Archeologen kunnen maar niet vergeten
'Thuisbehandeling huidziekte ideaal'
Wi
Wetenschap
Vaders meer pijn
bij bevalling
dan moeders
Meer centra nodig
Voorvaders apen
gevonden in China
Inzicht in leefwijze
demente bejaarden
IJDAG 15 APRIL 1994
REDACTIE SASKI/
Vrouwen stellen zich een bevalling niette
rooskleurig voor. foto
I UTRECHT ANP
Vrouwen stellen zich een bevalling niet te
rooskleurig voor. Dat concludeert de vroed
vrouw en sociologe L. van der Hulst na een
onderzoek over de ervaring van pijn bij be
ivallingen. Die bleek de vaders vaker tegen
te vallen dan de moeders.
Bij haar onderzoek waren 49 vrouwen en 49
mannen betrokken die binnen een etmaal
na de (normale) geboorte van hun kind een
vragenlijst invulden. De pijn viel 28 vaders
en 16 moeders tegen en 18 moeders en 16
vaders mee.
Slechts 9 ondervraagden meldden „zeker"
een wens tot pijnstilling te hebben gevoeld
en 16 „enigszins". Zelfs bij 27 van de 44 ou
ders die zeiden dat de pijn was tegengeval
len was die behoefte niet opgekomen.
Er was wat dit betreft nauwelijks verschil
tussen mannen en vrouwen. Datzelfde geldt
voor de beleving van de bevalling: 86 pro
cent vond die (heel) positief.-
Van der Hulst ziet er weinig heil in een
ranglijstje te maken waarin pijn bij de be
valling wordt vergeleken met pijn bij ernsti
ge ziekten of bij voorbeeld bij botbreuken.
Volgens haar gaatjiet om een creatieve pijn
die beter vergeleken kan worden met het
„afzien" van sporters.
In landen als Amerika wordt veel vaker
pijnbestrijding toegepast dan hier, vaak via
een infuus in de rug (epidurale anesthesie).
Volgens Van der Hulst leidt dat tot onnodi
ge medicalisering en bevallen in het zieken
huis.
In Nederland loopt het percentage geboor
ten waarbij epidurale anesthesie wordt toe
gepast per ziekenhuis uiteen van 0,2 tot
14,6. Gezien de grote verschillen vindt Van
der Hulst dat er richtlijnen moeten komen,
„opdat de pijngevoeligheid van de profes
sionele hulpverlener? niet als maatstaf gaat
functioneren".
Vrouw wordt sneller
zwanger van minnaar
BRIGHTON THE INDEPENDENT
Een vrouw die ontrouw is heeft meer kans
zwanger te worden van haar minnaar dan
van haar vaste partner. Volgens een onder-
zoek komt dat doordat ze een ander soort
orgasmen krijgt. De orgasmen die vrouwe
lijke zoogdieren krijgen tijdens seks met
een 'niet-reguliere' partner houden het
m sperma vast. Bovendien gedroeg deze ver
andering zich tijdens perioden van ontrouw
de zich 'vijandig' tegenover het sperma van de
reguliere mannelijke partner.
Volgens dr. Robin Baker van de universiteit
j van Manchester stoten vrouwen altijd een
deel van het sperma van hun partner uit.
Gemiddeld wordt ongeveer 35 procent bin
nen een half uur na de zaadlozing uitgesto
ten. Maar de hoeveelheid hangt af van het
patroon van vrouwelijke orgasmen. Orgas
men die van een minuut voor de zaadlozing
of tot 3 kwartier daarna hun hoogtepunt
bereikten, leidden ertoé dat een groot deel
van het sperma werd vastgehouden. Het
ontbreken van een orgasme of een orgasme
langer dan een minuut voor de zaadlozing
door de man had tot gevolg dat weinig
sperma werd vastgehouden.
Baker heeft samen met zijn collega Mark
Bellis de 'zaadlozingsgegevens' van 35 stel
len geanalyseerd. De omstreden theorie
over zwangerschappen van ontrouwe vrou
wen komt voornamelijk voort uit onderzoe
ken van mussen. De vrouwtjesmussen raak
ten eerder zwanger van een niet-reguliere
partner dan van een reguliere partner.
Musea doen het, monumen
tenzorg doet het en nu moe
ten ook archeologen het
gaan doen: selecteren. Bewa
ren wat de moeite waard is
voor het nageslacht en de
rest van de Nederlandse his
torie laten verpieteren. An
ders kan het echt niet, want
er is te weinig geld, zo jam
merde het ministerie van
welzijn, volksgezondheid en
cultuur (WVC) drie jaar gele
den al in het Deltaplan voor
Cultuurbehoud. Een verhaal
over de moeilijkheden van
het kiezen.
De archeologen selecteren al ja
ren, maar de druk van het minis
terie om verantwoord, strategisch
te kiezen wordt steeds groter. De
archeologen moeten kiezen op
grond van beleid, maar ze kunnen
dat niet. Nu niet en ook niet in de
toekomst. Het onderzoek waarop
Bert Groenewoudt afgelopen
woensdag promoveerde, bevestigt
deze angstige vermoedens alleen
maar. En ook het symposium van
de Rijksdienst voor het Oudheids-
kundig Bodemonderzoek over
'verantwoord vergeten' heeft van
daag ook weinig hoopgevends op
geleverd.
„Er is in het verleden nauwelijks
over dit soort zaken nagedacht.
Iedereen was als een idioot bezig
om te redden wat er te redden
viel. Als er één procent gered is
van wat er bedreigd en vernield is,
hebben we geluk gehad," vertelt
Groenewoudt. De archeoloog
heeft becijferd dat sinds 1950 de
helft van de archeologische resten
in de bodem is vernietigd. De oor
zaak daarvan is de in Europa nog
steeds onovertroffen Nederlandse
bouwwoede. „Er is niemand die
zich wat aantrekt van de archeo
logische verwoestingen, die daar-
gaan. Omdat het
Slechts een kwart van wat zich onder de grond bevindt, zo'n 30.000 archeologische vindplaatsen, is bekend. Maar
van deze plaatsen zijn weer niet genoeg gegevens voorhanden om ze te beoordelen op belangrijkheid, aldus de
archeoloog. foro anp
sluipenderwijs gebeurt, omdat het
toch niet te zien is. Terwijl het
gaat om unieke monumenten.
Net zo uniek als de middeleeuwse
handschriften in de Koninklijke
Bibliotheek. Alleen als daarvan de
helft in vlammen opgaat, roept ie
dereen moord en brand."
Wie echter in Nederland niet weet
wat er in de grond zit, wie niet
met indrukwekkende cijfers en ta
bellen over de brug komt, mag
niet meepraten, laat staan meebe
slissen, is de ervaring van Groene
woudt. De archeologen kunnen
dit soort feitjes niet even ophoes
ten, dus gaan veel ondergrondse
monumenten in de spreekwoor- staat. We kunnen niet voor een
delijke rook op. Slechts een kwart boekenkast gaan staan, de kapotte
van wat zich onder de grond be- boeken eruit gooien en de collec-
vindt, zo'n 30.000 archeologische
vindplaatsen, is bekend. Maar van
deze plaatsen zijn weer niet ge
noeg gegevens voorhanden om ze
te beoordelen op belangrijkheid,
aldus de archeoloog.
„Het is prachtig om allerlei
mooie uitgangspunten, regeltjes
criteria
aanvullen. Ik vrees dat de
verantwoordelijke instanties zich
dat niet realiseren. Als aan ons ge
vraagd wordt, maak even een keu
ze in dat en dat gebied, dan is dat
onmogelijk."
Hebben de archeologen dan de
afgelopen honderd jaar niets uit
gevoerd? Jawel, zegt Groene-
lectie, maar in de praktijk werkt woudt. Grote delen van Neder-
het dus gewoon niet. We kunnen land zijn in kaart gebracht, alleen
niet zoals monumentenzorg door moeten de witte vlekken op die
een grachtenpandje heen wande- kaart op een rijtje worden gezet,
len om te kijken hoe het erbij Alles wat ontbreekt aan kennis
over de pjaats en de mogelijke be
woners in de geschiedenis moet
worden genoteerd. Met zo'n lijst
zou er een begin kunnen worden
gemaakt met verantwoord selec
teren. Vervolgens moeten de
vindplaatsen worden onderge
bracht in categorieën, zodat er tel
lingen en schattingen mee kun
nen worden uitgevoerd. Daarmee
kunnen allerlei ambtenaren mee
om de oren worden geslagen als
ze het zoveelste gebied bestem
men als woon- of bedrijfslocatie.
Hoeveel vindplaatsen wettelijk
beschermd zijn, moet eveneens
worden onderzocht. Wat het ef
fect van de beschermende maat
regelen is ook. Groenewoudt is
ook benieuwd naar het aantal in
ternationaal waardevolle vind
plaatsen dat wordt bedreigd in
'nat Nederland'. En datzelfde
geldt voor het tempo waarin ar
cheologische momenten aftake
len. Het uitvoeren van de verlang
lijst van Groenewoudt is kostbaar
en kost bovendien veel tijd. Stel
dat al het voorgestelde onderzoek
kan worden uitgevoerd, dan nog
is niets zeker. Het aantal toevals
treffers in de archeologie is te
groot, blijkt bijvoorbeeld uit de
laatste spectaculaire vondst in
Amsterdam: het kasteel van de
'Heeren van Aemstel'.
Volgens Groenewoudt zijn er al
lerlei manieren om 'kijkoperaties'
in de grond uit te voeren, maar
dan nog weet niemand honderd
procent zeker wat er in de grond
zit. „Dat weet je pas als je de boel
van onder tot boven opgegraven
hebt. Dan kun je denken: wat is
dat voor geklungel? Maar het kan
gewoon niet beter met de huidige
archeologische kennis en de Ne
derlandse bodemgesteldheid. De
moraal van het verhaal is dat je
dus niets vanachter je bureau
kunt beoordelen. Beleid of niet,
selecteren of niet, je zult toch het
veld in moeten gaan, echt de
proef op de som moeten nemen,
om te kijken of een vindplaats de
moeite waardis."
Psoriasis is een chronische huidziekte die
niet te genezen is. Wel komt er een stroom
nieuwe middelen op de markt die het le
ven van de psoriasispatiënt draaglijker ma
ken. Sinds kort bestaat de mogelijkheid
een belichtingsapparaat in het huis van de
patiënt te plaatsen. De patiënt wordt niet
meer belemmerd door reistijden en ope
ningstijden van het ziekenhuis en volgt aan
de hand van een schema de thuisbehande
ling.
De laatste jaren kan de patiënt kiezen uit
een scala van behandelingsmethoden. Niet
alleen hormoon-, antraline- en teerzalven,
maar ook vitaminepreparaten, celgroei-
remmende- en homeopatische middelen
komen steeds meer op de markt. Maar het
beste medicijn is volgens dermatoloog
Remme, verbonden aan het Zeewegzie
kenhuis in Umuiden, nog steeds: zon, zee
en rust. Zonlicht heeft een gunstige wer
king op psoriasis. Waarom is niet bekend.
De ziekenhuizen zijn daarom begonnen
lichtbronnen na te bootsen: de zogenoem
de fotochemotherapie. In combinatie met
tabletten die de huid lichtgevoeliger ma
ken, bootsten de ultraviolette stralen de
zonnestralen na. Voor veel patiënten is de
ziekenhuisbehandeling een praktisch pro
bleem, omdat de behandeling meerdere
malen per week moet worden ondergaan.
Niet in alle gevallen gaan werkgevers ak
koord met de 'patiënt die in werktijd her
haaldelijk naar het ziekenhuis moet.
Ideaal
Sinds kort kunnen psoriasispatiënten de
lichtbehandeling thuis ondergaan. F. Kos
ter uit Maassluis is sinds 1974 getroffen
door psoriasis. Na allerlei kuren en zalven
bleek alleen de lichttherapie zijn klachten
te kunnen verminderen. Dit betekende
drie keer per week naar het ziekenhuis in
Schiedam. Koster: „De thuisbehandeling is
voor mij ideaal. Ik kan er onder gaan staan
ik zelf wil en de privacy is veel
groter." Koster heeft het geluk dat zijn ver
zekering 90% van de kosten wil betalen.
Voor een kuur van acht weken moet 1250
gulden worden neergeteld. Een leverancier
komt daarvoor het apparaat thuisbrengen
en haalt het na de kuur weer op. Gemid
deld heeft een psoriasispatiënt twee tot
drie kuren per jaar nodig.
De thuisbehandeling wordt echter nog
lang niet door iedere verzekeraar vergoed.
Zorgverzekeraar Spaarneland in Heemste
de betaalt de kosten van de thuisbehande
ling gedeeltelijk. Zorgverzekeraar Zorg en
Zekerheid in Leiden zegt wel een deel van
de kuurreizen te vergoeden, maar ziet nog
geen nut in de financiering van de thuisbe
handeling.
Dermatoloog Remme reageert nogal te
rughoudend op de thuisbehandeling.
„Hoeveel zelfdiscipline kent een patiënt
die van zijn ziekte hoopt te genezen? Deze
therapie is secondenwerk. De kans is groot
dat de patiënt er toch even iets langer on
der blijft staan in de hoop sneller van zijn
klachten af te komen. Dan is het te laat.
Komen ze na een paar jaar weer bij me te
rug met nieuwe huidklachten."
Voorzichtig
Koster vindt dit onzin. Hij wordt goed be
geleid door zijn dermatoloog en een ver
pleegkundige die kennis van zaken heeft.
Koster meent dat hij zelfs te voorzichtig is.
„Je gaat toch geen risico's nemen?"
Reneé van den Berg-Tap, coördinatrice
van de thuisbehandeling, zegt landelijk
tweehonderd patiënten in eerste instantie
persoonlijk en vervolgens telefonisch te
hebben begeleid. „Goede begeleiding is
het belangrijkste. Ik heb tot nu toe niet de
ervaring dat de patiënten te lang onder het
apparaat staan. Het gaat in samenspraak
met de dermatoloog. De patiënten voelen
een verbranding aan hun huid. Die kennen
hun huid als geen ander."
Nederland heeft ten min
ste acht dagbehandelings
centra nodig voor psoria-
sis-patiënten. Er is nu één
centrum voor mensen die
lijden aan deze chronische
huidziekte. Zij zijn vaak
meer gebaat bij behande
ling in een dagcentrum
dan bij behandeling in een
ziekenhuis. Dit stelt de
dermatoloog D. de Hoop
in zijn proefschrift waarop
hij op 29 april promoveert
aan de universiteit van
Utrecht.
De meeste psoriasis-pa-
tiënten moeten zich laten
opnemen in een zieken
huis. De rest behelpt zich
thuis met een vervelende
zalftherapie. Aan beide
mogelijkheden kleven vol
gens De Hoop bezwaren.
Patiënten die thuis blijven,
moeten de discipline op
brengen zich twee keer per
dag van top tot teen in te
smeren met een stinken
de, zichtbare zalf. Opname
in een ziekenhuis duurt
gemiddeld zes weken. (De
promovendus heeft de
nieuwste mogelijkheid op
dit gebied: een lichtcabine
thuis, niet in zijn onder
zoek kunnen opnemen -
red).
Dagbehandeling van
acht tot tien weken is vol
gens De Hoop een geschik
te tussenvorm onder meer
omdat het dagelijkse leven
van de patiënt met per
week drie behandelingen
gemiddeld
elk
al
ont
wricht wordt. Naast een
intensieve medische be
handeling is er ook psy
chologische begeleiding.
De mensen kunnen ook
lotgenoten ontmoeten.
Volgens de promovendus
wordt hierdoor het gevoel
van eigenwaarde versterkt
Psoriasis is een niet besmettelijke, erfelijke huidziekte,
die bij ongeveer 400.000 mensen in Nederland voorkomt.
De meest voorkomende vorm van psoriasis kenmerkt
zich door rode plekken, veelal bedekt met een zilverwitte
schilfering. De oorzaak van de ziekte is nog steeds niet
bekend. Wel is bekend dat het om een erfelijke aandoe
ning gaat.
Vrouwen en mannen hebben evenveel kans om psoria
sis te krijgen. De ziekte is ook niet leeftijdsgebonden. De
plaatsen op het lichaam zijn voornamelijk op de plekken
met een dunne huid: ellebogen, knieën, oren en het
hoofd. Bij meer dan de helft van de patiënten treden na
gelafwijkingen op, waarbij in het ergste geval de nagels
kunnen uitvallen.
LONDEN DPA
Amerikaanse onderzoekers hebben in het
zuidoosten van China fossiele tanden en
kaken gevonden die een nieuw licht kun
nen werpen op de ontwikkeling van de pri
maten, waartoe apen en mensen behoren.
Dat staat in de jongste uitgave van het Brit
se wetenschappelijke tijdschrift Nature, dat
gisteren is verschenen.
De resten stammen waarschijnlijk uit het
Midden-Eoceen, 45 miljoen jaar geleden.
De speurders identificeerden op de nieuwe
vindplaats al vijf nieuwe primatensoorten
uit dat tijdperk. Uit heel Azië zijn tot dus
verre slechts acht soorten van vergelijkbare
ouderdom bekend.
Enige vondsten vertonen overeenkomsten
met soortgelijke resten die in Europa en
Amerika gevonden zijn. Van grote betekenis
lijkt een vondst die de onderzoekers 'Eosi-
mias' doopten. Die draagt de kenmerken
van een oorspronkelijke vertegenwoordiger
van de echte apen en lijkt daarmee een di
recte voorvader van de mensapen en de
Roken maakt niet rustig
BRIGHTON THE INDEPENDENT
Rokers die beweren dat sigaretten hen hel
pen tegen stress en angst worden misleid.
Roken is zelf een belangrijke oorzaak van
stress, zo blijkt uit een onderzoek. De accu-
te onthouding van nicotine die rokers tus
sen hun sigaretten door ervaren, is een be
langrijke bron van stress die nog bovenop
de emotionele en andere factoren komt
waar de roker volgens zichzelf gespannen
van raakt.
Dr. Andy Parrott van de psychologische
faculteit van de Oostlondense universiteit
heeft 105 rokers bestudeerd. Zij waren voor
het roken meer gespannen dan gemiddeld,
maar waren na een sigaret nog even ge
spannen als gemiddeld. „Roken maakt hun
toestand gewoonweg normaal", aldus Par
rott, „het is een mythe dat roken hen rusti
ger maakt."
Uit een ander onderzoek bleek dat men
sen die met roken waren gestopt na een
half jaar zonder sigaretten minder gespan
nen waren dan toen ze rookten.
Volgens dr. Rob Briner van het Birkbeck
College in Londen is het idee van 'stress'
een moderne mythe waardoor een miljoe
nenindustrie in behandelingen daartegen
heeft kunnen groeien.
Mensen denken dat stress slecht is voor
hun gezondheid maar het verband tussen
stress en slechte gezondheid is helemaal
niet overtuigend. Stress is een weinig pre
cieze term die in de medische wereld wordt
gebruikt wanneer men emoties omschrijft
als boosheid, frustratie en depressie, aldus
Briner.
NUMEGEN ANP
Demente bejaarden overlijden ongeveer vijf
jaar eerder dan gezonde leeftijdgenoten.
Dementie komt meestal rond het 76ste le
vensjaar aan het licht. De ziekte duurt ge-
middeid zeven jaar, waarvan de demente
bejaarde zo'n twee jaar doorbrengt in een
verpleeghuis.
Dat blijkt uit een onderzoek van twee Nij
meegse wetenschappers, psychogeronto-
loog drs. J. Ekkerink en verpleeghuisarts drs.
R. Koopmans. De wetenschappers pro
moveren 18 april aan de Katholieke Univer
siteit in Nijmegen op het onderzoek. Het is
het grootste onderzoek dat ooit in Neder
land onder verpleeghuispatiënten is uitge
voerd.
De promovendi onderzochten 890 patiën
ten van het Nijmeegse verpleeghuis St.
Joachim en Anna in de periode 1980 - 1989.
In de groep zaten tweemaal zoveel vrouwen
als mannen. Van de demente bejaarden
leed 44 procent aan de Ziekte van Alzhei
mer, 20 procent aan Multi-Infarct Demen
tie (MID), 10 procent aan een combinatie
van beide ziekten. De rest was dement ge
worden door andere oorzaken.
Uit het onderzoek is naar voren gekomen
dat mannelijke demente bejaarden mobie
ler, lichamelijk beter en agressiever zijn dan
vrouwelijke patiënten. Vrouwen blijken va
ker depressief te worden. Alle demente be
jaarden kregen in de loop van de ziekte last
van bijkomende gezondheidsproblemen,
zoals urine- en luchtweginfectics, obstipatie
(verstopping) ofdoorligplekken. Vermage
ring, uitdroging of een Tongontsteking blij
ken in veel gevallen de doodsoorzaak te
zijn.
Vrijwel alle onderzochte bejaarden gebruik
ten extreem veel medicijnen bij opname in
het verpleeghuis. Deze hoeveelheid kon na
opname behoorlijk worden verminderd.
Bijna driekwart van de onderzochte groep
bleef wel steeds kalmerende middelen ge
bruiken.
Volgens de promovendi zal het uitgebreide
onderzoek in de toekomst gebruikt worden
om hulpverleners en familieleden van de
mente bejaarden inzicht te geven in het
verloop van de ziekte. Zo kan aan de hand
van het onderzoek vastgesteld worden of
het nog zinvol is een demente bejaarde
over te plaatsen naar een verpleeghuis. Ook
is meer duidelijkheid te geven over de le
vensverwachting.
