'Geen politieke ervaring, maar
een krasse knar leert heel snel'
Bij de CD kent euforie geen grenzen meer
Kiezer wil
verbeelding
aan de macht
'In Kamer gaan we die tomaat echt gooien'
'%l 1994
Uitslag afstraffing
van beleid coalitie
Boete voor Hans Janmaat
WOENSDAG .4 MEI 1994
E Voldoende zelfvertrouwen binnen Algemeen Ouderenverbond
Mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?
Menig overtuigd lid van het CDA zal deze
prangende vraag vannacht, woelend tussen
de lakens, hebben overdacht. Voor Brussel,
beminde gelovigen. Gewoon voor Brussel.
Als Lubbers omkijkt, schrikt hij van de
puinhoop die hij achterlaat. Twintig zetels
heeft hij verloren. Erger nog. De Nederland
se kiezer heeft zijn stuntelende kabinet in
een zompig moeras gedumpt. Van een rian
te meerderheid naar een marginale positie,
dat is gebeurd. Voorwaar geen glanzend vi
sitekaartje voor een man die zich graag laat
vergelijken met 'der Macher' Helmut
Schmidt.
De coalitie der grijze muizen is niet meer.
Gelukkig maar. Een nieuw perspectief
lonkt. De paarse, CDA-loze combinatie van
PvdA, WD en D66. Vooral de voorkeur van
de grote winnaar Hans van Mierlo. Stam
mend uit een katholiek nest legt uitgere
kend hij de bijl aan de wortel van de chris
telijke almacht. Lukt het Van Mierlo het
christelijke middenveld te fragmentarise
ren? De tegenstand zal taai zijn, maar Van
Mierlo heeft verbeelding in zijn ransel. Hij
kan overtuigen.
Het belangrijkste
struikelblok op zijn
weg naar een paarse
coal'tie is de brood
nodige sanering van
het sociale zeker
heidsstelsel. Ai tij
dens de campagne
wierp Van Mierlo
zich op als de make
laar tussen PvdA en
WD. De afgeblad
derde sociaal-de
mocraten van Kok
willen niet meer aan
dat stelsel knutselen. De winnende libera
len van Bolkestein maken zich sterk voor
een ministelsel. Ik leid de kudde, zegt Van
Mierlo, komt allen tot mij. Wie dat met zo
veel overtuiging vCTkondigt, moet haast we
ten waar de sleutel ligt.
Versprak Kok zich gisteravond bij het
lijsttrekkersdebat, toen hij emotioneel uit
viel richting Bolkestein, nadat de nuchtere
liberale leidsman de PvdA sociale onbewe
gelijkheid verweet? De echte las in de breuk
in denken tussen WD en PvdA zit in de
hoogte van het sociale minimum. De WD
wil dat aanzienlijk verlagen, PvdA en D66
zijn zover nog lang niet. Een ministelsel, ge
baseerd op de huidige uitkeringshoogte,
kan Kok, zo weet ook Van Mierlo, niet weer
staan. Een paar jaar geleden, na de aardbe
ving in zijn partij over de WAO, verdedigde
Wim Kok een dergelijke ingreep. Wijze
mannen, als Van Dam en Van Kemenade,
waren de partijleider toen al voorgegaan.
Nu al is gesuggereerd dat Van Mierlo
door de koningin maar meteen tot forma
teur kan worden benoemd. Er is haast ge
boden, het land smacht naar echte leiders
die knopen doorhakken. Te hopen valt dat
Hare Majesteit deze suggestie verwerpt. De
benoeming van een of twee informateurs
valt veruit te prefereren. Zij kunnen de hob
bels slechten op de weg die de kiezers, ge
zien de uitslag, willen gaan: een paarse coa
litie.
Opvallend verschijnsel was gisteren de
opmars van de 'grijze golf en de nederlaag
van Groen Links. Het laatste kan verklaard
worden uit een tijdens de campagne al in
het oog springende trend dat 'milieu' niet
meer zo hoog scoort. De kiezer voelt de
keerzijde van die milieumedaille in zijn
portemonnee. Plaatselijke milieuheffingen
zuigen flink wat koopléacht weg. En van
compensatie is geen sprake. Ook het duo-
lijsttrekkersschap kan Groen Links parten
hebben gespeeld. Van dat moderne gedoe
wil de kiezer niet weten.
Zoals de oudere kiezer het zat is betutteld
te worden. Dat gaat verder dan de aantas
ting van het staatspensioen, waarover
Brinkman struikelde. Er wordt door het par
ticulier initiatief, of dat nu van sociaalde
mocratische of christendemocratische snit
is, over alles, zonder inmenging van de ou
deren zelf, beslist. Dat zijn zij spuugzat.
Emancipatie houdt niet op bij 55, 60 of 65
jaar. Die ontevreden signalen van de oude
ren zijn niet opgepikt. Vandaar dat de Ne
derlandse politiek riu is verrijkt met een
krachtige bejaardenlobby in de Tweede Ka
mer. Een lobby trouwens die zich niet al
leen tot bemoeienis met het ouderenbeleid
laat beperken. Er zit zoveel verstand, erva
ring en evenwicht tussen grijze haren, dat
zelfs Kok, Van Mierlo en Bolkestein zich er
thuis zouden voelen.
Het was een boeiende dag dus. Er is ge
schiedenis gemaakt. Door u en mij. Kiezen
is een voorrecht. Daar is gelukkig royaal ge
bruik van gemaakt. Jammer dat extreem
rechts toch nog drie zetels haalde.
FRANS NYPELS
Enig zelfvertrouwen kan het Al
gemeen Ouderenverbond
(AOV) sinds de verkiezingsuit
slag van gisteren niet meer wor
den ontzegd. Beheerst deelt
lijsttrekker Jet Nijpels-Heze-
mans (46) mee dat het AOV niet
per se oppositie wil voeren.
„Het AOV is bereid te regeren
als het daarom wordt. ge-
In theorie zou
derenpartij, die vanuit een 'nul
positie' zes zetels in de wacht
sleepte, de huidige coalitie van
CDA en PvdA inderdaad aan
een meerderheid in de Tweede
Kamer kunnen helpen. In het
hoofd van door de wol geverfde
CDA'ers en PvdA'ers zal het
echter niet zo gauw opkomen
een partij, die nog nooit in de
groene noch de blauwe bankjes
van het parlement heeft geze
ten, meteen maar uit te nodigen
een minister te leveren.
Nijpels, schoonzuster van de
Bredase WD-burgemeester en
zelf WD-gemeen te raadslid in
Eindhoven geweest, is niet ver
baasd over de winst van haar
partij. Ze had tussen de vijf en
tien zetels verwacht. „Ik ben
geen vrouw die zomaar wat in
het wild roept", zegt de kersver
se politica kordaat.
Vlak nadat de stembussen
gisteravond sloten, werd duide
lijk dat het Algemeen Ouderen
verbond een van de grote win
naars van de verkiezingen zou
worden. Bij de eerste opiniepei
lingen na zeven uur behaalde
de AOV zelfs meer zetels dan
Groen Links. „Een nieuwe poli
tieke partij die voor het eerst
aan de landelijke verkiezingen
meedoet en meteen zes zetels
binnensleept, het is ongeloof
lijk", zegt partijlid G. van de
Geijn. In het World Trade Cen
tre in Eindhoven, waar de oude
renpartij gisteravond bijeen
kwam, heerst een tevreden
stemming. De hele partijtop
komt overigens uit Eindhoven,
waar de partij vorig jaar werd
opgericht door de 75-jarige
Martin Batenburg.
De stemming op de bijeen
komst was niet overdreven uit
gelaten, want de leden hadden
al verwacht dat de ouderenpar
tij met meerdere zetels in de
Kamer zou komen. „Veel oude
mensen zijn de huidige politie
ke partijen in Den Haag meer
dan zat. Wij hebben Nederland
opgebouwd, en de heren op het
Binnenhof breken onze toe
komst af. Dat pikken wij niet",
zegt partijlid W. van den Broek.
Jet Nijpels is het enige kamer
lid van het AOV dat ervaring
heeft in de politiek. Voor de
overige kandidaten is het poli
tieke spel onbekend. Toch heeft
de lijsttrekker vertrouwen in
haar partijgenoten. „Nummer
twee op de lijst had een leiding
gevende functie bij een olie
maatschappij. Als je kunt on
derhandelen met Arabieren,
kun je dat ook met parlementa
riërs. in de Tweede Kamer".
Nummer twee zelf, de 66-jarige
Boogaard, voegt eraan toe: „Een
krasse knar leert snel".
Volgens Boogaard is het geen
probleem straks goede inhou
delijke debatten te voeren met
politici. „Als je weet
waar je voor staatv kun je ieder
een overtuigen. Dat hebben we
nu gezien. Wij hadden geen
luxe touringcar tijdens de ver
kiezingscampagne, wij hadden
geen affiche met een mooie foto
van onze lijsttrekker. Het enige
wat wij hadden en hebben, is
een goed verkiezingsprogram-
Het AOV wil straks als eerste
de bezuinigingen op het open
baar vervoer terugdringen. Nu
komt het voor dat bussen niet
meer langs bejaardentehuizen
komen en ook andere wijken
waar veel ouderen wonen over
slaan. „Bejaarde mensen raken
op die
dus de lijsttrekker.
Een ander speerpunt is na
tuurlijk de AOW. Dé partij vindt
dat de AOW-uitkeringen de ont
wikkelingen van de lonen moe-,
ten volgen. Ze mogen niet wor
den bevroren, zoals het CDA
wil. Het AOV zou om die reden
niet eens met het CDA in één
regering willen zitten. „De grote
verliezer moet even in de
wachtkamer. De christen-de-
zijn te lang arrogant
geweest. En dat gezeur over
normen en waarden zijn we
zat", zegt Boogaard fel. Het
liefst zou de AOV een regering
vormen met D66, WD en PvdA.
Ook zijn even oude partijge
noot, C. van Wingerden, num
mer drie op de lijst, denkt geen
moeite te zullen hebben met
het werk in de Kamer. Hij is
zelfs nooit lid geweest van een
politieke partij. Maar ook deze
debutant, een van de schrijvers
van het partijprogramma, is op
timistisch. „Ik heb veel ervaring
in het bedrijfsleven. De huidige
kamerleden zijn vooral voorma
lige ambtenaren van de minis
teries. De Tweede Kamer heeft
juist mensen uit het bedrijfsle-
nodig".
Tevreden
kiezingsuitslag nip
pen de leden
Algemeen Ouderen
verbond aan een
glaasje bier.
het
SP belooft 'echt socialisme
AMSTERDAM
Meest opvallende dracht in De Meervaart in
Amsterdam is een wit T-shirt met een rode
tomaat erop. Het is het beeldmerk van de
Socialistische Partij: Stem tegen, stem SP.
„Nu we in de Kamer zitten, gaan we die to
maat ook echt gooien", zegt een SP-er uit
Assen. „Zoals ze dat vroeger deden wan
neer een slecht toneelstuk werd opgevoerd.
En het toneelstuk van het parlement is
slecht. Want er praten partijen die niet
waarmaken wat ze beloven. Dat doen wij
wel."
De SP, al twintig jaar actief en de vijfde
partij in ledental in ons land, verzamelt veel
mensen die een actieverleden van vaak al
tientallen jaren hebben. Vroeger waren ze
bij de Kommunistiese Eenheidsbeweging
Nederland, de KEN of bij een afsplitsing
daarvan. Nu is de SP de katalysator. „We
zijn voor de arbeiders en de gewone men
sen. We zijn de enige partij in de Kamer
waar het woord 'arbeider' nog bestaat."
De SP 'scoorde' ongetwijfeld ook onder
de oudere PvdA-ers. „Want", zegt het Ass-
ense lid, „wij lijken een beetje op de vroege
re SDAP, de voorloper. We komen langs de
deur, de mensen zien ons. We zitten niet al
leen in de bankjes als we zijn gekozen. We
voeren actie."
Lijsttrekker Jan Marijnissen kan zich
mateloos opwinden over de 'veel te hoge lonen' die
de hoge heren verdienen, over de wijze van belas
ting heffen ('sparen van de hoge inkomens') over
het 'a-sociale' beleid in de sociale zekerheid, over
de defensie-uitgaven en allerlei andere misstanden
die de socialisten constateren. „Ze komen ons nog
Tweede man van de Socialistische Partij Remi Poppe beschermt zijn c
partij in de Amsterdamse Meervaart.
tegen. Wij zijn anders dan die politici die geen
compassie hebben met wat ze aanrichten", aldus
Marijnissen.
De trouwe aanhangers op het partijfeestje in Am
sterdam juichen steeds wanneer op de tv te zien is
dat in gemeenten waar de SP is vertegenwoordigd,
de stemmen landelijk niet alleen zijn behouden,
maar vaak verdubbeld. Een echte overwinningsroes
is er niet. Wel zijn de partijleden ervan overtuigd
dat vanaf nu echt met hun partij rekening moet
worden gehouden. Hun partij van het 'echte socia
lisme'.
Gejuich in een achterafzaaltje van het Congresge
bouw in Den Haag. Verscholen achter de naam Ad
ministratiekantoor C. Zonneveld, het bedrijf van
nummer drie op de lijst, vieren de Centrumdemo
craten van Janmaat feest. Rond tien uur, het mo
ment waarop de partij nog even op vijf zetels lijkt te
komen, kent de euforie geen grenzen meer. Met het
zweet glimmend op het voorhoofd dansen volwas
sen kerels in het rond, blij als kleine kinderen.
Lange manen en kort geschoren koppen, keurige
kostuums en tatoeages. Op het eerste gezicht dis
crimineert de CD niet op uiterlijk. Toch noemen
zowel lijsttrekker H. Janmaat als het Schiedamse
raadslid Zonneveld asielzoekers als de eerste 'zaak'
die ze gaan aanpakken. En over die valse naam
waarmee de partij het verder uitgestorven Congres
gebouw binnendrong, zegt de Schiedammer: „Ik
heet echt Zonneveld en ik heb echt een administra
tiekantoor. Daar is toch niks mis mee?"
De directie van het Congresgebouw zegt vantevo-
ren niet op de hoogte te zijn geweest van het CD-
feestje. pas toen het gezelschap binnen was, merkte
personeel de CD'ers op. De CD is er niet uitgegooid
'omdat ze al hadden betaald'. Wel wordt onder
zocht of het gebruik van een andere naam juridisch
kan worden aangepakt.
Janmaat spreekt in het Congresgebouw zijn aan
hang toe als een leider. Met woeste armgebaren
schildert hij een toekomst waarin Nederland voor
de Nederlanders wordt. Nog een beetje nahijgend
van zijn uitbarsting, zegt hij: „Dat honderdduizen
den Nederlanders de hetze van de pers en andere
partijen hebben doorzien en toch op de CD hebben
gestemd, zegt mij genoeg. Dit betekent het begin
van een andere politiek in Nederland. De stroom
asielzoekers moet worden gestopt."
Dat zijn partij grote aantrekkingskracht heeft op
criminelen als de inmiddels gearresteerde raadsle
den Graman (voor brandstichting) en Van der Plas
(verzekeringsfraude en wapenbezit) en flink wat
undercover-journalisten, zegt Janmaat niets.
„Iedereen kan de boel belazeren, bij elke partij."
Dat CP'86 niet in de Kamer komt, stemt Janmaat
tevreden. „Die club wordt kunstmatig in stand ge
houden door het Openbaar Ministerie met als doel
de aandacht af te leiden van mijn partij." Janmaat
hangt de complottheorie aan: iedereen spant sa
men tegen hem en zijn partij.
Hij heeft al voor ogen hoe de taken verdeeld wor
den binnen de CD-fractie. „Mevrouw Schuurman
heeft interesse in verkeer en vervoer en het milieu,
Elsthout weet alles van het midden- en kleinbedrijf
en Zonneveld heeft verstand van financiën en wil
zich ook met de politie bezighouden." Janmaat
doet algemene zaken en buitenland. Op dat mo
ment weet hij nog niet dat de CD aan het eind van
de verkiezingsavond zal terugzakken naar drie ze
tels.
Zonneveld, die uiteindelijk net een zetel haalt,
wordt omhelsd door zijn vriendin. „Alle regeringen
tot nu toe dachten dat het allemaal niet op kon. Ge
zinshereniging, opa'sr oma's, omes en tantes: alle
maal naar Nederland. Nu is er geen plaats meer
voor echte asielzoekers".
Zonneveld en zijn vriendin zijn de enige CD'ers
die tegen middernacht de grote verkiezingsbijeen
komst in de hal van de Tweede Kamer bezoeken.
Een triomftocht is het niet, maar binnen is binnen.
De leiders van de andere partijen hebben hun af
keer al meteen na de eerste uitslagen al kenbaar ge
maakt „Een zwarte vlek op de uitslag", vindt PvdA-
leider Wim Kok. „Het doet me diep pijn dat hun
aantal in de Tweede Kamer is verdrievoudigd. Het
is een gif dat maar doorvreet. Ik word daar hels ver
ontrust van", aldus Kok.
WD-leider Bolkestein is 'blij' dat het aantal
CD'ers in de Kamer beperkt is gebleven tot drie
want de peilingen deden het ergste vrezen. Wel
vindt hij het slecht dat er drie CD'ers in de Kamer
zitten. Van Mierlo noemt het 'een overwinning voor
de democratie' dat het aantal CD'ers in de Kamer
beperkt blijft tot drie en Brinkman (CDA) hoopt dat
de CD'ers niet voor 'toestanden en taferelen' gaan
zorgen. Groen Links-voorman Rabbae geeft de
schuld aan Bolkestein. Volgens hem is de komst
van drie racisten in de Kamer mede veroorzaakt
door degenen die daar nu over klagen. „Door hun
uitspraken over vreemdelingen hebben ze ultra
rechts in de kaart gespeeld."
De CD deed het goed onder de bajesklanten van
het Arnhemse huis van Bewaring waar maandag
schaduw-verkiezingen werden gehouden. Eén op
de vijf gedetineerden stemde op Janmaat en de zij
nen. De schaduwverkiezingen zijn gehouden om
gevangenen erop te wijzen dat zij wel degelijk mo
gen stemmen, sinds de Kieswet in 1989 is gewij
zigd. In de gevangenis zelf kan niet worden ge
stemd. „Gedetineerden moeten een familielid of
kennis machtigen. Velen weten dat niet, daarom
hebben we in de bibliotheek partijprogramma's
neergelegd, discussies georganiseerd ei
verteld dat ze kunnen machtigen."
Analyse werkgevers en werknemers:
DEN HAAG ANP
De regeringspartijen zijn flink
afgestraft voor het sociaal-eco
nomische beleid dat zij de afge
lopen jaren hebben gevoerd. Zo
luidt de gemeenschappelijke
analyse van de voormannen
van de centrale werkgevers- en
werknemersorganisaties.
Eensgezind ook is de terug
houdendheid van Rinnooy Kan
(VNO), Stekelenburg (FNV) en
Westerlaken (CNV) bij het be
antwoorden van de vraag welke
samenstelling de nieuwe rege
ring zou moeten krijgen. Maar
Stekelenburg wil wel kwijt dat
hij het beleid vreest dat een co
alitie met de WD zou kunnen
gaan voeren. „Mijn verwachtin
gen daarover zijn niet hoog ge
spannen", zei hij gisteren in een
reactie. En Rinnooy Kan twijfelt
aan de bereidheid van de PvdA
om radicale wijzigingen in de
sociale zekerheid door te voe
ren, zoals zijn organisatie die
wil.
Stekelenburg verwacht dat de
verkiezingsuitslag 'een zekere
mate van instabiliteit' met zich
meebrengt. Een coalitie van
twee maakt immers hoogst
waarschijnlijk plaats voor een
kabinet van drie partijen. De
FNV voorman vermoedt dat de
ming of 'concensus' zal veran
deren in een zekere mate van
vecht-economie en dat heeft
consequenties voor de positie
van de sociale partners", aldus
Stekelenburg. „Dat betekent dat
we meer moeten
onze eigen kracht. Maar
delijk zal men het toch samen
met ons moeten doen."
Wat VNO-voorzitter Rinnooy
Kan betreft moet het advies dat
de Sociaal-Economische Raad
(SER) onlangs uitbracht voor de
middellange termijn, de lei->
draad zijn voor het sociaal-eco
nomische beleid van de komen
de vier jaar. Centraal in het ad
vies staat lastenverlaging en
verkleining van het verschil tus
sen bruto- en netto-inkomens.
Lagere loonkosten leiden tot
meer werkgelegenheid, zo is de
redenering.
Wat het VNO betreft, moet er
voor dat doel tenminste 15 mil
jard gulden worden bezuinigd.
Lasten moeten niet langer over
wegend collectief, maar indivi
dueel worden gedragen; aldus
Rinnooy Kan. De werkgeversor
ganisatie mikt daarbij op 'echte'
bezuinigingen en niet op ver
schuiving van bij voorbeeld be
lasting op arbeid naar belasting
op energie en milieuvervuiling.
Verder verwacht het VNO dat
het nieuwe kabinet zorg draagt
voor een 'grotere beweeglijk
heid' in de sociaal-economische
verhoudingen.
CNV-voorzitter Westerlaken
pleit er vooral voor dat een re
geerakkoord de mogelijkheid
biedt om in te spelen op veran
derende sociaal-economische
verhoudingen. „We moeten
geen blind, dichtgetimmerd ak
koord", zei hij, „maar een pro
gramma dat de werkloosheid
aanpakt en dat een draagvlak
heeft onder de sociale partners.
Als het goed is, moeten alle par
tijen daartoe in staat zijn."
Hans Janmaat, de leider van de
Centrumdemocraten, is van
daag door de rechtbank in Den
Haag veroordeeld tot een boe
te van zesduizend gulden we
gens het aanzetten tot haat en
discriminatie van buitenlan
ders. Van de boete is tweedui
zend gulden voorwaardelijk
met een proeftijd van twee
jaar. Er was een boete van
achtduizend gulden tegen Jan
maat geëist.
Wil Schuurman, de levensge
zel van Janmaat en sinds giste
ren ook kamerlid voor de CD,
werd veroordeeld tot een boete
van 1.500 gulden, waarvan
vijfhonderd gulden 1
delijk. Ook zij werd veroor
deeld voor het doen van discri
minerende uitlatingen. De
boete is overeenkomstig de eis.
De boete tegen Janmaat
staat gelijk aan zestig dagen
gevangenisstraf. De rechtbank
veroordeelde Janmaat niet tot
het rectificeren van de discri
minerende uitspraken. Vol
gens de rechtbank was dat niet
nodig omdat de media zeer
veel aandacht aan de zaak
hebben besteed.
De CD moet een boete van
10.000 gulden betalen, waar
van 2.500 gulden voorwaarde
lijk is.
STEMGEDRAG NAAR LEEFTIJD
in procenten mmrtm.
CDA1
PvdA
DU
SCP
rJJÊJ Unie 55+
18-24
mm
16
25-34
mm
20
35-49
17
50-64
t?Ü
27
34
13
21
24
31
24
25
20
22
15
17
22
21
20
9
3
-7
5
5
1
1
3
2
2
2
1
2
1
1
1
1
2
2
2
1
2
6
3
2
2
2
1
2
2
1
1
1
1
1
7
11
1
1
1
2
2
1
100
1
100
1
100
1
"100
100