Cultuur Kunst Het spookt in Leidse schouwburg ewondering 99 Zes nominaties Libris Literatuur Prijs 1994 Theater op vierkante meter 'Interiors' op de rand van melodrama DONDERDAG 7 APRIL 1994 mi 9 Boeken 3 Daniel Boorstin I J schreef 'De schep pende mens', een mon- sterklus want in 919 pagi na's trekt 2500 jaar cul tuurgeschiedenis voorbij De jury van de Libris Literatuur Prijs heeft gisteren in Amster dam bekendgemaakt welke zes boeken meedingen naar deze li teraire onderscheiding. Het gaat om 'De Sater' van Paul Claes, 'Het land van rood en zwart' van Inez van Dullemen, 'De virtu oos' van Margriet de Moor, 'De Gele Rivier is bevrozen' van Leo Pleysier, 'De harde kern' van Frida Vogels, en 'Moenie kyk nie' van Henk van Woerden. Wie de eerste Libris Literatuur Prijs krijgt, wordt 16 mei tijdens een diner in het Amstel Hotel bekendgemaakt. Aan de prijs, die jaarlijks gaat naar het beste boek uit de categorie Nederlandsta lig literair verhalend proza, is een bedrag van 100.000 gulden en een oorkonde verbonden. De zes titels zijn gekozen uit de boeken die in het kalenderjaar 1993 zijn verschenen. In totaal werden 169 titels ingezonden. In februari maakte de jury, onder voorzitterschap van Jan Terlouw, een eerste selectie van 19. De Libris Literatuur Prijs is in feite de opvolger van de AKO Li teratuur Prijs. Het bestuur daarvan trad vorig jaar daags na de prijsuitreiking af, omdat er onenigheid bestond met het AKO- concern over de te volgen koers. Kort daarna riep het afgetreden bestuur de Libris Literatuur Prijs in het leven. De AKO Literatuur Prijs, waarvoor in navolging van de concurrent het prijzenbe- drag werd verdubbeld, wordt in het najaar uitgereikt. Twee stukken van Henrik Ibsen op cle planken RECENSIE SUSANNE LAMMERS Alibi Collectief: Manuel de Schepper. :ien: 6/4, LAKtheater, Leiden Aldaar nog te zien: 7/4. Gedonder met een dooie muis. Gelazer met een bromvlieg. Ge doe met een kerststal. En het verhaal van Roodkapje, nage speeld in de Zwitserse Alpen. Het Alibi Collectief opereert op één vierkante meter schrijftafel met twee handen, een hoofd en dingen die in vrijwel elk huis houden te vinden zijn. Het hoofd is de camera, be diend door Luc Stoefs. Het regi streert de handen. De linker van Pat Van Hemelrijck, de rechter van Mare Peeters. De zo ontsta ne Figuur heet 'Manuel de Schepper'. Hij laat de verbeelding aan de macht op een aantal televisie schermen, en zó dat je de lust bekruipt ook thuis de viltstift te gebruiken met het doel waar hij voor is uitgedeeld. Teken ogen op de nagels van je wijs- en je ringvinger, en laat je middelvin ger nou eens neus zijn. Maar voor de giechel die het Alibi Collectief loskietelt, zul je nog wel even moeten oefenen. Droog-komisch en absurd theater maken de twee handen als ze eenmaal hun draai ge vonden hebben. Aarzelend be ginnen ze, krabbend, peute rend, een beetje tegen elkaar opbiedend. Ontdekkend dat pa pier en stift niet voldoet voor deze opdracht, verbeelden de handen het moderne verhaal. Allengs vertrouwder met elkaar, laten ze hun fantasie de vrije loop en spelen ze samen alle daagse geschiedenisjes, die pre cies de juiste lengte hebben. Een zwart kanten hand schoen suggereert een vrouw die danst met een opdringerige man. Het verhaal van Roodkap je en de wolf, eindigend in een bloedbad omdat de jager ieder een dood schiet, zichzelf niet uitgezonderd. Spaghetti cjje na de maaltijd nog bruikbaar is als de baard van Sint Jozef. Manuel bewijst dat je je met twee han den en een hoofd heel goed kunt a In deze rubriek komen al of niet bekende streekgenoten aan het woord die, hetzij direct, hetzij zijdelings met kunst en cultuur te maken hebben. Ze praten over een kunstvoorwerp, een kunstuiting waaraan ze bijzondere waarde hechten. Van de snuifdoos van oma tot het grijsgedraaide muziekstuk en alles wat daar tussen zit. Vandaag spreekt G.J. Verwers, directeur van het Rijksmuseum van Oudheden, zijn bewondering uit voor een object/kast die hij heeft uitgekozen voor zijn werkkamer in het museum. „Het is een feest om naar te kijken. Dat ik er ook nog een paar boeken in kwijt kan is mooi meegenomen." Voor mij is de inrichting van mijn S werkkamer in het museum heel belangrijk, omdat ik er veel van mijn tijd doorbreng. Ik vind het prettig als ik me op mijn werkplek om mijn gemak voel, dat maakt ook dat ik zo goed mogelijk functioneer. Toen ik een jaar of vijf geleden directeur werd van dit museum heb ik gevraagd of ik de inrichting van mijn kamer zelf mocht bepalen. Het interieur was heel klassiek. Mooi, en van goede kwaliteit, maar niet mijn smaak. Ik heb een bureau met vergadertafel uitgezocht, in een vorm die en beetje voortvloeit uit de vorm van de kamer. Er staan vergaderstoelen omheen. Verder heb ik nog een kastje en een zitje van drie mooie Artifor- stoeltjes. Tenslotte ben ik op zoek gegaan naar een object. Geen kunstwerk, maar iets waar ik ook nog een paar boeken in kwijt kon. Ik heb daar geruime tijd naar gezocht. Uiteindelijk vond ik iets bij een galerie voor interieurkunst in Den Haag. Ze verkochten er meubilair van verschillende ontwerpers. Er lag een catalogus ter inzage en van een aantal ontwerpen bestond een schaalmodel. Ik dacht meteen: zoiets wil ik hebben. Het object dat ik heb uitgekozen is een ontwerp van Gerrie Baptist. Hij is als architectonisch vormgever afgestudeerd aan de Academie voor kunst en industrie in Enschede. Het is een ruimtelijk ontwerp met een schitterende vorm die ook nog een beetje functioneel is. Er zit gelukkig niet veel bergruimte in. Dat is helemaal niet goed voor mij, omdat ik dan teveel ga opbergen en niets meer kan terugvinden. We hebben een secretariaat dat dat perfect doet. Dus wat ik absoluut niet wilde was een boekenkast op mijn kamer waarin ik zelf weer van alles zou opstapelen. Ik ben in veel winkels wezen kijken, heb prachtige en heel dure ontwerpen gezien, maar het bleven toch boekenkasten. Het object van Baptist was het 'eerste dat ik zag dat helemaal anders was. Het is in de eerste plaats een object. Dat ik er ook nog een paar boeken in kwijt kan is mooi meegenomen. Dit object is wel het stuk wat het meest opvalt in mijn kamer. De opgaande lijn van de kap, de schuine en gebogen lijnen zijn heel spannend. De blauw groene kleur in combinatie met blank hout is niet te contrasterend. Het formaat is perfect in verhouding met de afmetingen van mijn kamer. Ik vind het een prachtding. Het is een feest om naar te kijken. Ik krijg er veel reacties op. Altijd positief. Misschien dat degenen die het met mooi vinden het voor zich houden. Een medewerker van het museum merkte op dat uit niets blijkt dat dit de kamer is van de directeur van het Rijksmuseum van Oudheden. Daarom hebben we nog een klassieke kop uit het depot gehaald en hier aan de wand gehangen. Ik heb niet nagedacht over wat er met dit object moet gebeuren als ik hier vertrek. Het past prachtig in deze kamer, maar ik kan mij voorstellen dat mijn eventuele opvolger zegt: dat kreng moet er uit. Wat er dan mee gaat gebeuren weet ik niet. Er moet gewoon goed voor gezorgd worden. Misschien is het wel een klassieker toekomst. THEATER RECENSIE WUNAND ZEILSTRA 'Interiors' door 't Gebroed Vertaling Bar bara van Kooten. Regie: Stany Crets. Spel: Brit Alen, Jakob Beks, Twiggy Bossuyt, Antje de Boeck, Veerle Dobbelaere, Ludo Hoogmartens, Lukas Smolders en Mare van Eeghem. Gezien 6/4 (première Ne derland), schouwburg, Leiden. Vrijwel direct aan het begin van het stuk spreekt de echtgenoot tegenover zijn vrouw Eve de wens tot scheiding uit. Nu hun drie dochters zelfstandig zijn, moet dat naar zijn mening kun nen. Eve echter kan dit niet ver werken. Het stuk laat zien, hoe zich dat ontwikkelt. Het Vlaamse gezelschap 't Gebroed bewerkte 'Interiors', het filmscenario van Woody Al len, tot een theatervoorstelling. Dat betekende laveren tussen Aliens zwaarmoedige intellectu alisme en tobberig huwe lijksleed a la Ingmar Bergman, door wie Allen zich bij het ma ken van zijn Film had laten in spireren. Door de voorstelling als het ware een beetje uit het lood te laten hangen, blijkt de juiste toon te zijn getroffen. Het tekst- gebruik is namelijk vrij realis tisch, maar de enscenering van de vele gesprekken is in lichte mate vervreemdend. Je ziet op die manier de leegte van deze mensen, hun onvermogen om elkaar te benaderen en het sterk op zichzelf gericht zijn. Soms lopen scènes dwars door elkaar heen. Personages die niet meer of juist nog niet aanwezig horen te zijn, bevinden zich op het po dium. De drie dochters kunnen zich maar nauwelijks met de huwe lijkscrisis van hun ouders be moeien. De een heeft het te druk met haar eigen carrière, de andere ligt al te veel met zich zelf overhoop en de derde heeft met haar echtgenoot en werk genoeg te stellen. De dialogen, waarin dat alles naar voren komt, zijn niet te breed uitge sponnen. De stiltes, de geagi teerde stemverheffing of de ge maakte gezelligheid zijn veel zeggend genoeg. De nieuwe partner van pa slaat alle hoop van Eve op een hereniging de bodem in. Waar om die vriendin als travestie-rol wordt gespeeld, is een raadsel. Dat dit gelukkig geen lacheffec- ten oproept, tekent de ernst van de voorstelling. Moeder houdt alle opgekrop te spanning achter een stoïcijns masker verborgen. Daarom komt ze in deze voorstelling haast nog sterker over dan de haar omringende personages. Tijdens de slotscène zit ze fier en onbewogen op het voorto neel. Achter haar viert men feest ter ere van pa's tweede huwe lijk. Als een ieder voor pampus ligt, staat moeder op en neemt met een zoen van allemaal af scheid. Het zijn met name deze scènes die 'Interiors' van 't Ge broed laten balanceren op de rand van het melodrama. En het is knap om te zien, hoe het geheel toch in evenwicht blijft. KATWUK A LOEK ZUYDERDUIN Als eerbetoon aan de 150 jaar geleden geboren Franse orga nist en componist Charles-Ma rie Widor organiseert het orgel comité van de Nieuwe Kerk in Katwijk aan Zee een orgelcyclus van vijf concerten. De Haagse organist Ben van Oosten voert tijdens deze concerten, te be ginnen morgenavond 8 april, Widor-cyclus in Katwijk aan Zee integraal de tien orgelsymfonie- en van Widor op het Van den Heuvel-orgel uit. Ook verschijnt de complete zevendelige cd-editie van het orgelwerk van Charles-Marie Widor, vastgelegd op authentie ke Cavaillé-Coll-orgels in Frank rijk en Spanje. Ben van Oosten is ook de auteur van de Widor- biograFie. Toegangskaarten voor het concert van morgenavond zij vanaf half acht verkrijgbaar in de Nieuwe Kerk aan de Voor- Aanvang concert: 20.15 uur. De volgende concerten zijn op 27 mei, 8 juli, 30 september en 9 december. Gemist? FINALE LEIDS CABARETFESTIVAL Marianne van Wijk, Kees Tom, duo Twee van Zand donderdag 14 april, 20.15 uur 3x nieuw talenten Lenette van Dongen (winnares Pall Mall Export Prijs 1993) LEIDSE SCHOUWBURG tel. 071-131943 De Noor Henrik Ibsen (1828-1906) is de grondleg ger van het moderne to neel. Twee stukken van zijn hand, die komende week in de Leidse Schouw burg te zien zijn, gaan alle bei over het huwelijk en in beide speelt de vrouw de hoofdrol. In 'Nora' en 'Spo ken' pleit Ibsen voor de emancipatie van de vrouw, maar dat is niet de belang rijkste overeenkomst tus sen deze stukken. Wat dan wel? LEIDEN SUSANNE LAMMERS Waarom leerden Thomas Mann en James Joyce in vredesnaam Noors? In het negentiende- eeuwse Noorwegen gebeurde toch helemaal niks? Van aan hangsel van Denemarken wordt het aanhangsel van Zweden. Maar in de eeuwig ruisende bossen broeit het en de majes tueuze fjorden herbergen kleine zielen en een overmaat aan leu gens. Dat hielden ze daar stil. Totdat Henrik Ibsen het gordijn openschuift. Ibsen laat als eerste zien wat er in de diepe krochten rond- krioelt. En om de onwaarachtig heid van de burgerlijke samen leving, de ongelijkheid tussen de geslachten en de achterhaal de normen zo waarheidsge trouw mogelijk te verbeelden, slaat hij een nieuwe weg in. Ge loof het of niet: hij was de eerste die gewone mensen normaal en niet in verzen liet spreken. Over dingen waar in de kroeg en in debatteerclubs werd gevochten. En omdat hij zulke geloofwaar dige Figuren neerzette, daarom leerden Thomas Mann en Ja mes Joyce Noors. Hypocrisie Vier van Ibsens drama's staan als 'maatschappelijk' bekend. De beroemdste komen deze week in de Leidse Schouwburg: Nora of het poppenhuis' en Robert Prager en Christine Ewert in 'Spoken' van Henrik Ibsen. foto pan sok 'Spoken'. Beide worden versle ten voor stukken die een lans breken voor de vrouweneman cipatie. Nora wordt gezien als de vrouw die het heft in eigen hand neemt en haar eigen weg gaat als ze ontdekt dat haar hu welijk in feite niets voorstelt. Meestal wordt 'Nora' als een strijdster voor de rechten van de vrouw neergezet, geflankeerd door een bordkartonnen hork van een echtgenoot. Ibsen schreef de mannenrol echter voor de toenmalige Noorse Gary Grant. Een elegante en charmante vent. Anders waren de niet geringe opofferingen van Nora ook moeilijk te verkla ren. Ook de wil tot veranderen die de wanhopige Torvald, de van zijn paard gevallen sprook jesprins, aan het einde van het stuk uitspreekt, pleit niet voor een al te feministische benade ring van het stuk. Ibsen laat de problemen zien die zich kunnen voordoen bin nen een huwelijk of, zo je wilt, een monogame relatie, waarin beide partijen door vastgeroeste conventies en rolverdeling el kaar in de weg zitten. Dat vrou wen heus wel wat meer serieus genomen kunnen worden, neemt Ibsen in het voorbijgaan natuurlijk mee, maar het gaat over onwaarheid en hypocrisie en hun tegenhangers zelfbe schouwing en eerlijkheid. Heftige reacties De reacties op het stuk waren heftig. Ook in die tijd bleef men aan de buitenkant van het stuk hangen: men viel over de vrouw die man en kinderen in de steek liet om uit te vinden wie zij zelf was, om zichzelf te ontplooien. Een duitse actrice bijvoorbeeld weigerde het stuk zo te spelen en eiste dat Ibsen er een ander einde aan zou breien waarin Nora de deur niet achter zich dicht gooit. Mede naar aanleiding van alle commotie rond 'Nora' schreef Ibsen 'Spoken'. Weer stelde hij in dit stuk de onwaarachtigheid aan de kaak, maar nu zette hij het wat forser aan. In Spoken' worden geen deuren dicht ge gooid, hoewel het publiek een scheiding in het geval van me vrouw Alving minder schok kend zouden hebben gevonden. Zij verlaat haar schuinsmarche rende man niet, laat ook na zijn dood iedereen in de waan dat hij een respectabel lid van de maatschappij was en mag als beloning haar enige zoon, die aan overgeërfde syphilis lijdt (zijn vaders schuld!) uit zijn lij den verlossen. In beide stukken spookt het. De spoken zijn echter niet on derdrukking en criminaliteit of scheiding. Ook niet de gruwelij ke effecten van drankzucht en wellust. Zelfs euthanasie niet, maar de leugenachtige, hypo criete conventies. Malpertuis speelt 8 april 'Nora of het poppenhuis' in de Leidse Schouwburg. Zaterdag 16 april is Spoken' te zien, gespeeld door De Appel. Voor beide voorstellingen zijn nog kaarten beschikbaar.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 9