'De programma's maken het nodige los'
'Ik stoffeer fictie met werkelijkheid'
Kijkers kunnen geen
inlegkruisje meer zien
Rtv show
WOENSDAG 27 APRIL 1994is?
Telefoon EO 's dienst Nazorg staat roodgloeiend
DER
Als iemand in het water valt,
haal je hem eruit, zegt de
vrijwilligster. Dat is redden.
Maar je kunt hem ook leren zwemmen,
zodat hij op eigen kracht verder kan. Dat
is hélpen. En dat is wat de dienst Nazorg
van de Evangelische Omroep probeert te
doen. Luisteren. Antwoorden. Gidsen.
Ze komen op zo'n avond van heinde
en verre naar I lilversum. Uit Hengelo, of
Drachten zelfs. Soms komen ze in groep
jes. Gelovige mensen, zijn het. Vrijwilli
gers.
In het gebouw van de EO werken ze
het bekende ritueel af. Ze bekijken het
programma van die avond, het program
ma waarvan verwacht wordt dat het re
acties los zal maken, ze nemen de din
gen even door, en verzinken dan in geza
menlijk gebed om de Here God om
steun te vragen.
Daarna verspreiden ze zich door het
pand, nestelen zich in allerlei verlaten
kantoortjes en wachten met een kop kof
fie op de eerste telefoontjes. Naar aanlei
ding van programma's als Transparant,
50 Kamers, De Verandering of anderszins
prikkelend EO-materiaal. Soms zijn ze
vlot klaar, maar meestal staat de telefoon
om half twee 's nachts nog roodgloeiend.
„Ik zie het als een soort telefonische
EHBO", zegt Fineke van Heusden, die
nu 'n jaar of zeven als vrijwilligster actief
is. „Ik ben geen therapeut, ik ben geen
psycholoog, maar ik probeer wèl met
mijn hart te luisteren. Ie moet ook nooit
denken dat je antwoorden op alle vragen
hebt, want die hèb je niet."
Maar je probeert toch voor elkaar te
krijgen dat zo'n beller met een glimlach
om de mondhoeken de hoorn neerlegt,
voegt ze er aan toe, dat ze het leven weer
even aan kunnen. Als je daar in slaagt,
kan het zelfs gebeuren dat je aan het
eind van zo'n gesprek recepten uitwis
selt, heeft de praktijk geleerd: „Je kunt
iemand een handvat geven. Maar soms
ook niet."
Trots
De Evangelische Omroep is trots op zijn
eigen afdeling Nazorg (negen full-timers)
en de ongeveer 150 nazorg-vrijwilligers
waar hij op kan leunen. Andere omroe
pen, zoals KRO, NCRV en IKON, doen
ook wel aan omroeppastoraat, maar niet
op een schaal als bij de EO. Vorig jaar
kwamen er meer dan 21.000 schriftelijke
en telefonische reacties binnen bij het
onderkomen aan de Oude Amersfoortse-
weg in Hilversum. Dat betekende een
verdubbeling van de drukte in twee jaar
tijd.
Mensen schrijven of bellen de EO over
van alles. Ze zetten hun levensverhaal op
papier (de zogeheten white mail), ge
woon. omdat ze dat ergens kwijt willen,
of ze worstelen met problemen of le
vensvragen. De omroep zal altijd probe
ren die mensen in contact te brengen
met een kerk of gemeenschap in eigen
omgeving, of - zonodig - een christelijk
psycholoog.
„De EO zegt dat Jezus redt, dus zul je
daar iets mee moeten doen", meent pre
dikant Kees van Velzen, hoofd van de
dienst Nazorg. „Je maakt met sommige
programma's die je uitzendt natuurlijk
ook het nodige los: verdriet, blijdschap,
of woede... Daar móet je antwoord op
geven. Je kunt als omroep niet zeggen:
Laat maar waaien."
Volgens Van Velzen zijn er verschillen
de redenen waarom mensen in toene
mende mate met hun sores bij de Evan
gelische Omroep aankloppen. Mensen
worden onder meer door populaire talk
shows als die van Oprah Winfrey en Jen
ny Jones gestimuleerd met hun emoties
voor de draad te komen, denkt hij. Daar-
D telefonische eerste hulp van de EO: Fine
ke van Heusden en Kees van Velzen.
foto cpd
naast raken, wat hem betreft, maat
schappelijke waarden in verval. „Mensen
hebben de neiging gekregen om hun ei
gen steunpilaren om te schoppen. Dan
zeggen ze bijvoorbeeld: Ik kan er met
m'n man niet over praten. Maar daar
mee beschadig je misschien juist de
structuur die je er bovenop kan helpen."
Maar als dat pad onbegaanbaar is ge
worden, is er dus altijd nog de gegaran
deerde anonimiteit van de EO-nazorg.
Doch waarom zoeken mensen hun toe
vlucht bij een omroep die het evangelie
verkondigt, in plaats van de neutrale
stichting Korrelatie of een 'gewone'
hulpverlener?
Van Velzen: ,,Ik weet het niet. Mis
schien heeft de EO wel een beter imago
dan we zelf denken. Waarom zouden ze
anders bellen? Ze denken ook wel dat de
EO een kerk is, hè. Ik heb er geen verkla
ring voor, ik zie daar een'goddelijke di
mensie in. Maar ik blijf het wel heel
mooi vinden, hoor, dat mensen op gege
ven moment besluiten met hun proble
men naar de EO te bellen. Mensen, die
wéten dat ze iets in hun leven missen.
Wij proberen ze in de duisternis dan een
haak te geven, een haak waar ze iets mee
kunnen."
Van de vrijwilligers, die geregeld hel
pen met het opvangen van telefoontjes,
wordt verlangd dat ze hun weg weten in
de bijbel. Zodat ze de beller duidelijk
kunnen maken dat ieder verhaal tot de
bijbel te herleiden is en er vanuit die bij
bel naar een oplossing te zoeken valt.
Volgens Van Heusden is dat uitgangs
punt bepalend voor de vraag of die man
of vrouw aan de andere kant van de lijn
uit de zorgen kan komen: „Ik ga eerst
mee in de treurnis, maar dan vraag ik al
tijd:.wat ga je nu dóen? Geloof je dat God
helpt? Ja, zeggen ze dan. Nou, zeg ik dan,,
dan moet je nu zélf aan de slag."
Anderen laten zich minder eenvoudig
in de richting van het geloof dirigeren.
Wie openlijk aan God en zijn bedoelin
gen twijfelt, kan op weerwoord rekenen.
Van Heusden: „Al is de wereld nog zo
gemeen: God is liefde. Alleen hebben wij
er een puinhoop van gemaakt. Daar
word ik wel eens verdrietig van, dat
mensen dan weer zeggen: En al die oor
log dan? Ja, zeg ik dan, ik ben niet met
een geweer in mijn handen geboren. De
mensen die het hardst gillen blijken
doorgaans niet gelovig. En hoe kun je
God nou aansprakelijk stellen als je niet
in hem gelóóft?"
lila»
ISÜ!
üs
Schoonmoedei
zet aan tot
geveltoerisme
5 Der
Arr
Lekker zo'n schoonmoeder, i Be
t de familie voor de bi
naar het programma Now
Never te kijken, bluf je ei
beetje en, neemt ze je metei
grazen. Ed Baade uit Maa
tricht overkwam het. Hij durft
best koorddanser te zijn. De
noods was hij bereid een ove
steek te maken van de ene ka 5 Toi
r de andere. Vo
duizend piek zeer zeker.
Zijn schoonmoeder seint '0
vervolgens RTL4 in en de pri
grammamakers van Now or A
eageerden enthousiast. C
karwei in het Rotterdamse Inh c
Hotel werd Baade overval It 5
door presentator Rolf Woutei
Of-ie nog steeds in was
zo'n stunt? In dat geval i
hij mee naar het Marconiplei
r bij het Europointcomplt
alles al in gereedheid
bracht. Dit in nauwe
/verking met de diensten Gt
meentelijke Gebouwen, Bouv
en Woningtoezicht en Gemeen
tewerken. Een zorgvuldige vool
bereiding van maar liefst enkef®
weken, meldt Gemeentewei
ken-voorlichter Cees Lobik.
Met een telescoopkraan i
een 26 meter lange kokerbinl
met een dwarsdoorsnede
35 centimeter, naar boven get£
keld en op 95 meter hoogte tus
5 Se
i de t
Ed Baade staat op grote hoogte doodsangsten uit. Beneden lacht zijn
schoonmoeder in haar vuistje. foto gpd
Dat aanschouwend
even met de branie van de Lirrl h
burger gedaan. e
De verrichtingen van Baadü,J v
worden op vrijdag 6 mei doc
RTL 4 (aanvang 20.25 uur) uil n
gezonden. 3
Het hoge irritatiegehalte van TV-spots
Je kent het niet hè? Uitdagend kijkt de dame naar
de man die zo galant het kleine oranje pakje op
raapt. Met een blik van 'wat zit hierin?' overhan
digt hij het pakketje. Lachend en zwierig loopt de
vrouw verder. Had die man toch mooi niet in de
gaten dat hij zojuist een pakje maandverband in
handen had. Honderden, zo niet duizenden ke
ren is het reclamespotje van Libresse maandver
band over het scherm gegaan.
En wie kan zich de douanière niet herinneren
die op een Zuidamerikaans vliegveld een maand-
verbandje onder haar handpalm verstopt, nadat
ze de koffer van een frisse jonge meid had door
zocht. Tegenwoordig fietst de gebruikster van Li
bresse maandverband op een riksja naar de Taj
Mahal in India. I Iet maakt de kijker niet veel uit.
Ergeren doet-ic zich toch wel aan de vele lv-spot-
jes voor maandverband en tampons. Ook de re
clame voor wasmiddelen zit de kijker behoorlijk
dwars.
Zo erg zelfs dat de maandverband- en wasmid
delenreclames op televisie bovenaan de lijst staan
van de grootste ergernissen van de Nederlander.
Maar liefst 84 procent van consumenten noemt
die reclame de grootste bron van ergernis in het
dagelijks leven. De Consumentenbond kwam met
dat getal na een enquête gehouden in opdracht
van het KRO-programma Ook dat Nog!
Ergernis
De ergernis over de dry weave-laagjes en de nog
rondere vormen van het maandverband liepen
bij een vrouw uit Winterswijk vorig jaar al zo
hoog op dat ze besloot een klacht in te dienen bij
de Reclame Code Commissie. Ze ontving duizen
den adhesiebetuigingen uit het hele land, nadat
ze een advertentie had geplaatst in alle landelijke
dagbladen. Haar actie zette ze kracht bij met de
spraakmakende slogan Werd u al ongesteld door
die absurd vele TV-reclame voor maandverband?
Ze drong er bij de Reclame Code Commissie op
aan de fabrikanten slechts één filmpje per avond
toe te staan en dan alleen nog na negen uur 's
avonds, l-ind vorig jaar oordeelde de Codecom
missie dat het niet aan haar was om te oordelen
over de frequentie van de maandverband-spotjes.
Bij het platenwinkelconcern Free Record Shop
bestaat niet langer de behoefte om op TV te ad
verteren. Binnen de onderneming van Hans
Breukhoven vonden ze het niet passend dat hun
spots geregeld werden ingebouwd tussen tam
ponreclames en inlegkruisjes. Free Record Shop
investeert de zeveneneenhalve ton die jaarlijks
aan 120 TV-spotjes werd uitgegeven voortaan in
gedrukte reclame.
Vanuit de reclamewereld wordt verrast gerea
geerd op het besluit van de Free Record Shop. Als
adjunct-directeur van de Nederlandse Vereniging
van Erkende Reclame Adviesbureaus (VEA), ken
schetst F. Blanchard de reactie van het bedrijf als
„overspannen". „Het is al veel langer bekend dat
de kijker zich ergert aan reclame voor maandver
band en wasmiddelen. Desondanks blijven de
produkten goed verkopen. Je praat hier over
Proctor Gamble en over Unilever, de grootste
fabrikanten van Nederland. Die weten echt wel
hoe ze goede en effectieve reclame moeten ma
ken."
Twijfels
Zowel Blanchard als STER-directeur Paul Ken-
ninck vermoedt dat de Free Record Shop toch al
van plan was te stoppen met de TV-spotjes. Ken-
ninck: „Ik heb begrepen dat ze al langer twijfels
hadden over het effect van hun TV-filmpjes. En
als dat het geval is, kun je beter zo snel mogelijk
stoppen. Aan de andere kant zie je dat Albert
Heijn, die een groot deel van de gedrukte reclame
heeft ingeruild voor TV-reclame, heel tevreden is
over de resultaten."
Op zijn beurt kan B. Versteege, directeur van de
BvA, de Associatie Nederlandse Adverteerders, al
evenmin begrip opbrengen voor het argument
van Free Record Shop om te stoppen met reclame.
„In gedrukte media is de plek van je advertentie
ook niet altijd ideaal. Misschien sta je in een krant
wel bij een artikel over incest of naast een bericht
over 60 doden in Zuid-Afrika. Natuurlijk is het be
langrijk dat we er met z'n allen voor zorgen dat
reclame in een goed daglicht blijft staan. Op basis
van een incident als dat van de Free Record Shop
gaan we geen beleid voeren. Iedere adverteerder
heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. We kunnen
toch geen censuur gaan opleggen."
Marjan Berk gehecht aan Vrouwenvleugel
Veelzijdig type, Mar
jan Berk. Ze was ac
trice, zangeres en
cabaretière. Tegenwoordig ver
dient ze haar brood als schrijf
ster, columniste, journaliste en
scenarioschrijfster. En ze pen
delt geregeld tussen Kalenberg,
ergens verstopt in Noordwest-
Overijssel, en Amsterdam. „Ik
woon hier. En ik houd kantoor
in Amsterdam. Dat is wel zo
makkelijk, zo lekker dichtbij de
TVv-studio's in Aalsmeer."
Marjan Berk begon anderhalf
jaar geleden met het schrijven
van Vrouwenvleugel de weke
lijkse RTL4-serie die zich af
speelt in een vrouwengevange
nis. „Ik werk in Amsterdam aan
het script van Vrouwenvleugel
Ik doe de synopsis, dat wordt
beoordeeld door dramaturge
Angelique Ebner. En vervolgens
schrijf ik het script. Het gebeurt
in een razend tempo: ik heb 44
afleveringen in anderhalf jaar
tijd geschreven."
Liet schrijven van Vrouwen
vleugel vergt veel denkwerk.
„De personages moeten zo ge
varieerd mogelijk zijn, maar het
moet allemaal wel kloppen. Die
personages bedenk je. Wat ze
gedaan hebben, waarvoor ze in
Vrouwenvleugel zitten, wordt
juridisch getoetst. Je hoort men
sen natuurlijk wel beweren, dat
niemand zoveel beleeft in drie
kwartier, maar daar gaat het
niet om. Ik ga ervan uit, dat iets
gebeurd zou móeten kunnen
zijn. Er zijn overigens niet veel
vrouwengevangenissen, waar je
je informatie vandaan kunt ha
len. In Nederland zijn maar
twee afdelingen voor langge
strafte vrouwen, namelijk in
Zwolle en Hellevoetsluis. Voor
de rest zijn het Huizen van Be
waring."
Wanhoopsmisd rijven
Ze heeft vastgesteld dat in de
vrouwengevangenissen een
sfeer van valse gezelligheid
heerst. Vrouwen, zo zegt ze uit
ondervinding, hebben de eigen
schap zo gauw mogelijk te we
ten te komen waar ze aan toe
zijn. „Daarna trekken ze een
spanningsboog en gaan ze over
leven. Vrouwen maken cellen
ook zo leefbaar mogelijk, ver
zorgen zichzelf goed, zelfs op
het uitbundige af. Als je kijkt
naar de aard van de misdrijven,
gaat het voornamelijk om gedu
peerde vrouwen, die voor fami
lie moeten zorgen en dan bij
voorbeeld met drugs gaan sle
pen. Het zijn vaak wanhoops-
misdrijven, zoals een crime pas-
sionnel. Het moeten in ieder ge
val misdaden zijn, waarmee je
je als kijker kunt identificeren".
Vrouwenvleugel heeft volgens
Berk de allure van wat vroeger
hèt feuilleton was. „Ie moet ver
haallijnen bedenken waar vlees
en zuurstof genoeg aan zitten.
Het moet spannend blijven. Er
zijn van oudsher drie plekken
Marjan Berk: „Ik vind het leuk om opwinding te veroorzaken."
waar een feuilleton zich af
speelt: het hotel, het ziekenhuis
èn de gevangenis. Dat zijn dui
ventillen. Ik ben van de karak
ters in de serie gaan houden. Ik
vergeet ook meestal hoe die ac
teurs heten. Ik heb het over
Teun en Jantje. Ze leven in m'n
kop, het kan ook niet anders. Ze
gaan een eigen leven leiden".
Vrouwenvleugel is niet de eer
ste serie die Marjan Berk voor
TV schreef. Zo schreef ze in
1978 voor de IKON de jeugdse
rie De pomp. Later volgde voor
de KRO De band. „Ik heb ook
veel hoorspelen voor de school
radio geschreven. Op dat terrein
had ik dus al ervaring. Ach, ik
zie alles als een vingeroefening
voor het volgende. Maar het
verveelt me nog niet, absoluut
niet."
Ongecensureerd
'Met RTL4 voert ze thans be
sprekingen over nóg een sei
zoen Vrouwenvleugel. Mochten
die naar volle tevredenheid
worden afgerond, dan gaat de
serie het derde seizoen in. „De
kijkcijfers zijn goed, het scoort.
En ik kan schrijven wat ik wil,
ongecensureerd. Ik krijg ook he
le leuke reacties. Een dame van
73 zei: 'Het is rauw, realistisch
en volks. Je bent net Herman
Heijermans'. Dat vond ik een
groot compliment. Ik las op
mijn veertiende al het werk van
Heijermans."
Ze denkt de reden te weten
van de populariteit waarin
Vrouwenvleugel zich mag ver
heugen. „Omdat het over gewo
ne mensen gaat. Kijk, ik vind
Pleidooi ook heel mooi. Maar
die serie is heel sophisticated. Je
moet appels niet met peren ver
gelijken. In Vrouwenvleugel zie
je mensen die klem zijn komen
te zitten. Als kijker kun je je met
zulke mensen identificeren. Het
blijft fictie, fantasie, maar je
stoffeert het met dingen uit de
werkelijkheid. Met columns
gaat het net zo. Als je schrijft,
leef je constant met de vivisec
tie-gedachte: kunnen we dit ge
bruiken?'
Ze deed een mensenleeftijd
aan toneel en cabaret, 27 jaar
om precies te zijn. En het is net,
zegt Berk, alsof ze die lange pe
riode één grote leerschool voor
het schrijven was. „Ik heb daar
zoveel geleerd, van dialoog tot
spanningsboog. Ik ben pas laat
gaan schrijven, was bijna vijftig.
In m'n toneel- en cabarettijd
ben ik vaak waterdrager ge
weest, als broodwinning. Er zit
een groot verschil in of je een
huurling - zoals op toneel -
bent, of dat je de dingen zelf be
denkt. Schrijven is een stukje
van de macht voor jezelf. Een
boek schrijven is een verruk
king, ik leef me er volledig in
uit. In een boek is geen decor te
duur. Bij TV is dat anders, daar
moet je rekening mee houden".
„De afwisseling houdt het
gaande en afwisselend is mijn
leven zeker. Eind vorig jaar heb
ik met onder meer mijn zoon
Ruud-Jan Bos de CD Sterke be
nen gemaakt, vijftien jaar na de
première van mijn theatershow
en LP Moeder en haar jongens.
En columns schrijf ik al elf jaar.
Ook voor de Gay-krant, dat was
mijn eerste. In het begin was ik
volledig naïef, maar ik ben wat
omzichtiger geworden. Twee
ënvijftig regels, daarmee moet
je het doen. Op die ruimte benj
ik ingesteld, je traint op je volu
me. Ik heb voor het Algemeen:
Dagblad ook grote interviews
gedaan. Ik noteer met de hand,
ik werk niet met een cassettere-)
corder. Als m'n schrijfhand tij
dens een interview moe werd.
had ik mijn volume."
Geobsedeerd
„Sommigen zijn geobsedeerd
door het schrijven van dè grote
roman. Dat heb ik niet. In decèm
journalistiek en bij het cabaret jttli
ben je gebonden door de bon- iet(
digheid, het moet gecompri- rew
meerd zijn. Ik hou niet zo van latt
uitweiden. Ik ben ook niet zo, 19
dol op van die ellenlange na
tuurbeschrijvingen in boekenWOE
Ach, alles gebeurt bij de gratiejittie i
van inspiratie en wat
trekt. Ik vind het leuk o
winding te veroorzaken. Ik hebfj!
er heel lang over gedacht
kroeg te beginnen met
groot podium. Maar daarvoor!
ben ik te oud geworden, ik benf
van 1932, het neemt af. Nu doe^'
ik vooral waar ik zin in heb."
i tampons en inlegkruisjes.
