd door So
nic Surfers, King Bee, Too Different en Kontesa. Het avondvul
lende programma begint om 20.00. Kaarten kosten 37,50 en zijn
verkrijgbaar bij de bekende voorverkoopadressen.
Dr. Alban, 13 mei in Rotterdam.
85-jarige virtuoos Frederick Franck exposeert in Leidse galerie Amber
Een kleine man met een wit vlasbaardje wandelt door
een lommerrijke tuin. Hij houdt stil bij een meer dan
manshoge hand die omhoog rijst uit het gras. De camera
zoomt in als hij begint te vertellen. Mensen vragen hem
altijd wat dat beeld voorstelt. Of het de hand van God is.
Of de hand van Christus, vanwege de opening in de
handpalm. Glimmende ogen achter brilleglazen, want de
kunstenaar zegt zijn sculptuur zelf nooit zo te hebben
bekeken, maar hij vindt het best. Iedereen moet er het
zijne in kunnen zien. Maar desgevraagd wil hij wel kwijt
wat de hand voor hem betekent. Het beeld symboliseert
voor hem wat hij noemt het oog-hart-handreflex. Wat
zijn ogen zien, tekenen zijn handen, zonder dat hij daar
bij nog op het papier hoeft te kijken.
LEIDEN» IRENE v
De film gaat in dezelfde trant
verder: de oude kunstenaar in
een paradijselijke tuin, af en toe
in gezelschap van zijn vrouw, of
omringd door bewonderaars,
vertellend over zijn werk.
Kortom een sfeer die haast niet
van deze wereld is.
De kunstenaar in kwestie is
Frederick Franck. Ter ere van
zijn 85ste verjaardag - die hij op
12 april in zijn geboortestad
Maastricht heeft gevierd - is een
tentoonstelling van voorname
lijk recent werk ingericht in ga
lerie Amber. Op verzoek wordt
ook de film vertoond.
Twee jaar geleden exposeerde
Franck voor het eerst in deze
galerie, die tot dan toe was ge
specialiseerd in oude Japanse
schilderingen. Galeriehouder
Oktaaf Roefs doet met zichtbaar
genoegen het al vaker vertelde
relaas. Zijn vrouw Irma schreef
Franck, omdat zij hem een van
de weinige kunstenaars vindt,
die de oude Oosterse zienswijze
in overeenstemming weet te
brengen met zijn westerse ach
tergrond.
Zielsverwantschap
Soberheid in kleur en voorstel
ling, waarbij alleen de essentie
van hetgeen is waargenomen
op heel directe wijze is weerge
geven, verlenen Francks teke
ningen een Japans uiterlijk, in
de traditie van het Zen-boed-
dhisme. Daarmee hangt ook de
respectvolle benadering samen
van zijn heel alledaagse, dus
zeer westerse, tafereeltjes. Het
zijn zomaar mensen in een
stad, een zwerm vogels, of een
Baalbergen's
meubel lease service
De nieuwe manier van
zorgeloos inrichten.
Vraag naar de folder!
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Voorstelling: 'Een vrouw van niets', twee
eenakters van Alan Bennett gespeeld door
Jaspenna de Jong. Regie: Lodewijk de
Boer. Gezien 5/5, schouwburg, Leiden.
Als cabaretière is ze het meest
bekend. Toch heeft Jasperina de
Jong reeds verscheidene malen
laten zien ook een actrice van
niveau te zijn. Dit seizoen is ze
terug van even weg geweest in
de Nederlandse theaters met
twee eenakters van de Engelse
schrijver Alan Bennett.
Deze beide monologen zijn
miniatuur-portretjes van twee
vereenzaamde vrouwen die ie
der op haar eigen manier strijd
baar blijven. Ze worden door
Jasperina de Jong raak en met
een uitgekiende tekstbehande
ling getypeerd.
Speltechnisch is de eerste
monoloog geraffineerder van
opzet. De tweede spreekt in
houdelijk meer aan. Waar na
melijk in het eerste deèl de vaak
zo voor de hand liggende to
neelloopjes ontbreken, neemt
Jasperina de Jong in deel twee
regelmatig van die toneelmatige
poses in.. Een monoloog is nu
eenmaal meestal weinig the
atraal en dient dus een beetje
opgefleurd te worden.
De eerste eenakter heeft die
extra franje kennelijk niet nodig.'
Juffrouw Schothorst zit of ligt,
en vertelt. Ze is typisch iemand
die je zo maar ergens ontmoet.
Ongevraagd begint zo'n iemand
dan honderduit over alledaagse
beslommeringen te vertellen,
alsof je elkaar al jaren kent. Het
Kunst
midden
in Leiden.
MECENAS
G-A-L-E-R-l-E
VOORSCHOTEN
Het Voorschotens Kamerkoor bestaat in juni
twintig jaar. Om dit te.vieren geeft het gezelschap
op zaterdag 11 juni een uitvoering van de 'Petite
Messe Solenelle' van Rossini. Het werk wordt uit
gevoerd door solisten en begeleid door harmoni
um en vleugel.
Het koor is een initiatief van Rita Eriks, die in
1974 met een aantal amateurzangers bij elkaar
kwam om te zingen bij kerkdiensten en dergelij
ke. In 1975 deed het"koor mee aan het Tulip-festi-
boerderijtje onder een typische
Hollandse lucht, en dat alles vir
tuoos getekend.
Roefs beschrijft met gepaste
trots het fenomeen dat hij toch
wel zielsverwantschap zou wil
len noemen tussen zijn vrouw
en Franck, dat is uitgemond in
de expositie van twee jaar gele
den. De kunstenaar kwam daar
mee terug op zijn in 1964 geno
men besluit nooit meer te expo
seren in kunsthandels.
In die tijd schilderde hij in ku-
bistisch-impressionistische stijl.
Een tentoonstelling van zijn
schilderijen in het Amsterdam
se Stedelijk Museum in 1956
werd 'de gebeurtenis van het
jaar' genoemd. Zijn werk werd
aangekocht door vijf nationale
en een twintigtal buitenlandse
musea, en te koop aangeboden
bij prestigieuze galeries in New
York, Londen en Parijs.
Voor veel kunstenaars een si
tuatie om jaloers op te zijn.
Maar Franck, opgeleid als arts,
tandarts en anesthesist, bleef
naast zijn kunstenaarschap
werkzaam in een tandheelkun
dige kliniek. Eind jaren vijftig
vertrok hij voor deze werkzaam
heden naar Afrika ter onder
steuning van Albert Schweitzer.
In de film bij Amber noemt hij
deze Nobelprijswinnaar van de
Vrede een van zijn drie leids
mannen. De tweede is paus Jo
hannes XXIII, die hij in 1962
leert kennen bij het tweede Va
ticaans concilie. De derde, Su
zuki, de profeet van Zen in het
Westen, had hij al eerder ont
moet.
Goeroe
Kort na het contact met deze
Frederick Franck: Wat zijn ogen z
kijken.
drie religieuze mannen besluit
de onafhankelijke Franck, in
middels ook hoogleraar in de
schone kunsten in Pittsburg, dat
kunst niets met handel van
doen heeft. Een mening die vrij
wel dertig jaar stand houdt.
Werk van de meester was in die
periode toegankelijk via musea,
universiteiten of boeken, zoals
de door hem zelf verzorgde uit
gave: De Zen van het Zien.
Homo universalis Franck
heeft ruim dertig titels op zijn
naam staan. Net als zijn beel
dend werk getuigt zijn schrijven
steeds weer van zijn liefde voor
mens en natuur. Ook zijn ma
nier van leven doet dat.
De inmiddels tot Amerikaan
genaturaliseerde Franck heeft
zich in de jaren zestig terugge
trokken in het landelijke War
wick, op 60 mijl afstand van
New York, waar hij met zijn
vrouw het Pacem in Terris heeft
gesticht, ofwel Vrede op Aarde,
waar mensen tot zichzelf kun
nen komen, mediteren en con
certen bijwonen.
Als
goeroe zit Franck tus-
spei van Jasperina de Jong is
hier volstrekt geloofwaardig.
Een in-en-in-keurige, maar
muisgrijze juffrouw maakt zich
zelf tot onmisbaar middelpunt
van het kleine kringetje mensen
waarin ze zich dagelijks be
weegt. Ze waant zich kleurrijk;
uit puur lijfsbehoud, en wel heel
consequent tot de dood erop
volgt.
De vrouw in het tweede deel
is op een andere manier strijd
lustig. Ze is de vrouw van de do
minee die vanuit haar weinig
bruisende bestaan wegvlucht in
de drank. Wanneer ze aan een
ontwenningskuur begint, ziet
de dominee daarin het werk van
De Heer. In feite komt het door
toedoen van meneer Ramèsch,
met wie de vrouw van de domi
nee een kortstondige affaire
heeft gehad. Door het volstrekt
onnodige heen-en-weer-ge-
loop in een vaag, artistiekerig
decor houdt deze monoloog iets
toneelmatigs. Maar de droef
geestige humor, die door Jaspe
rina de Jong subtiel wordt gedo
seerd, vergoedt nagenoeg alles.
door Het Nationale Toneel. Regie:
Croiset. Spel: Will van Kralingen, Annet
Nieuwenhuijzen, Josée Ruiter. Jules Croi
set, Bram van der Vlugt. Hans Hoes, Has
Drijver e.a. Te zien: t/m 4 juni, Theater
aan het Spui. Den Haag.
Hans Croiset heeft er alles aan
gedaan om waardig afscheid te
nemen als artistiek leider van
Het Nationale Toneel. Maar zijn
keus voor 'De Perzen' van Ais-
chylos als slotakkoord is toch
niet zo'n gelukkige geweest.
Croiset moet het als een uitda
ging hebben gezien om het
oudste Europese toneelstuk -
Aischylos legde mede het fun
dament van de westerse cultuur
- in zijn volle waardigheid te to
nen. Maar voor hedendaagse
toeschouwers beperkt de
schoonheid van 'De Perzen'
zich tot de taal. En om daar nou
anderhalf uur voor op een hou
ten vlonder door te brengen is
wat veel gevraagd, ondanks alle
theatrale pracht en praal.
Vanwege een nagenoeg com
plete afwezigheid van handeling
heeft Croiset zijn vormgevers
aangespoord tot een bombar
dement van effecten. Ontwer
per Toer van Schayk werkt zo
elementair als van een choreo
graaf mag worden verwacht. De
grote zaal van Theater aan hét
Spui is omgebouwd tot een mo
derne, vierkante versie van het
klassieke theater. Het publiek
zit niet op natuursteen maar op
witte verhogingen die een arena
omgeven waarin spelers bijna
opgaan in het zand. Dit is het
zand van Perzië, dit is het stof
waartoe wij allen terugkeren.
Kettingen rammelen on
heilspellend op het pantser der
Perzen. Dan klappen er in het
vierkant luiken weg, lichtbun
dels betoveren de ruimte. Uit
het zand staan de zandkleurige
Perzen op, bijna als een zang
koor zingen en zeggen ze hun
ritmisch dreunende verzen van
onheil, een aanklacht tegen de
menselijke hoogmoed.
Prachtige beelden zijn het, dit
is het theater van de grootsheid,
zoals indertijd Croisets eigen re
gie van 'Faust' bij De Appel, of
meer nog de 'Filoktetes' van To
neelgroep Amsterdam in de
zandbak van een vervallen bio
scoop. Maar die voorstellingen
bleven niet steken in technisch
geweld en prachtig gezegde ver
zen. Theater kan op alle fronten
dik voor elkaar zijn maar als het
niks te zeggen heeft faalt het
toch nog.
Heeft Hans Croiset dan niks
te zeggen? Zijn carrière tot dus
ver (volgend seizoen regisseert
hij gewoon weer de nieuwste
Botho Strauss in Den Haag)
wees heel anders uit. Croiset is
er alleen ditmaal voor mijn ge
voel niet in geslaagd om de
mystiek en demonie uit de oer
oude onderwereld aan te blazen
tot hedendaagse boventonen.
Wat blijft er dan over van de
2500 jaar oude tragedie? De
rapportage van een bode (een
magistrale monoloog van Hans
Hoes) aan het Perzische hof
over de nederlaag van het eigen
leger bij Salamis in de tweede
grote slag tegen de Grieken.
Dan is er de magnifique uitge
beelde wederopstanding uit de
dood van koning Dareios (Bram
van der Vlugt), die zijn zoon
Xerxes veroordeelt om diens
hoogmoed. En tenslotte de boe
tedoening van Xerxes (Has Drij
ver) zelf. Het wordt allemaal
grandioos gespeeld en uitge
beeld en het zei mij allemaal
niets.
Floraconcerten
in Leidse Hortus
LEIOEN
Voor de derde maal zijn in
mei en juni weer fioracon-
certen in de Leidse Hortus
Botanicus. Het motto is
dit jaar 'Bedeckt mit
Blumen'. Op zondag 15
mei speelt het William By-
rd Ensemble een pro
gramma met a capella
muziek van de Middel
eeuwen tot de moderne
tijd, hoofdzakelijk geïnspi
reerd op vogels.
Het Bougainville Trio
brengt op maandag 23
mei (2de pinksterdag)
muziek van Haydn,
Beethoven en Rach-
maninov op viool, cello en
piano. Tom Sol (bariton)
zingt op zondag 12 juni
liederen van onder ande
ren Mozart en Wagner,
begeleid door Frans van
Ruth op piano. Het laatste
floraconcert is op zondag
19 juni, dan speelt het
Blazersensemble 'Wind
kracht 10' composities
van klassieken, romantici
en moderne componisten.
De concerten beginnen
om 15.00 uur en de entree
is tien gulden, met CJP of
65-pluspas 7,50 gulden.
Kaarten en programma
boekjes zijn verkrijgbaar
bij de portier van de Hor
tus en bij de VW Leiden.
sen zijn volgelingen. 'Hij is nu
zelf leidsman. Met verliefde blik
volgt de camera de oude mees
ter, om hem uiteindelijk te laten
wegwandelen tussen het groen,
onder begeleiding van aanzwel
lende klassieke muziek.
Nog nooit was Leiden zo
aards na een bezoek aan Am
ber.
De expositie van recent werk
van Frederick Franck is te zien
tot 30 mei, wo t/m zo 11-17
uur, bij galerie Amber, Hoog
landse Kerkgracht 8, Leiden.
AMSTERDAM GPD
Een boos briefje van de Amster
damse cultuurwethouder Ernst
Bakker was deze week afdoende
om een beeld van Picasso voor
het Vondelpark te behouden.
Het stadsdeel Zuid wilde het
werk van een van de beroemd
ste kunstenaars van deze eeuw
verkopen om het onderhoud
van het park te kunnen betalen.
Bakker beperkte zich in zijn
schrijven van negen regels aan
stadsdeelwethouder Rita Weeda
tot het opfrissen van haar ge
heugen. Hij herinnerde eraan
dat Picasso het beeld in 1964
heeft geschonken ter gelegen
heid van het 100-jarig bestaan
van het park.
,,Hij stelde daarbij de uitdruk
kelijke voorwaarde dal dit plas
tiek blijvend zal worden ten
toongesteld. U zult begrijpen
dat van verkoop dus geen spra
ke kan zijn", aldus Bakker. ,,De
wethouder zou mij meer helpen
door met geld over de brug te
komen", reageerde Weeda. Ze
koos echter eieren voor haar
geld en blies het plan af.
Het stadsdeel voert sinds
1990 het beheer over het Von
delpark en heeft onlangs een
beleidsnota over onderhoud en
herstel opgesteld. Daaruit blijkt
dat er de komende tien jaar een
jaarlijkse investering van 2.7
miljoen gulden nodig is. Proble
men rond verzakking van de
grond en wateroverlast zouden
dan definitief zijn opgelost. Als
dekking van deze lasten stelde
Weeda onder meer de verkoop
van de Picasso voor. De deel-
ïaad gaat nu op zoek naar spon
sors om de opknapbeurt te be
talen.
USSE RODERICK D
val in Katwijk en kreeg het gezelschap een naam:
Voorschotens Liturgisch Kamerkoor. Op dit festi
val won het drie jaar achtereen de 'Zilveren Tulp.'
In 1977 werd de naam veranderd in 'Voorscho
tens Kamerkoor', er werd immers ook wereldlijke
muziek gespeeld en het koor moest voor iedereen
toegankelijk zijn. Sinds 1990 is Nico Hovius diri
gent.
De uitvoering is in 't Kruispunt in de School
straat in Voorschoten. Entree 15 gulden, aanvang
20.15 uur.
Dorpsplein't Vierkant in Lisse
blijft de gemoederen van politi
ci, omwonenden en kunste
naars bezighouden. In 1991 was
de keuze voor het plaatsen van
een kunstwerk van Henk van
Bennekum, de zogenaamde pi
ramide, aanleiding tot een poli
tieke rel. Nu is nog steeds on
duidelijk wat er met het plein
moet gebeuren en welk kunst
werk er geplaatst wordt.
In de Blinkerd is onlangs bij
de aanschaf van een kunstwerk
een nieuwe procedure gevolgd.
De adviescommissie voor
kunstaankopen werd aangevuld
met drie buurtbewoners, om de
inspraak en de betrokkenheid te
vergroten. Een werkwijze waar
over iedereen tevreden was. De
zelfde procedure wil men nu
volgen bij de keuze van
kunstwerk voor 't Vierkant, al
leen blijken de kunstcommissie
en de wethouder nog niet op
één lijn te zitten.
„Voor het ontwerp benaderen
we dezelfde kunstenaars die
zich ook hadden aangemeld
voor een kunstwerk op de Blin
kerd," zegt de nieuwe cultuur
wethouder Prins. De Haagse
kunstenaar A. de Bakker, die in
de kunstcommissie zit, weet
daar niets van. „Volgens mij
De omstreden piramide van Henk van Bennekum leidde in Lisse tot een politieke rel. archieffotoholvast
moet er een nieuwe procedure
gestart worden waarbij de ge
meente een openbare inschrij
ving voor kunstenaars begint.
Dus is er nog helemaal niet be
kend welke kunstenaars gese
lecteerd worden," zegt De Bak-
Volgens De Bakker weet de
gemeente nog niet wat ze met
het plein wil. „De winkeliers
willen parkeerplaatsen, anderen
willen een muziektent, en zo
lang er geen definitief plan is
kan de kunstcommissie geen
goede keuze maken."
„Ik denk dat ik de c
Welzijn van de gemeente en de
commissie kunstaankopen door
elkaar heb gehaald," zegt wet
houder Prins in een reactie op
de uitspraken van De Bakker.
„In de gemeenteraad is voorge
steld om de kunstenaars die een
ontwerp voor de Blinkerd heb
ben ingediend, ook te benade
ren voor een ontwerp voor 't
Vierkant. Ik dacht zelf dat dit
voorstel ook was voorgelegd
aan de commissie kunstaanko
pen, maar dat blijkt dus niet zo
te zijn. En als de provincie be
slist dat er een openbare in
schrijving moet komen voor
kunstontwerpen, dan gebeurt
dat gewoon. Maar u moet be
grijpen, ik ben pas enkele we
ken wethouder en ik heb nog
helemaal niet gesproken met de
commissie kunstaankopen. Pas
nadat we daarmee overlegd
hebben, is het misschien wat
duidelijker hoe alles zal gaan lo
pen."
Dat „de procedure dit keer
beter en zorgvuldiger moet zijn"
staat wel vast. Dit keer kunnen
de bewoners in elk geval vanaf
het begin meedenken en mee
beslissen, zij konden zich tot
vandaag aanmelden als 'mee
denkers' van de kunstcommis-
