'Lubbers heeft Brinkman afgebrand'
Ina Brouwer is ondertussen
wel gewend aan desillusies
Feiten &Meningen
Petje af voor Ina
Het nieuwe pak
van Wim Kok
De oplettende TV-kijker is het dinsdag
avond 3 mei, verkiezingsavond, direct op
gevallen. Kok heeft gewoonlijk iets blauwigs
of grijzigs aan, maar dit keer was de leider
van de PvdA gekleed in een deftig grijs pak
met brede krijtstreep. Het kostuum van de
bedachtzame bankier, waarin Kok zich nog
nimmer aan den volke heeft getoond. De
media-adviseurs hebben hier kennelijk
goed over nagedacht. Kok moest ons niet
worden gepresenteerd als de voorman van
de arbeiderspartij, maar als de staatsman
die het minister-presidentschap niet meer
kan ontgaan.
En zo is het maar net. Indien Kok zich
weet te beheersen en zijn hand niet over
speelt is hij de volgende minister-president
van het Koninkrijk der Nederlanden. De
kans dat hij zijn hand overspeelt is overi
gens miniem. Deze machts-politicus heeft
er de afgelopen jaren blijk van gegeven over
veel geduld en een groot incasseringsver
mogen te beschikken. Zeker geen bevlogen
leider van een brede politieke beweging.
Wèl een koele schaker die zijn beurt kan af
wachten en op het
autistische af weet
wat hij wil. Daar is
hij niet gemakkelijk
van af te brengen
en, naar op 3 mei is
gebleken, met resul-
Ondertussen toont
deze gang van za-
ken wel aan dat er
iets grondig mis is
met onze parlemen
taire democratie.
De kiezer heeft een
PIM FORTUYN aardverschuiving
medewerker veroorzaakt door
het kabinet Lub-
bers-Kok een on
genadig pak op zijn
lazer te geven. Het is in onze parlementaire
geschiedenis nog niet eerder vertoond. De
regeringspartijen CDA en PvdA mogen res
pectievelijk twintig en twaalf kamerzetels
inleveren. Doordat het land al sinds jaar en
dag wordt overspoeld met opiniepeilingen
kon Kok zijn verlies van twaalf Kamerzetels
feitelijk presenteren als winst. Natuurlijk, hij
maakte de opmerking dat ook zijn partij
een gevoelig verlies heeft geleden, maar zijn
collega's van het CDA kunnen een nog gro
ter verlies noteren. Door dat historische
verlies van het CDA kon Kok zich presente
ren als de leider van de grootste partij en
dat liet hij merken ook. Zijn rede voor de
aanhang van de PvdA op de verkiezings
avond was dan ook van de triomfantalisti-
sche soort. Mijn collega's en ik kregen het
fors ingepeperd. Hij heeft twaalf zetels ver
loren maar is mooi de grootste. In ons land
kan straks de verliezer op het schild worden
geheven en worden beloond met het hoog
ste ambt: miinister-president. Dat smaakt
wrang voor de kiezer die niet op de PvdA
heeft gestemd en de winnaars D66 en WD
aan zo'n klinkende overwinning hebben ge
holpen. Het wordt tijd dat we voor dit hoog
ste ambt maar eens verkiezingen gaan uit
schrijven, opdat de minister-president
rechtstreeks door ons, de kiezers, wordt ge
legitimeerd. En laat de man of vrouw dan
ook meteen maar het recht om zijn eigen
ministersploeg samen te stellen. Ik ben be
nieuwd of D66 zijn spilpositie in de forma
tie zal gebruiken om deze dringende nood
zakelijke verandering door te voeren.
Overigens zal het kabinet-Kok het kabinet
worden van de verbroken verkiezings"belof-
ten. Kok heeft campagne gevoerd met de
leuzen, 'rust op het front van de sociale ze
kerheid' en 'zo mogelijk herstel van de
koopkracht van de minima'. De economi
sche positie van ons land op het wereldto
neel is echter dermate slecht en verslechtert
nog steeds, dat hij deze leuzen niet zal kun
nen realiseren. Ingrepen in de sociale voor
zieningen zijn onvermijdelijk willen we die
1,5 miljoen Nederlanders weer aan de slag
kunnen helpen. PvdA'ers als kamerlid prof.
Van der Ploeg en voorzitter Rottenberg be
grijpen dat en werken al voorstellen uit. We
krijgen onder Kok dus een herhaling van
zetten en weer diezelfde teleurstelling on
der de mensen die denken dat ze veilig zijn
in de handen van de PvdA. Zo'n kabinet
kan niet erg lang zitten, zou je zo denken.
Maar onder Kok is niets ondenkbaar, zo we
ten we inmiddels. Het tweede kabinet-Den
Uyl is er dan toch bijna twintig jaar na dato,
gekomen. Wie had dat kunnen denken. En
heeft de goede Joop den Uyl kunnen be
vroeden, dat het er zo zou uitzien? Uw scri
bent komt nu even bij van deze uitslag,
maar zal de politieke ontwikkelingen van
scherp commentaar blijven
CDA-kenner professor Maas vindt dat Brinkman moet aftreden, maar:
Daags na het ongekende debacle van het CDA verkeert professor Maas nog in een lichte staat van
verbijstering. Dat komt niet in de laatste plaats doordat hij zichzelf een verwijt maakt. Hij heeft
namelijk geen geloof willen hechten aan voorspellende signalen. „Een mij zeer vertrouwd CDA-
kamerlid, afkomstig uit de oude KVP, zei mij anderhalfjaar geleden al: Let op, Elco Brinkman
wordt nog vóór de verkiezingen afgebrand door zijn eigen mensen".
Maas is niet alleen hoogleraar, maar ook di
recteur van het befaamde Centrum voor
parlementaire geschiedenis van de Katho
lieke Universiteit Nijmegen. In die functie is
hij de opvolger van wijlen professor Duijn-
steel kenner van de KVP en later het CDA.
Alleen om die reden al wordt Maas geacht
goed op de hoogte te zijn van het wel en
wee in de christen-democratie. Dus heeft
hij de afgelopen weken vaak aan die uit
spraak van dat kamerlid teruggedacht. ,,Het
is toch wel heel curieus dat die voorspelling
zo precies is uitgekomen".
Nog curieuzer is dat het afbranden van de
CDA-lijsttrekker volgens de informant van
Maas op gang gebracht zou worden door
premier Lubbers. „De man ging er op dat
moment vanuit dat Lubbers twijfelde aan
zijn kansen voor de opvolging van Delors
als voorzitter van de Europese Commissie
en dat hij er belang bij zou hebben om te
rug te kunnen komen als minister-presi
dent. Dus was het voor Lubbers van belang
dal hij bij de kabinetsformatie een grote rol
zou kunnen spelen. Want dan zou men
hem, ook vanuit de andere partijen, heel
goed hebben kunnen vragen om het alsje
blieft nóg eens vier jaar te doen. Ja, onder
die omstandigheden wil iedereen het nog
wel een keertje doen. Zo hebben we er in de
parlementaire geschiedenis al meer gehad.
Een man als Jelle Zijlstra liet zich ook graag
smeken omdat hij op die manier bijna een
blanco volmacht kreeg".
Bedoelt Maas dat minister-president Lub
bers bewust bezig is geweest de door hem
zelf op het paard getilde opvolger te be
schadigen? „Ja, je bent wel gedongen dat te
gaan denken. Het is de enige manier om
een ratio in het gedrag van Lubbers van de
laatste maanden te ontdekken. Ook Wiegel
dacht er zo over. Nog niet zo lang geleden
zei hij in een gastcollege tegen mijn studen
ten: wat moet de man anders gaan doen? In
het familiebedrijf Hollandia Kloos zitten
zijn broers niet op hem te wachten. En het
is natuurlijk zo dat het ambt van minister
president iets verslavends heeft".
ONVERDIEND
De hoogleraar brengt de rol van Lubbers in
de afgelopen maanden zo onder de aan
dacht omdat hij geen andere verklaring
heeft voor de plotselinge ineenstorting van
het CDA. „Begrijp me niet verkeerd, de kie-
Maas: „Een man als Jelle Zijlstra liet zich ook graag smeken omdat hij op die r
r bijna een blanco volmacht kreeg".
zers hebben altijd gelijk. Maar objectief ge
zien was er geen reden voor deze nederlaag
van de christen-democratie. De afgelopen
twaalf jaar is het CDA van grote betekenis
geweest voor het bestuur van dit land. Ter
wijl eerst de WD en later de PvdA in grote
wanorde kwam te verkeren, was het CDA
de enige stabiele factor in ons land. Het is
nog geen jaar geleden dat de partij terecht
blaakte van zelfvertrouwen. En dan in een
tijdbestek van hooguit vier maanden raakt
zij in een vrije val".
Maas wijst erop dat zoiets zich nog nooit
eerder in de na-oorlogse geschiedenis van
ons land heeft voorgedaan. Maas stelt dat
het debacle vooral is terug te voeren op de
lotgevallen van Brinkman. „Hij doet mij al
tijd aan Schmelzer (KVP-leider in jaren zes
tig, RH) denken. Een beetje te perfect.
Schmelzer worstelde met hetzelfde pro
bleem. Ook hij kwam niet warm over bij de
kiezers. Herinnert u zich nog het 'Het dag
boek van een gladde tekkel' over hem? Dat
werd zijn politieke dood. Ik ben ervan over
tuigd dat Brinkman, net als Schmelzer, het
goed gedaan zou hebben als premier. Als
hij maar de kans had gekregen".
„Doordat hij de hele verkiezingstijd is aan
gevallen. Althans vreemd bejegend. Niet in
de laatste plaats door Lubbers. Er is geen
premier geweest die zich op deze wijze in
de verkiezingen heeft gemengd. Ik heb gek
scherend gezegd dat Lubbers er alles aan
heeft gedaan om ervoor te zorgen dat hij de
laatste christen-democratische premier van
Nederland is geweest".
Gelooft Maas dan niet dat Lubbers te goe
der trouw was? De premier heeft zelf steeds
verklaard dat zijn uitspraken over Brinkman
uit het verband waren gerukt. De professor
kijkt peinzend: „Dan blijf je toch met het
punt zitten dat de man ruim elf jaar lang op
De deceptie van 1986 kwam
keihard aan. De ontluistering
van 1994 doet het doek defini
tief vallen. Ina Brouwer heeft
bijster weinig plezier beleefd
aan haar fractievoorzitterschap
pen.
De gewezen CPN'ster houdt
het na de onverwachte verkie
zingsnederlaag van dinsdag de
finitief gezien in de politiek.
Haar gok om met compaan Mo
hammed Rabbae als duo-lijst
trekkers Groen Links verder op
te stoten in de vaart der volke
ren, is ronduit mislukt. Groen-
Links zakte dinsdag in weerwil
van eerdere florissante opinie
peilingen van zes zetels terug
naar vijf. Ina Brouwer (44) trekt
haar conclusie: over en sluiten.
Als er iemand is die kan mee
praten over desillusies bij ka
merverkiezingen, is het Ina
Brouwer wel. In 1986 was het al
raak, en niet zo'n beetje ook.
Tot verbijstering van velen werd
onder haar leiding de toenmali
ge CPN van drie zetels totaal
weggevaagd.
De niet al te fijnzinnige
CDA'er Hans Gualthérie van
Weezei gaf haar de volgende
dag nog eens een trap na: „Zo,
nu kun je eindelijk eens iets zin
vols gaan doen, een kind krijgen
of zo". Zo gezegd, zo gedaan.
Maar Brouwer schrijft ook een
boek: Tussentijds. En daarin
wordt de CPN in feite ten grave
gedragen.
jont zich in Tus-
het eerst voorstan-
grondige hergroe-
vorm en inhoud'
ter linkerzijde van het politieke
spectrum in Nederland, de
PvdA en D66 inbegrepen. Voor
het eerst spreekt zij zich uil voor
een fusie tussen PPR, PSP en
CPN. In 1989 is zij een van de
mede-vormgevers van Groen-
Links, het samenwerkingsver
band van PSP. PPR. CPN en
EVP. Brouwer krijgt op de kan
didatenlijst vanuit de CPN-
bloedgroep de derde plaats en
keert terug in de Kamer.
Als 'first lady' Ria Beckers
Brouwer
sentijds vooi
pertng
Ina Brouwer tijdens haar laatste persconferentie als politica: „Mijn ambitie ligt bij het fractievoorzitterschap,
niet bij het kamerlidmaatschap." foto ani
gaande de kabinetsperiode aan
kondigt het welletjes te vinden,
werpt Brouwer zich in 1993 na
lang wikken en wegen in de
strijd als lijsttrekker. Maar al
leen en uitsluitend als duo met
Mohammed Rabbae, want zij
vindt de functie te zwaar om al
leen te vervullen. Tot enige ver
rassing wint het koppel Brou-
wer/Rabbae het uiteindelijk van
tegenstrevers Rosenmöller/Sip-
kcs en zes individuele mede
kandidaten.
Brouwers politieke carrière
startte verrassend en veelbelo
vend. Begin jaren zeventig is Ina
Brouwer een van die vele halve
en hele academici en studenten
die - deels uit protest tegen de
Amerikaanse aanwezigheid in
Vietnam en deels uit behoefte
een anti-kapitalistisch gemoed
met echte arbeiders te delen -
lid worden van 's lands meest
verguisde partij, de CPN.
Een wat onbegrepen stap
voor een dochter van een Gro
ningse politiecommissaris.
Vooral de legendarische CPN'er
en stakingsleider Fré Meis, met
wie de in Groningen gevestigde
sociaal advocate veel te maken
heeft, trekt haar over de streep.
Daarna gaat het snel. In 1981
komt zij als betrekkelijk onbe
kende in de communistische
gelederen in de Tweede Kamer.
Hoewel Brouwer zelf geen uit
gesproken voorvrouw van de fe
ministische beweging is, zien
velen in en buiten de gestaalde
kaders van CPN haar keus als
een opportunistische, die tege
moet moet komen aan de toe
nemende kritiek van CPN-femi-
nistes op traditionele voorlieden
als Marcus Bakker en Joop
Wolff.
In 1982 schopt Ina Brouwer
het zelfs tot fractievoorzitter als
opvolgster van Marcus Bakker,
sinds jaar en dag het gezicht
van de partij in het parlement.
In 1982 is zij lijsttrekker en be
houdt de CPN de drie zetels: Ina
Brouwer, Marius Ernsting en
Evelien Eshuis. De verkiezings
campagne van 1989 gaat falie
kant mis: alles weg.
In 1989 volgt de come-back
via Groen Links. Ina Brouwer
baart even daarna het nodige
opzien door een gooi te doen
naar het burgemeesterschap
van Zaanstad. Dat blijkt een
maatje te groot. Zij werpt zich
op de inhoudelijke discussie
binnen Groen Links en scheidt
een lijvig rapport af over 'de
vernieuwing van de politieke
cultuur'.
In de notitie pleit Brouwer
voor meer aandacht voor
hoofdlijnen. Groen Links moet
de politieke prioriteiten niet
langer laten dicteren door de
van hot naar her springende ka
meragenda. Kamerleden moe
ten meer in de maatschappij
staan en zich niet langer als
tachtig uur per week aan het
Binnenhof werkende vergader-
slaven gedragen.
Dat is uitgerekend de reden
waarom Brouwer in 1993 alleen
opteert voor het lijsttrekker
schap als zij een maatje krijgt
om de partijleiding te delen.
Haar keuze voor de toen 51-jari
ge directeur Mohammed Rab
bae van het Nederlands Cen
trum Buitenlanders, voedt bij
menigeen in het Groen Links
kader het wantrouwen tegen de
politieke handigheid van Ina
Brouwer. De uit Marokko af
komstige Rabbae zou het im
mers als mede-lijsttrekker stellig
goed doen bij 'migrant-vriende
lijke' leden van Groen Links.
Brouwer en Rabbae winnen
in oktober 1993 in het partijre
ferendum met 51,1 tegen 47,7
van het duo Paul Rosenmöller
en Leonie Sipkes. Eerder heb
ben zij al laten weten dat als zij
zegevieren, Brouwer zich gaat
richten op d$ belangrijke debat
ten in de Kamer en Rabbae op
het dagelijkse werk in de fractie.
„Mijn ambitie ligt bij het frac
tievoorzitterschap en niet bij
het gewone kamerlidmaat
schap", stelde Brouwer in mei
1993 bij haar kandidaatstelling.
Het had zo mooi kunnen we
zen, maar het heeft niet zo mo
gen zijn. De zuigkracht van de
PvdA in de nek-aan-nek race
met het CDA om wie de groot
ste partij zou worden, is Groen-
Links volgens Brouwer fataal
geworden.
DEN HAAG ERIC VAN DER MEULEN
Het moet negen jaar geleden geweest zijn, na de
verkiezingen van 1985. Ik onderbrak de uitslagen-
avond op de televisie voor een pilsje om de hoek,
een beetje onthutst door zoveel kiezersgeweld.
Achter de toog stond Harry. Zijn snor nog treuriger
dan anders. Harry was een rooie. Niet zomaar
rood, neen, Harry was een communist. Wij stam
gasten wisten dat en we waren gekomen om hem
op te vrolijken. Want de communisten waren die
avond weggevaagd. In tegenstelling tot alle voor
spellingen in één klap alledrie de" zetels kwijt. Weg
CPN. Nooit meer van gehoord. Harry was niet te
troosten, maar het bier vloeide die avond rijkelijk
en ons geld bleef op zak.
Het was -de tijd van de politieke vernieuwing.
Wie Gorbatsjov was wist nog bijna niemand, maar
achteraf kun je zeggen dat de val van de Muur toen
al een beetje in de lucht moet hebben gehangen.
De communisten in Nederland waren in twee
kampen verdeeld. Enerzijds de oude gestaalde ka
ders, die van geen wijken wilden weten, anderzijds
de hervormers, die de CPN wilden ombouwen tot
een fatsoenlijke partij. Aanvoerder van die laatste
groep was Ina Brouwer.
Binnen de partij had Ina het pleit gewonnen. Ze
nam het estafettestokje over van de legendarische
Marcus Bakker en voorspelde een glorieuze toe
komst voor links Nederland. Hoe treurig was haar
afgang. Met de CPN verdween Brouwer uit de Ka
mer, om pas vier jaar later, dankzij de vorming van
Groen Links, onopvallend in de bankjes terug te
keren.
Door het voortijdig afhaken van Andrée van Es
(ex-PSP) en die grande dame van radicaal-links,
Ria Beckers (ex-PPR), trad Brouwer vorig jaar weer
voor het voetlicht. En tot ieders verrassing won zij
met politieke partner Mohammed Rabbae het par
tij-referendum over de vraag wie dit jaar de lijst
van Groen Links moest aanvoeren. Brouwer was
terug en haar kansen leken prachtig. In de peilin
gen scoorde Groen Links steevast een paar zetels
winst.
De dreun van dinsdagavond moet net zo hard
zijn aangekomen als die van negen jaar geleden.
Volkomen onverwacht incasseerde Groen Links
een pijnlijk zetelverlies, ook al viel die nederlaag in
het niet bij het gigantische pak slag dat de kiezers
CDA en PvdA toebrachten.
Ina Brouwer trok gisteren de conclusie uit haar
tweede grote nederlaag. Ze laat haar kamerzetel
over aan nummer zes op de lijst, Tara Oedayraj
Singh Varma, die daarmee de eerste zwarte vrouw
in het Nederlandse parlement zal worden.
Intussen heeft Ruud Lubbers, de leider van het
weggehoonde kabinet, zich kandidaat gesteld voor
een Europese topfunctie. Elco Brinkman schuift
weer gewoon op de voorste rij van de CDA-bank-
jes. En Wim Kok maakt zich na zijn tweede kolos
sale nederlaag in twee opeenvolgende parlements
verkiezingen op voor 'het torentje', waar traditio
neel de premier zetelt.
Alleen Ina heeft de stem van de kiezer goed ge
hoord en dat siert haar. Petje af voor Ina.
ONNO HAVERMANS
een uiterst gehaaide manier met de media
is omgegaan. Hij moet dus vertrouwd zijn
met de effecten van hetgeen hij in de media
over Brinkman zou loslaten. En als het hem
dan nog één keertje was overkomen... Maar
het gebeurde drie, vier keer. Dan ga ik
vraagtekens zetten".
Maas ziet ook een bevestiging in het feit dat
Lubbers op de avond van de verkiezingen
zijn kandidatuur stelde als voorzitter van de
Europese Commissie. „Kennelijk was hij er
dus al lange tijd mee bezig. Dan was het op
zijn minst fair geweest als hij zich zeer te
rughoudend in de campagne had opge
steld. Dat is ook gebruik in ons land. Men
sen als Piet de Jong en Jan de Quay (KVP-
premiers in de jaren zestig, RH) hielden
zich buiten de verkiezingsstrijd. Zij gaven
hooguit steun aan hun partij en de lijsttrek
ker daarvan. En dat is echt niet zo moeilijk
hoor, om duidelijk steun te geven aan je ei
gen eerste man. Welnu, toch heeft Lubbers
dat niet gedaan. Dat hij alleen al de sugges
tie wekte dat ook iemand anders dan Brink
man wel voor het premierschap in aanmer
king zou kunnen komen... Dat was toch on
gehoord!".
AFTREDEN
Wat ook de reden mag zijn van het verlies
van het CDA, daarmee verandert er niets
aan de feiten. Wat moet zij doen om de
schade te beperken?
Maas, resoluut: „Hoeveel sympathie ik ook
voor Brinkman heb, hij moet terugtreden.
Dat betekent overigens niet dat hij hele
maal uitgerangeerd moet worden. In het
nieuwe kabinet is vast een plek waar zijn
kennis en ervaring heel goed van pas kan
komén".
Maas wijst ook op de gebeurtenissen in de
WD in 1986. „Nijpels verloor toen tien ze
tels en werd door zijn eigen fractie de wacht
aangezegd. Alleen maakte de WD toen de
fout dat zij hem nog liet onderhandelen in
de formatie. Dat heeft-ie trouwens niet
slecht gedaan. Maar een beschadigd ie
mand is niet de eerst aangewezen onder
handelaar. Kok en Van Mierlo zien hem ha- 1
tiiüriijk graag komen. Als hij een klein
beetje lastig wordt, zeggen zé gewoon 1
zachtjes in zijn oor: min twintig..."
