Cultuur Kunst
'Het stuk heeft inderdaad iets pervers'
ewondering
99
Isabel
Allende
Liefde en
schaduw
Rolling Stones op wereldtoernee
Artistiek leider De Appel
vertrekt over drie jaar
perszaak binnenkomt en vraagt
of ik haar wil scheren, dan hoor
je ze in de zaal: öh óóóh."
„Het publiek zit helemaal in
de voorstelling. Het eerste kwar
tier voel je de zaal denken: 'Wat
is dit eigenlijk voor een stuk?
Wat raar, ik dacht dat ik naar
een musical ging'. Ze krijgen
geen spetterende opening met
hoogzwaaiende benen van het
ballet, maar een duister toneel
te zien. Mensen komen ver
dwaasd oplopen. Wat is hier
aan de hand? Het duurt een
poosje voor de mensen in de
gaten krijgen dat er een sinister
soort humor in zit en dat ze ook
mogen lachen. En als ik de eer
ste man de strot afsnij, dan is de
humor niet van de lucht. Dan
liggen ze onder hun stoel.''
Met hulp van liters nepbloed
en een prachtige kitsch-truc
speelt Ernst-Daniël Smid avond
aan avond de seriemoordenaar.
„En weet je wat het mooiste is:
die truc heb ik bedacht. Dat
bloed liep eerst niet. Toen zei ik
tegen de grimeur je moet dat
en dat doen - ik ga het geheim
natuurlijk niet verraden. En wat
dacht je? Het liep als een tiet! Je
hebt nu echt van die slagaderlij
ke bloedingen. Ik zie het elke
keer tot hoofdhoogte opspui
ten."
EENMAUCLOITGAVE
Bil
D! toiim I
lUNDilB
Eerste Kruyskampprijs voor dr. Claes
6 DONDERDAG 5 ME11994
Indonesië
n Over veteranen,
2. J weigeraars, het ou
de en nieuwe Indonesië.
Twee provinciale landen
ergeren zich aan elkaar.
Als Ernst-Daniël Smid de eerste man de strot afsnijdt is de humor niet van de lucht
leiden De Kruyskampprijs 1994 is dit jaar toegekend aan dr.
F.M.W. Claes te Leuven. Het is voor het eerst dat deze prijs, die
bestaat uit een bedrag van 5000 guldenwordt uitgereikt door de
Leidse Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Het is een
beloning voor personen die zich verdienstelijk maken op het ge
bied van de Nederlandse woordenschat. Dr. Claes krijgt de prijs
onder meer voor zijn bewerking van 'Verschueren Groot Geïllu
streerd Woordenboek'. Dit werk maakte hij volgens de jury „tot
een bijna ideale inventaris en beschrijving van het Nederlands."
Het is de bedoeling dat de Kruyskampprijs eens in de drie jaar
wordt toegekend. De prijs is genoemd naar dr. C. Kruyskamp
(1911-1990), in leven redacteur van het Woordenboek van de
Nederlandsche Taal en bewerker van 'De dikke Van Dale'. De
prijsuitreiking is op vrijdag 14 oktober in de Templum Salomo-
nis in Leiden.
Elisabeth Platei is samen met haar partner Manuel Legreis te bewon
deren in een pas de deux uit de derde akte van Raymonda en de
Tsjaikovski pas de deux van George Balanchine.
FOTO JACQUES MOATTI
Ernst-Daniël Smid als Sweeney Todd en Simone Kleinsma als mevrouw Lovett: pasteitjes bakken van de slachtoffers.
Australië. Na 15 jaar ontsnapt
Sweeney en keert terug naar
Londen. Dan begint de voor
stelling."
Techniek
„Het is een sociaal zeer geënga
geerd stuk. Voor 19-de eeuwse
begrippen, maar ook wel voor
onze tijd. In Israel hebben ze
een punkversie van Sweeney
Todd gemaakt. Met de rechter
als een sado-masochistische
leer-nicht, die zichzelf aftuigt.
Het stuk heeft inderdaad iets
pervers. Maar dat was Joop (van
den Ende, red.) zijn doelgroep
niet. Die wilde een breed pu
bliek bereiken, zeker met een
stuk waarvan je niet weet of
daar wel een groot publiek op
afkomt."
„Maar ze komen uit hun
holen, de Sondheim-fans. We
krijgen brieven, worden na af
loop van de voorstelling aange
sproken: 'Eindelijk een Sond-
heim in Nederland. En wat voor
één!' Heb je gehoord wat Paul
de Leeuw over deze voorstelling
zei: 'Eindelijk een NRC-musi-
cal'. Het stuk heeft kwaliteit."
„'Sweeney' is niet erg com
mercieel gecomponeerd; het is
veel meer muziek-drama dan
de andere musicals. Neem de
'Phantom'. Als je daar de tech
niek van wegdenkt blijft er niets
meer van over. Hier zit nul
techniek in." Ernst-Daniël wijst
op zijn hart: „Daar komt deze
voorstelling vandaan. Dat is het
fenomenale van Sondheim."
„Het is vocaal echt strontmoei
lijk. Ik heb toch een gedegen
opleiding gehad, maar ik moet
oppassen dat ik me niet te plet
ter zing. Wat voor mij zo raar is:
het hoeft niet mooi te zijn wat
ik doe. Maar de muziek zelf is
natuurlijk verschrikkelijk mooi."
FOTO PAN.SOK
Sinister
Sondheim schreef de musical
op basis van een toneelstuk dat
op East End te zien was. „Sond
heim was gefascineerd door het
volkse karakter ervan. De men
sen in de zaal begonnen te sis
sen als Todd achter iemand
stond, om 'm te waarschuwen.
Als kinderen bij de poppenkast.
Hoe is het mogelijk dat een
volks stuk dat bij mensen los
krijgt? Ga vanavond maar bij de
voorstelling kijken: het publiek
roert zich. Als mijn vermomde
dochter op het laatst de kap-
Balletgala in het Muziektheater
Ernst-Daniël Smid is als hij
volgende week als 'Sween
ey Todd' in de Leidse
schouwburg staat lekker
ingezongen. ,,De voorstel
ling is sinds de première
gegroeid", vindt de be-
bakkebaarde zanger/ac
teur. „Maar in de loop van
de voorstellingen moet je
wel oppassen dat het geen
routine wordt. De overgan
gen slijten heel mooi in,
maar er bestaat altijd het
gevaar dat je intentie en
alertheid inzakken.
APELDOORN DIRK WILLEM ROSIE
Amsterdam In het Amsterdamse Muziektheater wordt op 12
mei het 7de Balletgala gehouden met stersolisten en ensembles
uit binnen- en buitenland. De opbrengst van het gala komt ten
goede aan de Stichting Dansersfonds '79 dat dansers, na het be
ëindigen van hun carrière, helpt bij de overschakeling naar een
nieuwe werkkring. Deelnemers aan het 7de Balletgala zijn onder
anderen stersolisten van het Ballet de l'Opéra de Paris Gamier,
het Stuttgarter Ballett, het American Ballet Theatre en het Argen
tijnse Teatro Colón, het English National Ballet en het Ballett der
Deutschen Oper am Rhein. Het balletgala wordt begeleid door
het Nederlands Balletorkest o.Lv. de Amerikaanse gastdirigent
Paul Connelly. Carel Bimie is eregast.
Het door Stephen Sondheim
volledig doorgecomponeerde
'Sweeney Todd' is van alles wat:
thriller, komedie, sociaal drama.
Terwijl Todd, de beruchte bar
bier van Fleet Street, zijn
scheermes door.de keel van een
nieuw slachtoffer haalt, bakt
Nellie Lovitt (Simone Kleinsma)
pasteitjes van een vorige pech
vogel. Haar liefde voor Sweeney
kent geen grenzen. Voorts is
daar de gemene rechter Turpin
Oimmy Hutchinson), die mis
bruik maakt van zijn hoge posi
tie om aan zijn gerief te komen.
Over zijn eigen karakter zegt
Smid: „Sweeney Todd is vroeger
door en door gelukkig geweest
met een mooie vrouw. Ze had
den een lief kindje en noem al
les maar op. Tot hij op een ge
geven moment een rechter
langs zijn huis ziet lopen. Die
rechter kijkt omhoog en ziet de
vrouw van Sweeney. 'Wat een
mooi wijf, denkt die rechter en
hij laat zijn bode uitzoeken wie
dat is."
Sweeney Todd weet vanaf dat
moment dat hij een verloren
strijd voert. Tegen de hogere
klasse wint hij het nooit. Nooit!
Dus Sweeney gaat verhaal ha
len, zegt waarschijnlijk iets te
veel en krijgt een schop onder
zijn kont naar de strafkolonie
In deze rubriek komen al of
niet bekéhde
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Jos van
Veen, directeur van de in
Leiden gevestigde Stichting
Museumjaarkaart, zijn
bewondering uit. „Als je
met die enkelbanden
loopt, krijg je zo'n
Toen ik nog
studeerde had ik
geld bij elkaar
gespaard om naar
West-Afrika te gaan.
En om een souvenir van dat
land te hebben, kocht ik zo'n
armband. Voor een paar gulden
toen nog. Dat was het begin van
mijn verzamelwoede. Niet
alleen van deze bronzen arm
en enkelbanden, maar van
primitieve kunst. Maskers en
dergelijke.
Ze zijn behoorlijk looiïg, werden
voornamelijk als geld gebruikt.
Worden ook niet echt gedragen,
behalve bij rituelen. Als je met
die enkelbanden loopt, krijg je
zo'n waggelende gang. Dat
vinden ze prachtig. Vanwege de
status natuurlijk.
Ik ben ook benieuwd naar het
verhaal achter zo'n band. Dit
kinderbandje bijvoorbeeld, dat
is versierd met een
duizendpoot, als teken van
voorspoed. En dit is een
dansband, waar eigenlijk nog
kraaltjes in horen te zitten. Deze
enkelband blijft hangen op het
opstaande stukje dat iedereen
op z'n hiel heeft.
In die tijd werden die antieke
banden nog niet zo vervalst. Nu
wel, moet je echt uitkijken.
Door ervaring zie je wel meteen'
of iets vervalst is of niet. Dat
prachtige patine van die oude
banden, het is onvervangbaar.
En als je weet hoe ze gedragen
worden, weet je hoe ze
afgesleten zijn. Enkelbanden
zijn op het eelt gesleten en op
de voorvoet. Ik heb nu zo'n 200
banden en ik denk dat ik zo
langzamerhand mijn collectie
heb voltooid. Niet omdat zij
compleet is, maar er worden
zulke idiote prijzen voor
gevraagd. Toch kan ik het soms
niet laten. Laatst moest ik in
Parijs zijn, dan loop ik toch
even het zesde arrondissement
in, want daar zitten die jongens.
Heb ik er toch weer een
gekocht.
Je kunt trouwens wel vergeten
dat je die banden van de
gewone bevolking koopt
tegenwoordig. Ook in Afrika zijn
het allemaal antiquairs. Soms
kom je via langdurige
onderhandelingen aan zo'n
exemplaar. Ik heb zelfs een keer
mijn horloge ervoor geruild. Die
vent was gek van mijn horloge.
Deze band is ook behoorlijk
oud. Hij komt van een stam uit
Mali. En dit is een vechtband uit
Oost-Afrika. Een soort
boksbeugel.
Bijna alle armbanden hebben
een verhaal. Ze worden
allemaal door smeden gemaakt.
Een smid heeft daar een
religieuze functie. Hij is na het
opperhoofd de belangrijkste
man van de stam, maakt
voornamelijk rituele dingen.
Deze armbanden worden nu
niet meer als geld gebruikt. In
december vorig jaar woonden
wij in Kameroen een
initiatiefeest bij. Toen werden
voor die gelegenheid nog
bronzen banden gedragen. Wat
je ook ziet: dat bepaalde
versieringen typisch bij een
bepaalde stam horen. Zoals hier
die rondjes. Dat zijn
symbooltjes die een stam in
Niger overal gebruikt: op de
maskers, gebruiksvoorwerpen,
op hun huizen. Ik ben
natuurlijk ook naar die
tentoonstelling in het
Rijksmuseum voor
Volkenkunde geweest. 'Langs
NEW YORK AFP/RTR
De Rolling Stones gaan op wereldtoemee. In 1995
bezoeken zij ook Europa. De Stones geven dit jaar
concerten in de Verenigde Staten en Canada en
volgend jaar, behalve in Europa, ook in Azië en
Latijns-Amerika. In totaal treden zij op in 23 ste
den.
Of de groep ook Nederland zal bezoeken, is nog
niet bekend. Een woordvoerster van Mojo Con
certs in Rotterdam doet de berichtgeving over de
toernee af als „een gerucht". Twee jaar geleden
traden de Stones voor het laatst op in het Feye-
noord Stadion in Rotterdam.
Mick Jagger, Keith Richards, Ron Wood en
Charlie Watts arriveerden dinsdag met een jacht,
dat vroeger in bezit was van de Kennedy-familie,
bij een kade in New York om hun plannen we
reldkundig te maken. Zij zeiden hun album
Voodoo Lounge op 12 juli te laten uitbrengen
door een nieuwe platenmaatschappij, Virgin Re
cords. Tot nu toe hadden zij een contract met
CBS Records.
Het eerste concert, onder dezelfde titel als de
nieuwe plaat, zal worden gehouden op 1 augus
tus in het Robert Kennedy Stadium in Washing
ton DC. Ex-Stone Bill Wyman gaat niet mee. De
groep zal muzikaal worden versterkt door basgi-
tarist Darryl Jones en pianist Chuck Leavell.
DEN HAAG ANP
de Niger', een'prachtige
tentoonstelling met voorwerpen
die je niet veel ziet.
Wat belangrijk is bij deze
verzameling: dat het door een
goeie kunstenaar is
gemaakt. Die geeft
zo'n kracht mee aan
een armband, een
masker of amulet.
Soms zie je dat iets
industrieel isopgezet.^
Dan heeft het geen
kracht.
TEKST ANNEMIEK RUYGROK
Erik Vos, artistiek leider van to
neelgroep De Appel in Den
Haag, legt over drie jaar zijn
functie neer. Hij heeft dat in
verband met zijn leeftijd beslo
ten. Vos viert dinsdag zijn 65ste
verjaardag. Hij is sinds de op
richting in 1971 artistiek leider
van het toneelgezelschap.
Aram Adriaanse
(regisseur/artistiek leider bij de
PaardenKathedraal in Utrecht)
en Aus Greidanus (regisseur/ac
teur bij De Appel) zullen hem
opvolgen. Vos blijft wel beschik
baar voor gastregies. Om de
overgang naar het nieuwe artis
tieke leiderschap zo soepel mo
gelijk te laten verlopen, zullen
de twee opvolgers Vos volgend
jaar al assisteren.
Jordaanprijs voor
H. Honingmann
AMSTERDAM ANP
Heddy Honingmann heeft voor
haar documentaire 'Metaal en
melancholie' de L.J. Jordaan
prijs 1994 gekregen. Aan de prijs
die jaarlijks is bestemd voor een
film, documentaire of videopro-
duktie, is een bedrag van 15.000
gulden verbonden. Rosemarie
Blank krijgt voor haar eerste
speelfilm 'Rit over de grens', de
aanmoedigingsprijs film 1994.
Honingmann bereikte voor het
eerst een groot bioscooppubliek
met de verfilming van Bernlefs
roman 'Hersenschimmen'.
Erik Vos maakte tot de actie
Tomaat in 1969, deel uit van de
artistieke leiding van de Neder
landse Comedie in Amsterdam.
Een aantal jaren na die protes
ten richtte hij aan de voet van
een appelboom in de BeTuwe,
samen met anderen, De Appel
op. Vos geniet vooral bekend
heid door zijn onorthodoxe re-
gieën van klassieken. Zo maakte
hij onder meer een Hamlet van
Shakespeare in een Amerikaan
se boksring.
Het leukste idee voor
de mei-vakantie
HOTNEON
Een vrolijke
familieshow door de
meesters van het
komisch jongleren
Zaterdag 7 mei, 20.15 uur
LEIDSE SCHOUWBURG
Tel. 071-131943
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
De Bezige
Bij dropt
boekomslagen
DEN HAAG PETER HUYSMAN
Twee uit de oorlog bekende
vliegtuigen, een Dakota en
een B-25, hebben vandaag
125.000 boekomslagen bo
ven Nederland uitgeworpen.
Met deze spectaculaire actie
wil de 50-jarige Amsterdam
se uitgeverij De Bezige Bij
het publiek eraan herinneren
dat ze 'geboren is uit de ille
galiteit en vijftig jaar lang in
vrijheid literatuur heeft kun
nen uitgeven'. Tegen inleve
ring van een omslag krijgt de
vinder het bijbehorende
boek uit het fonds van De
Bezige Bij cadeau.
De droppings werden ge
houden boven veertien ste
den: Haarlem, Den Haag,
Utrecht, Middelburg, Rotter
dam, Zwolle, Den Bosch,
Arnhem, Assen,. Groningen,
Maastricht, Leeuwarden, Le
lystad en Amsterdam. Boek
winkels in deze steden hou
den samen 25.000 boeken
gereed. Dat is slechts 20 pro
cent van het aantal gedropte
omslagen. Maar de uitgeverij
heeft laten onderzoeken dat
de 'opraapkans' niet meer
dan 20 procent bedraagt.
Mocht men er naast zitten
dan geldt het principe: op is
op. Een groot aantal voor
aanstaande schrijvers uit het
Bezige Bij-fonds was in het
'droppingspakket' opgeno
men. In totaal gaat het om 25
verschillende titels.
