'Sommigen vinden
mij lastige actrice'
Eentonigheid als doffe berusting
Kunstenfestival Brussel gericht op dialoog
Cultuur Kunst
'Onbekende' werken
Van Gogh ontdekt
I WOENSDAG 13 APRIL 1994
Pulitzerprijs voor Edward Albee
De Pulitzerprijs voor drama 1994 i:
r de Ameri
kaanse dramaturg Edward Albee gegaan. De schrijve
'Who's Afraid of Virginia Woolf werd onderscheiden voor zijn
toneelstuk 'Three Tall Women'. De New York Times kreeg drie
Pulitzerprijzen voor journalistiek. De Dallas Morning News ver
overde de prijs voor internationale verslaggeving voor een on
derzoek naar geweld tegen vrouwen in de wereld. Eileen Weiso
me van de Albuquerque Tribune scoorde bij nationale verslag
geving met haar verhaal dat de regering vijftig jaar geleden Ame
rikanen zonder dat zij dat wisten voor stralingsproeven gebruik-
Belcampo verbeeld door Mirjam Mare
leiden In haar vijfde soloprogramma 'Verhalen van Belcampo'
vertelt Mirjam Mare met behulp van een enkel attribuut de
sprookjes van Belcampo (Herman Schönfeld Wichers). Marim
ba-speler Sef Bezemer ondersteunt haar voorstelling muzikaal.
Het programma is morgenavond te zien en te beluisteren in So
ciëteit de Burcht, Burgsteeg 14, aanvang 20.15 uur.
Reünie jubilerend Jong K&G
leiden» Precies 40 jaar geleden werd Jong K&G opgericht. Ter ge
legenheid hiervan is er vrijdagavond 15 april een receptie/reünie
in het clubgebouw aan de J.C. de Rijpstraat 29. Vanaf 19.30 uur
is iedereen welkom. In mei (5 t/m 11) maakt het gezelschap een
tournee door Engeland, terwijl in augustus een jubileumkamp in
Luxemburg wordt gehouden.
Tentoonstelling de Zonneboom
leiden Bij stichting Vrij Kunstzinnig Centrum de Zonneboom, is
zondag 17 april een overzichtstentoonstelling en een informatie
dag van de Vrij Kunstzinnige Jaren. Belangstellenden kunnen
van elf tot vier uur werk zien van cursisten en kennismaken met
docenten en cursisten. De Zonneboom zit aan De Laat de Kan
terstraat 5.
Campert in Backershagen
wassenaar De Stichting Backershagen wijdt twee avonden aan
de auteur Remco .Campert. Dick den Ouden en Henk Ruijs hou
den op dinsdag 19 april een inleiding over de schrijver en diens
werk, Campert zelf komt op dinsdag 26 april naar het Rijnlands
Lyceum. Aanvangstijd van beide avonden: acht uur.
Expositie in De Aarlezer
ter aar Leerlingen van Anita Goudsblom exposeren tot eind
april hun werk in bibliotheek De Aarlezer. De tentoonstelling
omvat in totaal 37 werken: aquarel, pastel, pentekeningen en ge
mengde technieken. De tentoonstelling is tijdens de ope
ningsuren van de bibliotheek te bezichtigen.
Drie maal jazz in Wassenaar
wassenaar De Wassenaarse Jazz Club organiseert deze maand
drie jazzavonden. Te beginnen morgenavond, wanneer vanaf
negen uur in café De Maaldrift The Emperor Frisco Jazz Band
optreedt. In hetzelfde etablissement treden, eveneens vanaf ne
gen uur, op zaterdag 23 april Maaikle Nicola and Friends op. De
slotavond is in het Deylercentrum op zaterdag 30 april. Tijdens
deze Oranje Jazz Evening valt The Reunion Jazz Band te beluis
teren.
Jorrit Dijkstra bij Hot House
leiden 'Coming man' in de Nederlandse jazzscene Jorrit Dijk
stra treedt met zijn trio zaterdag 16 april op in de Waag. Dijkstra
componeert de meeste stukken en is beïnvloed door Afrikaanse
en Balkanmuziek. Tijdens het concert, georganiseerd door Podi
um Hot House, zijn verder eigenzinnige uitvoeringen van wer
ken van Herbie Nichols, Thelonious Monk en Ornette Coleman
te horen. Speciale gast is de Engelse gitarist/violist Stuart Hall.
Aanvang: 21.30 uur.
Het Jorrit Dijkstra Trio staat zaterdagavond op het Podium Hot Hou
se in de Waag. fotopr
amsterdam gpd
Recent röntgenonderzoek van
130 werken van Van Gogh uit
de collectie van het Van Gogh
Museum heeft onder het opper
vlak van 19 schilderijen andere
voorstellingen aan het licht ge
bracht. Dit resultaat overtrof de
verwachtingen, aldus 'gisteren
een bekendmaking van het mu
seum. Bij de verrassingen waren
een verloren gewaand stilleven
en twee portretten van nog on
bekende i
Het röntgenonderzoek toon
de aan dat de kunstenaar in zijn
vroege werk weinig scrupules
kende als hij een schilderij niet
geslaagd vond. De voorstelling
werd dan overgeschilderd door
een nieuw tafereel en eventueel
zelfs tot kleinere doeken versne
den. Volgens het museum he-
been materiaal- en geldgebrek
daarbij een rol gespeeld.
Het is in elk geval zeker dat
Van Gogh de betreffende schil
derijen niet van belang achtte
omdat hij ze anders niet opge
offerd zou hebben. Er is van
hem bekend dat hij sterk hecht
te aan doeken die hij wèl ge
slaagd vond. Een uitzondering
vormen misschien de overge
schilderde portretten, waarbij
men volgens het
soonlijke motieven kan
den.
Bij de werken die Van Gogh.
niet geslaagd vond is 'De
schaapsherder met kudde', dat
schuil gaat onder 'De hut' uit
mei 1885. Van 'Judaspenning in
een pot en rookgerei van Van
Goghs vader' werd aangeno
men dat het verloren was ge
gaan. Dit stilleven was alleen
bekend uit een omschrijving en
een schets in een brief van Van
Gogh. Het blijkt zich te bevin
den onder 'Mand met appelen'
uit september 1885, al verschilt
de röntgenopname van de
schets omdat de kunstenaar op
het doek nog elementen aan de
compositie toevoegde.
Het 'Zelfportret met pijp en
glas' uit 1887 blijkt geschilderd
over het portret van een vrouw
met opgestoken haar en een
ontblote borst. Een tweede
\touw verschuilt zich achter
'Vrouw in het café Du Tambou-
Tijdens het Nationale Muse-
umweekeinde wordt zaterdag
en zondag een selectie uit de
overgeschilderde werken en de
röntgenfoto's getoond. Ook
wordt het pas gerestaureerde
schilderij 'De familiebijbel' ge-
exposeerd, samen met de echte
bijbel die hiervoor model heeft
gestaan. In de bibliotheek wordt
uitleg gegeven over de vorig jaar
aangekochte Arti et Amicitiae-
collectie en de conservering in
het kader van het Delta Plan.
recensie wunand zeilstra
'Pelleas en Mélisande" van Maurice Mae
terlinck door toneelgroep de Tijd. Regie:
Lucas Vandervost. Spel Nand Buyl, Chns
Lomme Johan Van Assche. Mirei Bonte
en Bob De Moor Gezien. 12/4 (première
Nederland), schouwburg, Leiden
Ruim honderd jaar geleden ging
het stuk in première. Vooral als
opera op muziek van Claude
Debussy is 'Pelléas en Mélisan
de' van Maurice Maeterlinck
het bekendst geworden. Het
Vlaamse gezelschap De Tijd is
los van de muziek met alleen de
tekst aan de slag gegaan.
Tijdens de jacht
zekere Golaud de jonge Mé
lisande. Ze trouwen en gaan
dan wonen in het kasteel van
grootvader. Vanaf het moment
dat Mélisande de broer van
haar man, Pelléas, leert kennen,
gaat het fout. Uit jaloezie doodt
Golaud Pelléas, en Mélisande
sterft kort daarna.
Een eigenzinnig regieconcept
bij dit gezelschap ligt in de lijn
der verwachting. Met name re
gisseur Lucas Vandervost expe
rimenteert graag op tegen
draadse wijze met theatrale uit
drukkingsmiddelen. Ook dit
maal weet hij zijn publiek met
iets merkwaardigs te confronte-
Het trage, biji
tekstgebruik in dit sprookjes
achtige verhaal is, naar mag
worden aangenomen, bedoeld
om afstand te scheppen tot ge
woon taalgebruik en daarmee
tot alledaagse situaties. Dat de
leeftijd van een acteur en het
door hem te spelen personage
sterkkunnen afwijken, houdt-
evenzeer de werkelijkheid op
afstand.
Er is nauwelijks enige stem
verheffing waarneembaar, er
zijn vrijwel geen tempowisselin
gen en de spelers kijken elkaar
zelden aan. Ze blijven onderling
op grote afstand en spreken bij
na altijd richting zaal. De
spreektoon is terughoudend,
zacht en soms zelfs bijna be
schroomd. Vooral in het begin
moet je daar sterk aan wennen,
te meer daar de handeling tot
een minimum is gereduceerd.
Heb je eenmaal de strijd tegen
de slaap gewonnen, dan krijgt
dit bizarre taalgebruik wellicht
een functionele betekenis voor
het stuk.
Lucas Vandervost dwingt je
om het stuk te ondergaan. Hij
appelleert daarbij eerder aan
het onbewuste. Er hangt een
soort doem boven het gehele
verhaal. Van verzet daartegen
door de personages is geen
sprake, en het lijkt er op. dat de
ongewone eentonigheid van het
taalgebruik hun doffe berusting
moet overbrengen. Het is een
gewaagd regieconcept dat het
uithoudingsvermogen van de
toeschouwer tergt. Toejuichen
gaat dus te ver, deze aanpak zo
maar van de hand wijzen zou
daarentegen ook unfair zijn,
want de uitwerking is bewon
derenswaardig consequent.
Jacqueline Blom als Jelena in LAK
Wederzijds vertrouwen tussen haar en de regisseur met
wie ze werkt is voor Jacqueline Blom (1961) een eerste
vereiste. ,,Er moet iets van eerlijkheid zijn tussen ons bei
den. Als ik een bepaalde invulling niet interessant vind,
ga ik de discussie graag aan. Ik zeg het meteen." Frans
Strijards, regisseur en artistiek leider van Art Pro, heeft
haar gevraagd voor de rol van Jelena, de tweede vrouw
van de professor, in Oom Wanja van Tsjechov. Vrijdag 15
en zaterdag 16 april is de voorstelling te zien in het Leid-
se LAKTheater.
amsterdam»
„Toen hij me vroeg zei ik tegen
hem: 'Ik heb gehoord datje per
sonages geheel naar je eigen
idee wilt neerzetten, laat ik
maar eerlijk zijn: daar kan ik
niet tegen.' Ik heb nooit eerder
met hem gewerkt. Hij is zeer
uitgesproken in wat hij wil of
niet. Om die reden zag ik een
beetje tegen die samenwerking
op. Het merkwaardige is, dat we
het heel snel eens waren welke
richting die rol op moest. We
hebben elkaar dus niet veel in
de weggezeten."
Zonder de bedoeling van een
verkooppraatje, zegt ze: ,,Ik
denk dat Oom Wanja iets heel
bijzonders is. De voorstelling is
geestig, maar ook wrang. In veel
van zijn regies verpakte Strij
ards emoties in vormtaal. Een
vliegend tempo is ook kenmer
kend voor de door hem geregis
seerde stukken. Oom Wanja is
echter realistischer en psycho-
logischer dan je van hem ge
wend bent. Het is kwetsbaarder,
doordat hij de acteurs vrijer
heeft gelaten."
Dan met een veelbetekende
blik: „Het is nog wel héél ontre
gelend. Zeker voor wie veel van
hem gezien heeft, is het een
aansporing om te kijken wat hij
dit maal met zijn absurde fanta
sie heeft gedaan."
Gijs Scholten van Aschat ver
tolkt in Oom Wanja de rol van
Astrov, de districtsdokter. Hij
was haar enige tegenspeler in
de zo succesvolle en veelge
roemde Decadence in een regie
van Johan Doesburg bij Het Na
tionale Toneel. Dat ze nu op
nieuw met hem in een stuk
staat, vindt ze leuk. „We dagen
elkaar erg uit om tot iets goeds
te komen. Steevast zijn we het
in het begin over alles en nog
wat oneens met elkaar."
Het volgend theaterseizoen
speelt ze bij Het Nationale To
neel op freelance basis mee in
Brittannicus van Racine. Ger
Thijs is de regisseur. Voorts ver
vult ze een rol bij Hollandia en
het speeljaar daarop hoopt ze
nogmaals haar talent in dienst
van Art Pro te kunnen stellen.
Toneelspelen zal ze niet ge
makkelijk opgeven. „Ik heb nog
altijd werk zat, maar als ik niet
meer gevraagd zou worden, ga
ik zelf iets ondernemen."
Lastig
Eén ding is voor haar zeker: het
toneel moet primair iets bieden
wat tot nadenken stemt. Het
mag daarbij tevens amuserend
zijn. „Als toeschouwer moet je
voortdurend uitgedaagd wor
den om kritisch te blijven kij
ken. Een traditionele manier
van spelen en het weergeven
van voor de hand liggende ge
dragingen, dat vind ik zo fanta
sieloos. Je hoeft maar naar bui
ten of naar jezelf te kijken en je
ziet vaker ongewoon dan ge-
woon gedrag."
In haar rollen probeert ze
voortdurend „het cliché, het
voorspelbare te vermijden.
Steeds zoek ik naar andere fa
cetten. Ik ben niet iemand die
dat snel te pakken heeft. Daar
om werk ik graag met een regis
seur als Johan Simons bij Hol
landia. Daar heb je een hele
persoonlijke inbreng en wordt
er de tijd voor genomen om de
juiste interpretatie te achterha
len."
Met voldoening blikt ze terug
naar de produktie Leonce en
Lena van Büchner bij Hollandia,
waarin ze de huislerares speel
de. „Mijn voorkeur gaat niet uit
naar regisseurs die al van te vo
ren weten, wat ze willen en zich
niet meer laten inspireren door
wat er tijdens zo'n repetitiepe
riode naar boven komt. Ik kan
moeilijk zonder meer dienst
baar zijn. Dat zal ongetwijfeld
met mijn karakter te maken
hebben, maar ook dat ik veelei
sende ideeën over de invulling
van een rol heb. Daarom vinden
sommige regisseurs mij een las
tige actrice."
„Ik ben wel een explosief ie
mand, maar toch heb ik veel
vrienden uit de theater- en film
wereld. Dat benauwt mij aller
minst. Privé praten we niet zo
veel over het vak".
'Oom Wanja' door Art Pro
is te zien: vr 15 en za 16 apr.:
LAKTheater Leiden, di 26 apr
t/m vr 29 apr: Toneelschuur
Haarlem, ma 9 mei t/m vr 13
mei: Rozentheater Amsterdam,
do 26 en vr 27 mei: Schouw
burg Rotterdam, di 7 t/m za 11
juni: Theater ah Spui, Den
Haag.
brussel «anp
„Culturele revolutie" zette de
Brusselse krant Le Soir op de
voorpagina toen onlangs het
eerste Internationaal Kunsten
festival van Brussel werd gepre
senteerd. Een weekblad schreef
over festivaldirecteur Frie Ley-
sen: „Zij heeft het onmogelijke
voor elkaar gekregen.
Het lijkt weinig overdreven.
Jaren hebben Leysen en ad
junct-directeur Guido Minne in
het uiteenvallende België tegen
de politieke stroom in moeten
roeien om hun droom van een
festival dat juist weer bruggen
zou slaan, te verwezenlijken.
Het heeft nu van 29 april tot en
met 5 juni plaats in zeventien
theaters en andere locaties in de
Belgische hoofdstad.
De politieke boedelscheiding
tussen Vlaanderen en Wallonië,
die vorig jaar met de staatsher
vorming een feit werd, heeft
ook op cultureel vlak haar spo
ren nagelaten. Vlaanderen en
Wallonië zijn de laatste jaren
steeds verder uit elkaar ge
groeid.
„Tegen die achtergrond is al
tijd gezegd dat het niet zou luk
ken om een festival op te zetten
dat de dialoog tot stand wil
brengen tussen de Neder
landstalige en Franstalige cul
tuur", zegt Frie Leysen. „Maar
de artistieke wereld is de poli
tiek vooruit. Voor kunstenaars
bestaat die dialoog allang."
Het festival, officieel
'KunstenFESTIVALdesArts' ge
doopt, is het eerste grote project
dat vanuit de federale situatie
.wordt verwezenlijkt. Leysen en
Minne zien de bereidheid van
Vlaanderen, Wallonië en Brussel
het festival te steunen als een
symbolische geste die een rol
kan gaan spelen bij de verdere
invulling van het cultuurbeleid.
„Dat is hoog nodig. Er is niet
eens een cultureel akkoord tus
sen Vlaanderen en Wallonië. Als
je in Vlaanderen een Japans
kunstenaar uitnodigt, kun je
daarvoor subsidie krijgen, nodig
De Belgische toneelgroep Ultima Vez brengt tijdens het eerste internationale Kunstenfestival v
de planken.
je een Waal uit dan niet", aldus
Leysen.
Nu Vlamingen en Walen zich
op hun eigen bolwerken heb
ben teruggetrokken, dreigt zelf
genoegzaamheid en die wil het
festival doorbreken, zegt Guido
Minne. Brussel is daarvoor bij
uitstek geschikt, omdat de La
tijnse en Germaanse cultuur er
samenkomen.
De blikverruiming die de fes
tivalleiding bij de bezoekers wil
bewerkstelligen, zou ook een
bijdrage moeten leveren aan
een grotere tolerantie. „Eigen
lijk is het festival behalve een
reis door verschillende soorten
repertoire een reis langs grote
maatschappelijke thema's zoals
uitzichtloosheid en aids en een
reis langs onderwerpen als
kleinburgerlijk fascisme en
macht", stelt Minne. Het multi
culturele karakter van de sa
menleving krijgt aandacht via
een speciaal programma met
eigentijds theater uit China,
Taiwan en Hong Kong.
In die zin heeft het festival
natuurlijk een politieke achter
grond, maar Frie Leysen haast
zich duidelijk te maken dat de
voorstellingen geen poltiek ka
rakter hebben. „Het festival is
puur een artistiek project, waar
bij de kwaliteit van de produk-
ties voorop staat."
Om die reden zijn bijvoor
beeld de Nederlandse theater
groepen de Trust en Hollandia
uitgenodigd „en omdat zij geen
gratuit theater maken". De
Trust voert twee stukken van de
Oostenrijker Werner Schwab
uit. De onlangs overleden au
teur heeft samen met de Itali
aan Pasolini een centrale plaats
gekregen. „Schwab, omdat hij
bij Franstaligen volledig onbe
kend is en Pasolini omdat Ne-
derlandslaligen zijn theaterwerk
nauwelijks kennen", licht Ley
sen toe.
Bij de voorstellingen zullen
voorzieningen worden getroffen
opdat degenen die de taal van
de uitvoering onvoldoende be
heersen, deze toch kunnen vol
gen. Elke regisseur is gevraagd
daarvoor zelf een oplossing te
bedenken.
De organisatoren hopen dat
het festival geen eenmalige ge
beurtenis zal blijken. Volgens
Frie Leysen zijn er van subsidie
gevers voorlopige intentiever-
Idaringen volgende jaren door
te gaan.
'Museumcircle'
naar idee
van John Cage
Tijdens het Internationaal
Kunstenfestival van Brussel
wordt in het Paleis voor
Schone Kunsten de tentoon
stelling Museumcircle ge
houden naar een idee van de
Amerikaanse componist
John Cage.
Volgens de nagelaten in
structies van Cage, die in
1992 overleed, is aan Brussel
se musea gevraagd een lijst
te verstrekken met tien wer
ken uit hun permanente col
lectie. Één van deze tien ob
jecten wordt geselecteerd
volgens het I Ching-pro
gramma, een door Gage uit
gewerkte kansmethode. Alle
werken vormen samen de
expositie ryluseumcircle.
Zo'n 28 musea op allerlei
terreinen, variërend van
spontane kunst via clowns
tot de geschiedenis van de
Rijkswacht, doen mee. Mu
seumcircle is eerder uitge
voerd door het Museum voor
Hedendaagse Kunst in Los
Angeles en door de Beierse
Siaatsschilderijenverzame-
lingen in München.
Op het festival zal de week
van 15 mei in het teken Stan
van Cage's muziek. Op 18
mei heeft de wereldpremière
plaats van Ocean door de
Merce Cunningham Dance
Company op muziek van Da-
vul i udor en Andrew ulvei
Ocean is gegroeid uit een
idee van John Cage en Merce
Cunningham. Het werk
wordt in juni in Amsterdam
opnieuw tijdens het Holland
Festival uitgevoerd.
